4,9. Werkstuk door een scholier 2555 woorden 25 februari keer beoordeeld. Geschiedenis. Wat is sociale democratie?

Transcriptie

1 Werkstuk door een scholier 2555 woorden 25 februari ,9 57 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Wat is sociale democratie? Sociaal-democratie staat tegenover het liberalisme, maar er is ook een duidelijk verschil met het communisme. Het socialisme heeft een tussenweg gevonden. Oorspronkelijk stelde het socialisme zich tegenover het kapitalisme op. In die jaren waren communisme en socialisme synoniemen. Na Marx werden ze door sommigen als verschillende, opeenvolgende fasen in de geschiedenis beschouwd, maar de socialistische beweging was toen nog niet duidelijk gescheiden van de communistische. Socialisten aanvaardden het parlement als middelpunt van de politiek. De socialisten wilden hun doel bereiken door een meerderheid te overtuigen van hun ideeën. De socialisten stelden zich links op en die positie hield voor hen in dat ze altijd de meest democratische koers moesten volgen. En groot deel van hun ideeën, zoals algemeen kiesrecht en gelijke kiesdistricten, werden overgenomen uit Engeland, maar waren oorspronkelijk afkomstig uit de Amerikaanse en Franse Revolutie. Ook al waren de socialisten het met de liberalen eens over de parlementaire democratie, over de rol van de staat hadden zij een hele ander opvatting. De liberalen zagen de staat slechts als een scheidsrechter, terwijl de kapitalisten het spel spelen. Volgens de communisten was de staat een omgekochte scheidsrechter die het proletariaat met opzet benadeelde. De socialisten zagen echter dat de kiezers, van wie een steeds grotere meerderheid tot de arbeidersklasse behoorde, de macht van de staat in hun eigen belang zouden gaan gebruiken. Wie was Karl Marx? Karl Marx werd geboren in Trier in Duitsland op 5 mei Zijn vader was een Duitse rechtsgeleerde, zijn moeder was een Nederlandse. Op zeventienjarige leeftijd ging Karl aan de Universiteit van Bonn rechten studeren, maar door gebrek aan belangstelling gaf hij die studie na één jaar op, en ging in Berlijn filosofie studeren. Daarnaast verdiepte Karl Marx zich in geschiedenis en economie. Aan de universiteit van Jena promoveerde hij tot doctor in de filosofie. Pogingen om aan een universiteit benoemd te worden mislukten, omdat de Duitse universiteiten hem te liberaal vonden. In 1842 werd Karl Marx redacteur van de Duitse krant, de Rheinische Zeitung, en hield zich steeds meer bezig met economische vraagstukken, maar wegens zijn radicale opvattingen werd dit blad in 1843 verboden. In 1844 vestigde Marx zich in Parijs, waar hij redacteur werd van de Deutsch Französische Jahrbücher, waarin felle kritiek werd geleverd op de bestaande maatschappij. Door een artikel in dit blad leerde hij de zakenman Friedrich Engels uit Manchester kennen, waarmee hij erg goed bevriend werd. In 1845 werd Karl Marx gedwongen Parijs te verlaten. Hij vestigde zich in Brussel samen met Friedrich Engels en zij sloten zich aan bij de socialistische beweging. Samen schreven zij het Communistisch Manifest. In Pagina 1 van 6

