Genk De Uitdaging en PeTra: groepstrajecten en pedagogische trajecten

Transcriptie

1 Genk De Uitdaging en PeTra: groepstrajecten en pedagogische trajecten

2 Genk De Uitdaging en PeTra: groepstrajecten en pedagogische trajecten FOD Binnenlandse Zaken Algemene Directie Veiligheid en Preventie Directie Lokale Integrale Veiligheid 2014

3 Genk De Uitdaging en PeTra: groepstrajecten en pedagogische trajecten I. Projectbeschrijving 4 A. Context 4 B. Werking 5 C. Doelstellingen 7 D. Doelgroep 9 II. Middelen 10 III. Evaluatie 12 IV. Overdraagbaarheid 16 V. Meer info? 17 A. Contactpersoon 17 B. Ondersteuningsmateriaal 17

4 Genk - De Uitdaging en PeTra: groepstrajecten en pedagogische trajecten Genk De Uitdaging en PeTra: groepstrajecten en pedagogische trajecten I. Projectbeschrijving A. Context Binnen het bestaande aanbod van preventieve programma s, gericht op het voorkomen van gedrags- en sociaal-emotionele problematieken, bleek er een extra behoefte te bestaan voor bepaalde groepen jongeren. De stad Genk koos ervoor om aan deze nood tegemoet te komen door te werken aan persoonlijkheids- en groepsontwikkeling op basis van een aantal pijlers, nl: individuele trajecten voor jongeren en ouders, groepstrajecten aanbieden op basis van het ervaringsgericht leren door middel van Outdoor Education, boksen als sportplus project en het extra ondersteunen van intermediairen die met deze jongeren in het werkveld staan. De gebruikelijke programma s beogen gedragsverandering via eerder verbaal en cognitief ingesteld aanbod. De Uitdaging is de operationele organisatie die daarop een ervaringsgerichte aanvulling biedt. Geleidelijk aan werd een breed spectrum van specifieke outdoor- en sportprogramma s ontwikkeld, steeds met een sterke pedagogische onderbouw en binnen een samenwerkingsverband met toeleiders en andere pedagogische begeleidingsinitiatieven. Een geest die wordt verruimd door een nieuwe ervaring, kan nooit meer terug naar zijn oude dimensie. (Wendell Holmes) 4

5 B. Werking De Uitdaging en PeTra zijn initiatieven van de afdeling Sociale Zaken van de stad Genk, in het kader van het Strategisch Veiligheids- en Preventieplan. De Uitdaging werd in 2001 opgestart als opvolger van het project Integratie door Sport. Door het voeren van een preventief beleid werkt men aan het verhogen van de maatschappelijke weerbaarheid bij jongeren. Dit gebeurt op basis van 3 pijlers, nl: 1) De Uitdaging biedt aan scholen, verenigingen en groepen uit Genk groepstrajecten aan. Dit zijn vormingsprogramma s waarbij ze jongeren op een ervaringsgerichte manier weerbaarder maken en anders leren omgaan met problemen binnen een groep en de maatschappij en hun directe leefomgeving (o.a. school of thuis). Om dit te bereiken maken ze gebruik van avontuurlijke activiteiten, samenwerkingsopdrachten en tochten doorweven met groepsgesprekken. Actie en reflectie staan binnen deze trajecten centraal. De bedoeling is dat iedereen inzicht krijgt in het gedrag dat iemand stelt. Pas wanneer men zich daarvan bewust is, kan men er eventueel iets aan veranderen. Daarbij hanteren ze het principe active reviewing waarbij ze de kinderen via verschillende methoden laten reflecteren over hun eigen gedrag. Ze focussen daarbij eveneens op wat de kinderen wel kunnen (positief competentiemodel) in plaats van wat ze niet kunnen (dit doen volwassen vaak). De Uitdaging ondersteunt in dit kader het project Pedagogische Trajecten in samenwerking met de Opvoedingswinkel. De Pedagogische Trajecten (PeTra) richten zich tot jongeren tussen 8 en 15 jaar, hun ouders en hun school. Het is een initiatief gebaseerd op korte, ambulante hulpverlening en wil vroegtijdig ingrijpen bij risicosituaties. Het heeft als doel het stabiliseren van de schoolcarrière, het optimaliseren van welbevinden, talentontwikkeling, krachten en verbinding (herstel van communicatie). Kenmerkend voor deze preventieve, opvoedingsondersteunende trajecten is hun multimodale aanpak: er wordt gewerkt met de verschillende partijen. Zo heeft PeTra voor deze jongeren een begeleidingsaanbod, gebaseerd op het competentiemodel in de Genk - De Uitdaging en PeTra: groepstrajecten en pedagogische trajecten 5

