Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 Samenvatting door N woorden 8 februari ,2 13 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Tijd van wereldoorlogen ( ) 20e eeuw. In de 20e eeuw ging het steeds beter met Nederland, er kwam een enorme productie op gang. Veel mensen trokken naar de stad om daar in fabrieken te gaan werken. 3.1 Bondgenootschappen Voor wo1: Triple Entente: Frankrijk, Rusland, Engeland Triple Alliantie: Duitserijl, oostenrijk-hongarije, Italie. Tijdens Wo1 Geallieerden Centralen Servie Bulgarije Engeland Oostenrijk- Hongarije Rusland Duitsland Frankrijk Turkse rijk VS (na 1917) Italie (na 1917) Oorzaken WO1: Veel volkeren Staten: Nationalisme Bondgenootschappen Militarisme Imperialisme= het verlangen van een staat/ rijk groot te worden. Duitsland als concurrent Revanche (Frankrijk wil wraak nemen op Duitsland voor de Frans-Duitse oorlog van en omdat Duitsland Elzas-Lotharingen had afgepakt). Problemen op de Balkan (Rusland, het Turkse Rijk en Oostenrijk-Hongarije willen allemaal een stuk van de Balkan. Servië wil bondgenootschappen.) Pagina 1 van 7

2 Aanleiding WO1: Princip vermoordt kroonprins Frans-Ferdinand en vrouw Sophie. Dit leidde tot een oorlogsverklaring tussen Oostenrijk-Hongarije en Servië: De geallieerden en de Centralen. Hierna volgt een kettingreactie van oorlogsverklaringen tussen de Centralen en de Geallieerden 1. Moordaanslag Princip in Sarajevo. 2. Oostenrijk-Hongarije geeft Servië de schuld en verklaart Servië de oorlog. 3. Duitsland steunt Oostenrijk-Hongarije 4. Rusland steunt Servië en mobiliseert zijn troepen aan de Duitse en Oostenrijk-Hongaarse grens. 5. Frankrijk steunt Rusland. 6. Duitsland verklaart de oorlog aan Rusland en Frankrijk en valt aan. 7. Duitsland gaat door België Noord-Frankrijk binnen. 8. Engeland schiet België te hulp en verklaart de oorlog aan Duitsland. De Balkan: 1. Door sultan Osman I werd in de 13e eeuw het Osmaanse rijk gesticht. De Turken veroverden bijna heel de Balkan. Ook Oostenrijk-Hongarije had een groot rijk. 2. In de 19e eeuw verzwakte dit rijk. Ze bleven achter bij de Europese volkeren. 3. De keizer had er moeite mee om dit grote rijk met zijn vele volken bijeen te houden en vanuit Wenen te besturen. -> Als eerste maakte Griekenland zich los van het Osmaanse Rijk. Servië, Roemenië en Bulgarije lukte dit later ook. 4. Hun macht nam nog meer af toen Oostenrijk-Hongarije Bosnië-Herzegovina bezetten. Rusland: Rusland werd bestuurd door een Tsaar: Keizer van Rusland. Rusland steunde de Balkanvolkeren, omdat: Ze allebei Slavische talen hebben. Ze allebei orthodox-christelijk zijn. Aan de Zwarte Zee liggen de enige Russische havens die in de winter niet dichtvriezen. Engeland had al vroeg veel koloniën Duitsland wilde ook meedoen. Dit zorgde voor dreiging. Duitsland moest dus een modern industrie land worden om mee te doen. Oplossing: Frankrijk binnenvallen (Parijs). Frankrijk moest een vrede sluiten en Elzas-Lotharingen afstaan aan Duitsland. =Frans-Duitse oorlog ) 1870/1871 Staten en hun belangen: Osmaanse Turkse Rijk: Behoud rijk Oostenrijk-hongarije: Invloed op Balkan + Rijk mocht niet uit elkaar vallen Duitsland: Wereld rijk worden + grote vloot Rusland: Invloed Balkan + Warm Water Havens aan de Zwarte Zee goed bereikbaar houden. Engeland: De vaarroutes naar de kolonie beschermen + machtsevenwicht Europa Pagina 2 van 7

