Jaarverslag Maatschap urologie MMC Veldhoven. Jaarverslag maatschap urologie MMC anno

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Jaarverslag 2013. Maatschap urologie MMC Veldhoven. Jaarverslag maatschap urologie MMC anno 2013 1"

Transcriptie

1 Jaarverslag 2013 Maatschap urologie MMC Veldhoven Jaarverslag maatschap urologie MMC anno

2 Inhoudsopgave Inleiding 3 Samenwerking regionaal 4 Commissie werkzaamheden 8 Productieoverzicht 12 Structuur en organisatie 13 Opleiding, onderwijs en wetenschap 15 Deelgebieden in de urologie: Functionele urologie en steenchirurgie 19 Kinderurologie 22 Incontinentie 23 Andrologie 24 Implantologie 25 Oncologie 26 Kwaliteitsbeleid & complicaties 51 Gegevens continentiezorg 52 Curricula urologen 58 Jaarverslag maatschap urologie MMC anno

3 Inleiding De Resultaat Verantwoordelijke Eenheid (RVE) Urologie van het Maxima Medisch Centrum bestond in 2013 nog gedeeltelijk uit twee maatschappen, één voor iedere locatie. Dit rapport betreft de Maatschap urologie Veldhoven, maar er worden tevens getallen en cijfers medegedeeld m.b.t. de hele RVE urologie van het MMC. Er is per 1/11/2013 afscheid genomen van de urologen op locatie Eindhoven en vanaf die datum is de maatschap urologie werkzaam in het MMC zoals hieronder beschreven, en tijdelijk versterkt door een waarnemer gedurende 6 maanden. Er zal een vacature worden gesteld voor een 1,5 FTE nieuwe uroloog welke de vakgroep en maatschap urologie zal versterken ter vervanging van de vertrokken urologen. Deze maatschap had 3,75 FTE, verdeeld over 4 urologen. dr. De Laet is in 2011 als chef de clinique aangesteld en volgt de patiënten van Dr. Braam op uit diens praktijk. Sinds 1/10/2013 maakt dr. De Laet deel uit van de maatschap urologie MMC. Er is steeds ook een ANIO in dienst van de maatschap, welke in dienstverband werkt tegen een vaste vergoeding. Samenstelling maatschap en indeling Na een aantal jaren werkzaam geweest te zijn als chef de clinique maakt dr. De Laet sedert 1/10/2013 deel uit van de maatschap urologie MMC. Sedert november 2013 werd een nieuwe chef de clinique aangesteld, m.n. Dr. I. Karaoglu. Per 1/11/2013 bestaat de maatschap urologie in het MMC uit 5,25 FTE urologen dr. K. De Laet 1 FTE (per 1/10/2013) Dr. L.M.C.L. Fossion 1 FTE Dr. E. L. Nanlohy-Manuhutu 1 FTE dr. W. J. Levens 0,75 FTE Dr. I. Karaoglu 1,5 FTE (waarnemer per 1/11/2013) Vanuit de pijler oncologie ontving Dr. Fossion op 24/02/2013 de Menzis award voor Topzorg voor prostaatkanker in het concertgebouw in Amsterdam. Jaarverslag maatschap urologie MMC anno

4 Samenwerking met de urologen van het St.- Anna ZH Geldrop en het St.-Jans Gasthuis Weert Historie: 2007 Oriëntatie en gesprekken met de 2 regiogroepen: CZE/Diak/Helmond en MMC VHV 2007 Besluit tot start gesprekken MTS vorming SAG met MMC VHV 2008 Aanstelling Dr. Fossion, uroloog MMC Dr. Sonneveld zitting in benoemingscommissie 2009 Aanstelling Dr. Van Beekum gemeenschappelijke sollicitatieprocedure MTS SAG/MMC-V Officiële start gezamenlijke regionale weekenddiensten SAG met het MMC VHV (met garantie van continuïteit en kwaliteit van zorg) 2010 Verdere gesprekken vorming 1 vakgroep binnen het MMC = probleem Start gesprekken met Weert Dr. Van de Looverbosch / op initiatief van Dr. Fossion en Dr. Sonneveld: 15/11/2010, 2/12/2010, 7/12/2010, 20/12/2010, 3/02/2011, 24/02/2011, 23/03/2011, 8/04/2011, 28/04/2011. Start met fusiegesprekken regio en maatschapfusie o.l.v. Aart Sliedrecht (regionale maatschapvoorzitter) oud lid RvB Raad van Bestuur Groene Hart Ziekenhuis - Lid Raad van Bestuur Ziekenhuis Amstelveen Lid Raad van Bestuur Wilhelmina Kinderziekenhuis te Utrecht - Secretaris Centraal Orgaan Tarieven Gezondheidszorg(COTG) Utrecht - Projectleider Regionaal Oncologische zorg Noord- Holland 2011 Samenwerkings- en Fusiedocument Urologisch Zuid-Oost Brabant en omstreken cq bedrijfsplan 2012 Tekening intentieverklaring binnen het MMC voor MTS-vorming urologie SAG met de MTS MMC-VHV en MTS-Helmond Eindhoven Jaarverslag maatschap urologie MMC anno

5 Teambuilding sessies regionaal urologengroep olv Frans Meijer (Meijer consultancy en Mireille Cheung van Discovery BV) Presentatie bedrijfsplan ter inzage aan de RvB MMC en SAZ Geldrop (9 aug 2012) samenwerkingsovereenkomst, waarin tevens geregeld de fusie van de maatschappen urologie MMC Veldhoven en Sint Anna Ziekenhuis Geldrop getekend op 2 juni 2012 Aanstelling dr. De Laet, uroloog MMC Dr. Sonneveld zitting in benoemingscommissie Instelling regionale werkgroepen oncologie, steenlijden, BPH, kinderurologie, incontinentie, prothesiologie, laserbehandeling, om antwoord te geven op de vragen van Inspectie, ZVZ, patiëntenverenigingen en beroepsvereniging (met garantie van continuïteit, expertise en kwaliteit van zorg) Instelling regionaal behandelteam blaaskanker waarbij de cystectomie wordt geconcentreerd in het MMC (Dr. Fossion Dr. Sonneveld): minimumeis van 10/j wordt ruim behaald Start wekelijkse regionale indicatiebespreking urologie (locatie overstijgend) 2013 Werkgroep/portfolio presentatie Sonneveld en Fossion aan de RvB en SB Geldrop op 14 mei 2013 Gesprekken RvB Weert juni en augustus 2013 Evaluatiegesprek met RvB en SB Geldrop op : officieus een GO gekregen en behandelstromen al verder geïnitieerd onder meer t.a.v. complexe steenpathologie richting Geldrop Finalisering 1 vakgroep urologie MMC en vertrek Pernet en Bos uit het MMC Vanaf dan is de MTS MMC-V de vakgroep urologie in het MMC (dus op beide locaties) Werkgroep/portfolio presentatie Sonneveld en Fossion aan de RvB, Hans de Jong en vz SB Verkeijn op 3 oktober 2013 Werkgroep/portfolio presentatie Sonneveld en Fossion aan de RvB MMC Prof. dr. Zwaveling en dhr. van Berlo op 8 oktober 2013 Plan: 1/ Plenaire vergadering raden van bestuur Geldrop MMC en Weert in december 2014: GO 2/ Start project regionale samenwerking urologie MMC - SAG- SJG per 1/01/2014 Jaarverslag maatschap urologie MMC anno

6 Doelen: - Eénduidige visie en beleid wekt vertrouwen en brengt zekerheid/rust/stabiliteit - Uniforme, regionale werkwijze binnen de urologie in de regio - Kwaliteitsgarantie - Mogelijkheid om te excelleren (superspecialisatie - aantallen - equipement) - expertise - Garantie omtrent bemanning en continuïteit - Financieel en organisatorisch transparant en overzichtelijk (bedrijfsmanager regelt het) - Doel om op 1 locatie de complexe oncologische chirurgie te organiseren Voorwaarden: - Respect voor ieders cultuur - Samen sterker... elkaar niet uithollen - Samenwerken - overleg - korte lijnen - Goede ondersteuning personeel & logistiek - Mandaat en vertrouwen - Organisatorisch - Operationeel - Financieel gezond Jaarverslag maatschap urologie MMC anno

7 Mission statement: Visie (mission statement) Bron: SAMENWERKINGS- EN FUSIEDOCUMENT UROLOGENKRING ZUID-OOST BRABANT EN OMSTREKEN I.O., juni Onze regionale samenwerking en fusie is een direct uitvloeisel van de kwaliteits- en doelmatigheidseisen van overheid, ziektezorgverzekeraars en onze urologische beroepsvereniging (NVU), waardoor kwaliteitsverhogende centralisatie van complexere zorg, vorming van hoogwaardige expertisegroepen (superspecialisatie), profilering per ziekenhuislocatie en per medisch specialist, formulering van speerpunten en efficiëntere zorg mogelijk worden. Een grotere groep urologen is samen veel beter en sneller in staat te reageren op de snel opeenvolgende vernieuwingen in de zorg. Onderling vertrouwen in elkaar is daarbij een absolute voorwaarde, en die is er dan ook. Wij streven naar professionaliteit op een hoog niveau en een regionaal en landelijk sterke positie. Keihard werken, discipline, verbetering van de beeldvorming (van een 7- naar een 8+), open en transparante communicatie, aantoonbare expertiseontwikkeling zijn daarbij voorwaarden die wij onszelf hebben opgelegd. Daarnaast: wij houden ons aan gemaakte afspraken en staan voor onze handtekening. Een goede onderlinge samenwerkingsstructuur, gedragen leiderschap van de groep, een goede relatie met management, Raden van Bestuur, verwijzers en patiëntenvertegenwoordigers zijn daarbij randvoorwaarden om ons doel te bereiken. Voor de patiënt betekent onze samenwerking dat zij kan rekenen op topzorg en hoogstaande expertise door een betrokken team, waarbij wij ervaring kunnen bieden met hoge behandelaantallen per ziektebeeld. Verder bieden wij de patiënt korte lijnen waarbinnen intern verwezen kan worden, een uniform regionaal medisch beleid, en een betere en onderling afgestemde informatievoorziening. Onze samenwerking zorgt er ook voor dat we de patiënt, verwijzer en de ziekenhuizen garantie kunnen bieden omtrent onze bemanning en continuïteit van de zorg. Wachttijden zullen verminderen en de patiënt zal sneller zijn op de locatie waar hij of zij zijn of haar uiteindelijke behandeling moet krijgen. Financieel en organisatorisch is er transparantie en gezamenlijkheid: wie wat doet en waar het gebeurt is niet meer belangrijk voor de leden van de groep. Dit geeft rust en stabiliteit, en maakt dat wij onze energie en ambitie kunnen focussen op zaken als: verdere expertiseontwikkeling, wetenschappelijk onderzoek, analyse van behandelresultaten en samenwerking met een academisch centrum, waardoor verdere kwaliteitsverbetering mogelijk wordt. Ten slotte maakt de nu mogelijk geworden vertegenwoordiging namens één grote groep het maken van afspraken met derden, zoals bijvoorbeeld de Raden van Bestuur, het ziekenhuismanagement, verwijzers en patiëntenvertegenwoordigers, gemakkelijker en professioneler. Hierbij willen wij nadrukkelijk de positieve samenhang benadrukken die wij zien met de eerste lijn, andere medische specialismen en de besturen van de verschillende regionale ziekenhuizen: onze samenwerking kent geen grenzen! Jaarverslag maatschap urologie MMC anno