6 Genk - De Uitdaging en PeTra: groepstrajecten en pedagogische trajecten vorm van een individueel traject met de jongere, zijn ouders en de betreffende leerkracht. Het spreekt voor zich dat dit traject in nauwe samenwerking gebeurt met de reguliere begeleiding op school (de leerlingbegeleider, de klastitularis, de CLB-medewerker). Omdat de hulpvragen zo uiteenlopend kunnen zijn, is ieder Pedagogisch Traject qua inhoud maatwerk, de structuur van een pedagogisch traject ligt echter wel vast. De zorg en aandacht die ze bieden, is afgestemd op de noden en behoeften van ouders, kinderen en school. Zo versterken de Pedagogische Trajecten het sociaal-emotioneel functioneren van het kind/de jongere thuis, in de school en wanneer nodig in de vrije tijd. Een Pedagogisch Traject is in eerste instantie een individueel traject. Naast dit individuele luik bevat een Pedagogisch Traject, rekening houdend met de meerwaarde op het individueel traject, ook een groepsaanbod in samenwerking met De Uitdaging. Het traject verloopt via aanmelding (o.b.v. criteria) over vraagverheldering (wat en waarom?) naar het uiteindelijke traject en tot slot de afsluiting. De trajecten staan zowel open voor kinderen die in de politiezone wonen als zij die er school lopen. Belangrijk is dat de ouders eveneens betrokken worden. Er volgen op jaarbasis een 40-tal kinderen een individueel traject. 2) Via het project sport+, met onder andere de activiteit opboksen, biedt de Uitdaging jongeren aan om aan sport te doen en op deze manier hun sociale vaardigheden te versterken. Met het geven van bokslessen werken ze onder meer aan het verhogen van zelfvertrouwen, controle krijgen over agressief gedrag en het aanleren van discipline. Zo leren ze ook samenwerken, het belang van beheersing, zich veilig voelen in een groep, Soms wordt het project sport+ gecombineerd met een groepstraject. 3) Tot slot geven ze informatie en bieden ze ondersteuning aan intermediairen (ouders, leerkrachten, jongerenwerkers, ) aangezien deze in nauw contact staan met en een centrale rol spelen in het preventief werken met jongeren. Dit doen ze onder meer door het uitwerken van lespakketten, het geven van vormingen en het ter beschikking stellen van preventiemateriaal via hun infotheek (boeken, lespakketten, folders, spelen, Wie t weed-spel, ). In dit verband is er een nauwe samenwerking met het Veiligheidshuis. 6

7 Om te weten via welk ondersteuningsaanbod een kind of jongere het best geholpen kan worden, heeft Genk een beslissingsboom ontwikkeld voor het basisonderwijs en het secundair onderwijs. Het CLB fungeert daarbij als draaischijf en heeft het overzicht. C. Doelstellingen Algemene doelstelling: Het verhogen van de maatschappelijke weerbaarheid en het maatschappelijk functioneren van jongeren met een verhoogde kans op maatschappelijke kwetsbaarheid. Deeldoelstelllingen: Groepstrajecten: Stimuleren van positieve verandering binnen een groep en op individueel vlak. D.m.v. uitdagende activiteiten jongeren succeservaringen laten opdoen. Deelnemers bewust laten worden van hun competenties en mogelijkheden. Groepen positieve ervaringen laten opdoen. Uitbreiden van sociale vaardigheden bij de deelnemers. Dit kan zijn: assertief reageren, omgaan met groepsdruk, verantwoordelijkheidszin stimuleren, vertrouwen op anderen en zichzelf, samenwerken, hanteren en oplossen van conflicten, constructief omgaan met kritiek. Deelnemers kunnen zich weerbaarder opstellen in hun maatschappelijk functioneren. Voorkomen van probleemgedrag. Genk - De Uitdaging en PeTra: groepstrajecten en pedagogische trajecten 7

8 Genk - De Uitdaging en PeTra: groepstrajecten en pedagogische trajecten Pedagogische Trajecten: Op het niveau van het kind/ de jongere: o Het versterken van bestaande krachten, o Het verrijken van vaardigheden in het opnemen van ontwikkelingstaken en omgaan met stress, o Het activeren of vergroten van beschermende factoren. Op het niveau van de ouder(s): o Verstevigen/uitbreiden van de ouderlijke vaardigheden, o Versterken ouder-kind-school relatie. Op het niveau van de school: o Het stabiliseren van de schoolloopbaan, o Het faciliteren en gelijkstemmen van een proces met belangrijke personen (CLB, zorgcoördinator, leerlingenbegeleider, directie, ) voor het kind/ jongeren, o Zoeken naar extra ruimte waar nog mogelijkheden liggen, o Het activeren van positieve krachten. Boksproject: De deelnemers verhogen hun zelfvertrouwen, discipline, zelfcontrole en doorzettingsvermogen, De deelnemers leren omgaan met regels en afspraken, verantwoordelijkheid opnemen, plannen en organiseren, andere deelnemers begeleiden, De deelnemers breiden hun sociale vaardigheden uit, De deelnemers kunnen hun vrije tijd nuttig invullen. 8

