Vastgesteld Stuurgroep VVE Zaanstad 7 december 2017

Transcriptie

1 ONDERSTEUNING IN DE VOORSCHOOLSE PERIODE Vastgesteld Stuurgroep VVE Zaanstad 7 december 2017

2 INLEIDING Het grootste deel van de kinderen ontwikkelt zich normaal; zij bezoeken zonder noemenswaardige bijzonderheden een voorschoolse voorziening. Voor sommige kinderen is echter extra aandacht of begeleiding nodig, omdat zij een specifieke ondersteuningsvraag hebben en/of problemen ondervinden bij hun ontwikkeling. Er zijn binnen voorschoolse voorzieningen en daarbuiten verschillende mogelijkheden en manieren om de benodigde extra ondersteuning te bieden. Het is belangrijk dat samenwerkingspartners daarbij de juiste stappen nemen en voortdurend met elkaar en ouder(s)/verzorger(s) communiceren. Om te zorgen dat alle kinderen zo optimaal mogelijk worden begeleid, zijn in deze richtlijn een aantal gezamenlijke uitgangspunten en afspraken opgenomen over handelingen, samenwerking en communicatie bij kinderen die extra ondersteuning nodig hebben. Met het opstellen van deze richtlijn beogen de Gemeente Zaanstad en de kinderopvangaanbieders schoolbesturen en Centrum Jong in deze gemeente een helder beeld te geven van hoe op en rondom voorschoolse voorzieningen wordt omgegaan met de ondersteuning van peuters. De richtlijn moet helderheid bieden in de taakverdeling en verantwoordelijkheden tussen deze samenwerkingspartners, en bijdragen aan een professionele overdracht. 2

3 1. OVER WELKE KINDEREN GAAT HET? Als het gaat om kinderen die extra ondersteuning of aandacht nodig hebben wordt er in de praktijk vaak gesproken over zorgkinderen of kwetsbare kinderen. Maar wat verstaan we hier precies onder; over welke kinderen gaat het? Op de ondersteuning van welke kinderen is deze richtlijn van toepassing? BREDE DEFINITIE Binnen Zaanstad gaan we uit van een brede definitie van kinderen met een ondersteuningsvraag, zoals die door het NJI wordt gehanteerd. Het gaat om kinderen van wie is vastgesteld dat zij in hun ontwikkeling bedreigd worden door eigen aanleg, gezinsfactoren, omgevingsfactoren of een combinatie hiervan. 1 Het kan gaan om kinderen met een lichamelijke of geestelijke beperking, een chronische ziekte of emotionele of gedragsproblemen. Maar ook om kinderen met een ontwikkelachterstand en/of een problematische thuissituatie. Een ondersteuningsvraag kan ook tijdelijk zijn. Soms kan door tijdig signaleren en ingrijpen een probleem worden wegenomen. DOELGROEPKINDEREN Zogenaamde doelgroepkinderen die in aanmerking komen voor voor- en vroegschoolse educatie (VVE) kunnen ook een specifieke ondersteuningsvraag hebben. Bijvoorbeeld wanneer het kind naast extra taalstimulering, ook sociale, therapeutische of medische begeleiding nodig heeft. Dat hoeft echter zeker niet het geval te zijn. Niet alle doelgroepkinderen behoren automatisch tot de groep kinderen met een ondersteuningsbehoefte. Voor veel doelgroepkinderen is extra aandacht op het gebied van (taal)ontwikkeling voldoende om zonder verdere ondersteuningsvraag naar de voorschoolse voorziening te gaan. In figuur 1 wordt de relatie tussen kinderen met een ondersteuningsvraag, doelgroepkinderenkinderen en de totale groep van 0-4-jarigen schematisch weergegeven. Kinderen met ondersteuningsvraag Doelgroepkinderen 0-4 jarigen Figuur 1: schematische weergave van de relatie tussen kinderen met een ondersteuningsvraag en doelgroepkinderen van 0-4 jaar in de voorschoolse periode 1 NJi (2008) Samen spelen, zorgen delen 3

