De 1 e Wereldoorlog inleiding (9.1)

Transcriptie

1 De 1 e Wereldoorlog inleiding (9.1) Onderzoeksvraag: Wat waren de oorzaken van de 1 e Wereldoorlog en wat maakte deze oorlog uniek in de geschiedenis tot dan toe? Kenmerkende aspecten: * Het voeren van twee wereldoorlogen. * verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens en de betrokkenheid van de burgerbevolking bij oorlogvoering Na Frans-Duitse oorlog wordt in Versailles het Duitse keizerrijk (6) uitgeroepen. (herhaal par. 8.3) Er ontstond hierdoor een extra grootmacht in Europa. 1= Groot-Brittannië 2= Frankrijk 3 = Rusland 4= Oostenrijk-Hongarije 5= Osmaanse Rijk ( in verval ) Grootmachten in Europa 1815 Europa

2 Duitsland was na de nederlaag van Frankrijk niet alleen een politiek-militaire grootmacht, maar door de snelle economische groei (als gevolg van de industrialisatie na 1870) ook een economische grootmacht geworden. Het bestaande machtsevenwicht zou hierdoor ernstig bedreigd worden. Opmerking: De Verenigde Staten van Amerika waren in diezelfde tijd ook uitgegroeid tot een economische wereldmacht. Maar zij voerden een politiek van isolationisme: zij wilden zich niet met de internationale politiek bemoeien. 2

3 Duitse keizerrijk ontstaan door oorlogen. Dit was Bismarcks politiek van Blut und Eisen. Bismarck had gewonnen en wilde de winst nu behouden! NA 1871 politiek van Bismarck gericht op handhaving van een nieuw machtsevenwicht = ALLIANTIEPOLITIEK (v.b. syllabus) Duitsland had veel buitenland en dat was volgens Bismarck alleen in bedwang te houden door coalitievorming. Allianties (coalitie of bondgenootschap tussen staten) moesten dus worden aangegaan in het voordeel van Duitsland. Allianties zouden de veiligheid van Duitsland garanderen en de erfvijand Frankrijk isoleren. 3

4 Handhaving van machtsevenwicht door Bismarcks systeem van allianties (1887) O.a. * Tweebond: D+O-H, * Driekeizersbond: D+O-H+R, * Driebond: D+I+O-H Bismarck probeer met zijn politiek het machtsevenwicht te handhaven. Handhaving van machtsevenwicht door Bismarcks systeem van allianties (1887) O.a. * Tweebond: D+O-H, * Driekeizersbond: D+O-H+R, * Driebond: D+O-H+I 4

5 De conferentie van Berlijn ( ) (zie ook par 8.2) is een voorbeeld van Bismarcks politiek om het machtsevenwicht te handhaven (= alliantiepolitiek) Maar de conferentie is ook een gevolg van de toegenomen druk in Duitsland zelf om ook koloniën te willen bezitten. Verklaringen: economisch : Duitsland werd pas in 1871 een nationale staat, na de snelle industrialisatie die daarop volgde had men veel behoefte aan grondstoffen en afzetmarkten. politiek: Duitsland onder leiding van keizer Wilhelm II is niet langer tevreden met de bestaande situatie en wil een belangrijkere plaats op het wereldtoneel (zie volgende dia) Tekst: Europese vrede Bismarck voert een verzoenende buitenlandse politiek en nodigt de Europese mogendheden uit in Berlijn om te voorkomen dat conflicten uit de hand lopen. Afrika wordt hierbij onderling verdeeld. Na conferentie van Berlijn wordt Bismarck in deze karikatuur afgebeeld als een trotse pauw. 1888: Een nieuw tijdperk (discontinuïteit door) breekt aan door: 1.de troonsbestijging van Wilhelm II (1888) en 2. het ontslag van Bismarck (1890) Duitsland onder leiding van keizer Wilhelm II is niet langer tevreden (wil Platz an der Sonne ) met de bestaande situatie en wil een belangrijkere plaats op het wereldtoneel. Deze nieuwe politiek heet WELTPOLITIK (v.b. syllabus). Deze politiek van keizer Wilhelm II is in tegenstelling tot de alliantiepolitiek van Bismarck agressief, nationalistisch en imperialistisch van aard. Deze politiek bleek later ook een belangrijke aanleiding voor de Eerste Wereldoorlog te zijn. De loods (Bismarck) gaat van boord, Keizer Wilhelm II kijkt toe. 5

6 Een nieuw tijdperk Wilhelm II in De Weltpolitik was direct gericht op overzees imperialisme en indirect op een verdere industrialisatie van Duitsland: Het aannemen van de 1 e vlootwet (in 1898) (v.b. syllabus) was een uitwerking van deze nieuwe Weltpolitik : Duitsland ging honderden miljoenen vrij maken waardoor de Duitse industrie oorlogsschepen kon gaan bouwen (= economische groei & werkgelegenheid). Hierdoor kreeg men een grote moderne oorlogsvloot waarmee men een echt wereldrijk kon gaan opbouwen. Meer overzeese koloniën zouden natuurlijk ook weer gunstig zijn voor de aanvoer van grondstoffen en als afzetgebied voor de zich sterk ontwikkelende Duitse industrie (ook hierdoor weer meer economische groei). 6