8 Aandachtsgebierden, commissiewerkzaamheden en scholing dr. K. De Laet, M.D., uroloog, Phd., FeBU Aandachtspunten Steenlijden Prostaatcarcinoom Minimaal invasieve urologie en laparoscopie Onderwijs, wetenschappelijk werk, opleiding Commissiewerkzaamheden 1/ Contactspecialist EPD 2/ Contactspecialist voor de verpleegafdeling 2A 3/ Lid laser commissie 4/ Lid VIM commissie urologie 5/ Lid OK-adviesraad 6/ Plaatsvervangend lid MIC 7/ Contactpersoon postoperatieve pijn (anesthesie) 8/ Verantwoordelijke voor de opleiding/scholing (co-assistenten en verpleegkundigen) Congresbezoek en scholing maart 2013: Annual congress of the European Association of Urology (Milaan) 23 april 2013 Masterclass gemetastaseerd prostaatcarcinoom (Eindhoven) 3 juni 2013 zorgrondes overheveling (Eindhoven) 18 juni 2013: IKNl themaavond spierinvasief blaascarcinoom (Eindhoven) juni 2013: Challenges in endourology (Parijs) 1 oktober 2013: Klinische les Zytiga (Veldhoven) november 2013: European Multidisciplinary Meeting on Urological Cancers (Marseille) Dr. L.M.C.L. Fossion, M.D., uroloog, FeBU Aandachtspunten Oncologie Laparoscopie Onderwijs, wetenschappelijk werk & training Commissiewerkzaamheden 1/ Oncologie commissie MOC MMC en voorzitter werkgroep oncologische tumoren urologie 2/ IKZ-werkgroep oncologie Noord-Brabant 3/ Minimaal invasief centrum werkgroep (MIC): secretaris 4/ Verantwoordelijke voor de opleiding/scholing (AGNIO, semi-artsen en visiting urologists ) 5/ Website creator & beheerder (urologie.mmc.nl) 6/ Docent Faculty of Health, Medicine and Life Sciences, Maastricht (2010 ad hoc). Jaarverslag maatschap urologie MMC anno

9 7/ Redactielid Medisch Journaal, MMC, Veldhoven (sept 2010 ad hoc). 8/ Initiatiefnemer fusieproject regionale samenwerking urologie (2010-ad hoc) Congresbezoek en scholing 2013 Oncologiebesprekingen, MMC Veldhoven, wekelijks. ESOU Urologic Oncology course, Rome, 17-19/01/2013. IKZ urologische werkvergadering, 22/01/2013. Thema avond: Zorgpad nierkanker in het MMC, MMC Veldhoven, 24/01/2013. Oncologie commissie, MMC Veldhoven, 13/03/2013. EAU congress, Milano, 15-19/03/2013. Wetenschapsavond, MMC Veldhoven, 21/03/2013. Werkbespreking MMC AZM Geldrop SAZ, Nederweert, Masterclass Castratie resistent prostaat carcinoom, Eindhoven, 23/04/2013. Cursus Sealing techniques in MIS Olympus, Hamburg 25-06/04/2013. Voordracht Regionale fusie maatschap urologie, RvB, St.-Anna ZH, Good clinical practise, cursus MMC Academie, Veldhoven, 17/05/2013. Complicatiebespreking urologie, MMC Veldhoven, 17/05/2013. Casusbespreking blaaskanker, IKZ, Eindhoven, 21/05/2013. Basic clinical teaching, training en cursus, MMC Academie, Veldhoven, 23-24/05/2013. IKZ-vergadering, Eindhoven, 4/06/2013. Intervisie training, Frans Meijer, Veldhoven, 4/06/2013. PROSCA congress, Marseille, 12-14/06/2013. Intervisie o.l.v. Aart Sliedrecht, Veldhoven, 17/06/2013. Thema-avond: het spierinvasieve blaascarcinoom, IKZ, MMC Eindhoven, 18/06/2013. Visitatie NVU, Veldhoven, 25/06/2013. Els borst gesprek - gesprek met prostaatkankerpatiënten, MMC Veldhoven, 3/09/2013. Online cursus op Oncologie TV: Het gemetastaseerd castratie resistent prostaat carcinoom, Bijscholing CRPCA, opstarten Abiraterone Janssen, MMC Veldhoven, 1/10/2013. Uro-oncology symposium, Brussel, 12/10/2013. Oncologiebespreking, MMC Veldhoven, 15/10/2013. Overleg urologen / longartsen MMC, 15/10/2013. IKZ-vergadering, Eindhoven, 22/10/ D-zicht bij laparoscopie, de toekomst of de standaard anno 2013? en Ergonomie tijdens laparoscoie. Voordrachten tijdens de maand van de laparoscopie, MMC Veldhoven, 18/11/2013. Primetime masterclass laparoscopie, MMC Veldhoven, 19/11/2013. SWEN symposium, JBZ, 6/12/2013. Prijzen in /02/2013 Menzis award voor Topzorg voor prostaatkanker, Concertgebouw, Amsterdam. dr. W. Levens, M.D., uroloog, PhD, MHA Aandachtspunten Jaarverslag maatschap urologie MMC anno

10 Andrologie Incontinentie Prothesiologie Steenlijden (PNL) Commissiewerkzaamheden 1/ Contactspecialist kamer vrijgevestigden (KV) 2/ Contactspecialist huisartsen ( Petit conferences ) 3/ OK-planning en contactspecialist voor de OK Congresbezoek en scholing Symposium andrologie, Eindhoven EAU review, Zeist Andrologiesymposium, Rotterdam refereeravond prothesiologie, Maastricht ESSM, Berlijn training female prosthesis, Maastricht ICS, Barcelona Prothesiologiesymposium, Nieuwegein/ Woerden NVU, Nieuwegein Nascholing MBA/ TIAS Tilburg, Terneuzen Jaarverslag maatschap urologie MMC anno

11 Dr. E.L. Nanlohy-Manuhutu, M.D., uroloog Aandachtspunten Kinderurologie Incontinentie & bekkenbodemproblematiek Commissiewerkzaamheden 2013 Hoofd zorggroep urologie, lid managementteam Contactspecialist poli/functieafdeling Contactspecialist Pipopoli/kinderartsenoverleg Contactspecialist Vimcommissie poli/functieafdeling Lid Bekkenbodemteam Lid Klachtencommissie Lid Werkgroep Kinderurologie ( NVU) Lid commissie expertiseontwikkeling en continuïteit van zorg in de kinderurologie ( SKMS-project) Congresbezoek 2013 Nascholing WGKU , en Refereeravond cluster Utrecht: NVU voorjaarsvergadering ESPU congres Genua 24 tot Performance clinic bekkenbodempoli deel IKN refereeravond Spierinvasief Blaascarcinoom GroepsIFMS urologie MMC Nevenactiviteiten: *Opereren met collega de Vylder, kinderuroloog in het Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den Bosch op diverse woensdagen in het kader van de kinderurologie en urethrachirurgie * tot Urologische operaties in het dokter Haulussyziekenhuis te Ambon, Indonesië via de Stichting Stedenverband Vlissingen Ambon ( 80 ingrepen!) Jaarverslag maatschap urologie MMC anno

12 Productie overzicht Urologie MMC Opnames Verpleegdagen Gem. verpleegduur 4,4 4,0 3,8 3,9 3,9 Dagopnames EPB Herhalingsbez Herhalings factor 2,631 2,698 2,633 2,337 2,079 Verrichtingen urologie CTG-code VHV EHV Totaal VHV EHV Totaal VHV EHV Totaal Blaasinstillaties Nefrostomie catheter Retrograde pyelografie Vasectomieën Cystoscopieën Circumcisio Prostaatbiopsies Urodynamisch ond Echografie Jaarverslag maatschap urologie MMC anno

13 Structuur en organisatie Leiderschap & beleid Met ingang van 1 november 2013 is afscheid genomen van de maatschap urologie Eindhoven. Urologie werd in 2013 geleid door 2 urologen Dr. M. Nanlohy en Dr. F. Pernet. In het kader van MMC next wordt in 2014 een stabiele leiding gevormd, waarbij urologie zal aansluiten bij zorggroep VMK. Communicatie strategisch plan De RVE is in 2013 verdergaand gestructureerd. Er is een tweewekelijks overleg tussen: -medisch hoofd&bedrijfsmanager -unithoofd&bedrijfsmanager Er is maandelijks overleg tussen: -unithoofd, bedrijfsarts en bedrijfsmanager (SMT URO) Er is regelmatig overleg tussen: - bedrijfsmanager en accounts van HRM, MIT, inkoop, MMC academie - bedrijfsmanager& MARCOM Management van medewerkers Voor 2103 werd in de RVE een zeer hoog ziekteverzuim gerealiseerd. In 2013 is gestart met een structureel overleg tussen unithoofd, arbo-arts, HR adviseur en management. Het resultaat in 2013 is een verzuimpercentage van 3,72%. De 2 overgebleven medewerkers van polikliniek Eindhoven zijn sinds 1 november 2013 bij polikliniek Velhoven werkzaam. Kennisoverdracht, wetenschap en opleiding van de medewerkers Op basis van uitkomsten vanuit het MTO waarin medewerkers aangeven dat er sprake is van pest gedrag en dat met enige regelmaat agressie wordt ervaren is een programma voor zowel verpleegkundigen als secretaresses ontwikkeld. De verpleegkundigen van de functieafdeling hebben een opfriscursus gehad communicatie in het kader van: omgaan met agressie, inzetten kernkwaliteit en feedback geven en ontvangen. Dit krijgt vorm door het organiseren van nascholingsavonden. Tevens hebben zij meerder vakinhoudleijke cursussen gevolgd. Voor de secretaresses van de polikliniek is 1 communicatie training geweest tbv van telefoon gesprekken en omgaan met agressie. In 2014 wordt een programma gemaakt met vervolgtrainingen voor alle medewerkers van polikliniek Urologie. De 2 continentie verpleegkundigen hebben beide een opleiding afgerond t.w. de HBO opleiding Urologie Continentie Stoma verpleegkundige en de continentie opleiding. Op de functieafdeling word het VIM-en doorgezet. Inmiddels maakt de afdeling o.l.v. mevrouw J. van Gassel van zorg en dienstverlening de volgende stap in deze verbetercyclus. In mei 2013 is een verpleegkundige aangetrokken voor de opleiding verpleegkundig specialist oncologie. 4.4 Management van processen In 2013 werden de veiligheidsrondes op de functieafdeling en polikliek op beide locaties afgenomen. In maart 2013 heeft een interne audit plaats gevonden. Zowel op de afdeling als op de polikliniek is een forse start gemaakt met de verbetervoorstellen. Jaarverslag maatschap urologie MMC anno

14 Op de poli urologie is de telefonische bereikbaarheid een punt van aandacht. De ACD score > 70% wordt regelmatig niet gehaald, er wordt gekeken naar uitbreiding van mogelijkheden om de bereikbaarheid te verbeteren. Op de poli urologie en op de functieafdeling zijn alle spreekuren in 2013 aangepast. Met name op de poli voor afspraken (die binnen 2 weken gepland moeten worden) zijn plaatsen gerealiseerd mbv extra agendacodes. Tevens is er iedere dag uitlooptijd ingebouwd in de spreekuren om een reëlere planning van de poli s te realiseren. Op de functie afdeling zijn de programmering en tijden per dagdeel aangepast. Het Bekkenbodemcentrum is op poli gynaecologie gestart en de mannenpoli werd uitgebreid naar een hele dag per 14 dagen. De kinderpoli heeft in 2013 structureel plaats gevonden in VMK centrum. Dit is zeer naar tevredenheid van ouders, patiënten, kinderuroloog en alle medewerkers. De dbc beleidsmedewerker heeft ervoor gezorgd dat de registraties van poli- en functieafdeling urologie sterk verbeterd zijn in Klanttevredenheid - Een aantal klachten zijn met de maatschap in een matenberaad besproken onder leiding van de klachtenfunctionaris met als doel herhaling te voorkomen. - Sinds kort worden op alle afdelingen antwoordkaarten uitgereikt waarop patiënten hun advies of klacht kunnen weergeven. 4.3 Management van middelen In 2013 is gewerkt met een begroting op basis van historie van beide maatschappen en 2 locaties. In Veldhoven zijn de resultaten genoemd in het ombuigingsplan Urologie uitgevoerd en gerealiseerd daar waar het gaat om verbeteren van processen en logistiek. Mevr. T. Meekes, Afdelingshoofd urologie Jaarverslag maatschap urologie MMC anno

