MARX VOOR BEGINNERS EEN INLEIDING TOT HET MARXISME INSTITUUT MARXISTISCHE STUDIES FRANS DE MAEGD LEUVEN, APRIL 2011

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "MARX VOOR BEGINNERS EEN INLEIDING TOT HET MARXISME INSTITUUT MARXISTISCHE STUDIES FRANS DE MAEGD LEUVEN, APRIL 2011"

Transcriptie

1 MARX VOOR BEGINNERS EEN INLEIDING TOT HET MARXISME INSTITUUT MARXISTISCHE STUDIES FRANS DE MAEGD LEUVEN, APRIL 2011

2 Kleine leesopdracht Noem de belangrijkste bijdragen van Marx aan de hand van de toespraak van Friedrich Engels aan het graf van Karl Marx te Londen, 15 maart 1883

3 Inhoud: LES 1 Het leven van Karl Marx

4 Inhoud: LES 1 Het leven van Karl Marx Het historisch en dialectisch materialisme of Wetenschappelijk Socialisme

5 Inhoud: Het leven van Karl Marx Het historisch en dialectisch materialisme of Wetenschappelijk Socialisme De kritiek op het kapitalisme economisch systeem De antagonistische tegenstellingen van het kapitalisme De uitbuiting (meerwaarde theorie), De concurrentie (crisis).

6 Inhoud: Het leven van Karl Marx Het historisch en dialectisch materialisme of Wetenschappelijk Socialisme De kritiek op het kapitalisme economisch systeem De antagonistische tegenstellingen van het kapitalisme De uitbuiting (meerwaarde theorie), De concurrentie (crisis).

7 Inhoud (vervolg): De staat: Dictatuur van de burgerij De socialistische revolutie Dictatuur van het proletariaat De organisatie van de arbeidersklasse De Communistische Partij De Internationale

8 Het leven van Karl Marx

9 Het leven van Karl Marx 1818: geboren in Trier, uit Joodse ouders, op 5 mei Vader democraat (ideeën v.d. Verlichting) 1835: studeert rechten in Bonn : studeert rechten dan filosofie in Berlijn Aanhanger van Hegel en Feuerbach Thesis over materialisten in de Oudheid (Jena) : Keulen, journalist Rheinische Zeitung Staat aan de kant van de werkers Wordt slachtoffer van censuur 1843: huwelijk met Jenny von Westpahlen

10 Het leven van Karl Marx : Parijs, ontmoeting met Friedrich Engels : Brussel, Kritiek op het utopisch socialisme Het Communistisch Manifest Stichting van de Communistische Bond : Keulen, deelname aan Duitse revolutie tijdens de lente van de revoluties in Europa"

11 Het leven van Karl Marx : Londen Ontwikkelt economische theorie, Het Kapitaal (1867) Ontwikkelt politieke theorie: op basis van de ervaringen van de revoluties in Frankrijk ( ) Organiseert de arbeidersbeweging, De Internationale (1864)

12 Het leven van Karl Marx Geen Marxisme zonder Friedrich Engels

13 Het leven van Karl Marx Geen Marxisme zonder Friedrich Engels Geboren in Wuppertal in 1820, overlijdt in 1895 Runt in Manchester een filiaal van zijn vader Leert de arbeidersklasse en de economie kennen (Marx leert van Engels) Ontwikkelt de leer van Marx (socialisme) Steunt de familie Marx financieel Na de dood van Marx, zet Engels Marx werk verder Tweede Internationale (18 89) Kritiek op het reformisme

14 Het leven van Karl Marx Geen Marxisme zonder Jenny von Westphalen Was van aristocratische afkomst Steunde gans haar leven het werk van Marx Kende heel wat ellende in haar leven

15 De Duitse filosofie De Engelse politieke economie Het Franse socialisme Het denken van Karl Marx, Het marxisme heeft drie bronnen

16 Het filosofisch denken van Karl Marx Het historisch en dialectisch materialisme In de filosofie draait het altijd om volgende begrippen en combinaties van deze begrippen Idealisme: de wereld van de ideeën Materialisme: de wereld van de materie Metafysica: parallelle ontwikkelingen Dialectiek: met elkaar verbonden ontwikkeling Dualisme : men erkent het materialisme en het idealisme Monisme: men erkent alleen het idealisme of alleen het materialisme

17 Het filosofisch denken van Karl Marx Het historisch en dialectisch materialisme Marx en Engels werken hun filosofie uit in Brussel Zij steunen (en leveren kritiek) op het historisch en dialectisch idealisme van Hegel op het (statisch) materialisme van Feuerbach Zie Engels over Feuerbach de filosofie moet zich vanaf niet beperken tot het interpreteren van de wereld maar wel haar veranderen