7 Vlootwet (1898) gevolgen: 1. versterking economische groei 2. toenemend militarisme en start wapenwedloop in Europa, hierdoor werd het machtsevenwicht verstoord! Als reactie op de Duitse plannen gingen ook de Britten en andere landen gingen veel meer geld aan bewapening uitgeven. 3. de relatie tussen Duitsland en Groot-Brittannië verslechtert! 4. Frankrijk, Rusland en Groot-Brittannië zoeken toenadering en sluiten in 1907 een bondgenootschap. Hierdoor werd Duitsland omsingeld door de verbonden Europese grootmachten. De Einkreisung, waar Bismarck altijd voor had gewaarschuwd, was daarmee een feit geworden. Uitgaven aan bewapening Uitgaven aan bewapening In miljoenen Mark Voor dit bedrag hadden alle toenmalige inwoners van Europa een ruim 4-kamer appartement kunnen krijgen! 7

8 Gevolgen: 1. Toename militarisme (groter wordende invloed van het leger op de samenleving) en start wapenwedloop in Europa, hierdoor werd het machtsevenwicht verstoord. Spotprent politiek Keizer Wilhelm II 8

9 Gevolgen: 1. start wapenwedloop in Europa, hierdoor werd het machtsevenwicht verstoord Gevolgen: 1. start wapenwedloop in Europa, hierdoor werd het machtsevenwicht verstoord Wilhelm let op, de boot gaat kantelen! Aantal gebouwde oorlogsschepen per jaar Duitsland Brittannië. 9

10 Opmerking: veel wapens zorgen niet automatisch voor een oorlog maar door de grote invloed van militairen op de samenleving (militarisme) rond 1900 werd de drempel om er een te beginnen wel steeds groter. Vanwege dit militarisme werd een oorlog als oplossing voor conflicten ook een reële optie. Gevolgen: 2. de relatie tussen Duitsland en Groot-Brittannië verslechtert Hoe kunnen we elkaar nu de hand geven? 10

11 3. Frankrijk, Rusland en Groot-Brittannië zoeken toenadering en sluiten in 1907 een bondgenootschap. 3. Frankrijk, Rusland en Groot-Brittannië zoeken toenadering en sluiten in 1907 een bondgenootschap (Tripple Entente). John Bull (Engeland) Russische beer Marianne (Frankrijk) Wilhelm II (Duitsland) Marianne (Frankrijk) 11

12 Duitsland werd omsingeld door de verbonden Europese grootmachten ( Einkreisung ) Systeem van allianties in 1887 Systeem van allianties in 1912 Driebond: D+O-H+It* Triple Entente: GB+Fr+R * Opmerking: Italië heeft de Driebond met O-H en Duitsland in 1914 verlaten en Turkije heeft zich toen als bondgenoot aangesloten. Duitsland ingesloten! Als we nu alle zaken op een rijtje zetten dan kunnen we concluderen dat Europa rond 1910 aan de vooravond van een groot militair conflict stond, omdat: de Weltpolitiek van Wilhelm II de relaties tussen Duitsland en bijvoorbeeld Groot- Brittannië en Frankrijk op scherp had gezet. door de bewapeningswedloop de landen over een groot wapenarsenaal beschikten. vanwege het militarisme was een oorlog om conflicten op te lossen een reële optie. de nationalistische Fransen sinds de nederlaag van 1871 tegen Duitsland uit waren op een revanche en Elzas-Lotharingen terug wilden (zie par 8.3). bij het uitbreken van een gewapend conflict zou het systeem van bondgenootschappen ervoor zorgen dat een groot deel van Europa in een oorlog zou worden meegesleurd. Daarbij kwam dan nog het nationalisme dat zorgde voor grote problemen op de Balkan. 12

13 Welke achterliggende oorzaak van WO I herken je in de afbeeldingen? Welke achterliggende oorzaak van WO I herken je in de afbeeldingen? 13

14 Welke achterliggende oorzaak van WO I herken je in de afbeelding? Daarbij kwam dan nog het nationalisme dat zorgde voor grote problemen op de Balkan. Er leefden daar veel Slavische volken zoals de Serven die streefden naar een eigen staat (nationalisme). Het Slavische Rusland steunde dat streven. Maar de veelvolkerenstaat Oostenrijk-Hongarije was hier fel op tegen omdat ze angst hadden dat het eigen land hierdoor uiteen zou vallen. Veelvolkerenstaat Oostenrijk-Hongarije 14

15 De Balkan nationalistische Directe aanleiding tot de 1 e Wereldoorlog: 28 juni 1914 Aanslag op Frans Ferdinand en zijn vrouw in Sarajevo (hoofdstad van het door O-H ingelijfde Bosnië) door een Servische nationalist. In Europa 1914-Wenen & Sarajevo (1-21 min.) World War 1 in colour (vanaf min ) 15

16 16