Eenheid in verscheidenheid

Transcriptie

1 Eenheid in verscheidenheid Simon Godecharle Coördinator gezondheidsethiek Groep Emmaüs

2 Doe ik het goede?? Onmacht... Optioneel Welnu, behandel de mensen in alles zoals je wilt dat ze jullie behandelen. (Mt 7, 12)

3 Ethiek in de media

4

5 Nachtdienst: Eén verpleegkundige is hier verantwoordelijk voor veertig patiënten Praktijk van afzonderen en vastbinden is problematisch in Vlaamse psychiatrie "De langste afzondering bedroeg 116 dagen"

6

7

8 Verwachtingen

9 Verwachtingen Ethicus? Commissies ethiek? Visieteksten? Richtlijnen? Betrokken worden?

10 Emmaüs

11 Emmaüs Zorg op maat voor iedereen op elk moment plaatsen / bedden 6622 werknemers

12 ALGEMENE ZIEKENHUIZEN AZ Sint-Jozef (Malle) AZ Sint-Maarten (Duffel- Mechelen)

13 GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel Pvt Schorshaegen (Duffel, Heist o/d Berg) Bw Este (Duffel, Lier, Mechelen, Boom) Pz Bethaniënhuis (Zoersel, Kapellen) Pvt De Landhuizen (Zoersel) Bw De Sprong (Zoersel, Brasschaat) TG de evenaar (Antwerpen) Rc de keerkring (Mortsel)

14 OUDERENZORG Ambroos (Hofstade Zemst) Hof van Arenberg (Duffel) Sint-Jozef (Wommelgem) Ten Kerselaere (Heist-op-den-Berg)

15 ZORG VOOR PERSONEN MET EEN BEPERKING Dvc t Zwart Goor (Merksplas, Zoersel) Dvc Zevenbergen (Ranst, Duffel) Home Marjorie (Heist-op-den-Berg) Monnikenheide (Zoersel)

16 KIND, JEUGD EN GEZIN Jeugdzorg Emmaüs (Mechelen en Antwerpen) Ckg Betlehem (Mechelen, Willebroek) KDV De Hummeltjes (Duffel) IBO Duffel KDV De Zonnebloem (Mechelen)

17 coördinatiedienst algemene vergadering raad van bestuur dagelijks bestuur Interne audit bestuurscomité az Sint-Jozef az Sint-Jozef (Malle) bestuurscomité az Sint-Maarten az Sint-Maarten (Mechelen, Duffel) bestuurscomité geestelijke gezondheidszorg pz Sint-Norbertus (Duffel) pz Bethaniënhuis (Zoersel, Kapellen) pvt Schorshaegen (Duffel, Heist-op-den- Berg) pvt De Landhuizen (Zoersel) beschut wonen Este (aanloopadres Duffel) beschut wonen De Sprong (aanloopadres Zoersel) bestuurscomité ouderenzorg woon- en zorghuis Ten Kerselaere (Heist-op-den-Berg) woon- en zorghuis Hof van Arenberg (Duffel) woon en zorghuis Ambroos (Hofstade) woon- en zorghuis Sint-Jozef (Wommelgem) bestuurscomité ondersteuning van personen met een beperking dvc t Zwart Goor (Merksplas, Zoersel) dvc Zevenbergen (Ranst, Duffel) Home Marjorie (Heist-op-den-Berg) Monnikenheide (Zoersel) bestuurscomité kind, jeugd en gezin Jeugdzorg Emmaüs(regio Mechelen, regio Antwerpen) ckg Betlehem (Mechelen, Willebroek) kdv De Hummeltjes (Duffel) kdv De Zonnebloem (Mechelen) IBO (Duffel) Het Speelnest Het Ooievaarsnest Het Ravottersnest tg de evenaar /rc de keerkring (Antwerpen) ICT Emmaüs (Informatie en communicatietechnologie)

18 Ethiek in de praktijk

19 Ethiek in de praktijk Seksuele agressie

20 Ethiek in de praktijk Welke vraag? Welke betrokkenen (direct en indirect)? Hun visie? Wat is de juridische context? Wat zijn de ervaringen van het verleden / externen? Hoe geraken we uit de tegenstellingen? Voldoende informatie?