9 Informatie en ondersteuning: Intermediairen de nodige handvaten geven in het werken en omgaan met jongeren. Dit door middel van vormingen, lespakketten, spelen, infotheek, Algemene preventieve acties rond thema s als alcohol, drugs, gokken, roken, D. Doelgroep De Uitdaging richt zich tot 8- tot 25-jarigen en hun intermediairen. Genk - De Uitdaging en PeTra: groepstrajecten en pedagogische trajecten 9

10 Genk - De Uitdaging en PeTra: groepstrajecten en pedagogische trajecten II. Middelen Partners: Opvoedingswinkel / vzw PAS 1 (Samenwerking in het kader van Pedagogische Trajecten), Veiligheidshuis (Samenwerking rond algemene preventie in Genk en organisatie van het Overkoepelend Scholen Overleg (OSO)), Genkse scholen, Dienst Jeugd (Diverse overlegmomenten zoals werkgroep rondhangende jongeren, organisatie buurtvoetbalcup, gokbeleid, ), Dienst Diversiteit en Educatie (Samenwerking in het kader van projecten zoals bijt-in-je-vrije-tijd voor anderstalige nieuwkomers), Gigos (Jeugdwelzijnswerk) (Samenwerking in bepaalde projecten (bv. buurtvoetbalcup, my shelter, )), Sportcentrum (Organisatorische samenwerking op vlak van accommodatie, opleiding, ), OCMW (Stuurgroep Genk Preventief Gezond: samenwerking rond tabakscampagnes en bv. gezondheidsinitiatieven binnen het boksproject), New Life / The Outsider (Samenwerking rond gebruik accommodaties in de Ardennen in het kader van outdoor education en opleiding), VUB (Onderzoek / doctoraat naar sociale meerwaarde en het potentieel van laagdrempelige sportinitiatieven). 1 In april 2000 werd de vzw Pas opgericht. De vzw Pas overkoepelt alle initiatieven van de opvoedingswinkel van Genk. De vzw is een netwerk van 25 partners dat zich engageert in de vzw via een convenant. Vanuit de partners is een actieve inbreng in de vzw in de vorm van mankracht, expertise, infrastructuur en toeleiding. 10

11 Kost: Het grootste deel van de middelen komt uit het Strategisch Veiligheids- en Preventieplan. Het project De Uitdaging stelt 4,5 VTE tewerk ( op jaarbasis). De Pedagogische Trajecten stellen 2 VTE tewerk ( op jaarbasis). Daarnaast is er nog een werkingskost van zowat per jaar. Genk - De Uitdaging en PeTra: groepstrajecten en pedagogische trajecten 11

12 Genk - De Uitdaging en PeTra: groepstrajecten en pedagogische trajecten III. Evaluatie Het project werd zowel op kwantitatieve als kwalitatieve wijze reeds geëvalueerd. Kwantitatief Groeptrajecten: o Per traject is er een registratie van het aantal deelnemers. Deze worden genoteerd in de voortgangsmeeting en op jaarbasis in Genk in cijfers en het jaarverslag van de stad Genk. Pedagogische Trajecten: o Voor het individuele luik van een Pedagogisch Traject wordt het vooropgestelde aantal begeleidingen (40 op jaarbasis) ruimschoots behaald. o Elk schooljaar worden er 3 groepstrajecten georganiseerd. 1 of 2 voor kinderen van het Basisonderwijs, 2 voor het Secundair Onderwijs. Per groep nemen er gemiddeld 6 à 8 jongeren deel. Boksen: o Er wordt bij elke training een lijst bijgehouden van het aantal deelnemers. Deze aantallen worden maandelijks geïnventariseerd. Deze worden ook genoteerd in de voortgangsmeeting. Op jaarbasis worden de cijfers gepubliceerd in Genk in Cijfers, het jaarverslag van de stad Genk en het jaarverslag van de provinciale sportdienst (zie bijlage). o Vanuit de afdeling sportbeleid en management van de VUB (professor Marc Theeboom / Rein Haudenhuyse), is er een doctoraatstudie uitgevoerd naar de sociale meerwaarde en het potentieel van laagdrempelige sportinitiatieven. Hierin wordt er wel een grondige analyse gemaakt van de deelnemers, de veranderingen zowel voor deelnemer als omgeving,. De bevindingen zijn terug te vinden in het boek Het potentieel van laagdrempelige sportinitiatieven voor maatschappelijk kwetsbare jongeren. Informatie en ondersteuning: 12

