5.7. Samenvatting door een scholier 2067 woorden 24 maart keer beoordeeld. Geschiedenis. Het socialisme

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 2067 woorden 24 maart keer beoordeeld Vak Geschiedenis Het socialisme Socialisme: de socialisten wilden dat alle productiemiddelen in handen van de staat kwamen, en dan zou het weer van iedereen zijn: bedrijven zouden genationaliseerd worden. Er waren verschillende stromingen in het socialisme: Het utopisme: utopisten waren mensen met een droombeeld. Een bekende utopist was Thomas Moore, die het boek Utopia schreef. De utopisten waren het eens met de uitspraak eigendom is diefstal. Een onderdeel van het utopisme is het anarchisme. Anarchisten waren tegen elke vorm van gezag en kenden geen bezit. De realisten werden ook wel wetenschappelijk socialisten genoemd. Ze zagen de maatschappij in wetmatigheden (als iets zich herhaalt, is het een wetmatigheid). Ze keken naar het arbeidsproces, ook een wetmatigheid: In de Oudheid slaaf/meester (slavernij), in de Middeleeuwen horige/leenheer (feodalisme), en rond die tijd arbeider/fabriekseigenaar (kapitalisme). Een bekende realist was Karl Marx ( ). Hij zei dat de arbeiders in opstand moesten komen: proletariërs aller landen verenigt u. Zij moesten een revolutie ontketenen die ervoor zou zorgen dat het kapitalisme plaatsmaakte voor het socialisme en uiteindelijk zou eindigen in een communistische heilstaat. Hierin wordt geconsumeerd naar behoefte en geproduceerd naar vermogen. Een onderdeel van het realisme was het communisme: De communistische ideologie was in de 19e eeuw ontstaan uit het socialisme als reactie op de industrialisatie en haar uitwassen: het werd namelijk gekenmerkt door de uitbuiting van arbeiders (lange werkdagen, lage lonen, ongezonde omstandigheden in de fabrieken). Ook waren er veel kapitalistische elementen: de winst werd bv. niet verdeeld onder de arbeiders, maar ging naar de ondernemers. Een voordeel van het communisme was wel dat de industrialisatie op gang kwam. Lenin Vladimir Iljits Oeljanov was de echte naam van Lenin, die al zijn hele leven een schuilnaam had omdat hij altijd bezig was met de plannen van Marx, tegen de tsaar. Lenin vond dat er een einde moest komen aan het kapitalisme: er wordt zoveel mogelijk winst gemaakt die dan naar de ondernemers gaat. Een revolutie moest een einde maken aan die onderdrukking van de arbeiders. Zijn leus was: vrede, brood, grondbezit. Lenin had een variant gemaakt op het Marxisme. Hij noemde dat het Leninisme: de kapitalistische fase kan overgeslagen worden en een klein groepje revolutionairen zorgt voor een Pagina 1 van 5

2 communistische heilstaat. Het hoeft dus niet van onderaf (Marxisme). Doordat een kleine groep communisten de revolutie ontketent, kan de kapitalistische fase overgeslagen worden omdat het volk niet onderdrukt hoeft te worden om in opstand te komen. Lenin noemde dit de Dictatuur van het Proletariaat. Lenin heeft de bevolking heel erg misleid met zijn grondbezit, want het communisme kent geen bezit. Dit was zijn manier om de boeren achter zich te krijgen. Verder vond Lenin ook dat de revolutie niet beperkt moest blijven tot alleen Rusland. Het tsarenregiem + bloedige zondag Rusland was een multinationale staat, en veel landen wilden onafhankelijk worden. De tsaar onderdrukte het land om dit tegen te gaan, maar Rusland was dus geen eenheid, bij veel volken was er een diepgeworteld nationalisme. Onder de tsaar was er veel onvrede. De eerste demonstratie tegen zijn bewind vond plaats in 1905: een grote betoging in St. Petersburg om de tsaar een petitie aan te bieden omdat men invloed wilde in de politiek. De aanleiding van de demonstratie was honger en de falende buitenlandse politiek (verloren oorlog tegen Japan). De tsaar had het geluk dat het leger hem trouw bleef en honderden doden maakte in het publiek. Deze gebeurtenis wordt bloedige zondag genoemd. De tsaar voelde zich genoodzaakt om concessies te doen en vaardige een oktober manifest uit waarin hij 2 dingen beloofde: dat er een grondwet en een parlement (Doema) kwam. De volksinvloed bleef echter beperkt en het kiesrecht bleef verbonden aan een census het volk was niet echt vertegenwoordigd en alles bleef dus eigenlijk bij het oude. De afzetting van de tsaar WOI liet zien dat het tsarenregime buitengewoon zwak was. Wel begon de tsaar te industrialiseren, maar aan de ellende van de bevolking deed hij niet veel. Ook het leger was in slechte staat (bv. 10 soldaten, 1 geweer). In maart 1917 waren er massale stakingen in St. Petersburg, door voedselgebrek in de steden en nederlagen tegen de Duitsers. De politie weigerde om de staking neer te slaan en de tsaar werd dus niet meer gesteund. De Doema drong er bij de tsaar op aan om veranderingen door te voeren, aan bv. het grootgrondbezit. De tsaar weigerde iets te veranderen, hij had geen contact met de realiteit. Normaal stuurde de tsaar een Doema naar huis als ze het niet met hem eens waren, maar deze keer liet de Doema zich niet meer wegsturen. Door het feit dat het leger de tsaar niet meer steunde, kwam er een ommekeer in de geschiedenis en een eind aan de macht van de tsaar. Hij werd weggestuurd door de regering, want niemand had meer vertrouwen in hem. Uiteindelijk zijn de tsaar en zijn familie vermoord in 1918 in Jekaterinenburg. De Voorlopige Regering + Sovjets De Doema bleef en er kwam een nieuwe regering onder leiding van Kerenski: de minister van oorlog. Deze Voorlopige Regering (niet door het volk gekozen) stond voor grote problemen: honger en de bevolking die genoeg had van de oorlog. Maar Kerenski stopte niet met het voeren van oorlog, hij wilde zijn bondgenoten niet in de steek laten. Maar in 1917 verloor hij een groot offensief in Galicië. Dit was een Pagina 2 van 5