3 Frankrijk: Revanche op Duitsland. Ze wi lden Elaz-Horharingen terug. 3.2 De keizer van Oostenrijk-Hongarije kreeg een blanco cheque van het Duitse Rijk, hij mocht Servië aanpakken vanwege de moordaanslag op de kroonprins. Generaal Von Schlieffen had een strategisch plan ontworpen. Het Von Schlieffenplan hield in: Duitsland zou eerst Frankrijk aanvallen en verslaan, om daarna aan het oostfront Rusland aan te pakken. 1. De oorlog was verklaart, Duitsland had nu een probleem, ze konden van beiden kanten aangevallen worden door Rusland en Frankrijk: twee fronten oorlog: Oorlog die wordt uitgevochten op twee fronten tegelijk. 2. Von schlieffen bedacht een plan: Eerst Frankrijk veroveren en daarna naar het oostfront. Ze vielen via België Frankrijk binnen, ze dachten dat ze Fransen nooit op tijd gemobiliseerd waren. Maar ze waren sterker dan dat ze dachten. Ook Rusland valt binnen zo moesten de generaals Hindenburg en Ludendorff meteen aan de slag aan het oostfront. 3. De Duitsers zijn op weg naar Parijs, alles werd in puin geschoten. De Belgen verzetten zich fel. Engeland had de Belgische neutraliteit gegarandeerd en verklaarde onmiddellijk aan Duitsland de oorlog. 4. Dit zorgde ervoor dat het von Schlieffenplan mislukte en er een twee fronten oorlog kwam von Schlieffenplan mislukte door: De sneller dan verwacht gemobiliseerde soldaten aan het oostfront. Engeland kwam helpen Verzet van de belgen. Loopgraven De duitsers maakten loopgraven om de behaalde terreinwinst te verdedige. De loopgraven waren door prikkeldraad beschermd tegen aanvallers, met tussenliggende verbindingsgangen, ondergrondse hospitalen, munitieopslagplaatsen. Zeeblokkade Op zee was de Engelse marine de baas en Duitsland werd afgesloten van de zee. De Duitsers kaapten d.m.v. onderzeeërs de schepen van de geallieerden. Daardoor ontstonden er in de geallieerde landen tekorten aan voedingsmiddelen en grondstoffen. Engelsen ontwierpen een tank tegen prikkeldraad en mitrailleursnesten. Vliegtuigen een zeppelins voerden verkenningstochten en bombardementen uit. Vliegtuigen en zeppelin voor verkenningsvluchten/ bombardementen. Pagina 3 van 7

4 Februarirevolutie (1917) Rusland had een autocratische staat + een parlement maar die had weinig te vertellen. De meeste russen waren boer (80 %), ze moesten veel pacht betalen = ontevredenheid. Tsaar kreeg de schuld van: Voedseltekort -> Doordat duitsers land veroverden ging er veel landbouwgrond verloren. Tsaar kreeg de schuld van nederlagen + zonder toestemming het leger verlaten. Stakingen in de steden. Februari 1917 kwam de bevolking in opstand: februarirevolutie. Te tsaar werd afgezet er kwam een voorlopige regering, er moest eerst gestemd worden. De voorlopige regering zette de oorlog voort. Oktoberrevolutie: (1917) De verbannen revolutionairen zoals Lenin en trotski riepen de Russen op om door te gaan met de revolutie. Lenin beloofde land, brood en vrede. Lenin en Trotski hadden succes. Het land was rijp voor de oktoberrevolutie. De communisten kwamen aan de macht -> Gevolg: de voorlopige regering werd gearresteerd. Lenin sloot met de Duitsers in 1918 de Vrede van Brest Litovsk. De oorlog met de centralen was voor hen voorbij. Ze raakten wel veel grondgebied kwijt; Oekraïne en de baltische staten (Soldaten verlieten het leger omdat ze de grondverdeling niet wilden missen). 3.3 Redens waarom de Verenigde Staten Duitsland de oorlog verklaarde: De Duitsers boden Mexico een alliantie aan. Duitsland bracht Amerikaanse schepen zonder waarschuwing tot zinken. Wilson wilden in zijn idealisme de wereld te verbeteren. Er brak een wereldoorlog uit. De geallieerden waren veel sterker nu de Amerikaanse troepen en tanks hen ondersteunden, ook al konden de Duitsers nu alle troepen naar het oostfront brengen. In oktober 1918 demonstreerden Duitse soldaten en mariniers samen met burgers tegen de oorlogspolitiek van de keizer. De keizer trad af op 8 november De keizer, Wilhelm II kreeg asiel in Nederland. De socialist Elbert vormde samen met andere partijen een nieuwe Duitse regering, die op 11 november 1918 de wapenstilstand ondertekende. Januari 1919 : De geallieerden begonnen hun onderlinge onderhandelingen over de vredesverdragen met elk van de centralen. = Vredes van Parijs In Juni moest Duitsland in de Spiegelzaal van het paleis van Versailles het Dictaat ondertekenen Bij deze Vrede van Versailles Duitsland kreeg de schuld van de oorlog. Duitsland verloor veel gebieden en moest herstelbetalingen voldoen. Leger kleiner gemaakt Pagina 4 van 7