13 Kwalitatief o Bezoekers van de infotheek worden geregistreerd. o Verkoop van het Wie t Weed-spel wordt geregistreerd. o Het aantal telefonische contacten met vragen rond specifieke thema s wordt geregistreerd. Groepstrajecten: o Per traject wordt er met de begeleider van de groep een evaluatie gedaan. In eerste instantie is dit een gesprek waarin ze aftoetsen of de verwachtingen en doelstellingen op korte termijn behaald zijn. Op middellange termijn (1 tot 3 maanden) is er nog een schriftelijke evaluatie waarbij de begeleider a.d.h.v. een vragenlijst weergeeft of er een positief effect is geweest en of deze positieve lijn zich doorzet binnen de groep. o Ze beschikken per gelopen traject over een schriftelijke evaluatie. Op dit ogenblik is er nog geen analyse ter beschikking van deze resultaten. Uiteraard blijft het heel moeilijk om effecten zoals sociale vaardigheden, vermindering probleemgedrag, te meten op lange termijn. o De stijgende vraag naar groepstrajecten, zowel vanuit scholen als andere organisaties, toont aan dat de werkmethode aanslaat en dat de resultaten ook positief zijn. Ook scholen die met hen samengewerkt hebben, komen jaarlijks terug en ze zien dan ook een stijging van het aantal deelnemende klassen. Pedagogische trajecten: o Ieder traject voorziet in een tussentijdse evaluatie en wordt afgerond met een gesprek met alle betrokken partijen. Over het algemeen worden de Pedagogische Trajecten door alle partijen positief geëvalueerd. Op het einde van het traject vullen de ouders een schriftelijke evaluatie in. Met het kind evalueren ze individueel. o Over het algemeen zijn ouders en kinderen zeer tevreden over Genk - De Uitdaging en PeTra: groepstrajecten en pedagogische trajecten 13

14 Genk - De Uitdaging en PeTra: groepstrajecten en pedagogische trajecten de Pedagogische Trajecten. Uit hun resultaten vanuit de registratie kunnen ze in het merendeel van de trajecten stellen dat het probleem beter hanteerbaar is, opgelost is of er een andere aanpak uitgeprobeerd is. Verder zien ze ook dat individuele trajecten in sommige gevallen kunnen uitmonden in een doorverwijzing naar reguliere hulpverlening. Boksen: o Elke 2 maanden vindt er een vergadering plaats met de trainers waarbij moeilijkheden, aandachtspunten, praktische organisatie en dergelijke besproken worden. Indien er individueel voor deelnemers moeilijkheden zijn, worden deze ook besproken en worden voorstellen gedaan om hier op een gepaste manier antwoord op te geven. o Ze stellen vast dat het merendeel van de deelnemers op lange termijn blijft deelnemen aan de bokslessen. Dit toont volgens hen ook aan dat er kwalitatief goed werk geleverd wordt. Informatie en ondersteuning: o Per vorming wordt er een evaluatie gepland (mondeling / schriftelijk). Daarnaast zien ze het aantal intermediaire dat een beroep doet op De Uitdaging stijgen. In 2010 was er een merkelijke stijging van het aantal bezoekers aan de infotheek, uitlenen van materiaal,... Positieve punten / meerwaarde: De projecten proberen via een actieve begeleiding van de jongeren een gedragswijziging tot stand te brengen. Het aanbieden van sportactiviteiten laat hen toe om dit ook op een speelse manier over te brengen en de aandacht van jongeren te trekken. Zo willen ze een veilig alternatief aanbieden voor vrijetijdsbesteding en de jongeren ondersteunen om zich op school en in hun vrije tijd op gepaste wijze te gedragen. Op die manier wil men conflicten vermijden. De beslissingsboom is een interessant initiatief om op eenvoudige wijze te bepalen wat voor wie het meest geschikte aanbod is. Er is een sterk onderling netwerk tussen de verschillende partners. De groepstrajecten worden steeds op maat uitgewerkt waardoor zij 14