18 Het filosofisch denken van Karl Marx Het historisch en dialectisch materialisme Idealisme materialisme Idealisme van Hegel De materie is een afbeelding van het Idee De werkelijke dingen en gebeurtenissen komen voort uit de ideeënwereld Materialisme van Marx Onze ideeën komen voort uit ons brein, een product van de hersenen, een product van de mens, een product van de natuur (mens van vlees en bloed)

19 Het filosofisch denken van Karl Marx Het historisch en dialectisch materialisme Metafysica dialectiek Metafysica De dingen en fenomenen ontwikkelen zich min of naast elkaar, parallel met elkaar (bv ontwikkeling van de geneeskunde en de sociologie) Dialectiek De dingen en fenomenen zijn met elkaar verbonden, verstrengeld Alles is met alles verbonden (interactief) Alles is permanent in verandering Veranderingen gebeuren met sprongen (net zoals in de natuur)

20 Het filosofisch denken van Karl Marx Het historisch en dialectisch materialisme Het historisch materialisme Bij Hegel is de geschiedenis niet anders dan het Idee dat op zoek is naar zichzelf (bv naar de eeuwige rechtvaardigheid),. Doorheen de geschiedenis wordt de mens zich steeds meer bewust van (bv) de eeuwige waarden en kan die dan realiseren Bij Hegel is de geschiedenis niet anders dan het Idee dat op zoek is naar zichzelf (bv naar de eeuwige rechtvaardigheid),. De geschiedenis is in de eerste plaats de geschiedenis van de Ideeën

21 Het filosofisch denken van Karl Marx Het historisch en dialectisch materialisme Het historisch materialisme Bij Marx (die het idealisme van Hegel omkeerde) is - de basis van de maatschappij en de geschiedenis:: de economie, de productiewijze, de verhoudingen tussen de klassen in de productie - de motor van de maatschappij en de geschiedenis: de klassenstrijd. Bij Marx zijn het de (onderdrukte en uitgebuite massa s die de geschiedenis maken Veranderingen worden afgedwongen in de klassenstrijd Elke maatschappij kent een ontstaan, een ontwikkeling, een verval en een einde. De grote maatschappelijke veranderingen gebeuren sprongsgewijs (revolutie)

22 Het filosofisch denken van Karl Marx Het historisch en dialectisch materialisme Het historisch materialisme Marx en Engels ontwikkelen het wetenschappelijk socialisme. Het socialisme wordt geen product van utopische ideeën maar wel het product worden van de revolutionaire klassenstrijd en het wetenschappelijk socialisme

23 Het filosofisch denken van Karl Marx Het historisch en dialectisch materialisme Het historisch materialisme FASES in de geschiedenis Primitieve communistische maatschappij (zonder klassen) Slavernij (slavenhouders slaven) Feodaliteit (adel lijfeigenen) Kapitalisme (burgerij arbeiders) Socialisme (arbeiders vroegere burgerij) Communisme (zonder klassen)

24 Het filosofisch denken van Karl Marx Het historisch en dialectisch materialisme Het historisch materialisme Marx in het Communistisch Manifest ( ) De geschiedenis van alle maatschappijen tot op vandaag is een geschiedenis van klassenstrijd (...) De moderne burgerlijke maatschappij, voortgekomen uit de ondergang van de feodale maatschappij, heeft de klassentegenstellingen niet opgeheven. Ze heeft slechts nieuwe klassen, nieuwe voorwaarden van onderdrukking, nieuwe vormen van strijd in de plaats van de oude gesteld.( )

25 Het filosofisch denken van Karl Marx Het historisch en dialectisch materialisme Het historisch materialisme Marx in het Communistisch Manifest ( ) De wapens waarmee de burgerij het feodalisme ten gronde heeft gericht, richten zich nu tegen de burgerij zelf. Maar de burgerij heeft niet alleen de wapens gesmeed die haar de dood brengen, zij heeft ook de mannen geschapen die deze wapens zullen hanteren - de moderne arbeiders, de proletariërs ( ). In dezelfde mate waarin de burgerij, dat wil zeggen het kapitaal, zich ontwikkelt, ontwikkelt zich het proletariaat, de klasse van de moderne arbeiders.( ). Arbeidersklasse = doodgraver kapitalisme Van alle klassen die vandaag tegenover de burgerij staan is alleen het proletariaat een werkelijk revolutionaire klasse.