4 VOORSCHOOLSE VOORZIENINGEN Wanneer het in brede zin gaat om ondersteuning van jonge kinderen richten we ons dus op alle 0-4- jarigen die een specifieke ondersteuningsvraag hebben. Een deel van deze kinderen maakt voor één of meerdere dagdelen per week gebruik van voorschoolse voorzieningen binnen de gemeente, in de vorm van VVE of regulier peuterspelen. In het convenant Harmonisatie Voorschoolse Voorzieningen is vastgelegd om welke voorzieningen het gaat (bijlage 1). De afspraken over ondersteuning en afstemming die in het kader van deze richtlijn worden vastgelegd hebben betrekking op de ondersteuning van alle kinderen op deze locaties. In de komende periode verkennen de bij deze richtlijn betrokken partijen daarnaast de wenselijkheid en mogelijkheden om de uitgangspunten en afspraken die in het kader van de richtlijn zijn opgesteld ook toe te passen voor kinderen buiten de genoemde voorschoolse voorzieningen. Daarbij gaat het concreet om kinderen die gebruikmaken van kinderdagopvang, gastouders of door ouders zelf thuis worden verzorgd. 4

5 2. WELKE PROFESSIONALS EN PERSONEN ZIJN BETROKKEN? Afhankelijk van de specifieke ondersteuning die een kind nodig heeft, zijn verschillende personen en/of professionals in beeld. Wie heeft daarbij welke rol en hoe zijn verantwoordelijkheden verdeeld? OUDERS Ouders of verzorgers dragen primair de verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling van hun kind. Zij moeten een veilige, liefdevolle en stimulerende omgeving bieden. Daarvoor delen zij eventuele signalen en/of zorgen met kinderopvang, onderwijs en/of jeugdgezondheidszorg. KINDEROPVANG Pedagogisch medewerkers Pedagogisch medewerkers staan voor de groep en zorgen voor een veilig pedagogische klimaat waarin de doorgaande ontwikkeling van ieder kind wordt gestimuleerd en begeleid. Daarnaast adviseren zij ouders en schakelen ze interne hulp in waar nodig. Locatiemanagers / clustermanagers Locatiemanagers of clustermanagers coördineren en zijn verantwoordelijk voor de gang van zaken binnen een of meerdere voorschoolse locaties. Zij begeleiden medewerkers en schakelen externe hulp in waar nodig. Pedagogische coaches Pedagogische coaches monitoren en sturen op de kwaliteit van de uitvoering van voorschoolse educatie. Zij coachen en adviseren medewerkers en locatiemanagers/ clustermanagers. Hierbij zoeken zij afstemming met de VVE-coördinatoren van de school waarmee zij samenwerken binnen integrale kindcentra. ONDERWIJS Leraren Leraren staan voor de klas en zorgen voor een veilig pedagogische klimaat waarin de doorgaande ontwikkeling van ieder kind wordt gestimuleerd en begeleid. Daarnaast adviseren zij ouders en schakelen ze interne hulp in waar nodig. VVE-coördinatoren VVE-coördinatoren initiëren en implementeren vroegschoolse educatie (groep 1 en 2) op school, in samenwerking met de voorschoolse partner(s). Zij bewaken de kwaliteit van uitvoering en de doorgaande lijn ten behoeve van de ontwikkeling van kinderen met (risico op) onderwijsachterstand. Intern Begeleiders Intern Begeleiders zijn verantwoordelijk voor de organisatie van ondersteuning op school. Zij helpen leerkrachten en ouders bij het signaleren van eventuele problemen, bij het opstellen van de groepsplannen en bij het verder uitzoeken van het probleem en het bieden van ondersteuning. Schoolmaatschappelijk werkers Schoolmaatschappelijk werkers bieden binnen de school hulpverlening die gericht is op de driehoek: kind-ouder-school. Ze pakken schoolgerelateerde problemen op, dragen zorg voor een goede verbinding en samenwerking met jeugdteams, en verstrekken informatieve hulpverlening aan ouders, kinderen en aan leraren. 5