2 1848 vertrokken Marx en Engels naar Duitsland om actief deel te nemen aan de revolutie. Dit mislukte en Marx werd opnieuw verbannen. Hij vestigde zich nu in Londen, waar hij de rest van zijn leven verbleef. In 1867 verscheen de eerste druk van Das Kapital, het beroemdste boek dat de grondslag vormde voor het Marxisme. Volgens de theorie van Marx veroorzaakt de invoering van machines een verlaging van de kosten van het levensonderhoud en dus van de lonen. Marx neemt aan dat arbeid de enige factor is die meerwaarde oplevert. Volgens Karl Marx zullen de "krachten" in de bestaande kapitalistische maatschappij deze omvormen tot de collectivistische maatschappij. Marx onderscheidt (voorspelt) daarin de volgende vijf krachten: 1. De concentratietheorie. Grote ondernemingen zouden steeds groter worden. Ze zouden door concurrentie zorgen dat de kleine bedrijven verdwenen en alleen de groten overbleven. 2. De accumulatietheorie. De eigenaars van de bedrijven zouden daadoor steeds rijker worden, tot alle rijkdom in handen was van een kleine groeprijke mensen. 3. De Verelendungstheorie, Elend is Duits voor ellende. De bourgeoisie zou met zijn grote macht de arbeiders steeds meer onderdrukken, zodat die het veel slechter kregen. 4. De crisistheorie. Wordt afgeleid uit de wet van de steeds maar dalende winstvoet. Het gaat de bedrijven steeds slechter, waardoor arbeiders worden ontslagen. Hierdoor ontstaat weer sociale ellende. 5. De ineenstorting ("Zusammenbruch") van de kapitalistische maatschappij. De crises zullen elkaar steeds sneller opvolgen en de positie van de arbeiders zal voortdurend slechter worden. 6. Klassenstrijd. Volgens Marx was de geschiedenis een voortdurende strijd geweest tussen de klassen, tussen arm en rijk, machtig en machteloos. Door de accumulatie en verelendung zou het verschil tussen arm en rijk zo groot worden dat de arme mensen het niet meer zouden verdragen. Dan zou er een laatste klassenstrijd komen. De proletariërs, het grootste deel van de mensen dus, zouden zonder veel moeite de macht afnemen van de kleine groep rijke eigenaars. Deze ontwikkeling zou onvermijdelijk zijn. Karl Marx overleed in 1883 in Londen. Wie was Friedrich Engels? Friedrich Engels is Geboren op 28 november 1820 in Barmen in Duitsland. Hij was bevriend met Karl Marx. Zijn inspiratiebronnen waren Georg Wilhelm, Friedrich Hegel en Ludwig Feuerbach. Friedrich Engels werkte met Karl Marx aan de filosofie die we nu kennen als het marxisme. Uit hun analyse van de geschiedenis volgde dat de verschillen tussen de maatschappelijke klassen opgeheven zouden moeten worden. Deze theorie staat bekend als het historisch materialisme. Omdat de geschiedenis zich volgens een noodzakelijk patroon zou ontwikkelen vond Engels het niet nodig om een gewelddadige revolutie te bewerkstelligen. De opstand zou vanzelf komen, als de tijd daar rijp voor was. Engels hield zich voornamelijk bezig met de uitwerking van de filosofische grondslagen van het marxisme. Hij voltooide na Marx dood in 1883 Das Kapital. Zijn hoofdwerk Das Communistisch Manifest of Manifest der kommunistischen Partei maakte hij samen met Karl Marx. Die Entwicklung des Sozialismus is ook een door hem geschreven boek.. Bekende uitspraken van Friedrich Engels zijn: 'Proletariërs aller landen, verenigt U! De staat wordt niet afgeschaft, hij sterft af. De bevrijding van de vrouw zal pas mogelijk worden, wanneer zij op grote schaal deel kan nemen aan de productie en huishoudelijk werk haar nog in maar in kleine mate in beslag neemt. Opmerkelijk is dat Pagina 2 van 6