26

27 Het filosofisch denken van Karl Marx Het historisch en dialectisch materialisme Het historisch materialisme Het socialisme komt niet vanzelf uit voort uit de crisis van het kapitalistisch systeem en de klassenstrijd. Naast de klassenstrijd heeft de arbeidersklasse nood aan - een socialistisch bewustzijn (weten waarvoor men vecht het socialisme) - een organisatie: de Communistische Partij (met haar organisaties; vakbonden, mutualiteiten, )

28 Tot nu bespraken we Het leven van Karl Marx Het historisch en dialectisch materialisme of Wetenschappelijk Socialisme Nu bespreken we ten eerste Kritiek op het kapitalisme economisch systeem Antagonisme van het kapitalisme Uitbuiting (meerwaarde theorie), concurrentie (crisis).

29 Het economisch denken van Karl Marx Eerste fundamentele tegenstelling binnen het kapitalisme De tegenstelling tussen arbeid en kapitaal Warenproductie Waarde van een waar (van een product) = hoeveelheid maatschappelijke noodzakelijke arbeiderstijd Waar geld waar (ruilwaarde van een product in geld uitgedrukt) KAPITALISTISCHE warenproductie Geld waar geld (max. winst, kapitaal accumulatie)

30 Het economisch denken van Karl Marx Eerste fundamentele tegenstelling binnen het kapitalisme De tegenstelling tussen arbeid en kapitaal De meerwaarde Waar haalt de kapitalist zijn winst vandaan? - door concurrentie voordeel. vertelt men ons - door de uitbuiting van de arbeiders zegt Marx VOORBEELD

31 De tegenstelling tussen arbeid en kapitaal Voorbeeld: de productie van een paar schoenen verkocht aan 50 Geproduceerd door 1 arbeider op 1 uur De kapitalist geeft De arbeider geeft Totaal De productiemiddelen : 10 (leer, nagels, touw gereedschap, onderhoud fabriek.) De waarde van zijn arbeid: De kapitalist neemt De arbeider krijgt Om te investeren: 10 Als winst: 30 Zijn loon: 10 Om te overleven samen met zijn gezin (kinderen) 50

32

33 Het economisch denken van Karl Marx De tweede fundamentele tegenstelling in het kapitalisme Dubbele beweging De tegenstelling tussen de georganiseerde productie en de anarchie op de markt Meer produceren om meer winst te maken Minder (loon) betalen om meer winst te maken Gevolg: CRISIS door overproductie Onverkochte producten door teveel productie, door zwakke koopkrachten van de arbeidersgezinnen

34 Het economisch denken van Karl Marx Fundamentele tegenstelling van het kapitalisme De tegenstelling tussen de georganiseerde productie en de anarchie op de markt Karl Marx in het Kapitaal (1867) De uiteindelijke reden van elke crisis ligt altijd in de armoede en de beperkte consumptie van de mensen, tegenover de ongebreidelde groei van de kapitalistische productie

35 Het economisch denken van Karl Marx Kritiek op het kapitalisme (uitbuiting en crisis) Hoe de fundamentele tegenstellingen oplossen? 1. Vechten voor beter loon, met als perspectief het afschaffen van de uitbuiting: de bevrijding van de arbeid 2. De tegenstelling tussen georganiseerde arbeid en anarchie op de markt oplossen, alsook de nood aan nuttige producten voor de mensen lenigen door de planeconomie

36 Het economisch denken van Karl Marx Kritiek op het kapitalisme (uitbuiting en crisis) ALTERNATIEF Vechten voor het socialisme Voorbereiden van de socialistische revolutie Organiseren van de werkers voor hun onmiddellijke belangen, enerzijds voor hun en fundamentele belangen, anderzijds Noodzaak van een communistische arbeiderspartij

37 Tot nu bespraken we Het leven van Karl Marx Het historisch en dialectisch materialisme of Wetenschappelijk Socialisme Kritiek op het kapitalisme economisch systeem Antagonisme van het kapitalisme Uitbuiting (meerwaarde theorie), concurrentie (crisis).

38 Tot nu bespraken we Het leven van Karl Marx Het historisch en dialectisch materialisme of Wetenschappelijk Socialisme Kritiek op het kapitalisme economisch systeem Antagonisme van het kapitalisme Uitbuiting (meerwaarde theorie), concurrentie (crisis).