15 Opleiding Opleiding, onderwijs en wetenschap 1/ Wij participeren in de opleiding vanco-assistenten en semi-artsen urologie vanuit de universiteit in Maastricht. Dr. Fossion is aangesteld als docent voor de Faculty of Health, Medicine and Life Sciences, Maastricht (MUMC). Opleiding semi-arts Tom Hermans (WEZP-stage), periode oktober 2012 febr (18 weken). Opleiding semi-arts Ingrid Janssen (GESP-stage), periode 17/10/ /02/2014 (18 weken). 2/ Wij hebben 1 AGNIO urologie welke wij inschakelen in ons poli- en klinische activiteiten. Deze wordt daarbij continu gesuperviseerd en onderricht. Ook trachten we de AGNIO te betrekken in wetenschappelijke activiteiten. 2013: Dr. E. Hoenjet ging van start november juni 2013 en Dr. G. Veenstra startte juni 2013-ad hoc. 3/ We hebben het voorbije jaar verschillende collegae urologen uit andere ziekenhuizen getraind in de laparoscopie d.m.v. side-by-side training voor zowel de uroloog als zijn OK-assistentie (cfr. lijst infra). Het voorbije jaar hebben wij, met veel enthousiasme, een AGNIO opgeleid en de kans geboden om wetenschappelijk onderzoek te verrichten en zich op die wijze te laten ontplooien om in opleiding te komen. Daarnaast zijn er verschillende urologen, in ons centrum, in de leer gekomen voor side-by-side trainingen in de laparoscopie. Op verschillende symposia, zowel internationaal als nationaal (NVU, BAU, EAES, NVEC), hebben we onze resultaten gepresenteerd om actief een wetenschappelijke bijdrage te leveren aan de urologische ontwikkelingen. Ook op gebied van scholing van verpleging en OK-assistenten zijn er verschillende initiatieven geweest, met onder andere artikels in de vakliteratuur over de verschillende laparoscopische ingrepen en voordrachten op wetenschappelijke vergaderingen van de desbetreffende beroepsverenigingen. Wij hopen dan ook snel het traject van opleidingscentrum te kunnen inslaan en trachten inmiddels onze organisatie verder op punt te stellen door de opleiding urologie aan semi-artsen, co-assistenten, AGNIO s verder uit te werken en te structureren. Dr. L. Fossion en Dr. De Laet zijn aangesteld als docenten vanuit de universiteit geneeskunde in Maastricht. 4/ Sinds de tweede helft van 2013 zijn er op regelmatige basis co-assistenten van de Universiteit Maastricht op de urologie. Deze komen tijdens hun stage op de chirurgie voor enkele weken meewerken op de urologie. De co-assistenten worden op de werkvloer begeleid door dr. De Laet, die tevens een mentorrol vervult voor enkele coassistenten tijdens hun hele masterfase. De taakomschrijving van de coassistent ziet er als volgt uit. Ze volgen mee de visite en de patiënten op de afdeling. Doel is om de coassistent zo veel mogelijk van de algemene urologie te laten beleven, zonder al te specialistisch in detail te treden. De coassistenten werken samen met de ANIOS of uroloog op de afdeling. De coassistent denkt mee over medische problemen, m.n. waar ze niet al te specialistisch zijn. Hij of zij krijgt een of meerdere patiënten toegewezen, welke zij of hij kan volgen tijdens en kort na de opname. Een traject van eerste polibezoek tot postoperatief eindconsult is vaak niet haalbaar gezien de relatief korte periode van het coschap. In geval van Jaarverslag maatschap urologie MMC anno

16 urgente opname kan dit bv wel het geval zijn. De coassistent kan gevraagd worden een intercollegiaal consult bij een opgenomen patiënt of spoedconsult op de SEH te gaan doen. De coassistent wordt gevraagd hierbij een systematische casusbeschrijving te doen, met notitie van voorgeschiedenis, medicatie, allergie, huidige ziektegeschiedenis. Het plan van aanpak wordt besproken met de ANIOS of een van de urologen. Lichamelijk onderzoek wordt slechts uitgevoerd door, of onder directe begeleiding van de ANIOS of uroloog. Uitvoering van het intiem medisch onderzoek zoals rectaal toucher en vaginaal onderzoek kunnen in geselecteerde gevallen en betreft het steeds een dubbel onderzoek. De coassistenten houden een lijst bij van alle urologische patiënten die opgenomen zijn in het ziekenhuis, met inbegrip van patiënten waarbij een consult loopt. Dit document dient tegen het einde van elke werkdag te zijn bijgewerkt (geactualiseerd). Dit document wordt bij de ochtendvisite door de (semi-)artsen, coassistenten en stafleden gebruikt. Hiervoor is goede communicatie tussen de coassistenten onderling van belang. De coassistent krijgt tijdens de stage op de urologie uitgebreid de gelegenheid op het OK naar urologische ingrepen te gaan kijken en desgevallend te assisteren. De coassistent kan mee de poli volgen. Indien er een extra kamer vrij is, kan deze de intake doen bij nieuwe patiënten, in geselecteerde gevallen (waarbij de verwijsbrief als selectiemiddel wordt gebruikt). Er is ook de gelegenheid een consult te voeren onder permanente supervisie. Onmiddellijk na het consult volgt dan een gesprek en met feedback. Op de functieafdeling, worden technische onderzoeken en kleine ingrepen uitgevoerd. De ANIOS of uroloog volgt een traject van 4 tot 5 kamers, alwaar patiënten klaarliggen voor lichamelijk onderzoek, echografie, cystoscopie of kleine ingrepen. De coassistent heeft hier vooral een observerende rol. Er wordt behalve de uitvoering van het onderzoek (meestal) ook een beleid afgesproken met de patiënt. Er is een namiddagdeel vasectomies voorzien in het programma van de coassistenten. De vasectomies worden door de ANIOS uitgevoerd onder supervisie van de urologen. De coassistent leert hoe de indicatie wordt gesteld, kijkt hoe de procedures verlopen. Zij of hij kan mee wassen en de ANIOS een handje helpen. De coassistent kan indien nodig wel een hechting plaatsen op de scrotale huid. Naast de reguliere medische activiteiten, krijgen de coassistenten ook de kans om te leren catheteriseren. In de eerste week krijgen ze een instructie over catheteriseren, waarbij ze op een model kunnen oefenen. Als ze laten zien dat ze dit goed onder de knie hebben, kunnen ze patiënten catheteriseren. Het is een unieke kans voor de coassistenten om deze skills bij patiënten in gecontroleerde omstandigheden te kunnen leren. Ook op OK wordt vaak een blaascatheter geplaatst. De coassistent mag ook hier in geselecteerde gevallen een catheter plaatsen. Er worden klinische lessen georganiseerd tijdens de stage. De momenten waarop deze lessen worden georganiseerd liggen niet vast. Een deel van het onderwijs is praktisch: uitleg over catheters, uitleg over incontinentiemateriaal bij de continentieverpleegkundigen, leren catheteriseren, rectaal toucher op een model. Een deel is toegepast theoretisch en gaat over urologische onderwerpen die de basisarts sterk aanbelangen: (recidiverende) urineweginfecties, niersteenkolieken, prostaatcarcinoom in eerste lijn en andere nader te bepalen onderwerpen welke door de coassistent kunnen worden aangeleverd. Hoewel niet specifiek opgenomen in het programma van de co-assistenten, is het mogelijk om klein wetenschappelijk werk te verrichten. Hiervoor kan eventuele tijdens de werkuren tijd gemaakt worden. Er ligt oa een groot aantal case reports klaar, welke makkelijk binnen het bestek van een coschap kunnen worden geschreven. Een eerste evaluatie van de coschappen heeft inmiddels plaatsgevonden en werd als positief ervaren door de coassistenten. Jaarverslag maatschap urologie MMC anno

17 Opleidingsactiviteiten - Dr. K. De Laet Carrouseldagen: onderwijs voor afdelingsverpleegkundigen 8/04, 3/06 en 9/09/ 2013 Mentor voor studenten in de Masterfase: Leo Fohr, Hedwig Nies en Nina Laeven Stagemeetser co-assistenten: Marnik Visser, Leo Fohr, Jim Peeters. Leren catheteriseren en onderwijs voor Coassistenten (wekelijks) Begeleiding operatieassistenten in opleiding bij afstudeerproject over laparoscopische pyelumplastiek: Sigrid Vrijburg en Joyce van der Meijden Opleidingsactiviteiten - Dr. L. Fossion Stagemeester voor de assistenten niet in opleiding (AGNIO), maatschap urologie MMC Veldhoven, vanaf oktober 2008-ad hoc. 1/03/2010 ad hoc Docent Faculty of Health, Medicine and Life Sciences, Maastricht. Side-by-side training laparosc. nefrectomie (LRN) Judith Hilderink, co-assistent CHIR, 6/03/2013. Side-by-side training laparosc. nefrectomie (LRN) Dr. Gile Yurdakul, uroloog Roermond, 8/05/2013. Side-by-side training laparosc. radicale prostatectomie (EERPE) Dr. Gile Yurdakul, uroloog Roermond, 15/05/2013. Side-by-side training laparosc. radicale prostatectomie (EERPE) Dr. Meijer, uroloog Roermond, 6/06/2013. Mentor voor de opleiding van de VSO urologie: Marina Enkelaar, 1/06/2013 ad hoc, MMC. Opleiding AGNIO Geert Veenstra als stagemeester voor de urologie in het MMC, 20/06/2013-dec Side-by-side training laparosc. radicale cystoprostatectomie(lrc) + LPLND + Bricker Dr. Jansen, AIO chirurgie - urologie, 31/07/2013. Side-by-side training partiële nefrectomie Dr. Ilhan Karaoglu, uroloog Deventer, 30/09/2013. Opleiding semi-arts Ingrid Jansen (GESP-stage) als docent voor de Faculty of Health, Medicine and Life Sciences, Maastricht. 7/10/ /02/2014. (18 weken). Workshop EERPE, Masterclass laparoscopie, MMC Veldhoven, 19/11/2013 als faculty member. Laparoscopische cystectomie en Bricker, Eindwerk Bas Peters, Fontys Hogeschool, Opleidingsactiviteiten - Dr. W. Levens Docent workshop male sling anatomisch lab Leiden Lezing afscheidsymposium dr. Delaere Heerlen: Het belang van de wetenschap Proctor prothesiologie: begeleiding van 8 collegae Begeleiding post HBO scriptie verpleegkundige mevr. Kauwenberg Wetenschappelijke publicaties 2013 T. HERMANS, H. PASMANS, L. FOSSION - Transperitoneal laparoscopic radical nephrectomy in a patient with severe scoliosis. Urology Aug;82(2): doi: /j.urology Epub 2013 May 29. T. HERMANS, S. VAN AARLE, L. FOSSION - Oncological outcomes with a median follow-up of 32 months after laparoscopic radical cystectomy for bladder cancer. Europ Urol. March 2013, Vol 12 - Suppl 1;e1037. Jaarverslag maatschap urologie MMC anno

18 T. HERMANS, R. JACOBS, L. FOSSION - Parameters influencing continence recovery after endoscopic extraperitoneal radical prostatectomy. Mirrors of Medecine. June 2013: pag 6. T. HERMANS, L. FOSSION - Oncologic outcome after laparoscopic radical cystectomy without neoadjuvant or adjuvant therapy with a median follow-up of 32 months. Urologia internationalis. (DOI: / ) Urol Int Sep 21. T. HERMANS, L. FOSSION - Open versus laparoscopische radicale cystectomie: een kostenanalyse. Medisch Journaal, 2013, nr. 2: V.P.M. VAN DOOREN, L.M.C.L. FOSSION Een anatomische variant: gefuseerde gekruiste ectopie. Medisch Journaal, 2013, nr. 3: VAN AARLE S, ARENTS NL, DE LEAT K. - Actinobaculum schaalii causing epididymitis in an elderly patient. J Med Microbiol 2013; 62: Presentaties in 2013 Poster presentatie: Laparoscopic radical cystectomy for bladder cancer in a non-academic center: A single surgeons experience showing our results and learning curve, S. van Aarle, E. Hoenjet, A. Sonneveld, L.M.C.L. Fossion. EMUC, Barcelona, 18/11/2012. Partiële nefrectomie, voordacht op de thema avond: Zorgpad nierkanker, MMC Veldhoven, 24/01/2013. Complicatiebespreking, oncologiecommissie, MMC Veldhoven, 13/03/2013. Oncological outcomes with a median follow-up of 32 months after laparoscopic radical cystectomy for bladder cancer, T.J.N. Hermans, S. Van Aarle, L.M.C.L. Fossion. Oral presentation, EAU congress, Milano, 18/03/2013. Laparoscopische cystectomie voor MIBC, ervaring met 90 procedures, IKZ-vergadering, Eindhoven, 4/06/2013. Poster presentatie: Parameters influencing continence recovery after endoscopic extraperitoneal radical prostatectomy, T. Hermans, R. Jacobs, L. Fossion. PROSCA congress, Marseille, 12-14/06/2013. Voordracht: Resultaten na 8 jaar LRC-procedures, L.Fossion. IKZ-vergadering, Eindhoven, 22/10/ D-zicht bij laparoscopie, de toekomst of de standaard anno 2013? Voordracht tijdens de maand van de laparoscopie, MMC Veldhoven, 18/11/2013. EERPE, van begin tot het einde, voordracht en les aan OK-assistenten op de Masterclass laparoscopie, MMC Veldhoven, 19/11/2013. Dr. K. De Laet, M.D, uroloog, FeBU, PhD., docent voor MUMC Dr. L. Fossion, M.D., uroloog, FeBU, docent voor MUMC Jaarverslag maatschap urologie MMC anno