3 grote tegenslag voor de Voorlopige Regering. De Voorlopige Regering had het ook moeilijk omdat er intussen een Schaduwregering was gevormd door de Petrogradse Sovjet (raad), die vertegenwoordigd was door arbeiders, boeren en militairen. De Sovjets gingen zich in het hele land organiseren en overal werden raden opgericht. Generaal Kornilov was uit op een staatsgreep. De Voorlopige Regering werd dus van alle kanten aangevallen. De Oktoberrevolutie In oktober 1917 achtten Lenin en Trotski de tijd rijp om een revolutie te ontketenen. Binnen Lenins partij, de sociaal democratische arbeiderspartij, kwam er een splitsing. Er kwamen bolsjewieken (meerderheid), aanhangers van het Leninisme, en mensjewieken (minderheid), aanhangers van het Marxisme. Samen met Trotski organiseerde Lenin een opstand tegen de Voorlopige Regering met steun van een deel van het leger, de Rode Garde. Ze bestormden het Winterpaleis, waar Kerenski zat. Alle ministers werden gearresteerd. In 1918 stuurden de bolsjewieken de Voorlopige Regering naar huis en Lenin en Trotski zouden de nieuwe leiders worden. De Voorlopige Regering werd opgevolgd door de Raad van Volkscommissarissen, bestaande uit Petrogradse Sovjets. Lenin werd voorzitter en Trotski minister van buitenlandse zaken. De naam Rusland veranderde in de Russische Socialistische Federatieve Sovjet Republieken (RSFSR). Toen Lenin echt aan de macht kwam, werd dit de Unie van Socialistische Sovjet Republieken (CCCP). Lenin aan de macht: oorlogscommunisme Lenin schafte het grootgrondbezit af en gaf aan de boeren een eigen stukje grond. Hij was namelijk bang voor een contrarevolutie. Ook sloot hij vrede met Duitsland: de vrede van Brest-Litowsk. Het volk was hier blij mee, maar Rusland verloor wel veel land. Banken, fabrieken en winkels werden zonder schadevergoeding genationaliseerd. Dit riep veel weerstand op en ook buitenlandse bedrijven waren er de dupe van. Ook onteigende Lenin veel kerkelijke bezittingen en hij verbood openbare bijeenkomsten. Marx zei: geloof is opium voor het volk, maar Lenin zei: het communisme is het geloof en de Kerk mag daar niet tussen zitten. Hiermee werd de kern uit de dorpsgemeenschappen eigenlijk weggehaald. Er kwam hier veel verzet tegen, maar de Rode Garde kon dat allemaal onderdrukken. Veel boeren werden gedood. Lenin verloor hier natuurlijk veel steun aan. Ook het verplichten van het afstaan van voedsel maakte hem niet populairder bij de boeren. Maar Duitsland kwam Rusland te hulp bij het onderdrukken van de boerenbevolking, omdat het bang was dat de contrarevolutie zou overslaan naar Duitsland. Er kwam een wapenleverantie. Alle maatregelen die Lenin invoerde, wordt het oorlogscommunisme genoemd. Verkiezingen + burgeroorlog In januari 1918 waren er weer verkiezingen, die erg teleurstellend verliepen voor de bolsjewieken. De sociaalrevolutionairen hadden eigenlijk gewonnen, maar met behulp van het leger verklaarde Lenin de verkiezingen ongeldig: er was nog maar één partij die mocht bestaan en dat was de communistische partij. Van 1918 tot 1920 kwam er een burgeroorlog. De boeren waren ontevreden omdat ze een deel van de oogst af moesten staan en veel mensen daardoor omkwamen van de honger. Deze oorlog ging tussen Pagina 3 van 5