39 Nu bespreken we : Het politiek denken van Karl Marx De staat Dictatuur van de burgerij De socialistische revolutie Dictatuur van het proletariaat Het organisatorisch werk van Karl Marx De organisatie van de arbeidersklasse De Communistische Partij De Internationale

40 De staat Het politiek denken van Karl Marx De leer van Marx over de staat, de kapitalistische staat en de socialistische staat maakt de KERN uit van het marxisme De (klein) burgerij kan akkoord gaan met het economisch denken van Marx en zij kan de leer van de klassenstrijd van Marx aanvaarden Lenin vatte de politieke leer van Marx, zijn leer over de staat samen in Staat en revolutie (1917) om de Sovjetrevolutie voor te bereiden. Lenin leverde kritiek op de reformist Kautsky in zijn werk De proletarische revolutie en de renegaat Kautsky (1918)

41 Het politiek denken van Karl Marx De staat De staat is niet van alle tijden In de primitieve communistische staat was er geen staat, Waarom niet?

42 De staat De staat is niet van alle tijden Het politiek denken van Karl Marx In de primitieve communistische staat was er geen staat, Waarom niet? Omdat er geen privébezit, omdat er geen klassen bestonden, geen klasse van uitbuiters, geen klassen van uitgebuite mensen De staat ontstaat daar, en wanneer de maatschappij zich opsplits in klassen die elkaar bestreden Om de CONTROLE te krijgen en te behouden, om ORDE te brengen in de maatschappij is een staat nodig De staat is een product van de onverzoenlijke klassenstegenstellingen

43 Het politiek denken van Karl Marx De staat De staat is in handen van de bezittende klasse De staat is een openbare macht, boven de maatschappij. Waaruit bestaat de staat?

44 De staat Het politiek denken van Karl Marx De staat is in handen van de bezittende klasse De staat is een openbare macht, boven de maatschappij. Waaruit bestaat de staat? Uit repressieorganen zoals : het klassengerecht, de politie, het leger, de gevangenissen Het volk is onbewapend Uit de staatsorganen zoals: de regering, de bureaucratie, het parlement. Hoe groter de omvang (gebied, aantal inwoners, ) en hoe groter de tegenstellingen tussen de overheersende klassen en de onderdrukte klasse hoe sterker de staat, de staatsmachine Zelf de meest democratische staat is een onderdrukkings apparaat tegen de werkers. Wat hebben we eigen écht te zeggen? Wat kunnen we echt doe?

45 De staat Het politiek denken van Karl Marx De geschiedenis kende verschillende staatstypes De staat van de slavenhouders De feodale staat, in handen van de adel (en de kerk) De kapitalistische staat, onder controle van de burgerij Het belangrijkste kenmerk van die staten is dat zij de belangen van een minderheid (de bezittende klassen) tegen de (bijna) bezitloze meerderheid verdedigt met vreedzame middelen (als het kan) met geweld (wanneer het - voor hen - moet)

46 De staat Het politiek denken van Karl Marx De burgerij wil ons doen geloven dat er in de wereld nog (slechts) twee soorten staatsmachten bestaan: de dictaturen (alleenheerschappij van één persoon, of van één beperkte groep) de democratieën ( mensenrechten, algemeen stemrecht, meer partijenstelsel, parlement ) Marx verwerpt deze stelling. In elke staat is er enerzijds democratie voor de heersende bezittende klassen en anderzijds dictatuur tegen de werkende meerderheid. Een marxist vraagt zich altijd af: Democratie van wie? Voor wat? Dictatuur van wie? Tegen wie? Tegen wat? Voorbeeld: het fascisme

47 Het politiek denken van Karl Marx De burgerlijke staat Marx analyseerde de ontwikkeling van de Franse burgerlijke staat Parlementaire democratie op basis van beperkt kiesrecht = vreedzame discussies en beslissingen tussen de verschillende fracties van de burgerij. Revoluties zorgen ervoor dat één van de burgerlijke fracties de leiding neemt 1815 Grootgrondbezitters 1830 Bankiers 1848 Middenstand Uit angst voor het proletariaat werken alle fracties samen: parlementaire democratie

48 De burgerlijke staat Het politiek denken van Karl Marx Om zich te beschermen tegen het proletariaat aanvaardt de burgerij de militaire dictatuur van Napoleon III vanaf december 1851 Marx stelde ook vast dat gedurende het verloop van de Franse geschiedenis van 1789 tot 1851 dat de wetgevende macht, het parlement, zwakker wordt ten voordele van de uitvoerende: de regering, de bureaucratie, het leger, de politie

49 De burgerlijke staat Het politiek denken van Karl Marx Marx stelt zich vanaf 1851 de vraag (vraag, die hij nog niet stelde in het Communistisch Manifest): Kan de arbeidersklasse de bestaande staatsmachine overnemen? Kan zij het parlementair systeem zelf indien er algemeen stemrecht is overnemen?