19 Functionele urologie & steenchirurgie Omschrijving ingreep Blaas, Lithotripsie Nier, Endoscopische pyelotomie Nier, Endoscopische pyelumplastiek Nier, Nefrostomie catheter open/via lumbotomie Nier, Nefrostomie per-/transcutaan Nier, Niersteen verwijdering endoscopisch Nier, PSV (Per-cutane Steen Verwijdering) Nier, Retrograde pyelogram Ureter, Antegrade sondage en dilatatie of stent plaats Ureter, Double J catheter met/zonder dilatatie ureter Ureter, Double J catheter verwijderen Ureter, Double J catheter verwisselen Ureter, Endoscopische steenverwijdering Ureter, Endovesicale uretersteenbehandeling (korfje) Ureter, Laparoscopische ureterimplantatie in blaas Ureter, Laparoscopische ureterolysis Ureter, Opvoeren uretercatheter met endoscopie (sondage) Ureter, Retrograde endoscopisch plaatsen stent Ureter, Ureteroperatie niet nader omschreven Ureter, ureterotomie/ureterolithotomie Ureter, Ureteroscopie Ureter, URS Incl evt proefexc TOTAAL Jaarverslag maatschap urologie MMC anno

20 Steenchirurgie Afgelopen jaar zijn er meer percutane steenverwijderingen geweest. Deze worden uitgevoerd door dr. Levens en dr. De Laet. Door de verdere ontwikkeling en know how zitten de flexibele ureterorenoscopieën(urs) in de lift. Deze worden alle uitgevoerd door dr. De Laet. Ook alle ureterstenen van groter dan 1 cm worden door dr. De Laet behandeld. Bij complexe (uitgebreide) steenpathologie wordt in regionaal samenwerkingsverband gewerkt met St. Anna Geldrop en St. Jans Gasthuis Weert. Deze samenwerking steunt op onderling overleg en waar nodig worden operaties uitgevoerd in combinatie met twee urologen. Bijvoorbeeld bij simultaan benaderen van een niersteen via percutane en transurethrale weg, bij grote steenload in meerdere kelken, waarbij patiënt in 1 sessie steenvrij kan gemaakt worden met slechts een enkele percutane toegangsweg. De resultaten van de steenverwijdering van een van de urologen werden geanalyseerd, waarbij gekeken werd naar welke patiënten steenvrij zijn na 1 steenbehandeling. URS ureter <10 mm URS ureter>10 mm Percutane steenverw. URS nier Steenvrij na 1 behandeling Niet steenvrij na 1 behandeling totaal Er werd een analyse gemaakt van de complicaties van steenbehandelingen door een van de urologen over de periode De complicaties zijn beperkt en zijn conform de literatuur. Complicaties 2011/2013 Ureterstenen <10 mm Ureterstenen >10 mm Percutane steenverw. Flexibele URS 0 Geen urinelek koorts urineweginfectie nierkoliek Nierbekkenontsteking Steenstraat Bloeding nierkapsel Langdurig bloed plassen Mislukte ingreep Perforatie slijmvlies urineleider Jaarverslag maatschap urologie MMC anno

21 11 perforatie nierkelk of bekken Urosepsis Totaal Functionele laparoscopie Het gaat steeds om kleine aantallen gezien het minder frequent voorkomen van deze pathologiën. Het aantal laparoscopische pyelumplastieken ligt conform de laatste 5 jaar op ongeveer 5 per jaar, afgelopen jaar waren het er precies 5. De cijfers hierboven weergegeven zijn enkel de cijfers van patiënten die in Veldhoven werden gerecruteerd en ook aldaar werden behandeld. Om zo groot mogelijke expertise te behouden, worden ook nog patiënten mee geopereerd met de urologen van het Anna ziekenhuis. Deze patiënten die aldaar werden behandeld zijn niet opgenomen in bovenstaande cijfers. Net als vorig jaar werden 4 laparoscopische ureterreïmplantaties gedaan. Dr. De Laet, M.D, uroloog, FeBU, PhD. Jaarverslag maatschap urologie MMC anno

22 Kinderurologie Polikliniek. De kinderpoli s vonden dit jaar voor het eerst structureel plaats op de kinderpoli in het VMKcentrum. Zowel ouders als kinderen alsook de medewerkers ervaren dit als een enorme verbetering. Er is voldoende ruimte en speelgelegenheden voor kinderen van alle leeftijden. Ook het flow toilette is ingericht voor kinderen. Het gebruik van de echo voor buikonderzoek en scrotum wordt, indien nodig, gerealiseerd door een toestel van de functieafdeling urologie mee te nemen. De pipo-poli heeft door het veranderde aandachtsgebied van dr. B. Zegers, kinderarts een andere vorm gekregen. Er wordt aan het eind van het spreekuur op maandag tijd gemaakt om te overleggen met de kinderarts-nefroloog, dr. De Lorenzo. Indien nodig, zien wij de kinderen samen maar meestal is het overleg voldoende. Verder is er steeds ad hoc overleg met de twee continentieverpleegkundigen voor kinderen. Operaties: Ook dit jaar zijn de kinderurologische ingrepen door Dr. Nanlohy uitgevoerd. Landelijk wordt nagedacht over de plaats van kinderurologische ingrepen in Nederland en de kwaliteit van de operateurs. Er zijn normen voorgesteld waarbij een deel van de ingrepen alleen nog maar in academische centra kan plaatsvinden. Dr. Nanlohy wordt als gecertificeerd uroloog voor kinderen gekwalificeerd. Dat betekent dat een deel van de ingrepen wel door haar kan worden gedaan, die door een algemeen uroloog niet meer gedaan kan worden zoals bv. de dubbelzijdige orchidopexie. Ook voor de hypospadieën worden normaantallen opgesteld. Dit aantal ligt op 20, net zoals in allerlei andere Europese landen al wordt gehanteerd. Het gaat er om spannen of wij deze aantallen hier in dit ziekenhuis kunnen behouden. Het mee - opereren in het JBZ et collega dr. A. de Vylder kan mogelijk nog een gunstige invloed hebben. In het kader van de regiosamenwerking is een werkgroep kinderurologie gevormd met collega Dries Sonneveld ( st. Anna ziekenhuis Geldrop) en collega Jacob Brandenburg ( st Jans gasthuis Weert). Het doel van deze werkgroep is de kwaliteit te bevorderen en door regelmatig overleg en zo nodig verwijzing te kunnen volstaan aan de kwaliteitsnormen en de pathologie verantwoord te behouden in de regio. Tabel ingrepen MMC-Veldhoven Niet scrotale testis enkelzijdig 33 Dubbelzijdig 7 Met liesbreuk 21 Niet scrotale testis laparoscopie: 5 Vanishing testis 3 Hydrocele communicans enkelzijdig 7 Scrotale orchidopexie 3 (2x torsio testis) Hypospadieën: 8 Verwijdingsplastiek 59 Circumcisie 1 Jaarverslag maatschap urologie MMC anno

23 Frenulumplastiek 7 Webbed penis 5 Meatusplastiek 3 Adhesiolyse in narcose 2 Diagnostische cystoscopie 5 Met retrograde pyelografie 1 Urethraklepresectie 4 Synechieën 2 Complicaties: Fistelvorming 3 maanden na hypospadiecorrectie 1 Nabloeding verwijdingsplastiek 1 Abces verwijdingsplastiek 1 Circumcisie na verwijdingsplastiek 1 Dr. Nanlohy-Manuhtu, M.D., uroloog Incontinentie chirurgie Bekkenbodemcentrum Maxima In 2013 heeft het bekkenbodemcentrum in MMC-Eindhoven zijn beslag gekregen. Het team bestaat uit: Urologen: collegae Pernet ( tot oktober 2013)en Nanlohy Gynaecologie: collegae dr. J. Veen, Dr. L. Mulders en dr. S. Ter Haar, Bekkentherapeuten: mw. H. Hawinkels en mw Albers Van Ommering, physician assistent Kauwenberg, continentie verpleegkundige Op afroep: Proctologen: Collegae dr. O. Repelaer van Driel en dr. F. van Dielen. De poli is tweemaal per maand op dinsdagochtend geopend en heeft tot eind 2013 tijdelijk gedraaid op de polikliniek gynaecologie in afwachting van de verbouwing op de poli urologie. In het voorjaar van 2014 zal een tevredenheidsanalyse worden gedaan onder de in 2013 behandelde patiënten. 6 wekelijks is er overleg om het spreekuur te evalueren en bij te stellen. Dr. Nanlohy-Manuhtu, M.D., uroloog Jaarverslag maatschap urologie MMC anno

24 Andrologie en mannenkliniek De andrologiepoli van het MMC is nog steeds uniek binnen de regio. De bekendheid neemt steeds meer toe. In het jaarverslag 2012 vermeldden wij een te verwachten verdere groei voor de andrologiepoli. Deze kunnen we, nu de jaarcijfers bekend zijn, inderdaad vaststellen. Het aantal verwijzingen toonde een forse groei in vergelijking met voorgaande jaren. Het aantal polisessies breidden we uit van één dagdeel per twee weken naar twee dagdelen per twee weken. Het grootste deel van de verwijzingen komt uit de eerste lijn, alhoewel het aantal patiënten met een andrologische zorgvraag na een oncologische ingreep (via interne verwijzing) eveneens toeneemt. De andrologiepoli en het seksuologisch centrum MUCES besloten na overleg nauwer te gaan samenwerken. De eerste multidisciplinaire patiëntenbesprekingen hebben inmiddels plaatsgevonden. Periodiek overleg staat gepland. Hiermee is een belangrijke stap in de kwaliteitsverbetering gezet. Het aanwezige informatiemateriaal bezagen we kritisch, een deel vervingen we. In de loop van het volgend jaar zullen we deze activiteit afronden. De logistiek van de poli verbeterde aanzienlijk mede door het post HBO project van onze specialistische verpleegkundige mevr. Kauwenberg. De zorgverzekeraars waren niet bereid het plaatsen van penisprothesen in 2012 te vergoeden. Bezien dient te worden hoe patiënten die voor een prothese in aanmerking komen in de toekomst behandeld kunnen worden. Te denken valt aan samenwerking met een centrum gespecialiseerd in erectieprothesen. Eerste verkennende gesprekken vonden inmiddels plaats. Cijfers: Aantal polisessies: Nieuwe patiënten: Controles: Stagiaires: Aantal nieuwe patiënten/spreekuur: 4,6 5, Het aantal verwijzingen in 2013 steeg met ruim 30%. Het aantal controlepatiënten nam met 40% toe. Ingrepen: Cavernosoplastiek Penisprothese Revisie penisprothese Vasovasostomie Testisprothese Vooruitblik 2014: We streven naar het opzetten van een website voor de andrologie. Verdere verbetering van de logistiek is dan mogelijk (bv. door downloaden van vragenlijsten), waardoor het aantal controles per patiënt beperkt kan worden. Indien de forse groei van het aantal patiënten zich voortzet zullen we wederom het aantal poliklinieksessies uitbreiden. Node missen we een tweede uroloog die zich m.n. in de andrologie specialiseren. We hopen het komend jaar een dergelijke collega aan onze groep te kunnen toevoegen. W.Levens, MD, PhD, MHA, uroloog Jaarverslag maatschap urologie MMC anno