5 Boetes Land geven 3.4 Lenin had de macht, maar niet volgens het Marxisme. Russische Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (RSDAP) is een revolutionaire partij: gedachte Karl marx de stappen van eerder). Als de tijd rijp was, zouden de arbeiders in een revolutie de macht grijpen. Ze zouden van alles gemeengoed maken. Marx dacht dat dit niet in rusland zou gebeuren want het was nog een agrarische maatschappij met boeren. De marxisme aanhangers wilden de revolutie nog uitstellen (mensjewieken). Aanhangers van Lenin en Trotski wilden nu een revolutie (Bolsjewieken). De Bolsjewieken wonnen, ze bepaalden nu de partijlijn. Ze vonden dat de industrialisatie al op weg was. Ze wilden de macht grijpen en het hand moderniseren. We wilden de revolutie versnellen. Belangrijkste doelstellingen van de Bolsjewieken: - Ook revoluties elders steunen - Privébezit afschaffen - Betaling naar behoefte - Vormen van arbeiderslegers De oktober revolutie was typisch bolsjewistisch. Veel Russen waren hier niet mee eens, want dit zouden de eerste keer stemmen worden onder leiding van de voorlopige regering. Waarom niet wachten en daarna een democratische regering vormen? Tegenstanders van de oktoberrevolutie, de witten, gingen met de communisten, de roden, de strijd aan. Lenin liet Tsaar vermoorden zodat de witten hem niet meer de macht konden teruggeven. De bolsjewieken kregen nu de macht in handen. Uit de RSDAP kwam de CPSU, die ging voortaan de revolutie lijden. Lenin liet het stemmen in 1918 doorgaan, omdat hij bang was voor de publieke opinie. Daar bleek dat de bolsjewieken een kwart van de stemmen had. Dit was niet genoeg voor de meerderheid. Als er op deze basis een regering werd gevormd, zou Lenin zijn macht kwijt raken. Hij gaf zijn macht niet weg en joeg de volksvertegenwoordiging naar huis. Alle privébezit werd afgeschaft, fabrieken werden staatseigendom en de boeren moesten gratis graan leveren. De sovjets werd gevormd. Er kwam een oorlogscommunisme. Op bevel van communisten moester arbeiders overal inzetbare arbeidslegers vormen. Het oorlogscommunisme werkten niet. Lenin werd minder streng -> NEP. Boeren mochten nu zelf hun Pagina 5 van 7

6 producten verkopen, kleine fabrieken werden weer privébezit. Rusland was een verzameling volkeren, bij elkaar gehouden door de macht van de tsaar. Lenin hield rekening met het afhankelijk gevoel door de burgers en bleef toch de baas. -> Unie van socialistische sovjet-republieken. Om minderheden de baas te blijven koos lenin voor een dictatuur van de communistische partij. Lenin stierf om > strijd tussen Trotski en Stalin. Stalin: Communisme in rusland opbouwen Trotski: Wereld revolutie. Stalin won in Continuïteit in de manier van besturen. Verandering: kleine fabrieken werden weer privébezit. Continuïteit: - Ontbreken van een democratie - Vervolgen van politieke tegenstanders Verandering: - Afschaffen van privébezit - Socialistische kunst - Ontstaan van kolchozen en sovchozen - Lessen in Marxisme Onder lenin waren veel showprocessen. Met veel propaganda. Tegenstanders moesten bekentenis afleggen en daarna werden ze doodgeschoten. Dit was niet alleen tegen de vroegere mensjewieken maar ook tegen de Partij van de socialistische revolutionairen, die de voorlopige regering had gesteund. Zij werden gezien als verraders van de revolutie. Er was geen wereldrevolutie uitgebroken, alleen de sovjet-unie was communistisch. Stalin ging verder met het moderniseren. Hij maakte een 5 jarenplan. Kleine/grote boerderijen en landbouwbedrijven kwamen samen als kolchozen. Boeren mochten een eigen stuk grond bebouwen. Ook kwamen er nieuwe landbouwbedrijven: de sovchozen. -> de collectivisatie moest de landbouw meer gaan moderniseren/ Leverde goedkoop en grondstof voor de arbeiders. Er lwa,em hoogovens, betere machines, wegen, spoorwegen en kanalen. Overtollige boeren moesten in de industrie werken. Met dit plan stimuleerde hij de industrie. Koelak (rijke boer) werden vervolgd want ze waren tegen de collectivisatie) -> werden naar werkkampen gestuurd. Deze werden beheerd door de GOELAG, de Goelag Archipel. Miljoenen russen stierven. Stalin vertrouwde niemand werd dit erger. Terreur brak uit. Met propaganda werd iedere rus gedwongen om de juiste weg van communisme te kiezen van Stalin. Het hele leven werd overgenomen door communisme/ Zo werd de Sovjet-Unie een totalitair systeem Pagina 6 van 7

7 Kenmerken van Stalinisme: 5 jarenplannen -> nadruk op zware industrie Collectivisation Persoonsverheerlijking Terreur/zuiveringen Bronnen: Feniks Pagina 7 van 7