4 Roden (bolsjewieken) en de Witten (boeren, aanhangers van de tsaar, mensjewieken). De Witten werden gesteund door de USA, Frankrijk, en Engeland, maar toch wonnen de Roden omdat de Witten een te heterogene groep vormden en de Roden gewoon te sterk waren. Maar de rust was nog niet teruggekeerd. Staking + NEP In 1921 kwamen de matrozen in Kronstadt (haven van Sint Petrograd) in opstand. Dit was een waarschuwing voor de bolsjewieken, want de Rode Vloot kwam in opstand tegen de Rode Garde, waar ze zelf onderdeel van waren. Dit was voor Lenin aanleiding om zijn economische politiek te veranderen. En in dit jaar presenteerde hij zijn Nieuwe Economische Politiek (NEP): boeren mochten na betaling van redelijke belasting hun overschot verkopen op de vrije markt (de geldeconomie was weer ingevoerd). Dit gaat in tegen het communistische ideaal, maar de productie kwam nu weer op vooroorlogs peil. Voor de staat werkten de boeren namelijk minder hard, want voor hun loon maakte dat toch niet uit. Ook mochten de mensen nu weer eigen winkels hebben. De NEP was dus een groot succes, maar het zou niet lang duren. Stalin Na Lenins dood in 1924 ontstond er een grote machtsstrijd tussen Joseph Stalin (secretaris-generaal van de communistische partij) en Lev Trotski. Beiden gingen Lenin heel erg vereren en aanbidden. Stalin ging de gematigde communisten die de NEP aanhingen, steunen. Dit was een slimme zet van hem, want Trotski daarentegen vond dat de NEP het pad naar het socialisme in de weg stond en was bang dat de industriële fase zo niet bereikt zou worden. Hij wilde dit net als Lenin aanpakken, door de export van goedkoop graan waardoor geld vrij zou komen voor machines. In 1927 lukt het Stalin om de macht te grijpen en Trotski werd verbannen naar Alma Ata in 1929, en in 1940 vermoord in Mexico. De periode van wordt de periode van grote doorbraak of de 3e revolutie genoemd. Er was een grote collectivisatie van de landbouw en de NEP werd weer afgeschaft. Er kwamen kolchozen: boerengemeenschappen van ongeveer 80 bedrijven die (verplicht) samenwerkten. Ze zorgen voor bv. machines en de inkoop van zaden. Een deel van de oogst moest afgestaan worden aan de staat, maar wat overbleef kon alleen in natura verhandeld worden. Door de grote mechanisatie kwamen er veel arbeidskrachten vrij die in de zware industrie moesten werken. Naast kolchozen werden er door de staat ook sovchozen opgericht: grote landbouwbedrijven. Van de boeren was er hevig verzet tegen de collectivisatie. Als ze niet meewerkten, konden ze naar Siberië verbannen worden als dwangarbeider. Maar toch verbrandden de boeren als protest hun vee en oogst. De collectivisatie werkte dus helemaal niet: 1. verzet/inzet van de boeren. 2. tekort aan zaaigoed: geen oogst. 3. tekort aan machines. 4. systeem was te bureaucratisch. Stalin probeerde de koelakken ( rijke boeren) hiervan de schuld te geven. Dat deed hij door het in de propaganda te doen lijken alsof zij heel erg geprofiteerd hadden van de NEP. Dit was voor hem een excuus om terreur uit te oefenen. Maar in werkelijkheid bestempelde Stalin iedereen die niet meewerkte als koelak. Ook veel arme boeren die zich tegen de collectivisatie verzetten waren dus slachtoffer van Stalin. Pagina 4 van 5

5 De collectivisatie had als doel om goedkoop te produceren en arbeidskrachten over te houden voor de industrie. Want Stalin wilde van de Sovjet-Unie een industriële staat maken. Hier had hij 2 redenen voor: 1. Politieke reden: hij wilde de 50 jaar achterstand op West-Europa in 10 jaar inhalen. Hij vreesde namelijk dat het westen de Sovjet-Unie zou innemen als het een agrarische staat zou blijven, dit noemde hij de dodelijke kapitalistische omsingeling. 2. Ideologische reden: alleen in een industriële staat kan het socialisme bloeien, en daarna een communistische heilstaat worden. Stalin wilde geen wereldrevolutie en zo min mogelijk contact met het westen. Met de collectivisatie maakte Stalin 2 5-jarenplannen: de eerste van 1928 tot 1933, en de tweede van 1933 tot De overheid bepaalde wat en hoeveel er geproduceerd werd. Dit was erg inefficiënt omdat er geen rekening werd gehouden met vraag en aanbod. Op zoek naar de totalitaire staat ontkende Stalin een culturele revolutie: de staat volgde het leven van mensen van de geboorte tot de dood. Er was geen ruimte voor individualisme en mensen mochten zo ongeveer niet zelf nadenken. Stalin beïnvloedde het volk door vakbewegingen, jeugdbewegingen, massamedia en sociaal realistische kunst (kunstenaars moesten de wereld zo realistisch mogelijk weergeven). Ook werd het onderwijs verbeterd. Samenvattend heeft Stalin 3 grote dingen gedaan: 1. collectivisatie. 2. industrialisatie. 3. culturele revolutie. Pagina 5 van 5