25 Implantologie De implantologie laat voor 2013 een divers beeld zien. Achtereenvolgens zullen de ontwikkelingen betreffende de verschillende implantaten de revue passeren. - Male sling: Het aantal male slings bedroeg 9.Gezien de voorgaande jaren leek een groter aantal voor de hand te liggen. De belangrijkste reden ligt waarschijnlijk in de negatieve, ongenuanceerde berichtgeving over meshes en slings in algemene zin. Alhoewel zich bij male slings geen problemen hebben voorgedaan besloten een aantal patiënten van de ingreep af te zien. Deze tendens is in 2013 landelijk merkbaar geweest. Het zal enige tijd duren alvorens het effect van de negatieve berichtgeving is uitgewerkt. - Erectieprothese: In 2012 gaven we al aan dat de zorgverzekeraars in toenemende mate een afwijzende houding aannemen t.o.v. de vergoeding van deze prothesen. Net als bij de male sling is sprake van een landelijke ontwikkeling. Gezien het lage aantal biedt samenwerking met een centrum waar deze ingrepen wel in voldoende aantal uitgevoerd kunnen worden in de toekomst behandelingsmogelijkheden voor onze patiënten. - Sfincterprothese bij mannen: Het aantal ingrepen heeft zich gestabiliseerd. Verwijzingen van buiten de regio veroorzaakten een toename van het aantal revisies. De centra die zich op de sfincterprothese toeleggen zijn zeer beperkt. Het toenemend aantal radicale prostatectomieën heeft voor een aantal patiënten een incontinentieprobleem tot gevolg. Een groei in de vraag naar sfincterprothesen is te verwachten. Indien het MMC zich als expert center weet te profileren liggen op dit gebied grote mogelijkheden. Gedurende het jaar vonden een aantal gesprekken plaats met andere centra om de bereidheid te peilen patiënten die in aanmerking komen voor een sfincterprothese te verwijzen naar het MMC. Het ligt in de lijn der verwachting dat het effect van deze gesprekken in 2014 zichtbaar zal zijn. - Sfincterprothese bij vrouwen: Tot voor kort voerde geen enkel centrum in Nederland deze ingreep uit. Gezien het grote aantal vrouwelijke patiënten met een onbehandelbaar incontinentieprobleem voorziet het introduceren van deze behandeling in een al lang bestaande behoefte. Het academisch ziekenhuis Maastricht heeft in samenwerking met de implantoloog van het MMC het initiatief genomen om deze lacune op te vullen. Na specifieke trainingen en ingrepen samen met een ervaren operateur hebben de urologen van beide centra inmiddels de eerste patiënten in Maastricht behandeld met deze voor ons land nieuwe methode. In 2014 zal ook in het MMC de mogelijkheid bestaan bij vrouwelijke patiënten een sfincterprothese in te brengen. - TOT/ TVT: zie paragraaf incontinentie. Vermeldenswaard is dat dr. Levens landelijk als proctor optreedt voor de implantologie. In totaal werden 8 collegae begeleid bij diverse ingrepen. Een collega uroloog uit Ghana liep stage in het MMC en heeft inmiddels de eerste TOT procedures in zijn land verricht. De volgende stap betreft de invoering van de male sling. Aantallen: Male sling: Sfincterprothese: Revisie sfincterprothese W.Levens, MD, PhD, MHA, uroloog Jaarverslag maatschap urologie MMC anno

26 Oncologische urologie Regionale samenwerking oncologische urologie Regie: 10 urologen van het MMC (locatie EHV en VHV), het St.-Anna ZH Geldrop (SAZ) en het St.-Jans Gasthuis Weert (SJG) Regionale samenwerking urologie Zuid-Oost Brabant en West-Limburg MMC Veldhoven/Eindhoven St Anna ZH Geldrop St.-Jans Gasthuis Weert Dhr. K. De Laet, PhD. Dhr. A. Sonneveld Dhr. J.J. Brandenburg Dhr. L.M.C.L. Fossion Dhr. J.B. Van Beekum Dhr.M. Landman, PhD. Dhr. W.J. Levens, PhD. Mevr. E.L. Nanlohy-Manuhu Mevr. V. Dolmans (chef de clinique) Dhr. I. Karaoglu (chef de clinique) Mede betrokken bij deze samenwerking: - RvB en directie van het MMC, SAZ en SJG - Maatschappen oncologie MMC, SAZ en SJG (9 oncologen) - Maatschappen radiologie MMC, SAZ en SJG - Maatschappen nucleaire geneeskunde MMC, SAZ en SJG - Anatoom pathologen van de PAMM - Afdeling radiotherapie van het CZE, Maastro en van het Verbeten Instituut Tilburg - IKZ-registratie - NVU beroepsvereniging - UMC Maastricht (AZM) Jaarverslag maatschap urologie MMC anno

27 Behandelteams oncologische urologie Urologen Blaaskankerteam Dr. L. Fossion, M.D., uroloog, FeBU Dr. A. Sonneveld, M.D., uroloog Prostaatkankerteam Dr. K. De Laet, M.D., PhD., uroloog, FeBU Dr. L. Fossion, M.D., uroloog, FeBU Dr. J. Brandenburg, M.D., uroloog Nierkankerteam Dr. L. Fossion, M.D., uroloog, FeBU Dr. M. Landman, M.D., PhD., uroloog Dr. A. Sonneveld, M.D., uroloog Testiskankerteam Dr. L. Fossion, M.D., uroloog, FeBU Dr. A. Sonneveld, M.D., uroloog Peniskankerteam Dr. L. Fossion, M.D., uroloog, FeBU Dr. A. Sonneveld, M.D., uroloog Samenwerkingsverbanden Universitair: - UMC Maastricht - UMCN Radboud, Nijmegen - AVL Amsterdam - Erasmus, Rotterdam - UZ Gasthuisberg - KULeuven, België - Klinikum, Aachen, Duitsland Kwaliteits controle op oncologisch vlak - Regionale besprekingen / MOC - NVU beroepsvereniging - Inspectie - ZZV - Zizo, patiëntenverenigingen - IKZ / IKNL Jaarverslag maatschap urologie MMC anno

28 Normen van de landelijke beroepsvereniging urologie - NVU Blaaskanker NVU ZZV 1. Volume per locatie MMC doet 24 cystectomieën /jaar (cfr. infra) Voor 2015 zal de minimumnorm van CZ worden verhoogd naar 20 cystectomieën 2. Aanwezigheid en samenstelling van het multidisciplinair overleg (MDO) Elke patiënt wordt preop op het MDO besproken zoals vereist vanuit de NVU 3. Aanwezigheid van een gespecialiseerd verpleegkundige urologieverpleegkundige; Aanwezig in het MMC Jaarverslag maatschap urologie MMC anno

29 oncologieverpleegkundige; Aanwezig in het MMC stomaverpleegkundige; Aanwezig in het MMC verpleegkundig specialist. Aanwezig in het MMC 4. Ruime ervaring met verschillende vormen van urineafleidingen Centra worden onderverdeeld in goede en excellente centra o.b.v. de aantallen en het soort derivaties dat frequent wordt toegepast. In het MMC worden Bricker derivaties en neoblazen verricht. 5. Wachttijd tussen diagnose en operatie Maximale wachttijd van 12 weken. De wachttijd bedraagt in het MMC gemiddeld 9 dagen voor de cystectomie en 22 dagen gerekend vanaf de eerste tumor positieve TURT. Dus telkens binnen de 12 weken. 6. Aanlevering minimale dataset aan de landelijke database spierinvasief blaascarcinoom. Sedert 2008 bestaat de NVU-kwaliteitsdatabase en sedert 2010 is deze verplicht in te vullen. Wij hebben vanuit het MMC sedert 2008 alle patiënten correct ingevoerd. Wij voldoen vanuit het MMC voor de blaasverwijdering operatie dus aan de criteria: Categorie 2: Goed Volumenorm Volume: 10 of meer blaasverwijderingsoperaties per geografische locatie per jaar (in 2012 of over de periode juli 2012 juli 2013) (ZiZo-data) Kwaliteitsnormen Multidisciplinair overleg (tenminste deelname van uroloog, internist/ medisch oncoloog én radiotherapeut) (CZ uitvraag) Beschikt over een gespecialiseerd verpleegkundige die betrokken is bij de zorg voor patiënten met blaaskanker (CZ uitvraag) Wachttijd diagnose operatie maximaal 12 weken (norm NVU) (CZ uitvraag) Blaaskankerteam Dr. L. Fossion, M.D., uroloog, FeBU Dr. A. Sonneveld, M.D., uroloog Jaarverslag maatschap urologie MMC anno

Jaarverslag 2014. Maatschap urologie MMC Veldhoven. Jaarverslag maatschap urologie MMC anno 2014 1

Jaarverslag 2014. Maatschap urologie MMC Veldhoven. Jaarverslag maatschap urologie MMC anno 2014 1 Jaarverslag 2014 Maatschap urologie MMC Veldhoven Jaarverslag maatschap urologie MMC anno 2014 1 Inhoudsopgave Inleiding 3 Samenwerking regionaal 4 Organogram 8 Commissie werkzaamheden 12 Productieoverzicht

Nadere informatie

Kwaliteitsnormen. Blaascarcinoom

Kwaliteitsnormen. Blaascarcinoom Kwaliteitsnormen Blaascarcinoom Versie 6 September 2018 Achtergrond herziening 2017 De NVU heeft eind 2010 de eerste kwaliteitsnormen blaascarcinoom openbaar gemaakt en deze in 2012 en 2014 herzien. Sinds

Nadere informatie

Jaarverslag 2012. Maatschap urologie MMC Veldhoven. Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno 2012 1

Jaarverslag 2012. Maatschap urologie MMC Veldhoven. Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno 2012 1 Jaarverslag 2012 Maatschap urologie MMC Veldhoven Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno 2012 1 Inleidende nota: geschiedenis en evolutie. De Resultaat Verantwoordelijke Eenheid (RVE) Urologie

Nadere informatie

Werkwijze(r) ANIOS Urologie

Werkwijze(r) ANIOS Urologie Werkwijze(r) ANIOS Urologie Werkwijze(r) ANIOS Urologie Het St. Antonius Ziekenhuis is een groot opleidingsziekenhuis met een vakgroep urologie die het vakgebied vrijwel in de volle breedte en in al zijn

Nadere informatie

PKS TOEKOMSTVISIE OP PK ZORG

PKS TOEKOMSTVISIE OP PK ZORG PKS TOEKOMSTVISIE OP PK ZORG Prof. dr. Harm Kuipers 1 WAAROM NU? TIJD IS ER RIJP VOOR Zorgveld in beweging; steeds meer nadruk op specialisatie en concentratie Oncologische literatuur: 1) relatie tussen

Nadere informatie

PKS TOEKOMSTVISIE OP PK ZORG. Kees van den Berg, voorzitter en patiënt

PKS TOEKOMSTVISIE OP PK ZORG. Kees van den Berg, voorzitter en patiënt PKS TOEKOMSTVISIE OP PK ZORG Kees van den Berg, voorzitter en patiënt SYMPOSIUM PKS 12 JUNI J.L. Presentatie van visie PKS op de toekomst van de prostaatkankerzorg in Nederland Stip op de horizon vanuit

Nadere informatie

Jaarverslag Laparoscopie 2009. Maatschap urologie MMC Veldhoven. Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno 2009 1

Jaarverslag Laparoscopie 2009. Maatschap urologie MMC Veldhoven. Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno 2009 1 Jaarverslag Laparoscopie 2009 Maatschap urologie MMC Veldhoven Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno 2009 1 Inleidende nota: geschiedenis en evolutie. De Resultaat Verantwoordelijke Eenheid

Nadere informatie

Jaarverslag Laparoscopie 2011. Maatschap urologie MMC Veldhoven. Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno 2010 1

Jaarverslag Laparoscopie 2011. Maatschap urologie MMC Veldhoven. Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno 2010 1 Jaarverslag Laparoscopie 2011 Maatschap urologie MMC Veldhoven Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno 2010 1 Inleidende nota: geschiedenis en evolutie. De Resultaat Verantwoordelijke Eenheid

Nadere informatie

Bekkenbodemcentrum Máxima

Bekkenbodemcentrum Máxima Bekkenbodemcentrum Máxima Afdeling gynaecologie en urologie Locatie Eindhoven U bent op grond van uw klachten doorverwezen naar het bekkenbodemcentrum in Máxima Medisch Centrum. In deze brochure leest

Nadere informatie

RACE study. RAdical Cystectomy Evaluation. Charlotte Michels, MSc

RACE study. RAdical Cystectomy Evaluation. Charlotte Michels, MSc RACE study RAdical Cystectomy Evaluation Charlotte Michels, MSc In samenwerking met: prof. dr. M.M. Rovers, prof. dr. J.A. Witjes, drs. C.J. Wijburg, dr. J.P.C. Grutters, dr. J.R. Oddens, dr. H. Calsbeek,

Nadere informatie

Tumorspecifieke visitatie longcarcinoom. Dhr. R.J.G. Limbeek, adviseur IKNL, Nijmegen Mevr. J.P. Salomé, VS oncologie, SFG, Rotterdam

Tumorspecifieke visitatie longcarcinoom. Dhr. R.J.G. Limbeek, adviseur IKNL, Nijmegen Mevr. J.P. Salomé, VS oncologie, SFG, Rotterdam Tumorspecifieke visitatie longcarcinoom Dhr. R.J.G. Limbeek, adviseur IKNL, Nijmegen Mevr. J.P. Salomé, VS oncologie, SFG, Rotterdam Inhoud presentatie Wat is visitatie? Waarom tumorspecifieke visitatie?