6 JEUGDGEZONDHEIDSZORG Peuter Intern Begeleiders Peuter-Intern Begeleiders begeleiden en ondersteunen medewerkers van voorschoolse voorzieningen bij activiteiten die gericht zijn op het signaleren, analyseren en oplossen van aandachtspunten bij peuters met een ondersteuningsvraag. Zij bieden tevens ondersteuning bij de warme overdracht naar de basisschool. De Peuter-Intern Begeleiders worden op aanvraag vanuit Peuterspelen ingezet door Centrum Jong. Centrum Jong Bij Centrum Jong kunnen ouders en verzorgers terecht voor advies, begeleiding en hulp bij de opvoeding en verzorging van hun kind, vanaf het moment van zwangerschap tot het kind volwassen is. In Centrum Jong wordt er samengewerkt door verloskundigen, kraamhulp, Jeugdgezondheidszorg (waaronder de jeugdverpleegkundigen en jeugdartsen van het consultatiebureau). In Centrum Jong worden het Opvoedspreekuur en het Logopedisch spreekuur 0-4 jaar gehouden. Jeugdverpleegkundigen De jeugdverpleegkundige draagt bij aan een zo hoog mogelijk niveau van individueel en maatschappelijk functioneren van kinderen en hun ouders/verzorgers door het (preventief) beschermen en bevorderen van een optimale gezonde lichamelijke, geestelijke en sociale ontwikkeling van de kinderen en het versterken van de opvoedingsvaardigheid van de ouders/verzorgers. De jeugdverpleegkundige is vanaf de geboorte betrokken bij het kind en de ouders/verzorgers. Jeugdartsen De jeugdarts houdt zich bezig met het voorkomen, opsporen, beperken en bewaken van risico's voor de gezondheid en psychosociale ontwikkeling van kinderen en het adviseren van hun ouders/ opvoeders. De jeugdarts is vanaf de geboorte betrokken bij het kind en de ouders/verzorgers. Logopedie De logopedisten van de Jeugdgezondheidszorg houden zich bezig met preventieve logopedie. Preventieve logopedie is het voorkomen en zo vroeg mogelijk signaleren van problemen op het gebied van spraak en taal bij kinderen. (Ortho)pedagogen Bij de afdeling Preventie & Zorg werken pedagogen die over deskundige kennis en ervaring beschikken omtrent opvoedvragen en de ontwikkeling van (jonge) kinderen. Zij bieden (preventieve) ondersteuning aan ouders door het geven van advies en informatie. VTO-Vroeghulpteam Voor complexere vragen over het gedrag en/of de ontwikkeling van een kind kan het VTO- Vroeghulpteam ouders bijstaan. Het VTO-Vroeghulpteam is een samenwerkingsverband tussen verschillende instellingen in de Zaanstreek die betrokken zijn bij (zeer) jonge kinderen en hun ouders. Jeugdteam Het jeugdteam biedt ondersteuning bij hulpvragen die niet bij kinderopvang of Centrum Jong opgepakt kunnen worden. Wanneer dat nodig is verwijzen zij door naar specialisten. 6

7 3. ORGANISATIE VAN ONDERSTEUNING Om kinderen ondersteuning op maat te kunnen bieden werken betrokken personen en professionals nauw samen. Afhankelijk van het niveau van de ondersteuningsvraag worden daarbij, in onderling en constant overleg, verschillende acties ondernomen. Welke ondersteuningsniveaus onderscheiden we en wanneer worden welke stappen ondernomen? ONDERSTEUNINGSNIVEAUS Als het gaat om het bieden van ondersteuning aan kinderen zijn er vijf niveaus te onderscheiden. Het ondersteuningsniveau betreft de mate van intensiteit van de benodigde ondersteuning en bepaalt het aantal stappen dat ondernomen moet worden. Voor alle niveaus is het startpunt de pedagogisch medewerker, die een goed pedagogisch klimaat biedt en ontwikkelingsgericht werkt met oog voor opvallende zaken in de ontwikkeling en/of het gedrag. Daarbij is er constant contact met ouders om de ontwikkeling van kinderen en opvallende zaken daarin te bespreken. Het volgen van de ontwikkeling van kinderen en het evalueren van het eigen handelen zorgt ervoor dat de ontwikkeling van alle kinderen wordt gestimuleerd (niveau 1). Opvallende zaken in ontwikkeling en/of gedrag worden zo vroegtijdig gesignaleerd en waar nodig afgestemd met collega s en jeugdverpleegkundigen, zodat het handelen op de groep daarop kan worden afgestemd (niveau 2). Wanneer een kind ondersteuning nodig heeft die niet beschikbaar is binnen de voorschoolse voorziening, dan kan de locatie beroep doen op advies/ondersteuning van Peuter-IB en jeugdverpleegkundigen. In overleg kan ondersteuning worden georganiseerd van externe zorgverleners op de groep (niveau 3) of elders binnen/buiten de reguliere locatie (niveau 4). Voor kinderen waarvoor de ondersteuningsbehoefte vraagt om kleinere groepen en/of specifieke medische voorzieningen zijn er gespecialiseerde locaties als de plusgroep of het medisch kinderdagverblijf (niveau 5). Figuur 2 geeft de vijf ondersteuningsniveaus schematisch weer. In het vervolg van het document worden de stappen die bij de niveaus horen nader beschreven. Niveau 5 Ondersteuning op maat bij gespecialiseerde locatie Niveau 4 Ondersteuning op maat binnen of buiten de locatie Niveau 3 Ondersteuning op maat op de groep Niveau 2 Afstemmen handelen op de groep Niveau 1 Basis ondersteuning Figuur 2: schematische weergave van de niveaus van zorg in intensiteit 7