3 Engels het vaderschap van een onwettig kind van Marx op zich heeftn genomen, om Marx zo een schandaal te besparen. Friedrich Engels stierf op 5 augustus 1895 in Londen. Het socialisme in Nederland In Amsterdam is in 1878 een socialistische vereniging opgericht; in 1879 volgden andere steden in de provincie Holland dit voorbeeld en in 1881 voegden deze verenigingen, elk met slechts tientallen leden, zich samen tot de Sociaal Democratische Bond. Al sinds1879 beschikten de socialisten over een weekblad, dat later een dagblad werd. Het heette Recht voor allen. Eerst was het eigendom van Ferdinand Domela Nieuwenhuis, maar in 1884 werd het door hem aan de SDB werd overgedragen. Zonder Domela Nieuwenhuis was de opkomst van het Nederlands socialisme niet te denken. Zijn eigenaardige persoonlijkheid heeft de ontwikkeling van de SDB tegelijk mogelijk gemaakt en belemmerd. Dat gebeurde omdat het socialisme in Nederland te vroeg kwam. Het socialisme was beperkt tot enkele Hollandse steden waaronder Amsterdam en Friesland. Het vervulde in het Nederland van de jaren 1880 geen wezenlijke functie. Domela Nieuwenhuis, geboren in 1846 en gestorven in 1919 was een goede Lutherse predikant die in 1879 zijn ambt neerlegde en al zijn energie en geld ging gebruiken voor de bevordering van het socialistische idee. Domela Nieuwenhuis gaf in de politiek vaak de indruk star te zijn, weinig oorspronkelijkheid te bezitten en te lijden aan een gevaarlijke vorm van zelfverheerlijking. Hij was wel een uitermate goede redenaar. Domela Nieuwenhuis had echter vaak de neiging om zichzelf op te offeren voor zijn idealen Domela Nieuwenhuis wilde ook alles alleen doen zonder iemand naast zich. Zo leek de geschiedenis van de SDB vaak de geschiedenis van zijn persoon en zijn overtuigingen te worden. Tot omstreeks 1885 stond de SDB vooraan in de strijd om algemeen kiesrecht. Maar toen het duidelijk werd dat algemeen kiesrecht voorlopig niet zou komen, bleek de SDB noch over een plan noch over de middelen te beschikken om het parlement met geweld tot een andere mening te dwingen. Domela Nieuwenhuis werd in 1888 in de Tweede Kamer gekozen. Hij bleef er tot 1891, maar hij had er geen effect omdat hij veel te geïsoleerd was. Ook had hij even weinig belangstelling als talent voor de wetgevende arbeid. In deze tweede helft van de jaren 1880 kreeg het anarchisme (het streven naar een situatie waarin niemand de leiding heeft) ook vat op de arbeiders van de SDB en Domela Nieuwenhuis begon er zelf langzamerhand eveneens toe te neigen. Het was toen al te laat voor de SDB om nog te profiteren van de vakbeweging, die zich vooral na 1888 ontwikkelde. Na 1891 ging Domela Nieuwenhuis strijden tegen de Duitsers met hun indrukwekkende organisatie, tegen de Friesche Volkspartij en tegen de Nederlandse vakverenigingen. De Friesche Volkspartij stond op het punt om onder te gaan. De SDB behield de trouw van Domela Nieuwenhuis volgelingen, maar had niets goeds meer te bieden aan de politiek. Toen een aantal jongere intellectuelen samen met een handvol arbeiders die met Domela Nieuwenhuis braken, in augustus 1894 een nieuwe partij oprichtten, de Sociaal- Democratische Arbeiders Partij, leek dit een daad van overmoed, omdat slechts een paar honderd leden van de SDB naar de SDAP overgingen. Het socialisme in België De Belgische socialisten vonden dat de wetten te kort schoten maar bleven toch nog geloven in de Pagina 3 van 6