Nadere informatie

Academische bekkenzorg samen met de regio: Toegevoegde waarde

Academische bekkenzorg samen met de regio: Toegevoegde waarde Academische bekkenzorg samen met de regio: Toegevoegde waarde Symposium bekkenzorg in optima forma. Eindhoven 24 November 2017 Gommert van Koeveringe, MD, PhD, Fellow EBU, urologist Professor en afdelingshoofd,

Nadere informatie

Jaarverslag. Continentiezorg 2009

Jaarverslag. Continentiezorg 2009 Jaarverslag Continentiezorg 2009 Continentiezorg Met ingang van 1 juli 2009 is er een kamer voor de stoma en continentieverpleegkundige urologie in gebruik genomen. Hiermee is een jarenlange wens in vervulling

Nadere informatie

Behandeling Prostaatkanker

Behandeling Prostaatkanker Behandeling Prostaatkanker - Informatieavond 7 december 2011 VUmc Cancer Center Amsterdam André N. Vis, M.D., Ph.D., uroloog Minimaal Invasieve Urologie en Robot Urologie VUmc Amsterdam Behandeling Prostaatkanker

Nadere informatie

Urologie Zorgpaden en Samenwerking. Joop Noordzij, uroloog

Urologie Zorgpaden en Samenwerking. Joop Noordzij, uroloog Urologie 2016 Zorgpaden en Samenwerking Joop Noordzij, uroloog Urologie 2016 Ik zweer bij Apollon de genezer, bij Asclepios, Hygieia en Panacea..... Het snijden van de steen zal ik nalaten, ook als de

Nadere informatie

Minimaal in Máxima. Gerrit Slooter et al.

Minimaal in Máxima. Gerrit Slooter et al. Minimaal in Máxima Gerrit Slooter et al. Minimaal in Máxima Waarom laparoscopie Klassiek 21 e eeuw Waarom laparoscopie M. Crohn Vrouw 23 jaar galblaas Verkrijgbaar sinds 1990 Laparoscopie in de chirurgie

Nadere informatie

Multidisciplinaire poliplanning Ir. Gréanne Leeftink Elieke van Sark BSc. 08/02/2016 1

Multidisciplinaire poliplanning Ir. Gréanne Leeftink Elieke van Sark BSc. 08/02/2016 1 Multidisciplinaire poliplanning Ir. Gréanne Leeftink Elieke van Sark BSc 08/02/2016 a.g.leeftink@utwente.nl 1 Inhoud Wie zijn wij? Wat is multidisciplinaire poliplanning? Organisatie van multidisciplinaire

Nadere informatie

Blaaskanker 6 november 2017

Blaaskanker 6 november 2017 Martini Ziekenhuis Groningen Blaaskanker 6 november 2017 Dr. L.F.A. Wymenga, uroloog Inhoud Blaaskanker Oppervlakkig/ niet-spierinvasief blaaskanker Spierinvasief blaaskanker Robot cystectomie Functie

Nadere informatie

100-VRAGEN FORMULIER KWALITEITSVISITATIE NOV INHOUDSOPGAVE VERSIE 12.1, AUGUSTUS 2015

100-VRAGEN FORMULIER KWALITEITSVISITATIE NOV INHOUDSOPGAVE VERSIE 12.1, AUGUSTUS 2015 100-VRAGEN FORMULIER KWALITEITSVISITATIE NOV INHOUDSOPGAVE VERSIE 12.1, AUGUSTUS 2015 1. Algemene gegevens ziekenhuis en vakgroep... 2 2. Vragen betreffende maatschap/vakgroep/samenwerkingsverband... 3

Nadere informatie

De maatschap Gynaecologie OMC Sittard-Geleen. Een introductie

De maatschap Gynaecologie OMC Sittard-Geleen. Een introductie De maatschap Gynaecologie OMC Sittard-Geleen Een introductie Door middel van deze folder informeren we u over de werkwijze van de Maatschap Gynaecologie Westelijke Mijnstreek. Zo bent u op de hoogte van

Nadere informatie

100-Vragenlijst Commissie Kwaliteit Visitatie NOV versie 11.4, 2014

100-Vragenlijst Commissie Kwaliteit Visitatie NOV versie 11.4, 2014 100-Vragenlijst Commissie Kwaliteit Visitatie NOV versie 11.4, 2014 1 INHOUDSOPGAVE 1. Algemene gegevens ziekenhuis en vakgroep... 3 2. Vragen betreffende maatschap/vakgroep/samenwerkingsverband... 4 3.

Nadere informatie

Less is More, More is Better?

Less is More, More is Better? Less is More, More is Better? Concentratie en Regionalisatie van zorg voor de patiënt met slokdarm- en maagkanker: Chirurgisch Perspectief Grard Nieuwenhuijzen, Chirurg PP-ON-NL-0011 Disclosures Medtronic:

Nadere informatie

Samenvatting Beleidsplan Kwaliteit 2015-2017

Samenvatting Beleidsplan Kwaliteit 2015-2017 Samenvatting Beleidsplan Kwaliteit 2015-2017 Inleiding De Nederlandse Vereniging voor Urologie (NVU) heeft als doel kwaliteitsverbetering te bewerkstelligen bij iedere uroloog ten gunste van iedere patiënt.

Nadere informatie

Invasief blaascarcinoom

Invasief blaascarcinoom Invasief blaascarcinoom U bent patiënt bij de afdeling urologie van VU medisch centrum (VUmc). VU medisch centrum is een universitair medisch centrum waar medisch specialisten worden opgeleid. Zij doen

Nadere informatie

Anser-project. Martijn Busstra. Rotterdams uroloog

Anser-project. Martijn Busstra. Rotterdams uroloog Anser-project Martijn Busstra Rotterdams uroloog Ja er zijn verschillen. Hand in hand Weer trekken wij ten strijde Maar toch hetzelfde doel! Het zorglandschap in 7 jaar 2010 Santeon oprichting Prostaatcentrum

Nadere informatie

Nijmeegs Kenniscentrum Nierstenen Onderzoek en behandeling van nierstenen

Nijmeegs Kenniscentrum Nierstenen Onderzoek en behandeling van nierstenen Nijmeegs Kenniscentrum Nierstenen Onderzoek en behandeling van nierstenen Het Nijmeegs Kenniscentrum Nierstenen is een onderdeel van het Radboudumc. Hierin werken verschillende specialismen samen bij

Nadere informatie

PATIËNTEN INFORMATIE. Verwijderen van niertumoren

PATIËNTEN INFORMATIE. Verwijderen van niertumoren PATIËNTEN INFORMATIE Verwijderen van niertumoren 2 PATIËNTENINFORMATIE Door middel van deze informatiefolder wil het Maasstad Ziekenhuis u informeren over de behandeling van niertumoren. Wij adviseren

Nadere informatie

Visie op toekomst voor nierkankerzorg in Nederland

Visie op toekomst voor nierkankerzorg in Nederland Visie op toekomst voor nierkankerzorg in Nederland Inleiding De zorg voor nierkankerpatiënten vindt momenteel plaats in vrijwel alle ziekenhuizen. Patiëntenorganisatie Leven met blaas- of nierkanker vindt

Nadere informatie

Achtergrond (1) Patiënten met een zeldzame ziekte hebben vaak te maken met: Kennis bundelen en zichtbaar maken

Achtergrond (1) Patiënten met een zeldzame ziekte hebben vaak te maken met: Kennis bundelen en zichtbaar maken = Achtergrond (1) Patiënten met een zeldzame ziekte hebben vaak te maken met: een late diagnose een gebrek aan kennis (expertise) bij specialisten en zorgverleners onvoldoende aandacht voor wetenschappelijk

Nadere informatie

Behandeling van stenen in de urinewegen

Behandeling van stenen in de urinewegen Behandeling van stenen in de urinewegen U bent patiënt bij de afdeling urologie van VU medisch centrum (VUmc). VU medisch centrum is een universitair medisch centrum waar medisch specialisten worden opgeleid.

Nadere informatie

Curfs, I. Efficiënte indeling voor patiëntcontroles op de polikliniek

Curfs, I. Efficiënte indeling voor patiëntcontroles op de polikliniek Curfs, I. Efficiënte indeling voor patiëntcontroles op de polikliniek SAMENVATTING 1) Hoe draagt het doelmatigheidsinitiatief bij aan het verbeteren van de kwaliteit van zorg op afdelings- en/of instellingsniveau?

Nadere informatie

Een multidisciplinaire poliklinische aanpak, van woorden naar daden. Willem de Blok, MANP Verpleegkundig specialist uro-oncologie

Een multidisciplinaire poliklinische aanpak, van woorden naar daden. Willem de Blok, MANP Verpleegkundig specialist uro-oncologie Een multidisciplinaire poliklinische aanpak, van woorden naar daden Willem de Blok, MANP Verpleegkundig specialist uro-oncologie Multidisciplinair overleg OF????? Multidisciplinaire polikliniek Wat is

Nadere informatie

Urologie. Richard van der Linden Thijn de Vocht

Urologie. Richard van der Linden Thijn de Vocht Urologie Richard van der Linden Thijn de Vocht Qais Niemer Laurens Donkers Richard van der Linden Thijn de Vocht 2 John Verhulst Urologie? Urologie is het vakgebied dat zich bezighoudt met ziekten in de

Nadere informatie

Jaarverslag Maatschap urologie MMC Veldhoven. Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno

Jaarverslag Maatschap urologie MMC Veldhoven. Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno Jaarverslag 2011 Maatschap urologie MMC Veldhoven Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno 2011 1 Inleidende nota: geschiedenis en evolutie. De Resultaat Verantwoordelijke Eenheid (RVE) Urologie

Nadere informatie

Alliantie Regionale TopZorg. Drie ziekenhuizen werken samen aan topzorg in Gelderland

Alliantie Regionale TopZorg. Drie ziekenhuizen werken samen aan topzorg in Gelderland Alliantie Regionale TopZorg Drie ziekenhuizen werken samen aan topzorg in Gelderland Inhoud Alliantie Regionale TopZorg Drie ziekenhuizen werken samen aan topzorg in Gelderland De kwaliteitswinst van samenwerking

Nadere informatie

Informatie voor professionals in de eerstelijnszorg

Informatie voor professionals in de eerstelijnszorg VERENIGING VOOR MENSEN MET BLAAS- OF NIERKANKER Informatie voor professionals in de eerstelijnszorg over: blaas- en nierkanker Blaas- en nierkanker Blaas- en nierkanker behoren tot de 10 meest voorkomende

Nadere informatie

Dedicated schakeljaar oncologie

Dedicated schakeljaar oncologie Dedicated schakeljaar oncologie Henk Schreuder MD PhD, gynaecoloog-oncoloog en Iris van Dam MD PhD, radiotherapeut UMC Utrecht Cancer center 2 maart2018 Inhoud Achtergrond Dedicated Schakeljaar Onderwijscyclus

Nadere informatie

Jaarverslag O.E. urologie MMC Veldhoven. Jaarverslag maatschap urologie MMC anno

Jaarverslag O.E. urologie MMC Veldhoven. Jaarverslag maatschap urologie MMC anno Jaarverslag 2015 O.E. urologie MMC Veldhoven Jaarverslag maatschap urologie MMC anno 2015 1 Inhoudsopgave Inleiding 3 Samenwerking regionaal 4 Organogram 8 Commissie werkzaamheden 11 Productieoverzicht

Nadere informatie

Factsheet Indicatoren NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2017

Factsheet Indicatoren NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2017 Factsheet en NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2017 Registratie gestart: 2009 Datum Versie Mutatie Eigenaar 23-10-2017 2017.1 Vrijwillig/ verplicht toegevoegd DICA 27-11-2017 2017.2 Schrappen van indicatoren