21 Ethisch modellen

22 Ethiek Waarden Normen Proportionaliteit

23 Ethiek Stelling Aspect Stroming toch goed bedoeld Intentie Intentionalistische ethiek dat mag niet Handeling Deontologische ethiek wat gebeurt er als Gevolg Consequentialisme / Utilitarisme in deze context Omstandigheden Situationisme / Casuïstisch * Bron: R. Fransen, S. Van Den Eynde, De 11 de dimensie. Waarden, zingeving en spiritualiteit in de zorg, 2008, Campinia Media

24 Ethiek Normatieve ethiek: Bron = principes, waarden Rationele modellen: toepassen Waarden: absoluut versus af te wegen Empirische ethiek: Bron= praxis, empirische data Belang van context en beleefde realiteit Reflexief equilibrium

25 Ethiek Principlism (Prof Beauchamp & Childress) Autonomie Goed doen (beneficence) Geen kwaad doen (non-maleficence) Rechtvaardigheid Personalisme (Prof Schotsmans) Uniciteit Intersubjectiviteit Solidariteit Proces naar meer menswaardigheid 25

26 Bron: P. Schotmans. Handboek Medische Ethiek, 2008, Lannoo Campus.

27 Ethiek Conflict tussen ethische modellen: Relationele zorgethiek op personalistische grondslag Deontologische ethiek

28 Ethiek Personalisme: Geen relativisme en casuïstiek Binnen fundamentele grondhouding zijn waarden af te wegen Deontologie Handeling Waard(en) absoluut Per definitie verkeerd ( intrinsiek kwaad )

29 Ethisch beleid

30 Contrast Praktijk Vooronderstellingen Dialoog 1. Begrijpen 2. Vorm 3. Wie en wanneer Ethisch beleid

31 Contrast Contrast: visie van de zorgverleners eigen visie collega s patiënt of familie Gelijk Ongelijk Visie op (ethisch) beleid: autoritair

32 Contrast Praktijk Vooronderstellingen Dialoog 1. Begrijpen 2. Vorm 3. Wie en wanneer Ethisch beleid

33 Dagelijkse praktijk Aristoteles: ethiek = praktische discipline Vertrouwd zijn met en leren van praktijk Luisteren naar beleefde ervaringen en betekenisvolle verhalen* Controverse ervaring** * Nussbaum, MC. (1990) Love s knowledge. Oxford: Oxford University Press ** Vanlaere, L., Coucke, T., Lammens, A., Gastmans, C. Het Zorgethisch Lab Stimul. Waardigheidsondersteunende zorg voor ouderen. Huisarts NU (10):

34 Vooronderstellingen Geschiedenis: wij en organisatie Opvoeding, opleiding, levenservaring Impliciete waarderingen : expliciteren Waarden: voorleven ( pre-reflexief ) * Gadamer, H, G. (1960) Wahrheit und Methode, Tübingen: JCB Mohr * Nussbaum, MC. ibid.

35 Contrast Praktijk Vooronderstellingen Dialoog 1. Begrijpen 2. Vorm 3. Wie en wanneer Ethisch beleid

36 Dialoog Begrijpen* Ander heeft ongelijk (autoritair) Unieke visie van ander (relativisme) Bereid om visie van ander als relevant te beschouwen * Gadamer, H, G. ibid. * Habermas, J. (1991) Erläuterungen zur Diskursethik, Frankfurt am Main: Suhrkamp.

37 Dialoog Vorm Stoppen met praten ( autoritair) Strategisch onderhandelen Discours (doel = overeenstemming)

38 Dialoog Wie & wanneer Wie (direct en indirect betrokkenen) artsen; alle zorgverleners; alle personeelsleden; patiënten / cliënten / bewoners; ervaringsdeskundigen; familie; directie; Wanneer? Alleen voor grote thema s? Ook voor kleine zaken?

39 Contrast Praktijk Vooronderstellingen Dialoog 1. Begrijpen 2. Vorm 3. Wie en wanneer Ethisch beleid

40 Ethisch beleid Proces van ethisch beleid: Waarden: Wat is onze identiteit? Visie: Waar willen we naartoe? Strategie: Hoe komen we daar?

41 Ethisch beleid Vanuit een uitgeklaard waardenkader en model wordt confrontatie met andere = voedingsbodem = startpunt & constante toetsing beleid

42 Ethisch beleid 2 elementen: Prereflexief: dagelijkse praktijk, vooronderstellingen, betekenisverlening, (leren door) voorleven van waarden Reflexief: door argumenten tot overeenstemming komen gradueel proces

43 Ethisch beleid Meest menselijk wenselijke ( Le meilleur humain désirable ) Meest menselijk mogelijke ( Le meilleur humain possible ) Bron: P. Ricoeur. Le problème du fondement de la morale. Sapienza 28 (1975):

44 Ethisch beleid In praktijk vaak keuze tussen: Slecht Onaanvaardbaar slecht Proportionaliteit

45 Ethisch beleid Coördinator gezondheidsethiek: Koppeling tussen beleid en praktijk Implementatie waarden, visie, strategie Compliance doorleefde cultuur

46 Ethisch beleid Complexiteit en gelaagdheid van contrastervaring beluisteren Open dialoog vrij van hiërarchie Anders: gevaar voor moral distress

47 Ethisch beleid Ethiek empirische gegevens* Ethiek enkel rationeel en afstandelijk Visie van mensen in de praktijk zelf Vertaalslag Ethicus: mee ploeteren in de modder *B. Hoffmaster. Can Ethnography save the Life of Medical Ethics?, Social Science and Medicine, 1992, 35,

48 Ethisch beleid Kijken waar structuren, visies, procedures dienend kunnen zijn voor betere zorg Ethiek onnodig obstakel

49 Contrast Praktijk Vooronderstellingen Dialoog 1. Begrijpen 2. Vorm 3. Wie en wanneer Ethisch beleid

50 Ethisch beleid Evaluatie zorgverleners: proces en uitkomst Emoties, ervaringen en draagkracht De ervaringen spelen mee in hun volgende ethische vraagstuk

51 Gedragen beleid

52 Gedragen beleid Erkennen door herkennen Formele & informele mogelijkheden Vele methoden ethiekondersteuning: Moreel beraad Studiedagen Commissie ethiek

53 Gedragen beleid Continu & cyclisch proces Interactie: praktijk en beleid Beleid op maat van onze zorg, gebaseerd op onze waarden Is ought of relativisme

54 Mogelijke trajecten

55 Mogelijke trajecten Contrast Referentiepersoon ethiek Overleg dienst Overleg werkgroep Commissie ethiek Jaarlijks verslag aan beleid koppeling beleid praktijk

56 Mogelijke trajecten Contrast Werkgroep Voorstel qua tekst Commissie ethiek Bestuurscomités, directies, Raad van Bestuur en/of Medische Raad Stappenplannen

57 Dank voor jullie aandacht!

58 Referenties Gadamer, HG. (1960) Wahrheit und Methode, Tübingen: JCB Mohr Habermas, J. (1991) Erläuterungen zur Diskursethik, Frankfurt am Main: Suhrkamp Ricoeur, P. Le problème du fondement de la morale. Sapienza 28 (1975): Vanlaere, L., Coucke, T., Lammens, A., Gastmans, C. Het Zorgethisch Lab Stimul. Waardigheidsondersteunende zorg voor ouderen. Huisarts NU (10): Schotsmans, P. (2012) In goede handen. Leuven: Lannoo- Campus. Als de kerk niet dient, dient zij tot niets. J. Gaillot, bisschop van Evreux