4 mogelijkheid om de kapitalistische maatschappij te vervangen door een socialistische maatschappij en de staat op te heffen. De sociaal-democraten hadden weinig hoop meer op een spontane, alles vernieuwde revolutie en daarom pasten ze zich aan, aan het rustige tempo van de parlementaire hervorming. Zij bleven echter alleen revolutionair tot hun uiteindelijke doel dat voor ogen stond bereikt was. Dat beschouwden zij als de onmisbare voorwaarde die volbracht moest worden voor hun ideaal bereikbaar werd. Dat ideaal was het algemene kiesrecht. Voor Èmile Vandervelde, geboren in 1866 en gestorven in 1938, die uit een goed burgerlijk Frans sprekend milieu kwam, was het socialisme niet hetzelfde als voor de leiders uit de arbeidsklasse. Die vonden dat een wapen bedoeld was om zich te bevrijden uit nood en onderdrukking. Ook betekende het voor hem niet hetzelfde als voor de dichters Gorter en Henriëtte Ronald Holst. Zij vonden het socialisme een stelsel dat het leven en de wekelijkheid verklaart. Het socialisme dat Vandervelde verdedigde was rustig en evenwichtig, zonder agressie en zonder emoties van andere Nederlandse verkondigers van de socialistische ideeën. Hij geloofde dat het kapitalisme de middenklasse deed verdwijnen en was bereid dit af te wachten. De hervorming van de maatschappij vereiste de overname van de grote kapitalistische bedrijven door de staat en de onterving van de burgerlijke erf-families. In 1893 werd het parlement tot herziening van het kiesrecht gedwongen door geweld. In 1899 herhaalde de oppositie opnieuw zo`n succes. Jules Vanderpeereboom probeerde om bepaalde veranderingen in het kiesrecht aan te brengen die de positie van de katholieken zou versterken. Dat leidde tot demonstraties van liberalen en socialisten zowel in als buiten de Kamer. Misschien is dit het gevaarlijkste moment geweest in de Belgische geschiedenis van deze periode. Ook de liberale partij makte de indruk bereid te zijn het risico van een revolutie te aanvaarden. De katholieken weken zeer snel. Vanderpeereboom trad af en zijn opvolger Paul de Smet de Naeyer, voerde een vorm van evenredig kiesrecht in. Dat was voor de liberalen voorlopig voldoende. De socialisten trokken hieruit de conclusie dat zij op deze manier nog veel meer gedaan konden krijgen. Sinds 1879 bestond er een Belgische Socialistische Partij, die zelf een fusie was van de in 1877 opgerichte Vlaamse en Brabantse partij: Brussel Socialistische Partijen. Het probleem van de Belgische arbeidersleiders was niet om aanhang en belangstelling te wekken, maar veeleer om deze samen te brengen in een gezamenlijke krachtige organisatie. De Belgische Socialistische Partij slaagde daar niet in. De Walen, vertegenwoordigers van de meest geïndustrialiseerde streek, bleven hier buiten. Zij voelden geen verwantschap met de Vlaamse Socialisten. In 1882 probeerde de Brusselse arbeider Louis Bertrand, geboren in 1856 en overleden in 1943, samen met De Paepe door een verbond tussen de socialisten en de progressieve liberalen (liberalen die streven naar veranderingen in de samenleving) de kiesrechtactie te verlevendigen, maar ook dit mislukte. Het was niet mogelijk een volkspartij te stichten die putte uit liberale en socialistische bronnen, omdat de progressieve liberalen hun verbinding met de conservatieve liberalen (liberalen die alles bij het oude willen laten en dus geen snelle veranderingen willen) niet wilden verbreken. De voorwaarde voor een sterke arbeiderspartij was, dat de vakvereniging en de andere niet-politieke organisaties van de arbeiders zouden besluiten een politieke actie te voeren en een politiek programma te aanvaarden, met alle ernstige risico`s die daar voor ieder lid persoonlijk aan verbonden waren. Dit gebeurde in De kiesrechtmanifestatie van 1886 was vergeleken met die van 1880 een enorm succes. Er namen zeker tienmaal zoveel mensen aan deel dan in Toen bleek ook dat de Walen voor de ideeën van de werkliedenpartij gevoelig waren geworden. Pagina 4 van 6