Nadere informatie

Factsheet Indicatoren NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2018

Factsheet Indicatoren NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2018 Factsheet en NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2018 NBCA 2018.3 Registratie gestart: 2009 Datum Versie Mutatie Eigenaar 01-07-2016 2017.1 Aanpassingen conform indicatorendagen juli DICA 2016. Verwijderen

Nadere informatie

Om zelf aan de slag te kunnen. Praktische Tips & Tricks. Dr. Cindy Noben

Om zelf aan de slag te kunnen. Praktische Tips & Tricks. Dr. Cindy Noben Om zelf aan de slag te kunnen Praktische Tips & Tricks Dr. Cindy Noben Regio-coördinator doelmatigheid OOR ZON Dr. Brigitte Essers Senior onderzoeker, afdeling Klinische Epidemiologie & Medical Technology

Nadere informatie

11 april Annemarie Haverhals Leider programma

11 april Annemarie Haverhals Leider programma 11 april 2017 VBHC@Santeon Annemarie Haverhals Leider VBHC@Santeon programma Santeon: zeven topklinische ziekenhuizen 2 Samen circa 13% van nationale zorg 2,56 miljard omzet 26.600 werknemers 1580 medisch

Nadere informatie

Factsheet Indicatoren NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2018

Factsheet Indicatoren NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2018 Factsheet en NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2018 NBCA 2018.2 Registratie gestart: 2009 Datum Versie Mutatie Eigenaar 01-07-2016 2017.1 Aanpassingen conform indicatorendagen juli DICA 2016. Verwijderen

Nadere informatie

Casemanagement bij kankerpatiënten

Casemanagement bij kankerpatiënten Casemanagement bij kankerpatiënten Marieke Schreuder-Cats V&VN Oncologie Procesmanager projectteam 24 januari 2012 Aanleiding» Tekortkomingen in de ketenzorg: zorg te gefragmenteerd» Oncologische keten

Nadere informatie

Factsheet NABON Breast Cancer Audit (NBCA)

Factsheet NABON Breast Cancer Audit (NBCA) Factsheet NABON Breast Cancer Audit () [1.0.; 15-09-] Registratie gestart: 2011 Als algemene voorwaarde voor het meenemen van een patiënt in de berekening van de kwaliteitsindicatoren is gesteld dat ten

Nadere informatie

LEIDRAAD KWALIFICERING CHIRURGIE BIJ KINDEREN IN ALGEMENE ZIEKENHUIZEN

LEIDRAAD KWALIFICERING CHIRURGIE BIJ KINDEREN IN ALGEMENE ZIEKENHUIZEN LEIDRAAD KWALIFICERING CHIRURGIE BIJ KINDEREN IN ALGEMENE ZIEKENHUIZEN 2007 Deze notitie is tot stand gekomen vanuit een samenwerkingsverband tussen onderstaande verenigingen en secties: NVKCh SKAZ SCK

Nadere informatie

Stenen in de urinewegen

Stenen in de urinewegen Stenen in de urinewegen De behandeling U bent patiënt bij de afdeling urologie van VU medisch centrum (VUmc). VUmc is een universitair medisch centrum waar medisch specialisten worden opgeleid. Zij doen

Nadere informatie

VERKORT JAARDOCUMENT 2011

VERKORT JAARDOCUMENT 2011 Voorwoord VERKORT JAARDOCUMENT 2011 Patiënt als partner Ziekenhuis van en voor de regio Samenwerken in de Coöperatie Kerngegevens Verantwoordelijke medewerker Financiën Voorwoord Afgelopen jaar vonden

Nadere informatie

Indicatorenset IBD. Uitvraag 2014 over verslagjaar 2013

Indicatorenset IBD. Uitvraag 2014 over verslagjaar 2013 Indicatorenset IBD Uitvraag 2014 over verslagjaar 2013 Definitieve versie okt. 2013 1 Colofon Internet: Portal voor aanlevering kwaliteitsgegevens verslagjaar 2013: http://ziekenhuizentransparant.nl. Meer

Nadere informatie

4 jaar opleiding Longziekten en Tuberculose

4 jaar opleiding Longziekten en Tuberculose Overzicht opleiding Longziekten en Tuberculose Vooropleiding Interne Geneeskunde, inclusief cardiologie zijn hierin niet opgenomen stages 3 1 4 opleiding Longziekten en Tuberculose 4 5 6 zaalstage zaalstage

Nadere informatie

URS Ureterorenoscopie

URS Ureterorenoscopie URS Ureterorenoscopie Inhoudsopgave Inleiding... 1 De operatie... 1 Voorbereiding... 1 De operatie... 2 Na de operatie... 3 Bloedverdunners... 3 Mogelijke bijwerkingen van de operatie... 3 Ontslag... 5

Nadere informatie

Oncologie 2015 Handboek met indicatoren en normen voor tien oncologische aandoeningen. Versie juli 2014

Oncologie 2015 Handboek met indicatoren en normen voor tien oncologische aandoeningen. Versie juli 2014 Oncologie 2015 Handboek met indicatoren en normen voor tien oncologische aandoeningen Versie juli 2014 VGZ kiest voor kwaliteit VGZ staat voor zorg van goede medische kwaliteit, die klantvriendelijk en

Nadere informatie

Factsheet Indicatoren NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2016

Factsheet Indicatoren NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2016 Factsheet en NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2016 Registratie gestart: 2009 Inclusie en exclusie criteria Inclusie Primaire mammacarcinomen waarbij de volgende tumorsoorten geïncludeerd worden: Alle tumorstadia,

Nadere informatie

Verantwoordingsdocument voor gebruikte criteria: Blaaskanker

Verantwoordingsdocument voor gebruikte criteria: Blaaskanker Verantwoordingsdocument voor gebruikte criteria: Blaaskanker Verslagjaar 2015, augustus 2016 Verantwoording over de getoonde informatie: In de patiëntenwijzer worden alleen ziekenhuizen en zelfstandige

Nadere informatie

Spoedeisende Hulp en triage

Spoedeisende Hulp en triage Spoedeisende Hulp en triage Welkom op de afdeling Spoedeisende Hulp (SEH) van het Laurentius Ziekenhuis. Op de afdeling SEH komen dagelijks 40 tot 70 patiënten. Een kwart van deze personen wordt met de

Nadere informatie

Een survey naar post-interventie management van Percutane Transhepatische Cholangiografie drains

Een survey naar post-interventie management van Percutane Transhepatische Cholangiografie drains Een survey naar post-interventie management van Percutane Transhepatische Cholangiografie drains Chulja Pek RN, MN Verpleegkundig specialist Pancreatobiliaire chirurgie Erasmus MC Rotterdam Masterclass

Nadere informatie

Patiënteninformatiedossier (PID) PROSTAATKANKER. onderdeel. OPERATIE (het verwijderen van de prostaat) PROSTAATKANKER Operatie

Patiënteninformatiedossier (PID) PROSTAATKANKER. onderdeel. OPERATIE (het verwijderen van de prostaat) PROSTAATKANKER Operatie Patiënteninformatiedossier (PID) PROSTAATKANKER onderdeel OPERATIE (het verwijderen van de prostaat) PROSTAATKANKER 2 INHOUD Inleiding... 4 De operatie... 5 Voor de operatie... 6 Na de operatie... 7 Follow

Nadere informatie

Casemanagement. Sandra Oosterlaar Stoma- en DEC verpleegkundige Casemanager Colorectaal

Casemanagement. Sandra Oosterlaar Stoma- en DEC verpleegkundige Casemanager Colorectaal Casemanagement Sandra Oosterlaar Stoma- en DEC verpleegkundige Casemanager Colorectaal Deventer Ziekenhuis 2 dagen stomapoli 2 dagen GE-verpleegkundige spreekuur 1 dag defeacatie expertise centrum Cijfers:

Nadere informatie

TRANSMURAAL PROTOCOL MICTIEKLACHTEN BIJ MANNEN

TRANSMURAAL PROTOCOL MICTIEKLACHTEN BIJ MANNEN TRANSMURAAL PROTOCOL Inleiding Mictieklachten bij mannen komen frequent voor. Zeker met het toenemen van de gemiddelde levensverwachting zal het aantal mannen, dat zich presenteert met dergelijke klachten,

Nadere informatie

Jaarverslag Maatschap urologie MMC Veldhoven. Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno

Jaarverslag Maatschap urologie MMC Veldhoven. Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno Jaarverslag 2010 Maatschap urologie MMC Veldhoven Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno 2010 1 Inleidende nota: geschiedenis en evolutie. De Resultaat Verantwoordelijke Eenheid (RVE) Urologie

Nadere informatie

Bestuur medische staf (Voorzitter) Bestuur stafmaatschap Voorzitter MSBD Interim bestuurslid MSBD

Bestuur medische staf (Voorzitter) Bestuur stafmaatschap Voorzitter MSBD Interim bestuurslid MSBD MSBD Medisch Specialistisch Bedrijf Domstad Steven Thijsen Arts-microbioloog Bestuur medische staf 2012-2016 (Voorzitter) Bestuur stafmaatschap 2012-2016 Voorzitter MSBD 2015-2016 Interim bestuurslid MSBD

Nadere informatie

Visie op toekomst voor blaaskankerzorg in Nederland

Visie op toekomst voor blaaskankerzorg in Nederland Visie op toekomst voor blaaskankerzorg in Nederland Inleiding De kankerpatiëntenorganistatie Leven met blaas- of nierkanker streeft naar gelijkwaardige toegang tot de state-of-the-art-blaaskanker voor

Nadere informatie

Workshop: Lokaal opleidingsplan

Workshop: Lokaal opleidingsplan Workshop: Lokaal opleidingsplan 9 oktober 2009 Dr. Paetrick M. Netten, internist opleider Prof. Dr. Rijk. O.B. Gans, internist opleider en voorzitter van de werkgroep modernisering CCMS Workshop: Lokaal

Nadere informatie

Landelijke contactdag Vereniging Waterloop. Dr. J.L. Boormans Uroloog Erasmus MC Kanker Instituut

Landelijke contactdag Vereniging Waterloop. Dr. J.L. Boormans Uroloog Erasmus MC Kanker Instituut Landelijke contactdag Vereniging Waterloop Dr. J.L. Boormans Uroloog Erasmus MC Kanker Instituut Blaascarcinoom! 5e maligniteit bij mannen en 9e bij vrouwen! Sterfte in Ned ± 1300 / jaar = 25 / week!!

Nadere informatie

O n c o l o g i s c h e f o l l o w - u p : k w a l i t e i t e n d o e l m a t i g h e i d g a a n h a n d i n h a n d

O n c o l o g i s c h e f o l l o w - u p : k w a l i t e i t e n d o e l m a t i g h e i d g a a n h a n d i n h a n d O n c o l o g i s c h e f o l l o w - u p : k w a l i t e i t e n d o e l m a t i g h e i d g a a n h a n d i n h a n d P I C A, 1 2 n o v e m b e r 2015 1 D i s c l o s u r e b e l a n g e n s p r e k

Nadere informatie

RUCO Prostaat Centrum

RUCO Prostaat Centrum RUCO Prostaat Centrum Uw specialist of huisarts heeft een afspraak gemaakt bij het RUCO Prostaat Centrum. Dit kan zijn omdat bij u een prostaataandoening of prostaatkanker is geconstateerd. In deze folder

Nadere informatie

Belangen spreker. Kwaliteitsregistratie: het werkt! 1-11-2013. Marc van Tilburg chirurg 30 oktober 2013

Belangen spreker. Kwaliteitsregistratie: het werkt! 1-11-2013. Marc van Tilburg chirurg 30 oktober 2013 --23 Kwaliteitsregistratie: het werkt! Marc van Tilburg chirurg 3 oktober 23 Belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Geen Voor bijeenkomst

Nadere informatie

Factsheet Indicatoren NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2017

Factsheet Indicatoren NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2017 Factsheet en NABON Breast Cancer Audit (NBCA) 2017 Registratie gestart: 2009 Inclusie en exclusie criteria Inclusie Primaire mammacarcinomen waarbij de volgende tumorsoorten geïncludeerd worden: Alle tumorstadia,

Nadere informatie

Inleiding. Daarnaast is het gebruikelijk om in een jaarverslag de volgende aspecten op te nemen:

Inleiding. Daarnaast is het gebruikelijk om in een jaarverslag de volgende aspecten op te nemen: Inleiding Met een jaarverslag biedt de maatschap inzicht in de geboekte resultaten over het afgelopen jaar. Vaak wordt daarbij gereflecteerd op de doelstellingen die zijn opgenomen in het jaarplan van

Nadere informatie

ACUTE ZORG SIONSBERG 2.0 ACUTE ZORG SIONSBERG 2.0. Wie sturen de patiënten: ACUTE ZORG SIONSBERG 2.0. Opvang basis acute zorg: Ons Streven:

ACUTE ZORG SIONSBERG 2.0 ACUTE ZORG SIONSBERG 2.0. Wie sturen de patiënten: ACUTE ZORG SIONSBERG 2.0. Opvang basis acute zorg: Ons Streven: Ons Streven: Kwalitatief goede en veilige zorg Dichtbij en makkelijk toegankelijk Duurzaam en tegen lagere kosten 24/7 beschikbaar, dan ook Dokterswacht bestaansrecht! Wie sturen de patiënten: Huisartsen

Nadere informatie

Waar kunt u terecht als u kanker hebt?

Waar kunt u terecht als u kanker hebt? Wilhelmina Ziekenhuis Assen Vertrouwd en dichtbij Informatie voor patiënten Waar kunt u terecht als u kanker hebt? z Vragen? 1 Er is kanker bij u geconstateerd. Als gevolg van uw ziekte kunt u te maken

Nadere informatie

Verwijderen niertumor

Verwijderen niertumor Verwijderen niertumor radicale en partiële nefrectomie De uroloog heeft na onderzoek bij u een afwijking aan de nier geconstateerd. In deze folder geven wij informatie over de nier, de operatie (radicale

Nadere informatie

JJ katheter. Afdeling urologie

JJ katheter. Afdeling urologie JJ katheter Afdeling urologie In overleg met uw uroloog is besloten dat bij u een JJ katheter wordt ingebracht. U leest in deze folder waarom een JJ katheter nodig is en hoe de plaatsing en de verwijdering

Nadere informatie

Jaarverslag Maatschap urologie MMC Veldhoven. Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno

Jaarverslag Maatschap urologie MMC Veldhoven. Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno Jaarverslag 2009 Maatschap urologie MMC Veldhoven Jaarverslag maatschap urologie MMC Veldhoven anno 2009 1 Inleidende nota: geschiedenis en evolutie. De Resultaat Verantwoordelijke Eenheid (RVE) Urologie

Nadere informatie

Prestatie-indicatoren NVRO V3.1

Prestatie-indicatoren NVRO V3.1 Prestatie-indicatoren NVRO V3.1 Onderstaand treft u de vragen die gesteld worden in het online invoerformulier. De vragen geven u inzicht in de benodigde informatie. Gelieve dus niet dit formulier te retourneren!

Nadere informatie

College Geneeskundig Specialismen

College Geneeskundig Specialismen College Geneeskundig Specialismen Besluit van. houdende de aanvullende opleidings- en erkenningseisen voor het medisch specialisme urologie (Besluit urologie) Het College Geneeskundig Specialismen, gelet

Nadere informatie

Wegwijzer niersteenstraat

Wegwijzer niersteenstraat Urologie Wegwijzer niersteenstraat www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Programma van de niersteenstraat... 3 Mogelijke behandelingen... 4 Geen behandeling nodig... 4 Behandeling met medicijnen... 4 Niersteenvergruizing

Nadere informatie

Medische verantwoordelijkheid en werkwijze van een AOA. 25 maart 2010 Marko Wentzel, zorgmanager AOA Erik Kapteijns, longarts en medisch manager AOA

Medische verantwoordelijkheid en werkwijze van een AOA. 25 maart 2010 Marko Wentzel, zorgmanager AOA Erik Kapteijns, longarts en medisch manager AOA Medische verantwoordelijkheid en werkwijze van een AOA 25 maart 2010 Marko Wentzel, zorgmanager AOA Erik Kapteijns, longarts en medisch manager AOA Rode Kruis Ziekenhuis Middelgroot perifeer ziekenhuis

Nadere informatie

Leerplan profileringsstage kinderneurologie

Leerplan profileringsstage kinderneurologie Leerplan profileringsstage kinderneurologie Inleiding Tijdens de stage algemene kindergeneeskunde in het MMC krijg je de gelegenheid om je te verdiepen in neurologische stoornissen bij kinderen en in de

Nadere informatie

MedPsych Center (MPC) Voor klinische patiënten

MedPsych Center (MPC) Voor klinische patiënten MedPsych Center (MPC) Voor klinische patiënten Brengt medische en psychische kennis samen MedPsych Center (MPC) voor klinische patiënten 1. Welkom 3 2. Voor welke patiënten is de MPU bedoeld? 3 3. Wachtlijst

Nadere informatie

Prostatectomie. Zorpad in stappen. Stap 1: Preklinische Screening. Stap 2: Voor de operatie

Prostatectomie. Zorpad in stappen. Stap 1: Preklinische Screening. Stap 2: Voor de operatie Prostatectomie Zorpad Prostaatverwijdering Bij u is onlangs prostaatkanker geconstateerd. Uw behandelend uroloog heeft met u verschillende behandelingsopties besproken. Samen is besloten tot een radicale

Nadere informatie

De gidsbijprostaatkanker -Uroloog Roderick van den Bergh St Antonius Ziekenhuis, Utrecht

De gidsbijprostaatkanker -Uroloog Roderick van den Bergh St Antonius Ziekenhuis, Utrecht De gidsbijprostaatkanker -Uroloog 4-6-2019 Roderick van den Bergh St Antonius Ziekenhuis, Utrecht Inhoud Wat zijn de stappen die de patiënt doorloopt als mogelijk sprake is van prostaatkanker. 1. Incidentie

Nadere informatie

Urologische wondzorg. Urologische wondzorg. Afleidingen van urine. Nefrostomiecatheter. Verzorging nefrostomiecatheter.

Urologische wondzorg. Urologische wondzorg. Afleidingen van urine. Nefrostomiecatheter. Verzorging nefrostomiecatheter. Urologische wondzorg Urologische wondzorg Cel Vandewinkel ZNA Jan Palfijn Urobel Urogenitaal Afleiding van urine: tijdelijk of definitief Incontinentie en impotentie : taboe Endoscopisch, percutaan, open

Nadere informatie

Verwijdering van de nier Laparoscopische nefrectomie

Verwijdering van de nier Laparoscopische nefrectomie Verwijdering van de nier Laparoscopische nefrectomie Afdeling urologie U heeft met uw specialist afgesproken dat er binnenkort tijdens een kijkoperatie een nier wordt verwijderd. Dit noemt men ook wel

Nadere informatie

Factsheet Indicatoren Slokdarm- en maagcarcinoom (DUCA)

Factsheet Indicatoren Slokdarm- en maagcarcinoom (DUCA) Factsheet en Slokdarm- en maagcarcinoom (DUCA) DUCA 2014 [2.5; 14-11- 2014] Registratie gestart: 2011 Nr. Type Uitvraag over Bron indicator (jaar) 1. Aantal nieuwe patiënten met een slokdarm- of maagcarcinoom.

Nadere informatie

Jaarverslag prostatectomieregistratie NVU 2017

Jaarverslag prostatectomieregistratie NVU 2017 https://doi.org/10.1007/s13629-019-0251-x ARTIKEL Jaarverslag prostatectomieregistratie NVU 2017 Henk van der Poel 1 Igle-Jan de Jong Werkgroep oncologische urologie (WOU) van de NVU The Author(s) 2019

Nadere informatie

MuCeS Multidisciplinair Centrum voor Seksuologie

MuCeS Multidisciplinair Centrum voor Seksuologie MuCeS Multidisciplinair Centrum voor Seksuologie MuCeS: voor al uw vragen en problemen op het gebied van seksualiteit Seksualiteit is een onderdeel van het leven. Voor de één is het een zeer belangrijk

Nadere informatie

Visie op toekomst voor blaaskankerzorg in Nederland. Inleiding

Visie op toekomst voor blaaskankerzorg in Nederland. Inleiding Visie op toekomst voor blaaskankerzorg in Nederland Inleiding De kankerpatiëntenorganistatie Leven met blaas- of nierkanker streeft naar gelijkwaardige toegang tot de state-of-the-art-blaaskanker voor

Nadere informatie

Hoe gaat dit er in de toekomst uitzien?

Hoe gaat dit er in de toekomst uitzien? Hoe gaat dit er in de toekomst uitzien? Joep Dille, Manager afdeling Innovatie en Wetenschap, Isala Gebruiker IT IS ALL IN THE CLOUDS Programma Drie Vragen: Waarom heeft Isala gegevens nodig? (management

Nadere informatie

Factsheet Indicatoren NABON Breast Cancer Audit (NBCA) NBCA 2015 [2015.3.ZIN besluit verwerkt; 05-11- 2015]

Factsheet Indicatoren NABON Breast Cancer Audit (NBCA) NBCA 2015 [2015.3.ZIN besluit verwerkt; 05-11- 2015] Factsheet en NABON Breast Cancer Audit () 2015 [2015.3.ZIN besluit verwerkt; 05112015] Inclusiecriteria Nabon Breast Cancer Audit Inclusie Alle primaire invasieve mammacarcinomen volgens de WHO classificatie

Nadere informatie

Theo van der Meer. +31 6 14 68 79 68 theovandermeer@vandepraktijk.nl

Theo van der Meer. +31 6 14 68 79 68 theovandermeer@vandepraktijk.nl De Praktijk BV Kromme Nieuwegracht 13 3512 HC Utrecht Telefoon 088-116 42 00 Internet www.vandepraktijk.nl E-mail secretariaat@vandepraktijk.nl Theo van der Meer +31 6 14 68 79 68 theovandermeer@vandepraktijk.nl

Nadere informatie

Toetstabel Hoofdpijn vj 2019 Operationalisatie Aard van de wijziging Criteria

Toetstabel Hoofdpijn vj 2019 Operationalisatie Aard van de wijziging Criteria Toetstabel Hoofdpijn vj Operationalisatie Aard van de wijziging Criteria Gehele set Informatie voor patienten en definities toegevoegd. Toetsingskader Criterium t/m 5 Advies werkgroep Verplicht transparant

Nadere informatie

Indicatorenset Parkinson. Uitvraag 2014 over verslagjaar 2013

Indicatorenset Parkinson. Uitvraag 2014 over verslagjaar 2013 Indicatorenset Parkinson Uitvraag 2014 over verslagjaar 2013 Definitieve versie okt. 2013 Colofon Internet: Portal voor aanlevering kwaliteitsgegevens verslagjaar 2013: http://ziekenhuizentransparant.nl.

Nadere informatie

Blaaskanker Radboud universitair medisch centrum

Blaaskanker Radboud universitair medisch centrum Blaaskanker Inhoudsopgave 1. Inleiding 1 2. Anatomie van de blaas 1 3. Wat is blaaskanker? 2 4. Oorzaken van blaaskanker 2 5. Onderzoeken 3 6. Behandeling niet-spierinvasieve blaaskanker 3 7. Behandeling

Nadere informatie

Beleidsplan 2010-2015 Nepalimed Holland.

Beleidsplan 2010-2015 Nepalimed Holland. Beleidsplan 2010-2015 Nepalimed Holland. Inleiding. De voornaamste doelstelling van de stichting Nepalimed Holland is het ondersteunen, opzetten en uitvoeren van medische hulpprojecten in Nepal.In het

Nadere informatie

Blaasinstillatie. Afdeling urologie

Blaasinstillatie. Afdeling urologie Blaasinstillatie Afdeling urologie U krijgt blaasspoelingen ter behandeling van symptomen bij onder andere het blaaspijnsyndroom (interstitiële cystitis), bij steeds terugkerende blaasontstekingen (recidiverende

Nadere informatie

HOVO NEDERLAND. Jaarverslag

HOVO NEDERLAND. Jaarverslag HOVO Nederland www.hovonederland.nl info@hovonederland.nl secretariaat Pb 1061 2302 BB Leiden HOVO NEDERLAND Jaarverslag 2013 HOVO-Nederland Jaarverslag 2013 In 2013 heeft HOVO Nederland een nieuwe start

Nadere informatie

De verantwoordelijkheid over de klinisch-gebonden opleiding

De verantwoordelijkheid over de klinisch-gebonden opleiding De verantwoordelijkheid over de klinisch-gebonden opleiding Prof. dr. Dirk Van Raemdonck Bestuurslid KAGB Programmadirecteur, bachelor- & masteropleiding geneeskunde, 7 oktober 2017 7 oktober 2017 De

Nadere informatie