Inhoud 1 Gezinsopvoeding als politiek probleem 2 Zorgethiek: een politiek filosofisch vocabulaire

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Inhoud 1 Gezinsopvoeding als politiek probleem 2 Zorgethiek: een politiek filosofisch vocabulaire"

Frans Mertens
5 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Inhoud 1 Gezinsopvoeding als politiek probleem 13 De probleemstelling Goede gezinsopvoeding: een persoonlijk, maatschappelijk en politiek belang Opvoedingsondersteuning Wetenschappelijke definities van opvoedingsondersteuning Voorbeelden van opvoedingsondersteuning Publieke debatten over opvoedingsondersteuning Opvoedingsondersteuning: een succesvol discours Normatieve spanningsvelden in beleidsverhalen Discursieve ruimte voor zorgethiek Probleemstelling Opbouw van het proefschrift 30 2 Zorgethiek: een politiek filosofisch vocabulaire 33 Het theoretische kader Inleiding Zorg, naar een definitie Zorg als sociale praktijk Morele oriëntaties van zorg Zorgethiek Een moreel vocabulaire in ontwikkeling Zorg en rechtvaardigheid Zorg en een relationeel mensbeeld Zorg en gesitueerde kennis Politiek oordelen met zorg Praktijken van verantwoordelijkheid Een zorgethisch concept Onderhandelen over verantwoordelijkheid Verantwoordelijkheid en gesitueerde ethiek Praktijk van verantwoordelijkheid als lens 50 3 Een analyse van praktijken van verantwoordelijkheid in beleidsverhalen 53 Een invulling van een zorgethische onderzoeksmethode Inleiding Beleidsverhalen en verantwoordelijkheid De narratieve structuur van het beleidsprobleem Verdeling van verantwoordelijkheid in beleidsverhalen Verantwoordelijkheid en vanzelfsprekendheid De praktijk van verantwoordelijkheid in een beleidsverhaal TRACE en discursieve ruimte voor zorgethiek 60 7

2 3.5 De onderzoeksvragen nader uitgewerkt Stap 1: analyseren van normatieve spanningsvelden in beleidsverhalen Stap 2: evalueren van de ideevorming over zorg en verantwoordelijkheid Stap 3: vernieuwing door introductie van de stem van ouders en ouderbegeleiders Stap 4: concretisering: de schets van een innovatief beleidsverhaal De onderzochte periode en de onderzochte bronnen 67 4 Gezinsbeleid in historisch perspectief 71 De voorliggende periode Gezinsbeleid is geen reguliere term De vooroorlogse periode Sekse en de opbouw van de naoorlogse verzorgingsstaat Het Nederlandse emancipatiebeleid Algemeen gezinsbeleid in Individu versus gezin binnen gezinsbeleid Betrokkenheid en terughoudendheid binnen gezinsbeleid Verborgen en gefragmenteerd gezinsbeleid 87 5 Opvoedingsondersteuning en strijd om gezinsbeleid 89 Nederlandse gezinspolitiek midden jaren negentig Een pleidooi voor modern gezinsbeleid Het mediadebat over gezin en gezinsbeleid Politieke partijen over gezinsbeleid midden jaren negentig Wat is gezinsbeleid? Gezinsbeleid op de agenda plaatsen Problematiseren van openlijk gezinsbeleid Herdefiniëren van bestaand beleid De keuze voor verborgen en gefragmenteerd gezinsbeleid Naar een nieuwe definitie van het gezin Opvoedpraktijken en emancipatiebeleid Een betrokken en terughoudende overheid bij opvoedpraktijken Opvoedingsondersteuning als voorbeeld van gezinsbeleid Ouders met opvoedingsvragen: het ontplooiingsverhaal Allochtone jongeren met achterstanden: het gelijke kansenverhaal Voorkómen van jeugdproblematiek: het preventieverhaal Preventie van crimineel gedrag: het controleverhaal Betekenisveranderingen in het verborgen en gefragmenteerde gezinsbeleid Opvoeding is de kernfunctie van het gezin 111 De beleidsbrief Maatschappelijke positie en de functie van het gezin Inleiding Context en tekstproductie van de beleidsbrief Ontheemd ouderschap

3 6.2.2 Maatschappelijke positie en de functie van het gezin kort samengevat De centrale boodschap: het impliciete gezinsbeleid voldoet Praktijk van verantwoordelijkheid Opvoeding is belangrijk Een normatief drieluik Ideeën over vrijheid bepalen de grenzen van het overheidshandelen Identiteit en handelingsmogelijkheden: idealiter is het gezin een eenheid De overheid oordeelt dat gezinnen problemen hebben Het ontplooiingsverhaal 133 De Raad voor het Jeugdbeleid over opvoedingsondersteuning Inleiding Context en tekstproductie van het ontplooiingsverhaal Opvoeding ondersteund kort samengevat Maatschappelijk isolement van ouders als beleidsprobleem Praktijk van verantwoordelijkheid Medeverantwoordelijkheid voor kinderen is belangrijk Groei naar zelfstandigheid is waardevol Angst voor een normatieve overheid als grens van het handelen Identiteit en handelingsmogelijkheden: ouders met opvoedingsvragen De raad wil dat de overheid reageert op de vraag van ouders Het gelijke kansenverhaal 151 Opvoedingsondersteuning in het minderhedenbeleid Allochtone kinderen en hun ouders Context en tekstproductie van het gelijke kansenverhaal Achterstanden van de tweede generatie als beleidsprobleem Een individueel probleem Een geïsoleerd probleem Een maatschappelijk probleem Aandacht voor voorschoolse educatie Praktijk van verantwoordelijkheid Onderwijssucces is belangrijk voor burgerschap Gelijke kansen in uitgangsposities zijn waardevol Norm over opvoedingsresultaten bepaalt de grens van het handelen Identiteit en handelingsmogelijkheden: allochtone ouders een praktisch probleem De overheid oordeelt over de kwaliteit van opvoedpraktijken Het preventieverhaal 169 Opvoedingsondersteuning in het jeugdbeleid Inleiding Context en tekstproductie van het preventieverhaal Uitval van jongeren als beleidsprobleem 171 Inhoud

4 9.3.1 Jongeren hebben problemen en geven problemen Overbelaste gezinnen en opvoedingsondersteuning Wenselijke zorg en opvoedingsondersteuning Praktijk van verantwoordelijkheid Onafhankelijkheid van burgers is belangrijk Onafhankelijkheid is een voorwaarde voor gelijkheid en solidariteit Norm over opvoedingsresultaten bepaalt de grens van het handelen Identiteit en handelingsmogelijkheden: overbelaste ouders De overheid en medewerkers in de jeugdzorg oordelen over opvoedpraktijken Het controleverhaal 185 Opvoedingsondersteuning en het Ministerie van Justitie Inleiding Context en tekstproductie van het controleverhaal Jeugdcriminaliteit als beleidsprobleem Jeugdcriminaliteit: een bedreiging van de samenleving Gezinsfactoren als risico en als beschermende factor Wijkgericht werken of ouders benaderen na regelovertreding Niet-vrijblijvende vraaggerichte opvoedingsondersteuning Praktijk van verantwoordelijkheid Grootbrengen tot rechtgeaard burgerschap is belangrijk Effectieve zorgverlening is waardevol Internationale verdragen en rechtsbeginselen bepalen de grens van het handelen Identiteit en handelingsmogelijkheden: gebrek aan opvoedkundige vaardigheden Overheid, politie, justitie en hulpverleners oordelen over opvoedpraktijken De wenselijke opvoeding 207 Een lacune in het beleidsdebat Inleiding Grootbrengen van kinderen een impliciet aspect van wenselijk burgerschap Evaluatie van vijf visies op ouders, opvoeding en ondersteuning De beleidsbrief: wenselijke opvoeding als zwarte doos Het ontplooiingsverhaal: kwetsbare ouders versus opvoedzekerheid Het gelijke kansenverhaal: de spelende ouder als norm Het preventieverhaal: gradaties van kwetsbaarheid bij ouders Het controleverhaal: de relatie overheid ouder gespecificeerd Opvoeding als leerproces van ouders, een ander pedagogisch discourstype Ontheemd ouderschap

5 12 Ouders steunen 237 Het leerproces van kwetsbare ouders versterken De contouren van een nieuw beleidsverhaal Ouders willen het goede doen: grootbrengen als sociale en morele praktijk Wat en waar leren ouders: de ouderlijke werkvloer Gedragingen van ouders: timing en dosering Denken van ouders: wikken, wegen en reflecteren Emoties van ouders: onaangename emoties leren reguleren Grootbrengen van kinderen een individueel leerproces Het leerproces stagneert: ontheemd ouderschap als beleidsprobleem Onvermogen tot reflectie Vastlopende reflectie: ouders met grote vragen Ontbrekende reflectiepartners: een klein opvoedingsnetwerk Vernietigd zelfvertrouwen: geen vragen durven stellen Versterken van het leerproces: recht op en kennis over ondersteuning Beleid dat het leerproces van ouders versterkt Een open opvoedklimaat: vragen stellen is stevig ouderschap Stimuleren van netwerkvorming Opsporen en steunen van kwetsbare ouders Van opvoedingsondersteuning naar ouderschapsondersteuning 263 Eindnoten: 267 Referenties: 287 Bijlage 1: Bronnen 299 Bijlage 2: Een lijst van aandachtspunten en vragen 303 Bijlage 3: Overzicht van vier beleidsverhalen over opvoedingsondersteuning 307 Summary 317 Inhoud 11

Vergelijkbare documenten

Ontheemd ouderschap Betekenissen van zorg en verantwoordelijkheid in beleidsteksten opvoedingsondersteuning

Ontheemd ouderschap Betekenissen van zorg en verantwoordelijkheid in beleidsteksten opvoedingsondersteuning Betekenissen van zorg en verantwoordelijkheid in beleidsteksten opvoedingsondersteuning 1979 2002. Populaire samenvatting van het gelijknamige proefschrift Margreth Hoek Betekenissen van zorg en verantwoordelijkheid