5 De zetelverdeling in Nederland Een Tweede Kamer zoals wij die nu kennen hadden ze eind 19e eeuw ook al. Ook toen waren er honderd zetels te verdelen en niet alle partijen waren even groot. Alleen was vroeger het kiesrecht niet hetzelfde als nu. Dit is een zetelverdeling in de Nederlandse Tweede Kamer bij de verkiezingen volgens het kiesrecht naar geschiktheid. In de schema s hieronder kun je zien hoeveel zetels de sociaal-democraten hadden. In het schema van 1888 staan alleen de stromingen. In het schema van 1897 staan al een paar partijen en in de schema s van 1901 en 1905 is er geheel onderscheid gemaakt tussen de verschillende partijen. De partij van de sociaal-democraten is natuurlijk de Sociaal Democratische Arbeiders Partij oftewel de Soc.Dem.Arb.Partij. Zoals je ziet is de Sociaal Democratische Arbeiders Partij in 1888 voor het eerst in de kamer met slechts 1 zetel. Dat aantal zetels groeit na verloop van tijd. Je kunt de Sociaal Democratische Arbeiders Partij vergelijken met de partijen PvdA en D66 die we nu hebben. PvdA heeft de afgelopen verkiezingen 23 zetels gekregen en D66 7. Zo zie je dus dat de sociaal-democraten steeds meer te zeggen kregen. Zetelverdeling in Antirevolutionairen 27 Conservatieven 1 Liberalen 45 Rooms-Katholieken 26 Sociaal-Democraten 1 Overigen 0 Zetelverdeling in 1897 Antirevolutionaire Partij 17 Christelijk-Historischen 1 Liberale Unie 32 Radicalen 4 Rooms-Katholieken 23 Sociaal-Democraten 4 Vrij-Antirevolutionairen 5 Vrij-Liberalen 13 Overigen 1 Zetelverdeling in 1901 Antirevolutionaire Partij 24 Christelijk-Historischen 9 Liberale Unie 20 R.K. Staatspartij 25 Soc.Dem.Arb.Partij 7 Vrij-Liberalen 7 Pagina 5 van 6

6 Vrijzinnig Democr. Bond 8 Overigen 0 Zetelverdeling in 1905 Antirevolutionaire Partij 15 Christelijk-Historischen 8 Liberale Unie 24 R.K. Staatspartij 25 Soc.Dem.Arb.Partij 7 Vrij-Liberalen 9 Vrijzinnig Democr. Bond 12 Overigen 0 Eindconclusie Eerst zullen wij onze hoofdvraag nog een keer vertellen, dan zullen wij een kort maar krachtig antwoord op onze hoofdvraag geven en dan zullen wij ons antwoord uitleggen. Onze hoofdvraag: Kun je de sociaal-democraten uit Nederland en België van voor 1900 vergelijken? Ons antwoord: Ja, dat kun je. Onze uitleg: Er zijn maar minimale verschillen tussen de sociaal-democratie in België en in Nederland. De paar verschillen die er zijn willen we graag even vertellen. Het eerste is dat de sociaal-democratie niet tegelijkertijd doorbrak in de politiek. In België kwam de eerste grote socialistische partij in 1879 tot stand, terwijl dat in Nederland pas in 1881 gebeurde. Natuurlijk had en heeft ieder land zijn eigen politici. Zo had je in België Émile Vandervelde en Louis Bertrand, en in Nederland Ferdinand Domela Nieuwenhuis. Beide landen gebruikten echter de ideeën van Karl Marx, zoals meerdere landen dat deden. Daardoor waren veel van hun ideeën hetzelfde. Wij hopen dat u nu weer wat meer duidelijk is geworden over de sociaal-democratie in Nederland en België. Onze informatie is voornamelijk in de deelvragen verwerkt, want wij konden al voor wij aan dit werkstuk begonnen al antwoord geven op de hoofdvraag. Maar nu pas kunnen wij daar ook een duidelijke uitleg bij geven. Pagina 6 van 6