8 ONDERSTEUNINGSSTRUCTUUR De ondersteuningsstructuur biedt een sluitend vangnet om alle kinderen met een specifieke vraag goed te ondersteunen. Daarvoor werken professionals binnen en buiten de voorschoolse voorziening nauw samen, wordt het handelen op de groep en in de locatie waar nodig bijgesteld en is er voortdurend contact met ouder(s)/verzorger(s). Afhankelijk van het ondersteuningsniveau worden daarbij globaal de in figuur 3 weergegeven stappen ondernomen. Daarbij dient ermee rekening te worden gehouden dat het een dynamisch proces betreft. Dat betekent dat stappen in elkaar over kunnen lopen, maar er ook gaandeweg het proces kan worden besloten om terug te keren naar een van de voorgaande stappen. Figuur 3: schematische weergave van de ondersteuningsstructuur 8

9 4. AFSPRAKEN In deze richtlijn zijn gezamenlijke uitgangspunten beschreven ten aanzien van de doelgroep, de betrokken partijen en de organisatie bij ondersteuning van kinderen in de voorschoolse periode. Om deze uitgangspunten in de praktijk te brengen en de beoogde structuur in taakverdeling en verantwoordelijkheden te realiseren maken de betrokken partijen de volgende afspraken: Kinderopvangorganisaties, schoolbesturen, Centrum Jong en zorginstanties in Zaanstad hanteren de in deze richtlijn opgenomen uitgangspunten bij ondersteuning van kinderen in voorschoolse voorzieningen. 2 Kinderopvangorganisaties verkennen met de gemeente de mogelijkheden om een kindvolgsysteem te gebruiken om de ontwikkeling van kinderen te monitoren en registreren, waarmee opvallende zaken in ontwikkeling en gedrag vroegtijdig kunnen worden gesignaleerd. Vanaf het moment dat een signaal van opvallend gedrag bij de locatiemanager of clustermanager wordt gelegd heeft deze de regie over de ondersteuning. Zo niet dan wordt vastgelegd wie dat wel heeft. Bij alle voorschoolse locaties wordt een vaste Peuter IB er en jeugdverpleegkundige benoemd. Om een goede samenwerking en laagdrempelig contact tussen pedagogisch medewerkers en jeugdverpleegkundigen te realiseren is het belangrijk dat betrokken personen elkaar kennen en weten te vinden. Kinderopvangorganisaties en Centrum Jong maken daarom nieuwe afspraken over de aard en planning van structurele contactmomenten, die aansluiten bij de werkwijze van de organisaties. Ouders worden gedurende het gehele traject op de hoogte gehouden en betrokken bij de stappen die worden genomen. In overleg wordt vastgesteld wie dit doet, pedagogisch medewerker, locatiemanger, Peuter IB er en/of jeugdverpleegkundige. Ouders wordt om goedkeuring en een handtekening gevraagd voor de overdacht van signalen en/of gegevens tussen kinderopvang, Peuter IB ers en jeugdgezondheidszorg. Ouders kunnen voor advies over taal- of spraakontwikkeling terecht bij logopedisch spreekuur. Kinderen waarbij sprake is van extra ondersteuning krijgen altijd een warme overdracht naar de basisschool. 3 Kinderopvangorganisaties, schoolbesturen, Centrum Jong en zorginstanties werken samen aan het creëren van een doorgaande ondersteuningslijn, en maken hiervoor vervolgafspraken over een goede aansluiting tussen ondersteuning in de voorschoolse periode en ondersteuning op school. 2 De uitgangspunten hebben betrekking op de voorzieningen zoals opgenomen in bijlage 1 3 Zoals afgesproken en vastgelegd in de notitie Doorgaande lijn VVE Zaanstad en het Zaanse Uniform Overdrachtformulier 9

10 10