Jaarverslag Laparoscopie Maatschap urologie MMC Veldhoven. Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno

Transcriptie

1 Jaarverslag Laparoscopie 2011 Maatschap urologie MMC Veldhoven Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno

2 Inleidende nota: geschiedenis en evolutie. De Resultaat Verantwoordelijke Eenheid (RVE) Urologie van het Maxima Medisch Centrum bestaat uit twee maatschappen, één voor iedere locatie. Er zijn twee maatschappen urologie in het MMC. Het rapport infra betreft de Maatschap urologie Veldhoven, maar er worden tevens getallen en cijfers medegedeeld m.b.t. de hele RVE urologie van het MMC. Deze maatschap heeft 3,75 FTE, verdeeld over 4 urologen. dr. De Laet is in 2011 als chef de clinique aangesteld en volgt de patiënten van Dr. Braam op uit diens praktijk. Er is steeds ook een ANIO in dienst van de maatschap, welke in dienstverband werkt tegen een vaste vergoeding. dr. K. De Laet Dr. L.M.C.L. Fossion Dr. E. L. Nanlohy-Manuhutu dr. W. J. Levens 1 FTE chef de clinique 1 FTE 1 FTE 0,75 FTE Samenstelling maatschap en indeling dr. K. De Laet, M.D., uroloog, Phd., FeBU Commissiewerkzaamheden 1/ Contactspecialist EPD 2/ Contactspecialist voor de verpleegafdeling 2D 3/ Verantwoordelijke voor laser technologie 4/ Contactspecialist bekkenbodemspreekuur en overleg 5/ Lid VIM commissie urologie 6/ Plaatsvervangend bij IKZ-werkgroep oncologie Noord-Brabant 7/ Mentor co-assistenten Aandachtspunten Functionele urologie Steenlijden Minimaal invasieve urologie Onderwijs, wetenschappelijk werk Dr. L.M.C.L. Fossion, M.D., uroloog, FeBU Commissiewerkzaamheden 1/ Oncologie commissie MOC MMC en voorzitter werkgroep oncologische tumoren urologie 2/ IKZ-werkgroep oncologie Noord-Brabant 3/ Minimaal invasief centrum werkgroep (MIC): secretaris 4/ Verantwoordelijke voor de opleiding/scholing (AGNIO, co-assistenten en visiting urologists ) 5/ Website creator & beheerder (urologie.mmc.nl) 6/ Docent Faculty of Health, Medicine and Life Sciences, Maastricht (2010 ad hoc). 7/ Redactielid Medisch Journaal, MMC, Veldhoven (sept 2010 ad hoc). 8/ Initiatiefnemer fusieproject regionale samenwerking urologie (2010-ad hoc) Aandachtspunten Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno

3 Oncologie Laparoscopie Onderwijs, wetenschappelijk werk & training dr. W. Levens, M.D., uroloog, PhD, MHA Commissiewerkzaamheden 1/ Contactspecialist kamer vrijgevestigden 2/ Contactspecialist huisartsen ( Petit conferences ) 3/ OK-planning en contactspecialist voor de OK 4/ Contactspecialist andrologiepoli Waalre 5/ Stagebegeleider seksuologie Aandachtspunten Andrologie Incontinentie Prothesiologie Steenlijden (PNL) Dr. E.L. Nanlohy-Manuhutu, M.D., uroloog Commissiewerkzaamheden 1/ Vertegenwoordigster in het MT-overleg voor de maatschap urologie Veldhoven 2/ Contactspecialist kinderurologisch en radiologisch overleg (PIPO) 3/ Contactspecialist voor de poli urologie 4/ Verantwoordelijke röntgenbespreking 5/ Klachtencommissie 6/ Landelijke werkgroep kinderurologie 7/ Kinderurologisch overleg Brabant Aandachtspunten Kinderurologie Functionele urologie Onderwijs arts-assistenten en verpleegkundigen Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno

4 Structuur en organisatie Polikliniek urologie, locatie Veldhoven De poli urologie bevindt zich op de eerste verdieping (gebouw D) in het MMC, locatieveldhoven. De urologen verzorgen daar hun spreekuur en de nodige technische onderzoeken, welke nuttig/nodig zijn voor de diagnostiek. De volgende technische onderzoeken worden door de uroloog uitgevoerd: echografie van de nieren, de blaas, de testis en de prostaat; cystoscopie; katheterisatie. Kleine ingrepen zoals frenulotomie, suprapubische katheter, prostaat biopsies, nefrostomie katheter onder echo geleide, urethra dilatatie, cyste puncties vinden plaats onder lokale verdoving op de FU. Ook de vasectomieën worden uitgevoerd in de poliklinische operatiekamer(pok). Naast de poliklinische patiëntcontacten, vindt er op de poli urologie ook het verpleegkundig spreekuur plaats. De verpleegkundigen voeren ook verschillende verpleegkundige handelingen uit: blaasspoelingen, flowmetrie en residubepaling, verwisselen van katheters, aanleren van zelfinjecties, urodynamisch onderzoek, ambulante wondverzorging, Er heeft in 2009 een verbouwing van de poli urologie in Veldhoven plaats gevonden zoals was afgesproken met het ziekenhuis. Eind 2010 is de verbouwing van de 1 cystoscopie kamer op de FU en vervolgens de wachtzaal voor patiënten en het secretariaat van start gegaan. De ruimtes in het MMC Veldhoven zijn als volgt ingedeeld: - 4 Spreekkamers (uitbreiding met 2 spreekkamers) - 2 Onderzoekskamers met in iedere kamer echografie (uitbreiding met 1 echotoestel) - 2 Cystoscopiekamers - 3 Uroflowkamers - Punctiekamer - 2 Poliklinische operatiekamers, welke 1 dagdeel ter onzer beschikking staan - Secretariaat - Back-office voor de secretaresses en vergaderzaal voor de artsen (Zaal de Run) met beamer Hospitalisatie urologie De patiënten kunnen op twee verschillende manieren worden opgenomen : allereerst in dagbehandeling op het dagziekenhuis, daarnaast op de verpleegafdeling, waar zowel kortdurende hospitalisaties (op de AOA) als langdurige hospitalisaties (op afdeling 2D) na grote ingrepen of wegens ernstige ziekte worden gerealiseerd. Ernstig zieke patiënten of levensbedreigde patiënten worden gehospitaliseerd op de Intensive Care Unit (ICU) of op de Medium Care. Ingrepen met laag risico kunnen op locatie Eindhoven plaats vinden; de opname gebeurt dan op de 7 de étage in MMC Eindhoven. SEH Acute problemen worden meestal opgevangen via de spoedeisende hulp/spoedgevallen dienst, vanwaar de patiënten hetzij verwezen worden naar de poli urologie voor verdere diagnostiek en behandeling, ofwel worden gehospitaliseerd op de acute opname afdeling (AOA). De diensten worden non-stop 24u op 24u, zowel in de week als in het weekend, verzorgd door al dan niet een voorwacht van een arts assistent op de spoedeisende hulp/spoedgevallendienst en een dienstdoende uroloog. Gekende patiënten of patiënten die op naam van de uroloog door de huisarts worden ingestuurd, na overleg, worden onmiddellijk door de uroloog gezien, zonder tussenkomst van een poortwacht. In het weekend wordt voor de (wacht)diensten samengewerkt met de urologen van het St.-Anna ziekenhuis in Geldrop, waarbij de dienstdoende uroloog van dienst is voor beide locaties, St.-Anna Geldrop en het MMC Veldhoven. Samenwerking met andere afdelingen Verdere diagnostiek gebeurt intramuraal via het laboratorium, via de röntgenafdeling (RX, CT-scan, NMR, echografie), via de anatoom pathologie(pamm) en de nucleaire geneeskunde (renogram, PETscan, botscan). Verwijzingen voor radiotherapie gebeuren in samenwerking met het Catharina ZH in Eindhoven. Het multidisciplinair oncologisch overleg (MOC) gebeurt eveneens in samenwerking met het Academisch ZH Maastricht of in overleg met het Universitair Medisch Centrum Radboud in Nijmegen. Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno

5 Enkele cijfers Urologie MMC locatie Eindhoven Urologie MMC locatie Veldhoven Opnames Verpleegdagen Gem. hospit. 3,0 4,1 3,5 3,3 3,1 Dagopnames EPB Herhalingsbez Herhalings factor 1,935 1,887 1,959 1,959 1,908 Opnames Verpleegdagen Gem. hospit. 3,6 5,1 4,6 4,2 4,0 Dagopnames EPB Herhalingsbez Herhalings factor 2,237 2,888 2,990 3,107 3,035 Urologie MMC Opnames Verpleegdagen Gem. verpleegduur 4,7 4,9 4,4 4,0 3,8 Dagopnames EPB Herhalingsbez Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno

6 Herhalings factor 2,125 2,524 2,631 2,698 2,633 Tabel: het aantal patiënten per jaar, gezien door de urologen van de maatschap urologie MMC Veldhoven op de SEH in Veldhoven SEH Opname Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno

7 Verrichtingen urologie CTG-code VHV EHV Totaal VHV EHV Totaal VHV EHV Totaal VHV EHV Totaal Blaasinstillaties Nefrostomie catheter Retrograde pyelografie Vasectomieën Cystoscopieën Circumcisio Prostaatbiopsies Urodynamisch ond Echografie Urologie MMC Veldhoven Blaasinstillaties Nefrostomie catheter Retrograde pyelografie Vasectomieën Cystoscopieën Circumcisio Prostaatbiopsies Urodynamisch ond Echografie Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno

8 Laparoscopie guidelines in de urologie (EAU) GUIDELINES LAPAROSCOPY IN UROLOGY: RECOMMENDATIONS Laparoscopic procedure Expert Level Grade of Technical difficulty Adrenalectomy S +++ Colposuspension U ++ Cryptorchidism treatment E + Hernia repair E + Nephrectomy for benign disease E ++ Radical nephrectomy (T1 T2) F +++ Partial nephrectomy (cancer) U ++ Partial nephrectomy (benign desease) E +++ Nephro-ureterectomy (cancer) U +++ Nephro-ureterectomy (benign disease) E ++ Live-donor nephrectomy F +++ Nephropexy F + Pyeloplasty F +++ Pelvic lymph node dissection E + Radical prostatectomy U ++++ Retroperitoneal lymph node dissection F +++ Renal cyst treatment E + Ureterolithotomy U ++ Varicocelectomy F + Expert opinion Definition S Superior E Established F Feasible or alternative U Under evaluation Technical difficulty Definition + Basic ++ Intermediate +++ Complex ++++ Very complex Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno

9 Laparoscopie - cijfers Specifiek voor de oncologie en laparoscopie werden de volgende ingrepen uitgevoerd in 2011 door de maatschap urologie MMC Veldhoven: Binnen de oncologie en laparoscopie werden de volgende ingrepen uitgevoerd in 2011: Omschrijving ingreep CODE Art, Endoscopische intra-abdominale vaat OK Blaas, Endoscopische totale cystectomie (LRC) Blaas, Partiële Cystectomie Blaas, Implantatie ureters volgens Bricker Blaas, Laparosc hechten blaasruptuur (cystoraphie) 1 Blaas, Lap tot vervanging + darmsegment zonder stoma Blaas, Totale Cystectomie + aanleg continent stoma Blaas, Totale Cystectomie + aanleg Indiana Pouch Blaas, Totale Cyst(oprostat)ectomie + Bricker Blaas, TURT Buikholte, Aanleggen pneumoperitoneum Buikholte, Conversie lap'scop alle ingr. naar lap'tomie Buikholte, Diagn laparoscopie incl evt proefexcisie Lymfklier, Enkelvoudige klierexcisie Lymfklier, Endoscopische para-aortale uitruiming Lymfklier, Endoscopische stagering lymfadenect. kl bekk Lymfklier, Endoscopische lymfadenect. kl bekk retroperiton Lymfklier, Lymfadenectomie Kleine bekken (stagering) Lymfklier, Para-Aortale uitruiming Lymfklier, Regionale lymfeklierdissectie (oksel, lies, nek) Nier, Endoscopische nefrectomie (LN) Nier, Endoscopische nefrectomie + tot ureterectomie (LRNU) Nier, Endoscopische niercysteoperatie Nier, Endoscopische partiële nefrectomie Nier, Endoscopische pyelumplastiek Nier, Endoscopische pyelumplastiek na OK aan die nier Nier, Lap'scopische nefrectomie maligne tumor Nier, Lap'scopische nefrectomie maligne tumor (LRN) Nier, Lap nephrectomie na operatie aan die nier Nier, Nefrectomie Nier, Nefrectomie maligne niertumor NIET LUMBAAL Nier, Nefrectomie met totale ureterectomie Nier, Nefrectomie na operatie aan die nier Nier, Partiele nefrectomie Nier, Partiele nefrectomie na OK aan die nier Penis, Amputatie Prostaat, Endoscopische prostatectomie (EERPE) Prostaat, Totale Prostatectomie incl kapsel (RPP) Scrotum, Endoscopiche ligatie vena spermatica Scrotum, Orchidectomie inguinaal (= HEMICASTRATIE ) Ureter, Laparoscopische ureterimplantatie in blaas Ureter, Laparoscopische ureterolysis Urethra, Urethrectomie (zelfde ingreep) Uterus, AUE (met pelviene lymfadenectomie) Uterus, Laparoscopische AUE Uterus, AUE + adnex wegens endometrium CA abdominaal Uterus, Debulking operatie(aandeel CHIR) Totaal Laparoscopisch totaal Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno

10 Oncologische urologie Binnen de oncologie werden de volgende ingrepen uitgevoerd in 2011: Omschrijving ingreep CODE Blaas, Endoscopische totale cystectomie (LRC) Blaas, Implantatie ureters volgens Bricker Blaas, Laparosc hechten blaasruptuur Blaas, Lap tot vervanging + darmsegment zonder stoma Blaas, Partiele Cystectomie Blaas, Totale Cystectomie + Impl Ureters vlgs Bricker Darm, Endoscopisch enterostomie bij lap scopie Lymfklier, Endoscopische para-aortale uitruiming Lymfklier, Endoscopische stagering lymfadenect. kl bekk Lymfklier, Endoscopische lymfadenect. kl bekk retroperiton Lymfklier, Endosc. regio. lymfeklierdissectie (oksel, lies, nek) Nier, Endoscopische nefrectomie (LN) Nier, Endosc. nefrectomie + tot. ureterectomie (LRNU) Nier, Endoscopische partiële nefrectomie Nier, Lap'scopische nefrectomie maligne tumor Nier, Lap'scopische nefrectomie maligne tumor (LRN) Nier, Lap nefrectomie na operatie aan die nier Prostaat, Endoscopische prostatectomie (EERPE) Uterus, Laparoscopische AUE Totaal Er is landelijk een richtlijn opgesteld omtrent de oncologische zorg in Nederland. Conform de eisen van de Inspectie van Volksgezondheid en de richtlijn is er in het MMC een oncologie werkgroep opgericht en wordt er tweewekelijks multidisciplinair oncologisch overleg (MOC) gevoerd omtrent patiënten. Vanuit de urologie is Dr. Fossion voor de maatschap MMC urologie Veldhoven de verantwoordelijke. Er werd een werkgroep urologische oncologie opgericht waarbinnen oncologische zorg in de urologie zal worden beschreven om te komen tot een uniform beleid binnen het MMC. We zijn we aan het exploreren hoe we regionaal bv. een MOC kunnen organiseren samen met de omliggende ZH'en, naar analogie met bv. de ROGI (regionale oncologische werkgroep gynaecologie). We zijn ons ervan bewust dat dit wel enkele voorwaarden stelt: - bereidheid tot openheid en transparantie, doch met behoud van professionele discretie en beroepsgeheim - discipline - betrekking van zo veel mogelijk centra in de regio Groot-Eindhoven - meerwaarde door een gezamelijke bespreking - uitbouw van de expertise regionaal - bereidheid om naar elkaar te verwijzen als men een innovatieve behandeling kan aanbieden - korte lijnen tussen de departementen urologie, oncologie, radiologie, radiotherapie en pathologie - mogelijkheid tot het bijhouden van databases en het bedrijven van wetenschappelijk ond. a.d.h.v. deze data - ondersteuning en medewerking van het IKZ bij het databeheer - ziekenhuis-onafhankelijke samenwerking tussen professionals regionaal die met onco pathologie bezig zijn - afstemming van de EPD's en eenvoudige informatie-uitwisseling tussen de betrokken specialisten Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno

11 In het kader van kwaliteitsverbetering en om mede te willen voldoen aan de hoogste eisen van de Inspectie en beroepsvereniging, willen wij graag verkennen of een eigen multidisciplinaire, urooncologische bespreking een toegevoegde waarde kan hebben. De huidige situatie is wel goed, maar we denken dat het nog beter kan. Momenteel sluiten wij aan bij de MOC op dinsdag of donderdag in het MMC. Echter presenteren wij tot op heden slechts een fractie van onze oncologische pathologie, mede omdat de toegevoegde waarde van een MOC voor het gros van onze patiëntenpopulatie ons tot op heden beperkt leek. Idem voor de ons omliggende ziekenhuizen in de regio. We merken dat in sommige centra alle oncologische urologie wordt besproken en vragen ons af of dit nuttig kan zijn om, hetzij bij eenzelfde bespreking, hetzij op een ander tijdsstip, aan te sluiten en ook alle pathologie-rapporten van oncologische urologie van die week te bespreken. We willen echter de efficiëntie en toegevoegde waarde van zulk een bespreking graag vooraf bespreken met alle deskundigen, mede omdat het organisatorisch veel inzet vraagt, maar daarnaast tijdsrovend is. Echter, indien het onze patiëntenzorg ten goede komt, lijkt ons dit een prima initiatief. Landelijk houden we ons aan de vereisten vanuit de Inspectie en NVU m.b.t. de kwaliteitsregistratie van alle radicale cystoprostatectomieën en radicale prostatectomieën. Vanaf 2008 zitten al onze patiënten in deze database en we mogen ons tot de goede leerlingen rekenen in NL, want slechts een handvol van de urologische maatschappen heeft deze registratie voor beide parameters reeds 4 jaar ingevuld. Wij denken dat transparantie en openheid bouwstenen zijn in de relatie met ziektezorgverzekeraar en beroepsvereniging. Vanaf 2012 is de landelijke norm naar minstens 10 cystectomieën per jaar opgetrokken om deze ingreep te mogen blijven uitvoeren. Vermoedelijk zal de norm verder worden opgetrokken naar een minimum van 20 cystectomieën per jaar om slechts enkele topcentra over te houden. Voor zover te beoordelen denken wij hieraan te kunnen voldoen, mede dankzij de goede samenwerking met Geldrop en Weert. Voor de radicale prostatectomieën ligt de norm op een minimum van 30 per jaar vanaf 2013 en zal dit verder evolueren naar minstens 20 per uroloog per jaar, met een minimum van 2 ervaren urologen die deze ingreep uitvoeren, dus minstens 40 radicale prostatectomieën. Radical Cystectomies n t ORC LRC Grafiek 1: Deze grafiek toont de evolutie overheen de tijd van de open naar de minimaal invasieve, laparoscopische cystectomie in het MMC Veldhoven voor onze maatschap. In 2011 is bij 16 patiënten met een blaastumor de blaas verwijderd d.m.v. de laparoscopische cystectomie. Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno

12 ICU - RC MC - RC Grafiek 2: De bovenstaande grafiek toont de evolutie van het aantal opnames op Intensive Care (ICU - licht blauw) en op Medium Care (MC - indigo) voor patiënten die een cystectomie hebben ondergaan. het effect van de minimaal invasieve chirurgie op de opname indicatie voor ICU of MC is duielijk zichtbaar. In 2005 ging nog elke patiënt die een open cystectomie onderging postop naar de ICU. Anno 2011gaat nog slechts de helft van de mensen die een laparoscopische cystectomie ondergaan een nacht naar de MC, en zijn opnames op de ICU overbodig geworden. Grafiek 3: Deze grafiek toont het aantal uitgevoerde cystectomieën per ZH in de IKZ regio, over 2 jaar tijd berekend ( ). Indien de landelijke norm van een minimum van 10 cystetcomieën per ZH per jaar wordt gehandhaafd als criterium om cystectomieën te mogen blijven uitvoeren, zullen nog slechts 4 centra Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno

13 deze ingreep vanaf 2012 mogen aanbieden: het Maxima Medisch Centrum, het Catharina ZH, het Jeroen Bosch ZH en het Elisabeth ZH. Indien de trend zich voortzet en men de norm om minstens 20 cystectomieën per jaar zet zoals vele zorgverzekeraars het zouden willen, zal de ingreep nog slechts in 2 centra kunnen worden uitgevoerd. RENAL TUMOUR SURGERY n 10 5 Open Radical Tumour Nephrectomy Open Partial Tumour Nephrectomy Laparoscopic Radical Tumour Nephrectomy Year Grafiek 4: Deze grafiek toont de evolutie van de renale oncologische chirurgie in onze maatschap van Het aantal open nefrectomieën is geleidelijk afgenomen in het voordeel van de minimal invasieve chirurgie (laparoscopische tumornefrectomie) en de open nephron sparende chirurgie / open partiële nefrectomie. In 2011 werden er 10 partiële tumornefrectomieën (8 open en 2 laparoscopisch) uitgevoerd, 10 laparoscopische tumornefrectomieën en nog slechts 3 open tumornefrectomieën. Er werden 39 endoscopische extraperitoneale radicale prostatectomieën (EERPE) uitgevoerd, en 52 endoscopische, pelviene lymfeklierdissecties (LPLND). De introductie van de verschillende laparoscopische en endoscopische, oncologische procedures (Lap nefrectomie, Endoscopische extraperitoneale prostatectomie, Lap pelviene lymfeklierdissectie en Lap cystoprostatectomie met Bricker derivatie) heeft geleid tot de ontwikkeling van een volledig zelfstandige superspecialiteit met meer dan 130 laparoscopische procedures gedurende het voorbije jaar (verviervoudiging i. vgl. m. 2007). Daardoor is de pijler oncologie en laparoscopie volledig ontwikkeld en zien we ook een verdere toename van andere oncologische procedures (partiële tumornefrectomie, penistumorchirurgie ), vermoedelijk door de evolutie naar oncologische referentie-/topklinische centra. Als laatste valt op te merken dat er minder procedures onder röntgen ondersteuning verlopen en er meer echografisch wordt gewerkt, wat de stralenbelasting voor zowel de patiënt als voor het personeel verlaagt. We hebben opnieuw een refereeravond over een oncologisch onderwerp georganiseerd vanuit onze maatschap MMC Veldhoven. Dit jaar was het onderwerp het spierinvasieve blaascarcinoom. Op 13/09/2011 werd deze refereeravond georganiseerd, aansluitend op een live side-by-side training van de laparoscopische cystectomie met intracorporele Bricker, uitgevoerd door de drie urologen die ervaring hebben met deze procedure in Nederland: Roy Hassankhan, Mircea Onaca en Leuren Fossion. s Avonds werden de reeksen van deze drie urologen gepresenteerd en sprak ook een internationale gast spreken, Prof. dr. Jichlinski, diensthoofd van het departement urologie van het universitair ZH in Lausanne, CHUV. Hij is één van de grondleggers van de fotodetectie bij blaastumoren en sprak hierover. We merken dat de scholingen en verdere organisatie van de oncologische zorg het toelaten om patiënten met deze pathologie op geavanceerde en professionele wijze te behandelen, gelijkaardig als in de meeste universitaire centra in Nederland en België. Een grote troef daarbij is het feit dat de patiënt in onze maatschap rechtstreeks wordt behandeld door de uroloog zelf, en niet door lager geschoolde paramedici, of door arts-assistenten in opleiding. Dit biedt een vertrouwd en professioneel arts-patiënten contact, wat trouwens een vereiste is van het nieuwe Inspectierapport. Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno

14 Daarnaast merken we dat de vertrouwdheid met en kwaliteit van oncologische zorg toeneemt door het hoog volume aan oncologische pathologie in ons centrum. Het is dan ook waarschijnlijk dat we met onze maatschap op korte termijn de functie als referentie- en verwijscentrum voor de algemene en gecompliceerde oncologische zorg in de regio groot Eindhoven zullen invullen. Immers zijn we reeds koploper voor wat betreft (laparoscopisch) oncologische expertise regionaal: de ervaring met laparoscopische chirurgie bedraagt > 550 oncologische procedures en verschillende procedures worden enkel in ons centrum uitgevoerd. Aansluitend merken we dat het aantal complicaties en de gemiddelde hospitalisatieduur na zulke ingrepen en behandelingen beduidend lager is dan in de omringende ziekenhuizen. Landelijk zijn we één van de weinige oncologische centra met een ruime expertise op vlak van laparoscopische cyst(oprostat)ectomieën. Regionaal kunnen we de zorgverzekeraar garanderen dat de zorg in ons centrum efficiënt, professioneel en goedkoop is georganiseerd, bv. dankzij de kortere hospitalisatieduur, de snellere convalescentie en het pertinent gebruik van reusables op het operatiekwartier. Dit biedt dan ook een mooi alternatief voor dure behandeltechnieken zoals de RALP, waarvan tot op heden het voordeel voor de patiënt nog niet is bewezen. Dr. L. Fossion, M.D., uroloog, FeBU Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno

15 Functionele laparoscopie Omschrijving ingreep CODE Nier, Endoscopische pyelotomie Nier, Endoscopische pyelumplastiek Ureter, Laparoscopische ureterimplantatie in blaas Ureter, Laparoscopische ureterolysis TOTAAL Het gaat steeds om vrij kleine aantallen gezien het minder frequent voorkomen van deze pathologiën. Het aantal laparoscopische pyelumplastieken ligt conform de laatste 5 jaar op 5 per jaar. Er werden dit jaar 3 laparosocpische ureterreïmplantaties, 4 laparoscopische ureterolyses, 2 laparoscopische ureterotomies en 1 laparoscopische niercystebehandelingen uitgevoerd. Gezien het kleine aantal worden deze uitgevoerd door steeds dezelfde urologen ter vrijwaring van de kwaliteit. De functionele resultaten van deze ingrepen zijn over het algemeen erg goed, met beperking van het aantal complicaties (1 patiënt met anastomoselek na een laparoscopisch Boari flap conservatief behandeld en 1 met peritoneale prikkeling na ureterreïmplantatie door peroperatief lek van besmette urine, conservatief behandeld.). Ook op het gebied van functionele laparoscopie is samenwerking met locatie Geldrop opgestart, bij het schrijven van de verslag blijkt dat in 2012 alle functionele laparoscopie steeds door hetzelfde urologenteam wordt gedaan. dr. De Laet, M.D., uroloog, PhD., FeBU Analyse van de cijfers van 2010 De introductie van de verschillende laparoscopische en endoscopische, oncologische procedures (Lap nefrectomie, Endoscopische extraperitoneale prostatectomie, Lap pelviene lymfeklierdissectie en Lap cystoprostatectomie met Bricker derivatie) heeft geleid tot de ontwikkeling van een volledig zelfstandige superspecialiteit met meer dan 150 laparoscopische procedures gedurende het voorbije jaar (vervijfvoudiging i. vgl. m. 2007). Daardoor is de pijler oncologie en laparoscopie volledig ontwikkeld en zien we ook een verdere toename van andere oncologische procedures (partiële tumornefrectomie, open cystectomie met Indiana pouch of Bricker ), vermoedelijk door de evolutie naar oncologisch referentie-/topklinisch centra. Als laatste valt op te merken dat er minder procedures onder röntgen ondersteuning verlopen en er meer echografisch wordt gewerkt, wat de stralenbelasting voor zowel de patiënt als voor het personeel verlaagt. Complicaties Alle complicaties worden zorgvuldig in een database bijgehouden. Vervolgens worden ze periodiek besproken tijdens een werkvergadering waarop alle urologen aanwezig zijn. Indien er bepaalde trends zijn waar te nemen, worden hieromtrent afspraken en zo nodig een adequaat beleid opgesteld om deze complicaties in de toekomst te vermijden. De bespreking leidt tot kwaliteitsverbetering en helpt ons om de zorg op een zo hoog mogelijk niveau te brengen, zoals ook kan verwacht worden van een topklinisch ziekenhuis. Aangezien er nog steeds geen goede landelijke complicatie-database bestaat en complicatieregistratie erg subjectief is en afhankelijk van verschillende factoren, is dit nog steeds een moeilijk onderwerp. Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno

16 Vandaar het feit dat nog maar weinig maatschappen zulk een zorgvuldige en overzichtelijke database bijhouden. Om te komen tot een transparante en duidelijke registratie, zou deze best vanuit een landelijke beroepsvereniging worden georganiseerd. De NVU en de SWEN zijn daarmee bezig. In afwachting hebben we zelf het initiatief genomen om deze registratie rigoureus zelf bij te houden. Echter door het uitblijven van een uniforme, landelijke complicatieregistratie, is vergelijking met andere centra of met literatuur daarom nog steeds onmogelijk. Voor de laparoscopie houden we de Clavien classificatie aan, welke wereldwijd wordt aangeraden. Daarnaast beschrijven we per casus duidelijk en gedetailleerd elke complicatie die plaatsvindt. Tijdens de ingreep worden ook foto s en/of video-beelden geregistreerd welke tijdens besprekingen kunnen worden gebruikt. Er vindt periodiek overleg plaats binnen het Minimaal Invasief Centrum (MIC = vergadering van endoscopische georiënteerde chirurgen, gynaecologen en urologen) tijdens de zogenaamde Complicatiebespreking. Dit biedt de mogelijkheid om te overleggen met collegae van andere disciplines. Dit is ook een vereiste van de Inspectie van Volksgezondheid betreffende minimaal invasieve chirurgie. Tijdens visitaties door de NVU visitatiecommissie en indien nodig op vraag van bv. commissies, de Orde van Medische Specialisten of de Inspectie van Volksgezondheid kan op deze wijze steeds een up-to-date complicatieregistratie/-database worden aangeboden. Dit zal dan steeds gebeuren met de garantie van privacy en beroepsgeheim zoals voorgeschreven door de wet. En als laatste vindt er ook periodiek overleg plaats met collegae urologen uit naburige ziekenhuizen waarbij bepaalde complicaties worden besproken. Tot op heden vond dit plaats met de urologen uit het St.-Anna ziekenhuis in Geldrop omdat wij hiermee onze diensten delen. Complicaties We zijn gestart met het summier omschrijven van de Critical view of safety van de verschillende urologische procedures opdat we uniform dezelfde kwaliteitseisen en controles gebruiken in de toekomst binnen de urologie in het MMC. Hieronder vindt u het concept dat in 2011 verder zal worden uitgewerkt. Alle beelden worden vastgelegd in het EPD op EZIS via VISUS. Laparoscopische radicale prostatectomie (EERPE) Vrijpreperaren blaashals Lateraal zicht prostaat na dissectie van de pedikels Apicale dissectie Aantonen intact rectum (na watertest) Resultaat anastomose Laparoscopische (tumor-)nefrectomie (L(R)N) Vrijprepareren ureter Vrijprepareren vaathilus Status na clipping/sealing van de a. en v. renalis Eindresultaat na extractie specimen Laparoscopische pyelumplastiek Vrijprepareren ureter Vrijprepareren UPJ-stenose Excisie van de stenose JJ-stent antegraad Resultaat anastomose Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno

17 Laparoscopische cyste deroofing Vrijprepareren niercyste Resultaat marsupialisatie Laparoscopische lymfeklierdissectie pelvien (LPLND) Vrijprepareren iliacale vaten Vrijprepareren n. obturatorius Resultaat na LPLND Laparoscopische lymfeklierdissectie para-aortaal Vrijprepareren aorta en v. cava inferior Resultaat na LPLND Laparoscopische cyst(oprostat)ectomie (LRC) Resultaat na LPLND Resultaat na openen peritoneale omslagplooi dorsaal Resultaat na laterale dissectie Resultaat na anterieure dissectie Resultaat na apicale dissectie Resultaat na extractie specimen Aantonen intact rectum (na watertest) Eindresultaat na extractie specimen Laparoscopische ureterolysis Vrijprepareren ureter Resultaat na lysis Laparoscopische ureterreïmplantatie Vrijprepareren ureter Resultaat na anastomose met de blaas Laparoscopische cystoraphie Resultaat na sluiten van de blaas Laparoscopische varicocoele clipping Clipjes op de vena spermatica Toekomstplannen Wij trachten de verwachtingen en doelstellingen van een topklinisch referentiecentrum waar te maken. Hierbij rekening houdende met de huidige crisis wereldwijd en het besef dat dit een project is verspreid over meerdere jaren. Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno

18 Cijfers van collega Dr. R. Bos van de maatschap urologie MMC Eindhoven - Helmond Code Omschrijving ingreep Lymfklier, Lymfadenectomie Kleine bekken (stagering) Lymfklier, Endoscopische para-aortale uitruiming Lymfklier, Endoscopische stagering lymfadenect. kl bekk Buikholte, Diagn laparoscopie incl evt proefexcisie Buikholte, Aanleggen Pneumoperitoneum ,2 Buikholte, Laparoscopische Endometriose verwijderen Nier, Endoscopische partiele nephrectomie Nier, Endoscopische niercyste operatie Nier, Lap'scopische nephrectomie maligne tumor Nier, Nephrectomie met totale ureterectomie ,1 Nier, Lap'scopische nephrectomie maligne tumor Nier, Endoscopische nephrectomie Nier, Endoscopiche nephrectomie met tot. ureterectomie Nier, Endoscopische pyelumplastiek Nier, Lap'scopische Nephropexie Nier, Endoscopische lymfocoele operatie Ureter, Lap'scopische Ureterimplan in blaas (zelfst verr) Blaas, TURT Nier, Endoscopische partiële cystectomie Blaas, Totale Cystectomie + impl ureters in darmsegment ,1 Blaas, Totale Cystectomie + Impl Ureters vlgs Bricker Scrotum, Orchidectomie inguinaal (= HEMICASTRATIE ) Blaas, Maligne blaastumor via cystotomie +radiotherapie 1 TOTAAL Laparoscopie TOTAAL Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno

19 Enkele beschouwingen Er zijn verschillende doelstellingen die men voortdurend tijdens het behandelingsproces moet beschouwen en toetsen: - Goede opleiding met het doorlopen van de verschillende trainingsmodules bereidt de operateur het beste voor op deze gevorderde laparoscopische chirurgie in de urologie. Een fellowship van 6-12 maanden en een mentor initiated approach en start-up wordt geadviseerd alvorens te starten met laparoscopie in de urologie. - Juiste matriaalkeuze helpt de ingrepen correct, ergonomisch verantwoord en goedkoop/economisch verantwoord uit te voeren en zo en volwaardig alternatief te bieden voor de open chirurgie. Dit is dan ook het sterkste criterium waarom wereldwijd de robot geassisteerde laparoscopie economisch geen haalbare kaart is, meer nog; geen meerwaarde biedt (noch oncologisch, noch functioneel) in vergelijking met de open en laparoscopische procedures in de oncologische uro-laparoscopie. - Training is niet enkel bedoeld voor de uroloog, maar ook voor zijn collegae (indicatiestelling en postoperatief beleid/follow-up). Idem dito voor het OK-personeel dat vertrouwd moet zijn met de verschillende laparoscopische materialen en procedures. Ook zij dienen dus getraind en geschoold te worden. Ook de verpleging op de polikliniek en de verpleegafdeling moet goed op de hoogt zijn van de specifieke protocollen voor deze laparoscopische procedures. - Als feedback dient in een database elke ingreep te worden bijgehouden (indicatie, OK-datum, boedverlies, OK-tijd, postperatieve complicaties, PA ). Tevens dient op regelmatige basis met heel het laparoscopisch team een complicatiebespreking gehouden te worden en dienen er beleidsaanpassingen te worden gesteld indien nodig. - Kwaliteit van zorg, veiligheid voor de patiënt en zijn behandelaar en minimaal invasieve technieken zijn de peilers van de laparoscopie in de urologische oncologie. - Als richtlijn dient de nationale of Europese richtlijn (EAU guidelines) gevolgd te worden. - Lidmaatschap van een endoscopische / laparoscopische werkgroep in de beroepsvereniging en overleg met ervaren collegae is tevens een hulpmiddel om de zorg kwalitatief actueel te houden. Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno

20 Wetenschappelijke activiteiten Overzicht activiteiten Dr. K. De Laet Congressen en besprekingen Sandwichcursus Minimaal Invasieve Chirurgie, Vrijdag 4 februari 2011, Nieuwegein EULIS congress (EAU section on urolithiasis), Londen, 7-10 september 2011 Insights in de Medische praktijk, Eindhoven, 23 september 2011 Cursus Chirurgische anatomie van het kleine bekken, Leiden, 29 september 2011 Topics New perspectives in Endourology, Mannheim oktober 2011 Refereeravond Laparoscopische cystoprostatectomie voor blaascarcinoom, Veldhoven 13 oktober 2011 STOP-3 congress on hormonal treatment of prostate cancer, oktober 2011 Overleg stagestructuur 14 november 2011 NVU najaarsvergadering, Hengelo 18 november 2011 Klinische les over het gebruik van BCG. Veldhoven, 12 december 2011 Avondsymposium radiotherapie in de urologie. Antwerpen, 13 december 2011 Bijwonen thesisverdediging dr. Trinh Xuan Bich over endometriumcarcinoom, Antwerpen Voordrachten, zelf gegeven (of als co-auteur/supervisor) op congressen en symposia Laparoscopic radical nephrectomy. Safety and complications. Lecture for the urological operation team at Terneuzen hospital previous to live surgery session at the Maxima Medisch Centrum, 25 februari 2011 Flexibele ureterorenoscopie. Lecture at the stafflunch at Maxima Medisch Centrum, 06 april 2011 Urologische urgenties. Lecture for continuous education for nurses at the Maxima Medisch Centrum, 15 juni 2011 Jacobs R.A.L., van Aarle S., van Ijzendoorn K.R., Rademakers K.L.J., Fossion L.M.C.L, De Laet K. (2011). LUTS in a 42-year old man with Down s syndrome. BAU congress, Ghent 9-10 december. Poster session. Artikels en publicaties Contribution to the consensus based guidance on the use of urodynamics in daily practice. This contribution will be part of a forthcoming update to the Incontinence guidelines of the European Association of Urology. De Laet K., Verleyen P., Werbrouck P., Lesage K., Billiet I., Vossart P. Meatoplasty for urethral meatal web in children. A retrospective analysis of children with recurrent lower urinary tract infections. This contribution is sent for review to European Urology. Synchronous laparoscopic radical nephrectomy left and contraleteral right hemicolectomy during the same endoscopic procedure. Veenstra G.M., Fossion L.M.C.L, De Laet K., Luijten A.A.P.M. ISRN Surgery 2011, article ID Endovascular treatment of a right-sided ureteroiliac fistula in a patient with a simultaneous left ureteroiliac fistula. Veenstra G., Fossion L.M.C.L., Debonnaire G., De Laet K. Case reports in Urology 2011, article ID Actief verwijderen van nierstenen; stand van zaken. Wijn R., Warmerdam G., De Laet K., Wijn P. Deze bijdrage werd verzonden voor review naar Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno

21 Warmerdam G.J.J., De Laet K., Wijn R.P.W.F., Wijn P.F.F. (2011): Treatment options for active removal of renal stones. Journal of Medical Engineering and Technology, Volume 2012, Article ID Jacobs R.A.L., Degreef E., De Laet K. (2011): Segmental testicular infarction mimicking a testis tumor in a 64-year old man. In press at BJU International case reports. Van Aarle S., Arents N., De Laet K. (2011): Actinobaculum schaalii causing epididymitis in an elderly patient. Submitted to BMJ Case reports. Reviews BJUI en Neurourology and Urodynamics.: 5 Overzicht activiteiten Dr. L. Fossion Congressen en besprekingen Oncologische bespreking, MMC Veldhoven, 4/01/2011. Oncologische werkgroep regio Zuid-Einhoven, Veldhoven 6/01/2011. Oncologische bespreking, MMC Veldhoven, 26/01/2011. Overleg MIC-werkgroep, MMC Veldhoven, 26/01/2011. IKZ vergadering, Eindhoven, 26/01/2011. Oncologische bespreking, MMC Veldhoven, 3/02/2011. Oncologie commissie: vergadering ketenregisseurs, MMC Veldhoven, 8/02/2011. Calamiteitencommissie, MMC Veldhoven, 11/02/2011. Oncologie commissie voorbereiding NIAZ, MMC Veldhoven, 17/02/2011. Werkbespreking regionale samenwerking MMC St.-Anna Zh, Ooirschoot, 24/02/2011. Oncologische bespreking, MMC Veldhoven, 3/03/2011. Wetenschapsavond, MMC Veldhoven, 3/03/2011. Oncologische bespreking, MMC Veldhoven, 8/03/2011. EAU review, Barneveld, 12/04/2011. Adviesraad Novartis oncology: Extramurale toedieningsmogelijkheden van bisfosfonaten, Veldhoven, 19/04/2011. Overleg MIC-werkgroep: mogelijke bespaarposten, 19/04/2011. Oncologie commissie voorbereiding NIAZ, MMC Veldhoven, 20/04/2011. BLUG-meeting: Endoscopic extraperitoneal radical prostatectomy ; Grimbergen, 29/04/2011. AUA-congres, Washington, 14-19/05/2011. NVU voorjaarsvergadering, Nieuwegein, 20/05/2011. Petite conférence met HA en in Eersel, 26/05/2011. Oncologische bespreking, MMC Veldhoven, 7/06/2011. Oncologische bespreking, MMC Veldhoven, 14/06/2011. Oncologie commissie: vergadering zorgpaden, MMC Veldhoven, 15/06/2011. Effectiever communiceren voor medici, cursus en training, Taalcentrum VU, Baarn, 16-17/06/2011. Petite conférence met HA en in Valkenswaard, 21/05/2011. Lustrumviering Medisch Journaal, MMC Veldhoven, 23/06/2011. Oncologie audit, MMC Eindhoven, 29/06/2011. Werkbespreking regionale samenwerking MMC Helmond, Eindhoven, 29/06/2010. Oncologische bespreking, MMC Veldhoven, 5/07/2011. Complicatie registratie werkvergadering, MMC Veldhoven, 5/07/2011. IKZ werkvergadering, Eindhoven, 6/07/2011. Oncologische bespreking, MMC Veldhoven, 16/08/2011. Regionale fusievergadering, MMC Veldhoven, 13/09/2011. Regionale fusievergadering, MMC Veldhoven, 19/09/2011. Oncologische bespreking, MMC Veldhoven, 20/09/2011. IKZ vergadering, Eindhoven, 20/09/2011. Oncologische bespreking, MMC Veldhoven, 10/10/2011. Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno

22 Expert meetin laparoscopische cystectomie, Oirschot, 12/10/2011. Refeeravond Blaaskanker, MMC Veldhoven, 13/10/2011. Oncologie bespreking, MMC Veldhoven, 25/10/2011. Oncologie bespreking, MMC Veldhoven, 1/11/2011. EMUC congres, Barcelona, 3-6/11/2011. Oncologie commissie, werkvergadering, MMC Veldhoven, 9/11/2011. IKZ-werkvergadering: casusbespreking blaascarcinoom, Eindhoven, 17/11/2011. Masterclass advanced laparoscopy, MMC Veldhoven, 22/11/2011. Oncologie bespreking, MMC Veldhoven, 22/11/2011. Oncologie bespreking, MMC Veldhoven, 29/11/2011. Redactievergadering Medisch Journaal, 30/11/2011. Refereeravond urologie, Nieuwegein, 6/12/2011. Oncologie bespreking, MMC Veldhoven, 13/12/2011. MIC overleg, Veldhoven, 13/12/2011. Oncologie commissie, werkvergadering, MMC Veldhoven, 14/12/2011. Consensus meeting urologie Zuid-NL, Heeze, 15/12/2011. Cursussen Effectiever communiceren voor medici, cursus en training, Taalcentrum VU, Baarn, 16-17/06/ Intercollegiale feedback 2. Constructief onderhandelen 3. Conflicthantering Side-by-side laparoscopische cystoprostatectomie + Bricker Dr. Hassankhan, Dr. Onaca, Dr. Fossion, MMC Veldhoven, 13/10/2011. Masterclass advanced laparoscopy: faculty member + live OK(EERPE), Veldhoven, 22/11/2011. Voordrachten, zelf gegeven (of als co-auteur/supervisor) op congressen en symposia Cursus laparoscopisch hechten voor de assistenten gynaecologie in opleiding, MMC Veldhoven, 25/01/2011. Cursus en Side-by-Side training laparoscopische nefrectomie voor Dr. Blijweert en zijn OKassistenten, MMC Veldhoven, Posterpresentatie: Omitting deep dorsal venous plexus ligature in endoscopic extraperitoneal radical prostatectomy (EERPE). Is it a feasible modification? Experience with first 190 cases. Fossion L., Kliment J., Veenstra G., de Jong M., Levens W., Nanlohy-Manuhutu E. MMC wetenschapsavond, Veldhoven, 3/03/2011. Posterpresentatie: Laparoscopic tumornephrectomy left and contralateral hemicolectomy in one combined endoscopic procedure. G. Veenstra, L. Fossion, A. Luijten. MMC wetenschapsavond, Veldhoven, 3/03/2011. Posterpresentatie: Laparoscopic radical cystectomy: initial experience with 38 cases in a nonacademic center. M. De Jong, L. Fossion. NVU voorjaarsvergadering, Nieuwegein, 20/05/2011. Posterpresentatie: Ligation of the Santorini plexus: necessary step in EERPE?. J. Kliment, L. Fossion. NVU voorjaarsvergadering, Nieuwegein, 20/05/2011. Expert meeting laparoscopische cystectomie, Oirschot, 12/10/2011. Refereeravond laparoscopische cystectomie, MMC Database, MMC Veldhoven, 13/10/2011. Voordracht: Open versus laparoscopische radicale cystectomie in een perifeer ziekenhuis, S. Van Aarle, K.R. Van IJzendoorn, L.M.C.L. Fossion. NVU najaarsvergadering, Hengelo, 18/11/2011. Tips en tricks bij het assisteren van een laparoscopische radicale prostatectomie, K. Van Der Heijden, L. Fossion. Voordracht op Masterclass in Advanced laparoscopy voor operatieassistenten, MMC Veldhoven, 22/11/2011. Laparoscopische versus open cystectomie. Is er een verschil?, Dr. L.Fossion. Voordracht op de refereeravond urologie, Nieuwegein, 6/12/2011. A modification for controlling the dorsal vascular complex in endoscopic extraperitoneal radical prostatectomy, R.A.L. Jacobs, L.M.C.L. Fossion. BAU, Gent, 09/12/2011 Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno

23 Hematuria originating from one ureter in a 80-year old female, K.L.J. Rademakers, S. van Aarle, R.A.L. Jacobs, K.R. van IJzendoorn, G. Veenstra, L.M.C.L. Fossion. BAU, Gent, 09/12/2011 A 34-year-old woman with acute flank pain in the left flank, K.R. van IJzendoorn, R.A.L. Jacobs, K.L.J. Rademakers, L.M.C.L.Fossion. BAU, Gent, 09/12/2011 LUTS in a 42-year-old man with Down s syndrome, S. van Aarle, R.A.L. Jacobs*, K.L.J. Rademakers, K.R. van IJzendoorn, L.M.C.L. Fossion. BAU, Gent, 10/12/2011. Het gebruik van bisfosfonaten in de urologie, L. Fossion. Consensus meeting urologie Zuid-NL, Heeze, 15/12/2011. Artikels L.M.C.L. FOSSION Inoperabel niercelcarcinoom. Medisch Journaal, 2011, nr. 1: G.M. VEENSTRA, L.M.C.L. FOSSION, K. DE LAET, A.A.P.M. LUIJTEN - Synchronous laparoscopic radical nephrectomy left and contralateral right hemicolectomy during the same endoscopic procedure. ISRN Surgery, 2011, Article ID , 4 pages. G.M. VEENSTRA, L.M.C.L. FOSSION, G. DEBONNAIER, K. DE LAET - Endovascular treatment of a right-sided ureteroiliac fistula in a patient with a simultaneous left-sided ureteroileal fistula. Case reports in Urology, 2011, Article ID , 5 pages. S. VAN AARLE, K.R. VAN IJZENDORN, L.M.C.L. FOSSION - Open versus laparoscopische radicale cystectomie in een perifeer ziekenhuis. Tijdschrift voor urologie, november 2011, nr 7, pag 167. G.M. VEENSTRA, L.M.C.L. FOSSION, K. DE LAET, A.A.P.M. LUIJTEN - Laparoscopische tumornefrectomie links en contralaterale hemicolectomie rechts gecombineerd in één endoscopische procedure. Medisch Journaal, 2011, nr. 3: R.P. MEIJER, L.M.C.L. FOSSION, K.R. VAN IJZENDORN, H.P. BEERLAGE - Renal infarction a cause of acute flank pain. BJU Int. online case report, DOI: /BJUIw web. Wetenschappelijke activiteiten Opstarten refereeravonden in de regio Eindhoven/Veldhoven vanuit de afdeling urologie van het MMC, 2009-ad hoc. 3/03/2010 Refereeravond over prostaatkanker Denktank Bisfosfonaten gebruik bij PCa Novartis, Docent Faculty of Health, Medicine and Life Sciences, Maastricht (2010 ad hoc). Redactielid en reviewer Medisch Journaal, MMC Veldhoven (sept ad hoc). Medical expert voor studenten Fontys hogeschool o.l.v. dr. F. Van Montfort, Project: Ontwikkeling van een urethrastent Simbionix lap mentor: laparoscopic nephrectomy -module, Reviewer Tijdsschrift voor Urologie, Nederland, 2011-ad hoc. Opleidingsactiviteiten in laparoscopie als tutor/trainer (met vermelding van de cursisten) Side-by-side laparoscopische radicale prostatectomie(eerpe) training; Dr. K. De Laet, MMC Veldhoven uroloog 6/01/2011 and 13/01/2011. Side-by-side laparoscopische nefrectomie (LRN); Dr. W. Blijweert, uroloog ZH Terneuzen Opleiding semi-arts Geert Veenstra (combistage) als docent voor de Faculty of Health, Medicine and Life Sciences, Maastricht. sept juli 2011(36 weken). Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno

24 Opleiding co-assistent Rijan Falkenberg als docent voor de Faculty of Health, Medicine and Life Sciences, Maastricht. may sept Opleiding AGNIO Sandra Van Aarle als stagemeester voor de urologie in het MMC, dec dec Side-by-side laparoscopische nefrectomie (LRN); Sébastien Guérin, Miniline - Parijs Side-by-side laparoscopische nefrectomie (LRN); Dr. R. Wijn, AIO urologie, MMC Veldhoven, Side-by-side training laparoscopische cystoprostatectomie + LPLND + Bricker (LRC) Dr. R. Hassankhan, Dr. Onaca, urologen, 13/10/2011. Opleiding semi-arts Kevin Ijzendoorn (combistage) als docent voor de Faculty of Health, Medicine and Life Sciences, Maastricht. 2/08/ /02/2012. (36 weken). Opleiding semi-arts Kevin Rademakers (GESP-stage) als docent voor de Faculty of Health, Medicine and Life Sciences, Maastricht. 3/10/ /01/2012. (18 weken). Opleiding semi-arts Rens Jacobs (WEZP-stage) als docent voor de Faculty of Health, Medicine and Life Sciences, Maastricht. 5/09/ /12/2011. (18 weken). Masterclass advanced laparoscopy voor operatie-assistenten; faculty member en live-ok(eerpe), MMC Veldhoven, 22/11/2011. Opleinding laparoscopie en side-by-side training EERPE, LRC en LRN van de chef de clinique Dr. K. De Laet, MMC Veldhoven jan-dec Side-by-side training laparosc. radicale cystoprostatectomie (LRC) + Bricker/Hautmann Dr. Sonneveld, uroloog St.-Anna ZH Geldrop, 8/12/2011, 21/12/2011 en 22/12/2011. Side-by-side training laparoscopische radicale cystoprostatectomie (LRC) + Hautmann Dr. W. Lock, AGNIO Radboud UMCN, 22/12/2011 Overzicht activiteiten dr. W. Levens Congressen Workshop male sling Leiden, maart EAU Wenen, maart Update urology Vlieland, april Post ICS meeting Nijmegen, 22 september Expert meting female urology Nijkerk, 12 oktober Symposium blaascarcinoom MMC, 13 oktober Overig: Organisator/ voorzitter TIAS congres Verandermanagement in de zorg Zaltbommel, 8-9 september Overzicht activiteiten 2011 Dr. E. Nanlohy Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno