Marxisme en Anarchisme
|
|
- Adriaan de Valk
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Marxisme en Anarchisme Workers Solidarity Movement Het Marxisme en Anarchisme zijn de twee belangrijkste revolutionaire socialistische theorieën geweest sinds het midden van de vorige eeuw. Maar sindsdien hebben ze constant met elkaar in de clinch gelegen. In dit artikel onderzoekt en vergelijkt Conor McLoughlin de twee ideologieën om te kijken of ze iets gemeen hebben. Ten eerste is het noodzakelijk de beide uitgangspunten te definiëren. Wat is Anarchisme? Wat is Marxisme? Ik heb besloten alle moderne volgelingen van beide ideologieën te negeren. Ik zal dus niet uitweiden over de verscheidene Stalinistische, Leninistische en sociaal-democratische ontwikkelingen van Marx' ideeën. Deze zijn al uitgebreid aan bod gekomen in vorige nummers van dit blad. In plaats daarvan concentreer ik me liever op de basis ideeën van Marx en Engels. Terug naar de basis. Voor het anarchistische standpunt zal ik de werken van Bakunin gebruiken. Hij was Marx'constante tegenstander en zijn basis argumenten zijn geaccepteerd door de meeste anarchisten. Noch Marx noch Bakunin waren ooit totaal consequent en Bakunin's geschriften zijn erg fragmentarisch. Dit lijkt me echter de eerlijkste vergelijkingsmethode. Velen die zich anarchist noemen zullen waarschijnlijk tamelijk geërgerd zijn als ik zeg dat het opvallend is hoeveel we met het Marxisme gemeen hebben. Anarchisten en Marxisten zijn beide materialisten. Beiden geloven dat de ideeën die we aanhangen worden gevormd door de sociale en economische omstandigheden waarin we leven. We zien dat ideeën zich ontwikkelen en veranderen door actie. Gedachte leidt tot actie en actie prikkelt de gedachte. Wie kan van het Kapitalisme afkomen? Beide partijen accepteren Marx' theorie dat arbeid rijkdom creëert en dat in het produktie proces veel van dit wordt afgeroomd door de kapitalist als winst, slechts een fractie overlatend als lonen. Ook delen ze de opvatting dat alleen de arbeidersklasse door hun verdienste van hun aandeel in de produktie de macht hebben het kapitalisme te vernietigen.
2 Verder is het in hun eigen belang dit te doen. Arbeiders hebben de macht een klassenloze maatschappij te creëren en zou baat hebben bij deze. De Anarchisten en revolutionaire Marxisten accepteren beiden dat alleen d.m.v een revolutie dit kan worden gerealiseerd en dat het op internationaal niveau moet gebeuren wil het slagen. Marx' "Kapitaal" is een grote verscheidenheid van een goed onderzochte en gerelateerde aanval op het kapitalistische systeem. Volgens zijn eigen woorden een synthese; gebruik makend van diverse ideeën van rechtse georiënteerde economen zoals Weber, Ricardo en Adam Smith met revolutionairen zoals Proudhon en de Ier William Thompson. Anarchisten accepteerden en verwelkomden deze kritiek. In feite was Bakunin begonnen met een vertaling van het boek in het Russisch (geen geringe prestatie als je ooit de omvang van dit werk gezien hebt). Laten we vrienden worden? Waarom schudden we elkaar dan niet de hand in plaats van oude koeien uit de sloot te halen? Ten eerste is er altijd een belangrijk verschil geweest over de geaardheid van de staat. Bij staat bedoelen we niet het land waar we in wonen. Het kan het best omschreven worden als het "bestuur" van de heersende klasse, het mechanisme dat een minderheid veroorlooft te regeren. Uiteindelijk verdedigt het zijn macht d.m.v. zijn monopolie van staatsmacht, zijn middelen van onderdrukking om bescherming te verlenen aan de macht van de werkgevers tegen sociale oppositie van onderaf. Anarchisten hebben de staat altijd als overbodig gezien in een klassenloze maatschappij. Maar het is onontbeerlijk voor de bazen in alle vormen van de klassenmaatschappij. Zelfs in de doorsnee kapitalistische landen steekt de staat zijn neus in het sociale en het economische leven en in sommige gevallen kan het zelfs de hele heersende klasse in een soort van collectieve exploitatie inlijven (zoals in het voormalig Stalinistische Blok). Marx en Engels hebben zich echter altijd dubbelzinnig uitgelaten over de staat. In meerdere stadia benadrukten ze dat de staat een neutraal orgaan was dat kon worden gebruikt door arbeiders tijdens het revolutie proces. In 1848, na de Parijse Opstand, ontwierpen ze het "Communistisch Manifest". Hierin spreken ze herhaaldelijk over de Arbeiders' Staat welke alle produktie, financiën, transport en communicatie moest nationaliseren en centraliseren. Er wordt niet vermeld hoe de arbeiders de controle over hun staat zouden moeten uitvoeren.
3 Macht aan de Arbeiders of Dictatuur over de Arbeiders? Evenwel in de "Burgeroorlog in Frankrijk"geschreven na de Parijse Opstand in 1871 speelde Marx met het idee om de staat te vervangen door Communale Macht en het zelfbestuur van de producenten, maar zonder te verklaren hoe dit moest worden uitgevoerd. Tegen de tijd van de publikatie van "De Kritiek van het Gotha Programma" in 1875, was hij terug bij het dubbelzinnige concept van de dictatuur van het proletariaat. In contrast hiermee, viel Bakunin constant en krachtig het idee van een revolutionaire rol voor de staat aan. Met griezelige accuratesse voorspelde hij de tirannie van het Leninisme in "Staat en Anarchisme", geschreven in De nieuwe sociale order (van Marx) zou niet moeten worden georganiseerd door de vrije associatie van organisaties of bonden van het volk, lokaal en regionaal van onderaf in overeenstemming met de eisen van het volk, maar de dictatoriale macht van de verlichte minderheid welke zogenaamd de wil van het volk vertegenwoordigt. In Rusland in 1917 probeerden de Bolsjewieken Marx' basis programma uit te voeren. Ze sloten de fabriekscommitté's en sovjets en dit was het essentiële deel van de nationalisatie onder staatscontrole. Alle andere links georiënteerde partijen werden uitgeroeid. Het resultaat was de smerige vorm van Staats Kapitalisme welke overleefde tot laat in de 80er jaren. Bakunin had helaas maar al te gelijk in zijn voorspellingen. Dubbelzinnigheden Op een dieper niveau liggen dubbelzinnigheden in de kern van het Marxisme. In zijn vroege werken zoals "Theses over Feuerbach" of "De Heilige Familie" wordt het volk gezien als zijnde actief in het veranderen van de geschiedenis. Maar in zijn latere werken nemen geschiedenis en economie het over en de mensen worden behandeld als objecten die worden gedetermineerd door de geschiedenis en de economie. We zien sporen van deze denkwijze in "Het Kapitaal". Hierin beargumenteert hij dat met de ontwikkeling van de produktie het kapitalisme een obstakel is voor zichzelf en het zal zich ontwikkelen op een ongespecificeerde manier. Hij komt met het vage idee dat het kapitalisme zo groot en een perfect gepland zou worden dat het socialisme, puur door de mate van efficiency, de logische volgende stap zou zijn. Het kapitalisme zou uit zichzelf verdwijnen zoals hij het zei in zijn "Grundrisse" notitieboeken voor "Het Kapitaal".
4 Dit is erg deterministisch denken. Het verplaatst arbeiders van het podium als een bewust vormen en veranderen van de wereld. Socialisme wordt een aangelegenheid van wachten op het kapitalisme om te rijpen. Dit was de reden voor sommige Marxisten zoals de Duitse Sociale Democraten te geloven dat er geen noodzaak was voor een revolutie. Marx, en daarna Engels, hebben dit deterministisch denken nagevolgd en beiden flirtten ze met het idee het socialisme te creëren d.m.v. sociale democratie en het stembriefje. In 1869 steunden ze de lijn van de Duitse Socialistische Democratische Partij om allianties te vormen met de rechts georiënteerde partijen. Bakunin verachtte deze ideeën. Hij beschreef de democratische staat als: Staats Centralisatie en de feitelijke onderwerping van het soevereine volk aan de intellectuele regerende minderheid. Socialisme door Verkiezing 166 TDs? Al snel na de Parijse Opstand braken Marx en Engels met de Sociale Democratische Partij. Maar in 1895 keerde de ouder wordende Engels zich weer tot zijn oude ideeën en legde het accent op het gebruik van het stemhokje om aan de macht te komen en de maatschappij te veranderen, (in zijn introductie voor een nieuwe uitgave van "Het Communistisch Manifest") Marx beweerde ook op een gegeven moment dat het mogelijk was het socialisme te introduceren d.m.v. de stembus in geavanceerde kapitalistische landen zoals Engeland en Amerika. Het blijkt dat, behalve tijdens een kleine periode omstreeks 1871, Marx en Engels nooit enige serieuze overwegingen gemaakt over een maatschappij gerund door arbeiders. Zelfs toen hebben ze zich niet in detail verdiept in de materie. Proudhon (met wie we onze verschillen zouden hebben), Bakunin en Kropotkin deden dit wel. Marx zag dit als een "op lange termijn" doel. Bakunin's afwijzing van Marx'determinisme gaf hem ook inzicht in de rol die de kleine boeren konden spelen in een revolutionaire situatie. Marx zag de boeren als een reactionaire klasse die over het algemeen de arbeiders niet zouden steunen. Bakunin geloofde dat de boeren revolutionair konden zijn als ze werden beïnvloedt door revolutionaire ideeën. Hij kwam met een uitstekend programma voor de boeren in zijn werk "Brieven aan een Fransman in de huidige crisis"(1871). Zijn basis idee was het land onvoorwaardelijk over te dragen aan kleine boeren, en zich te ontdoen van dienstplicht, belastingen, huren en hypotheken. Met de afschaffing van de staat en met deze het verlies van erfrecht zou het individu de enige garant van zijn of haar eigendom zijn. Met een grote hoeveelheid land dat plotseling beschikbaar was en met anarchistische propaganda die zou binnen stromen vanuit de stad en van werkeloze boeren, zou een vrijwillig collectief programma snel vanzelf gesuggereerd worden. Dit is
5 precies wat er in Spanje gebeurd is in 1936 en in de Oekraïne in Deze ideeën zouden nog steeds van toepassing kunnen zijn in vele ontwikkelingslanden. Vrijwillig of helemaal niet. Hij waarschuwde ook voor de gevaren van geforceerde collectivisatie - het moest vrijwillig zijn: collectivisme zou alleen opgelegd kunnen worden aan slaven en die manier van collectivisatie zou de ontkenning zijn van het mensdom. Dus er zijn belangrijke verschillen tussen anarchisten en Marxisten. Marx was geen libertarian en had een erg deterministische kijk op de geschiedenis en de klassenstrijd. Zijn volgelingen van Lenin tot Stalin en Mao namen en ontplooiden Marx' slechte ideeën om te komen tot hun theorieën van "de partij vóór alles", de basis voor hun dictaturen. Maar aan de andere kant zijn Marx en Engels afgeschilderd als duivels door veel anarchisten. De meeste anarchisten accepteren het merendeel van de economische analyse die verkondigd is in "het Kapitaal". Deze ideeën zijn een synthese van de resultaten van honderden jaren van onderzoek en strijd. Maar ze zijn niet het eigendom van de Marxisten. Men kan een materialistische methode accepteren en Marx' kritiek op het kapitalisme zonder de politieke opvattingen van Marx en Engels aan te hangen. Deze ideeën zijn niet het eigendom van theoretici, of ze nu Marxist zijn of Anarchist. Ze behoren tot alle arbeiders van de wereld en het is onze taak ze te verspreiden. Source : WSM Distributed and adapted to PDF by A-REVOLT.ORG PDF created : 22/08/11
7,5. Samenvatting door Lisette 1239 woorden 18 april keer beoordeeld. Geschiedenis. Russische Revolutie
Samenvatting door Lisette 1239 woorden 18 april 2017 7,5 7 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Russische Revolutie Meeste mensen zijn boeren/boerinnen in Rusland Ze waren straatarm, ze wisten niks en ze gingen
Nadere informatieTijd van burgers en stoommachines De sociale kwestie.
Onderzoeksvraag: Waardoor ontstonden het liberalisme en het socialisme, en hoe dachten liberalen en socialisten over de sociale kwestie? Kenmerkende aspect: De opkomst van de politiek maatschappelijke
Nadere informatieCPN. Manifest der Communistische Partij
CPN Manifest der Communistische Partij Een spook waart door Nederland het spook van het communisme. Alle machten van het oude Nederland hebben zich tot een heilige drijfjacht tegen dit spook verbonden,
Nadere informatie7,1. Biografie door een scholier 2184 woorden 22 november keer beoordeeld. Geschiedenis
Biografie door een scholier 2184 woorden 22 november 2001 7,1 150 keer beoordeeld Vak Geschiedenis De ouders van Lenin Lenin werd op 22 april geboren in Simbirsk. Toen was tsaar Nicolaas 2 de dictator
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 1 t/m 9
Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 1 t/m 9 Samenvatting door een scholier 3000 woorden 6 oktober 2009 6 2 keer beoordeeld Vak Geschiedenis 1. Voor industrie was nodig: energiebronnen. grondstoffen.
Nadere informatie5,7. Opdracht door een scholier 1331 woorden 3 december keer beoordeeld. Geschiedenis. Wat staat er in dit werkstuk?
Opdracht door een scholier 1331 woorden 3 december 2001 5,7 56 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Wat staat er in dit werkstuk? Dit werkstuk gaat over de Spaanse Burgeroorlog (1936 1940) en dan voornamelijk
Nadere informatie6,3. Werkstuk door een scholier 2593 woorden 31 oktober keer beoordeeld. Geschiedenis
Werkstuk door een scholier 2593 woorden 31 oktober 2002 6,3 175 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding In de politiek heb je links en rechts. Het is een gemakkelijke manier om de verschillende opvattingen
Nadere informatie2. Russische geschiedenis in de 19e eeuw tot en met de Russische revoluties van 1917
Boekverslag door M. 1772 woorden 26 november 2001 6.1 113 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Het ontstaan van de Sovjetunie 1. Inleiding: Ik heb als onderwerp het ontstaan van de Sovjetunie gekozen, omdat
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Rusland
Samenvatting Geschiedenis Rusland Samenvatting door een scholier 1750 woorden 13 februari 2002 4,3 40 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Pharos Rusland tussen dictatuur en democratie 1860-1924 *van
Nadere informatieER IS EEN ALTERNATIEF
ER IS EEN ALTERNATIEF Terwijl we dit systeem proberen te bevechten en vernietigen is het natuurlijk ook onze taak om onze tijd te besteden aan het nadenken over hoe een wereld er dan wel uit zou moeten
Nadere informatieСоюз СоветскихСоциалистических Республик
Союз СоветскихСоциалистических Республик SojoezSovjetskichSotsialistitsjeskichRespoeblik http://www.youtube.com/watch?v=hle4inigsee&feature=related De Romanovs De Romanov familie komt in 16313 aan de macht
Nadere informatieWelke wapens worden voor het eerst gebruikt in de Eerste Wereldoorlog? 1. Geweren en gifgas. 2. Machinegeweren en gifgas. 3. Gifgas en pistolen.
Tussen welke twee landen is de Eerste Wereldoorlog begonnen? 1. Engeland en Frankrijk 2. Duitsland en Frankrijk 3. Duitsland en Engeland Nederland blijft neutraal. Wat betekent dat? 1. Nederland kiest
Nadere informatieNaam:.. Fotokopie begrippen
Tl3_begrippen.doc Naam:.. Fotokopie begrippen 1. Het communisme + vragen 2. Rusland rond 1917 + vragen 3. Stalin 4. West-Europa in de tijd van de Industriële Revolutie + vragen 5. De sociale kwestie en
Nadere informatie5.7. Samenvatting door een scholier 2067 woorden 24 maart keer beoordeeld. Geschiedenis. Het socialisme
Samenvatting door een scholier 2067 woorden 24 maart 2005 5.7 56 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Het socialisme Socialisme: de socialisten wilden dat alle productiemiddelen in handen van de staat kwamen,
Nadere informatieDe koude oorlog Jesse Klever Groep 7
De koude oorlog Jesse Klever Groep 7 1 Voorwoord Tijdens het maken van mijn spreekbeurt over Amerika kwam ik de Koude oorlog tegen. De koude oorlog leek mij een heel interessant onderwerp waar ik niet
Nadere informatieEen anarchistische moraal 28 oktober 2010
Een anarchistische moraal 28 oktober 2010 Henk Hogeweg OrganisatieAnarchist Twitter: @henkhogeweg Blog Mind of an Anarchist : http://henkhogeweg.wordpress.com Die ene keer dat ik leef, wil ik overal achter
Nadere informatieTijd van pruiken en revoluties 1700 1800
Onderzoeksvraag: Op welke gebieden wilden de Verlichtingsfilosofen de bestaande maatschappij veranderen? Rationalisme = het gebruiken van gezond verstand (rede/ratio) waarbij kennis gaat boven tradities
Nadere informatieVrijheid van de een is voorwaarde voor die van de ander
Vrijheid van de een is voorwaarde voor die van de ander Amsterdam, juni 2017 Beste Axel Honneth, Iedere keer als ik in Duitsland ben zoek ik een Duits boek op. Ik ben opgegroeid met de Duitse cultuur en
Nadere informatieWerkstuk Geschiedenis Communistisch Rusland
Werkstuk Geschiedenis Communistisch Rusland Werkstuk door een scholier 2369 woorden 11 oktober 2001 6,2 229 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding. In dit verslag gaan we het hebben over het communisme
Nadere informatie2,1: Nederlands-Indië, 19 e eeuw
2,1: Nederlands-Indië, 19 e eeuw 1830 1870: Javaanse boer werkt voor Nederlandse staat: - cultuurstelsel - Herendiensten van verliespost naar wingewest Vanaf 1870: modern imperialisme particuliere bedrijven
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis 51 een nieuw koninkrijk - 52 liberale revolutie gelijkheid voor iedereen
Samenvatting Geschiedenis 51 een nieuw koninkrijk - 52 liberale revolutie 1848-53 gelijkheid voor iedereen Samenvatting door een scholier 2412 woorden 8 mei 2010 6,4 20 keer beoordeeld Vak Geschiedenis
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Rusland
Samenvatting Geschiedenis Rusland Samenvatting door een scholier 2745 woorden 24 februari 2005 4,7 87 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Rusland rond +/- 1900 Autocratie/ tsarisme Autocratie is zelfbestuur,
Nadere informatieSO 2 Tijdvak I AVONDMAVO 2012-2013. Staat en Natie. Dit SO bestaat uit 37 vragen. 29 openvragen en 8 meerkeuze vragen.
SO 2 Tijdvak I AVONDMAVO 2012-2013 Staat en Natie Dit SO bestaat uit 37 vragen. 29 openvragen en 8 meerkeuze vragen. In de 17 e en de 18 e eeuw ontstond er in Europa een politieke en filosofische stroming,
Nadere informatie4. De politieke en sociale ontvoogding. marxisme, socialisme, arbeidersbeweging en christendemocratie Pionier 5 p p.111
4. De politieke en sociale ontvoogding marxisme, socialisme, arbeidersbeweging en christendemocratie Pionier 5 p. 98-107 + p.111 Instap kijkfragment: De Anjerrevolutie in Portugal in 1974 en een nieuwe
Nadere informatieMARX VOOR BEGINNERS EEN INLEIDING TOT HET MARXISME INSTITUUT MARXISTISCHE STUDIES FRANS DE MAEGD LEUVEN, APRIL 2011
MARX VOOR BEGINNERS EEN INLEIDING TOT HET MARXISME INSTITUUT MARXISTISCHE STUDIES FRANS DE MAEGD LEUVEN, APRIL 2011 Kleine leesopdracht Noem de belangrijkste bijdragen van Marx aan de hand van de toespraak
Nadere informatieNederland en het communisme
Nederland en het communisme Naam: Fred Roustaie Profiel: C&M Vak: Geschiedenis School: Fons Vitae Lyceum Klas: 5HA Naam Begeleider: B. Steenhof Datum: Blz.1 Inhoudsopgave: 1. Inleiding (blz. 3 t/m 4) 1.1
Nadere informatieredacteur te worden. Vanaf oktober 1842 werd Marx hoofdredacteur en verhuisde hij van Bonn naar Keulen. Onder de redactie van Marx ontwikkelde de
Marxistische FAQ Bepaalde vragen over het marxisme komen vaak terug. Er heersen bovendien veel misverstanden rond het marxisme. Die misverstanden komen enerzijds voort uit de propaganda van de heersende
Nadere informatieDe Sovjet-Unie (9.3) Tijd van wereldoorlogen De Sovjet Unie.
De Sovjet-Unie (9.3) Onderzoeksvraag: Kenmerkende aspecten: Waardoor kreeg Rusland een communistische regering en hoe werd het land een totalitaire staat. Het in praktijk brengen van totalitaire ideologieën
Nadere informatieHC zd. 22 nr. 32. dia 1
HC zd. 22 nr. 32 een spannend onderwerp als dit niet waar is, valt alles duigen of zoals Paulus het zegt in 1 Kor. 15 : 19 als wij alleen voor dit leven op Christus hopen zijn wij de beklagenswaardigste
Nadere informatie6. Voorbij het multiculturalisme: kritiek op de democratie Dictatuur van het proletariaat Afsluitend 135.
Inhoud Inleiding 7 Gundula Ludwig Judith Butler en Queer Politics 13 1. Inleiding 15 2. Een ethisch imperatief: biografische schets 18 3. De constructie van het geslacht 23 4. Heteroseksuele matrix en
Nadere informatieBelangen: Rusland versus de EU
Belangen: Rusland versus de EU Korte omschrijving werkvorm Leerlingen denken na over de redenen waarom Rusland en de EU zich met het conflict in Oekraïne bemoeien. Dit doen zij door eerst een tekst te
Nadere informatieHoofdstuk 5: Koude Oorlog en Dekolonisatie
Hoofdstuk 5: Koude Oorlog en Dekolonisatie Geschiedenis VWO 2011/2012 www.lyceo.nl Nieuwe ontwikkelingen na de Tweede Wereldoorlog Nieuwe machtsverhoudingen: Verenigde Staten en de Sovjet-Unie nieuwe supermachten
Nadere informatieInleiding Bij het verrichten van dit onderzoek ben ik van de volgende hoofd- en deelvragen uitgegaan:
Werkstuk door een scholier 2191 woorden 26 februari 2000 7,1 106 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding Bij het verrichten van dit onderzoek ben ik van de volgende hoofd- en deelvragen uitgegaan: Hoofdvraag:
Nadere informatieVRIJHEID EN REVOLUTIE DE RUSSISCHE REVOLUTIE
VRIJHEID EN REVOLUTIE DE RUSSISCHE REVOLUTIE In 1922 klaagde Emma Goldman dat "Sovjet Rusland het moderne socialistische Lourdes was geworden, waar de blinde en de kreupele, de dove en de stomme samen
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Totalitaire dictatuur en democratie
Samenvatting Geschiedenis Totalitaire dictatuur en democratie Samenvatting door een scholier 1211 woorden 25 januari 2004 5,4 23 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo GSG alle aantekeninen. 1 Marxisme
Nadere informatiePropaganda: "systematische werkzaamheid om aanhangers te winnen voor zekere principes"
Praktische-opdracht door een scholier 1492 woorden 17 februari 2006 5,8 32 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Algemene inleiding propaganda Naar aanleiding van deze praktische opdracht 'propaganda'
Nadere informatieGESCHIEDENIS LES 2 STAP VOOR STAP VOORUIT
GESCHIEDENIS LES 2 STAP VOOR STAP VOORUIT Wie zei: Het is mijn taak om dit land goed te besturen. Maar al die ministers moeten zich er niet mee bemoeien. 1. koning Willem I 2. koning Willem II 3. koning
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 6
Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 6 Samenvatting door M. 804 woorden 17 juni 2013 5,5 2 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Bronnen Samenvatting geschiedenis Hoofdstuk 6 Burgers en stoommachines,
Nadere informatieMarx, Engels en de Industriële Revolutie
Marx, Engels en de Industriële Revolutie Docent: Jelle de Bont F. de Kloe 444049 Postvak 54 Onderwijsgroep 3 13 maart 2008 Blok BA CW 1D, opdracht 6A Aantal woorden 2122 De Industriële Revolutie bracht
Nadere informatieVan Lenin tot Mao Zedong: de vorming van een meerpartijenregime in een socialistisch land
China in transformatie Van Lenin tot Mao Zedong: de vorming van een meerpartijenregime in een socialistisch land Abstract Samenwerking tussen meerdere partijen is een belangrijke strategische kwestie voor
Nadere informatieKOUDE OORLOG
KOUDE OORLOG 1945-1991 Waarom is de gebeurtenis afgebeeld in deze bron zo cruciaal geweest voor de KOUDE OORLOG? 37. De rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van massaorganisatie
Nadere informatieNa de WOI vluchtte de keizer naar Nederland
Hoofdstuk 3 Na de WOI vluchtte de keizer naar Nederland Waarom NL? Nederland was een neutraal land. Bleef in NL tot aan zijn dood. Vrede van Versailles Vs, Eng, Fra winnaars. Duitsland als enige schuldig
Nadere informatiePraktische opdracht Geschiedenis De rol van propaganda in de totalitaire systemen
Praktische opdracht Geschiedenis De rol van propaganda in de totalitaire systemen Praktische-opdracht door een scholier 3090 woorden 12 september 2003 6,7 23 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Onderzoeksvraag:
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 paragraaf 1 t/m 5
Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 paragraaf 1 t/m 5 Samenvatting door Sven 1427 woorden 12 april 2018 7,7 2 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Paragraaf 3.1 In de wereld van
Nadere informatieKIJKWIJZER FDN MUSEUM
KIJKWIJZER FDN MUSEUM Welkom in Heerenveen Museum. Hier ontdek je het verhaal van Heerenveen. Je gaat straks kijken naar het Ferdinand Domela Nieuwenhuis Museum. Domela had een duidelijke mening over drank
Nadere informatieSamenvatting Economie H 6
Samenvatting Economie H 6 Samenvatting door een scholier 977 woorden 10 mei 2002 5,8 40 keer beoordeeld Vak Economie Hfst. 6 6.1 - Ideaaltypische omschrijving: omschrijving van het volmaakte model * Vrije
Nadere informatieGod bestaat en Hij is belangrijk We hebben God nodig in ons leven Jezus: Zijn leven Jezus: Zijn dood Jezus: Zijn opstanding De Heilige Geest
Basiscursus Christelijk geloof Module 1 Les 1: Les 2: Les 3: Les 4: Les 5: Les 6: Les 7: Les 8: God bestaat en Hij is belangrijk We hebben God nodig in ons leven Jezus: Zijn leven Jezus: Zijn dood Jezus:
Nadere informatieMediasociologie Hoorcollege Iedereen is vrij! Theo Ploeg
Mediasociologie Hoorcollege Iedereen is vrij! Theo Ploeg 1 2 wat ga ik behandelen? wat is mediasociologie bij CMDA/IAM? wat gaan we doen en hoe doen we dat? wat is sociologie eigenlijk en hoe zien wij
Nadere informatie4,9. Werkstuk door een scholier 2555 woorden 25 februari keer beoordeeld. Geschiedenis. Wat is sociale democratie?
Werkstuk door een scholier 2555 woorden 25 februari 2003 4,9 57 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Wat is sociale democratie? Sociaal-democratie staat tegenover het liberalisme, maar er is ook een duidelijk
Nadere informatieVragen voorzien van een * zijn nieuwe voorbeeldvragen.
Voorbeeldexamen VMBO-GL en TL (op basis van 2015) geschiedenis en staatsinrichting CSE GL en TL Vragen voorzien van een * zijn nieuwe voorbeeldvragen. Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/25770 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/25770 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Van Thuy, Pham Title: Beyond political skin : convergent paths to an independent
Nadere informatieItaliaanse anarchistes in de rangen van de BÖG.
Italiaanse anarchistes in de rangen van de BÖG. Het is een publiek geheim dat de Turkse regering, onder het autoritaire leiderschap van president Erdoğan, net als andere betrokken staten een smerig spel
Nadere informatieEconomie: Malthusiaanse catastrofe
Economie: Malthusiaanse catastrofe Agenda Wie was Thomas Robert Malthus? Geschiedenis van het economisch denken tot Malthus Malthusiaanse catastrofe Voorspelling uitgekomen? Link met hedendaagse theorieën
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2
Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 Samenvatting door S. 1030 woorden 18 mei 2017 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Geschiedenis samenvatting H2 1: Wetenschappelijke Revolutie 17 e eeuw Kenmerken: Observeren
Nadere informatie5,4. Politiek. Wat is democratie? Aanvullende kenmerken van een parlementaire democratie. Samenvatting door een scholier 2462 woorden 1 april 2006
Samenvatting door een scholier 2462 woorden 1 april 2006 5,4 23 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Sprekend verleden hfst 5 Hoofdstuk 5 Democratie en de ismen: begrippen blijven,
Nadere informatie5.5. Boekverslag door L woorden 13 december keer beoordeeld. Geschiedenis. Propaganda. Afbeelding 1:
Boekverslag door L. 1626 woorden 13 december 2004 5.5 53 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Propaganda Afbeelding 1: a. Deze afbeelding is gemaakt in de jaren 30 door Hitler aanhangers. b. Er
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Koude oorlog h1 en h2
Samenvatting Geschiedenis Koude oorlog h1 en h2 Samenvatting door een scholier 568 woorden 9 juni 2016 7,3 15 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Kapitalisme-Communisme: Kapitalisme: West -landen:
Nadere informatieINLEIDING TOT DE MARXISTISCHE ECONOMIE
INLEIDING TOT DE MARXISTISCHE ECONOMIE 2. Bewegingswetten van het kapitalisme Nick Deschacht Wat is het kapitalisme? Het korte antwoord was: Het kapitalisme is een productiewijze gekenmerkt door veralgemeende
Nadere informatieCommunisme hv123. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/73237
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 25 januari 2017 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres https://maken.wikiwijs.nl/73237 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatieTweede Wereldoorlog 1
Tweede Wereldoorlog 1 Adolf Hitler 1889 1945 INHOUDSOPGAVE Tekstsamenvatting...Pagina 2 tot 4 Aantekeningen...Pagina 5 tot 6 Begrippen...Pagina 6 1 P a g e Tekstsamenvatting 1.1 Duitsland na de eerste
Nadere informatieSlaaf krijgt vrijheid (vanaf nu: ex-slaaf) en wordt loonarbeider bij zijn baas (vanaf nu: ex-slavenhouder)
Samenvatting door M. 1033 woorden 15 juni 2015 6,7 7 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo 7.1 De verlichting Verlichting is het gevolg van de wetenschappelijke revolutie uit hoofdstuk/tijdvak
Nadere informatiehoe we onszelf zien, hoe we dingen doen, hoe we tegen de toekomst aankijken. Mijn vader en moeder luisteren nooit naar wat ik te zeggen heb
hoofdstuk 8 Kernovertuigingen Kernovertuigingen zijn vaste gedachten en ideeën die we over onszelf hebben. Ze helpen ons te voorspellen wat er gaat gebeuren en te begrijpen hoe de wereld in elkaar zit.
Nadere informatieHitler op weg naar de macht Wie was Adolf Hitler?
Hitler op weg naar de macht Wie was Adolf Hitler? Iedereen heeft wel eens van Adolf Hitler gehoord. Hij was de leider van Duitsland. Bij zijn naam denk je meteen aan de Tweede Wereldoorlog. Een verschrikkelijke
Nadere informatie6.8. Praktische-opdracht door een scholier 2283 woorden 8 april keer beoordeeld. Geschiedenis
Praktische-opdracht door een scholier 2283 woorden 8 april 2001 6.8 51 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Onderzoeksvraag: Wat is de rol van propaganda in het totalitaire systeem. Ik ben van plan om deze
Nadere informatieINLEIDING TOT DE MARXISTISCHE ECONOMIE. Nick Deschacht
INLEIDING TOT DE MARXISTISCHE ECONOMIE Nick Deschacht Inleiding Prof. dr. Ernest Mandel (1923-1995) Overzicht van de cursus 28/3: Basisbegrippen van de marxistische economie 18/4: De ontwikkeling van de
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5
Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 Samenvatting door een scholier 2342 woorden 16 maart 2003 7,4 33 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Geschiedenis, 5 Democratie en de ismen:
Nadere informatieTIJD VAN PRUIKEN EN REVOLUTIES
TIJD VAN PRUIKEN EN REVOLUTIES Hoofdstuk 4 PARAGRAAF 4.1 Pruikentijd Standenmaatschappij De verlichting VERVAL EN RIJKDOM In de 17 e eeuw was Nederland het rijkste land ter wereld Van stilstand komt achteruitgang
Nadere informatieBert staat op een ladder. En trekt aan de planten die groeien in de dakgoot. Hij verstopt de luidspreker en het stopcontact achter de planten.
Helaas Wanneer besloot Bert om Lizzy te vermoorden? Vreemd. Hij herinnert zich het niet precies. Het was in ieder geval toen Lizzy dat wijf leerde kennen. Dat idiote wijf met haar rare verhalen. Bert staat
Nadere informatie8*. Na de dood van Karel de Grote werd de eerste grondslag gelegd voor Grenzen in Europa. Leg uit.
Gebruik bron 1 en 2 In 1897 werd in de venen bij Yde het lijk van een ongeveer zestienjarig meisje gevonden. Deze vondst gaf aanleiding tot twee voorlopige conclusies over de leefwijze van het volk waartoe
Nadere informatieTijdvak van burgers en stoommachines (1800 1900) / 19 e eeuw
Tijdvakken Tijdvak van burgers en stoommachines (1800 1900) / 19 e eeuw K.A. * De Industriële Revolutie die in de westerse wereld de basis legde voor een industriële samenleving * De moderne vorm van imperialisme
Nadere informatieAANTEKENINGEN WAAROM WERD GOD EEN MENS?
AANTEKENINGEN Alles draait om de visie op Jezus Christus. Door de eeuwen heen is er veel discussie geweest over Jezus. Zeker na de Verlichting werd Hij zeer kritisch bekeken. De vraag is waar je je op
Nadere informatieNaam: FLORIS DE VIJFDE
Naam: FLORIS DE VIJFDE Floris V leefde van 1256 tot 1296. Hij was een graaf, een edelman. Nederland zag er in de tijd van Floris V heel anders uit dan nu. Er woonden weinig mensen. Verschillende edelen
Nadere informatiePraktische opdracht Geschiedenis Nationaalsocialisme
Praktische opdracht Geschiedenis Nationaalsocialisme en communisme Praktische-opdracht door een scholier 2494 woorden 20 april 2004 6 129 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Het Nationaal-Socialisme Adolf
Nadere informatieIndelen 1. Voor in het schrift komen de aantekeningen te staan en ook de uitwerkingen 2. Achterin het schrift komen de opdrachten te staan
Antwoordkernen bij Eureka 3M, Amersfoort 2014-2015 Antwoordkernen zijn vrijwel nooit volledige zinnen. Antwoordkernen geven alleen aan, wat er beslist in het antwoord moet staan. De bedoeling is, dat je
Nadere informatieLeerlingen hand-out stadswandeling Amsterdam
Leerlingen handout stadswandeling Amsterdam Groep 1: de Surp Hoki Armeens Apostolische kerk Adres: Kromboomsloot 22, Amsterdam Namen leerlingen: In deze handout staat alle informatie die je nodig hebt
Nadere informatieToetsvragen geschiedenis toelating Pabo. Tijdvak 9 Toetsvragen
Tijdvak 9 Toetsvragen 1 De Eerste Wereldoorlog brak uit naar aanleiding van een moordaanslag in Serajewo. Maar lang daarvoor groeiden er al tegenstellingen waarbij steeds meer landen werden betrokken.
Nadere informatieDe klassieke tijdlijn
De klassieke tijdlijn In de lessen geschiedenis heb je waarschijnlijk al gehoord over de tijdlijnen, of de historische periodes en waarschijnlijk ook over exacte datums zoals 476. In dit documentje kom
Nadere informatieDe dood is dood, leve het leven!
De dood is dood, leve het leven! blok A - nivo 3 - avond 5 Tijd Wat gaan we doen 19.00 Mentorkwartiertje 19.15 Bijbelstudie Romeinen 6:1-13 19.30 De opstanding als historisch feit 19.45 Zondag 17 HC 20.00
Nadere informatieDE GESCHIEDENIS VAN RUSLAND MET POSTZEGELS
DE GESCHIEDENIS VAN RUSLAND MET POSTZEGELS De eerste postzegels van Rusland werden uitgegeven in 1858.Rusland was toen een Keizerrijk, dat door de familie Romanov ( de Tsaren) Alexander I, Alexander II,
Nadere informatieRESEARCH CONTENT. Loïs Vehof GAR1D
RESEARCH CONTENT Loïs Vehof GAR1D INHOUD Inleiding ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ blz. 2 Methode -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nadere informatieSectorwerkstuk Geschiedenis De Berlijnse Muur
Sectorwerkstuk Geschiedenis De Berlijnse Muur Sectorwerkstuk door een scholier 2336 woorden 31 mei 2004 5,7 218 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding Wij, *** en *** hebben het onderwerp: De Berlijnse
Nadere informatieKijktip: Nieuwsuur in de Klas
Kijktip: Nieuwsuur in de Klas Korte omschrijving werkvorm De leerlingen beantwoorden vragen over de Europese politiek aan de hand van korte clips van Nieuwsuur in de Klas. Leerdoel De leerlingen leren
Nadere informatie7,3. Samenvatting door een scholier 4078 woorden 22 februari keer beoordeeld. Geschiedenis Sprekend verleden
Samenvatting door een scholier 4078 woorden 22 februari 2009 7,3 328 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden 1: Kenmerken van de industriële samenleving Machines spelen in ons leven
Nadere informatieGROTE VERRASSING Efeze 3:9; Colosse 1:26
DE GROTE VERRASSING Efeze 3:9; Colosse 1:26 De bovenvermelde Bijbelteksten spreken van het geheimenis dat eeuwen en geslachten lang verborgen is ge weest en verborgen is gebleven in God. Dit geheimenis
Nadere informatieTijdvak II. november 2013 8: 30-10:00.
SCHOOLONDERZOEK Tijdvak II GESCHIEDENIS november 2013 8: 30-10:00. Dit onderzoek bestaat uit vragen. Bij dit onderzoek behoort een antwoordblad. Beantwoord de antwoorden uitsluitend op het antwoordblad.
Nadere informatie35 oefenvragen over de Tweede Wereldoorlog 1
35 Oefenvragen over de Tweede Wereldoorlog 1. De Tweede Wereldoorlog dankt zijn naam aan: a. Het aantal landen dat erbij betrokken was b. Het feit dat de oorlog in meerdere werelddelen werd uitgevochten
Nadere informatie6.7. Antwoorden door een scholier 3483 woorden 18 mei keer beoordeeld. Geschiedenis
Antwoorden door een scholier 3483 woorden 18 mei 2002 6.7 109 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sporen 1 Het communisme 1. a Om hun leider te begroeten. Verbetering: Om eer te bewijzen aan hun grote
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Historisch Overzicht: De Eerste Wereldoorlog
Samenvatting Geschiedenis Historisch Overzicht: De Eerste Wereldoorlog 1914-1918 Samenvatting door P. 1939 woorden 6 mei 2016 7 12 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Hoofdstuk 2 1.1 Achtergrond
Nadere informatieDoorbreek je belemmerende overtuigingen!
Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Herken je het dat je soms dingen toch op dezelfde manier blijft doen, terwijl je het eigenlijk anders wilde? Dat het je niet lukt om de verandering te maken? Als
Nadere informatieHet overheidsbeleid in de periode van de economische opbouw na WO II. - Welke rol heeft de overheid in het sturen van de economie?
Hoofdstuk 5 Vadertje Drees Na de crisis in de jaren 30 volgt de Duitse bezetting (1940-1945). I jaren 30 economische malaise tamelijk passieve rol van de overheid op economisch gebied door de klassiek-liberale
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2, Een trage revolutie
Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2, Een trage revolutie Samenvatting door een scholier 935 woorden 23 november 2003 6,8 32 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sfinx HOOFDSTUK 2 EEN TRAGE REVOLUTIE
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 9: Paragraaf 1 t/m 4
Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 9: Paragraaf 1 t/m 4 Samenvatting door een scholier 789 woorden 5 juni 2012 5,5 2 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Paragraaf 1 18 juni 1914 - Franz Ferdinand
Nadere informatieEnkele vragen aan Kristin Harmel
Enkele vragen aan Kristin Harmel Waar gaat Zolang er sterren aan de hemel staan over? Zolang er sterren aan de hemel staan gaat over Hope McKenna- Smith, eigenaresse van een bakkerij in Cape Cod. Ze komt
Nadere informatie1. Zet de onderstaande gebeurtenissen in de juiste chronologische volgorde. Noteer alleen de letters.
Oefenrepetitie geschiedenis SUCCES!!! 4 Havo Periode 1 Tijdvakken 1 t/m 4 Dyslectische leerlingen slaan de vragen met een asterisk (*) over. DOOR DE TIJD HEEN 1. Zet de onderstaande gebeurtenissen in de
Nadere informatie7,1. Werkstuk door een scholier 2041 woorden 20 april keer beoordeeld. Geschiedenis. Animal Farm
Werkstuk door een scholier 2041 woorden 20 april 2001 7,1 178 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Animal Farm Ik ga eerst wat vertellen over de film Animal Farm die we op school hebben gezien, en daarna ga
Nadere informatieSamenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties
Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties Dit hoofdstuk gaat over opstand in Amerika, Frankrijk en Nederland. Deze opstanden noemen we revoluties. Opstand in Amerika (1775). De
Nadere informatie5,4. Werkstuk door een scholier 2012 woorden 2 mei keer beoordeeld. Geschiedenis
Werkstuk door een scholier 2012 woorden 2 mei 1999 5,4 78 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding De gevolgen van bepaalde revoluties en burgeroorlogen uit het verleden worden in ieder geschiedenisboek
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4: paragraaf
Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4: paragraaf 1 + 2 + 3 Samenvatting door een scholier 1324 woorden 7 april 2003 5 44 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Geschiedenis hoofdstuk 4: Kapitalisme en communisme.
Nadere informatie1 Korintiërs 12 : 27. dia 1
1 Korintiërs 12 : 27 kerk in deze (21 e ) eeuw een lastige combinatie? want juist in deze tijd hoor je veel mensen zeggen: ik geloof wel in God maar niet in de kerk kerk zijn lijkt niet meer van deze tijd
Nadere informatieDe Bilderberg Groep. Democratie? Welke Democratie?
De Bilderberg Groep. Democratie? Welke Democratie? http://www.youtube.com/watch?v=vsax6nds1ey Vorige dinsdag eindigde de Bilderberg conferentie uitgave 2014 in Denemarken in plaats van het gebruikelijke
Nadere informatie