15 een gepast antwoord kunnen bieden voor de individuele verschillen. De combinatie van individuele begeleiding en groepstrajecten vullen elkaar aan en versterken het leerproces van de jongere en zijn omgeving. De uitgebreide aandacht voor de evaluatie van het project laat toe om het project bij te sturen waar nodig en zo een absolute meerwaarde te vormen voor de jongeren in Genk. Door ook de omgeving van de jongere te betrekken, kan men de jongere via meerdere kanalen bereiken en potentieel een groter effect bekomen. Aanbevelingen: Er dient over nagedacht te worden welk alternatief De Uitdaging kan aan bieden voor het project Opboksen indien de bokscoach zou stoppen. Zijn engagement vormt immers een belangrijke meerwaarde voor het huidige project. Gezien het belang van de rol van de leerkracht bij groepsprojecten is het essentieel dat zij de nodige ondersteuning krijgen. Er dient over gewaakt te worden dat iedereen zich voldoende betrokken voelt bij het project. Individuele trajecten kunnen op elk moment opgestart worden, groepstrajecten enkel op vaste momenten. In afwachting van deelname aan een groepstraject zorgt men best ook al voor een vorm van ondersteuning van de jongere. Genk - De Uitdaging en PeTra: groepstrajecten en pedagogische trajecten 15

16 Genk - De Uitdaging en PeTra: groepstrajecten en pedagogische trajecten IV. Overdraagbaarheid Zowel de projecten die binnen De Uitdaging kaderen als de Pedagogische Trajecten kunnen elders toegepast worden. Er zijn al steden en gemeenten waar gelijkaardige initiatieven bestaan. De beslissingsboom is zeker een initiatief dat ook voor andere steden en gemeenten interessant kan zijn. Het gaat een stapje verder dan het oplijsten van alle mogelijke partners waar men terecht kan met zijn hulpvraag. Aandachtspunten: De doelstelling en de inhoud van het project moeten duidelijk gecommuniceerd worden naar alle betrokken partners. Het is daarbij van belang dat men weet waarmee men bij wie terecht kan. Er dient een goed netwerk uitgebouwd te worden met de scholen en hulporganisaties. Dit veronderstelt eveneens de aanwezigheid van verschillende hulporganisaties voor de ondersteuning aan de jongeren. Men moet de nodige aandacht besteden aan een systeem waarbij men de vragende partij in contact brengt met het gepaste aanbod (de toeleidingsfunctie). 16

17 V. Meer info? A. Contactpersoon De Uitdaging: Roel VANDEWAL, Coördinator De Uitdaging Evence Coppéelaan 99, 3600 Genk Tel.: Website: PeTra: Dirk Lambrechts, Teambegeleider Pedagogische Trajecten Opvoedingswinkel Grotestraat 31, 3600 Genk Tel.: Genk - De Uitdaging en PeTra: groepstrajecten en pedagogische trajecten B. Ondersteuningsmateriaal Infotheek o Er is een infotheek ingericht waar intermediairen terecht kunnen voor informatie, lespakketten, literatuur, rond thema s als werken aan een positieve klassfeer, praten met kinderen, energizers, groepsontwikkeling, o Samenwerkingskoffer: scholen of groepen kunnen gratis een samenwerkingskoffer ontlenen waarin groeps- en samenwerkingsopdrachten verzameld zijn. Zo kan de intermediair zelf aan de slag met zijn of haar groep. 17

18 Genk - De Uitdaging en PeTra: groepstrajecten en pedagogische trajecten Lespakketten o Wie tweedspel: informatief spel rond drugs, o Lespakket rond het thema gokken. Op maat van de individuele begeleiding worden er materialen en gebruikte methodieken/instrumenten (observatiemethodes, stappenplannen, vergroten van zelfkennis,...) uitgewerkt. Aanbod van een aantal bestaande methodieken en materialen. Filmpjes om de individuele en de groepstrajecten bekend te maken bij de jongeren en de scholen. Beslissingsboom voor het basisonderwijs en het secundair onderwijs. Brochure pedagogische trajecten (zie bijlage). Sleutelwoorden Individuele en groepstrajecten, sport, weerbaarheid, ondersteuning, kwetsbaarheid, gedragswijziging, begeleiding, Het is verboden om de inhoud van dit project te kopiëren, een uittreksel ervan te maken, te verspreiden of te wijzigen, zonder de schriftelijke goedkeuring van de projectverantwoordelijke, behalve als het gaat om gebruik voor strikt private doeleinden. 18

19 Voor meer informatie: Algemene Directie Veiligheid en Preventie Waterloolaan 76 T vps@ibz.fgov.be 1000 Brussel F V.U.: Philip Willekens, Directeur-generaal, Waterloolaan Brussel