50 De burgerlijke staat Het antwoord is neen. Het politiek denken van Karl Marx De arbeidersklasse heeft een nieuw type staat nodig om de dictatuur van de burgerij (met democratie voor die klasse) te vervangen door de dictatuur van het proletariaat (met democratie voor die klasse) Hoe die arbeiders staat er zal uitzien weet Marx niet, nog niet.

51 Het politiek denken van Karl Marx De eerste socialistische staat: de Commune van Parijs, 1871 Marx volgt de Commune van Parijs van 1871 op de voet, geeft raadgevingen en trekt er de lessen uit. De Commune wordt uitgeroepen na een korte gewapende opstand, het vluchten van de burgerij en democratische verkiezingen Het wordt de eerste arbeidersstaat, de dictatuur v.h. proletariaat Afschaffing van het leger, bewapening van het volk Verkozenen moeten wetten maken en toepassen, werken aan een arbeidersloon. Verkozenen moeten permanent verantwoording afleggen en zijn afzetbaar Scheiding tussen kerk en staat Oprichting van arbeidersateliers Internationalisme (deelname van vreemdelingen aan de Commune)

52 Het politiek denken van Karl Marx De eerste socialistische staat: de Commune van Parijs, 1871 Sociale maatregelen van de Commune van 1871 Deelname van de vrouwen aan het besturen van de Commune Uitstel van huur betalingen, niemand mag uit zijn huis worden gezet Vervanging van Berg van Barmachtigheid door (begin van ) openbare onderstand Pensioen voor weduwe en wezen Gemeente scholen, vakscholen voor jongens en meisjes Vaste contracten, minimum loon (pogingen) Gelijk loon voor leraars en leraressen Erkenning onwettige kinderen

53 Het politiek denken van Karl Marx De eerste socialistische staat: de Commune van Parijs, 1871 De Commune wordt na 72 dagen vernietigd (bloedige week) Marx trekt ook de lessen uit de nederlaag De Commune is veel te zachtmoedig geweest (Ze trok niet onmiddellijk op naar Versailles, liet de burgerij teveel vrijheden in Parijs, liet na de Nationale Bank te bezetten,. De Commune was niet autoritair genoeg (Nationale Garde gaf de macht te snel over, Nationale Garde was te anarchistisch, de Commune voerde haar dreigementen niet uit, )

54 Het politiek denken van Karl Marx De Commune dat is de dictatuur van het proletariaat Lenin zal uit de ervaringen van de Commune leren bij het doorvoeren van de Sovjetrevolutie Lenin zal de dictatuur van het proletariaat als staatsvorm van/voor de arbeiders verdedigen tegen diegenen die rekenen op een democratie voor iedereen Lenin zegt; dat alleen diegenen die de dictatuur van het proletariaat als alternatief op de dictatuur van de burgerij verdigen, echte marxisten kunnen worden genoemd.

55 Het organisatorisch werk van Karl Marx De organisatie van de arbeidersklasse De Communistische Partij Zoals beschreven in het Communistisch Manifest De Internationale De Bond der Communisten ( ) De (Eerste) Internationale ( ) De Tweede Internationale (1889- ) (De Derde Internationale ( )

56 Het organisatorisch werk van Karl Marx De organisatie van de arbeidersklasse Een zelfbewuste klassenpartij is nodig Het proletariaat kan de politieke macht ( ) maar veroveren door de gewelddadige revolutie. Marx en ikzelf hebben sinds 1847 steeds het volgende verdedigd: opdat het proletariaat op de beslissende dag sterk genoeg zou zijn om te overwinnen, is het noodzakelijk dat het een zelfstandige partij vormt, los van en tegengesteld aan alle andere, een klassenpartij, die zich daar ook van bewust is. 1889, Engels "Elke echt proletarische partij heeft altijd de dictatuur van het proletariaat als eerste doelwit van de strijd gesteld. 1872, Engels

57 Het organisatorisch werk van Karl Marx De organisatie van de arbeidersklasse De Communistische Partij moet de klassenstrijd leiden en de arbeidersklasse opvoeden (leren, niet beleren tactiek) "Nooit vergeten dat het socialisme, sinds het een wetenschap is geworden, moet behandeld worden, en dat wil zeggen bestudeerd worden, als een wetenschap! De opdracht zal er dan in bestaan de zo verworven, alsmaar helder wordende opvattingen te verspreiden en de organisatie van de partij en van de vakbonden sterker en sterker te consolideren." 1884, Engels VOORBEELD de crisis analyseren en een alternatief uitwerken

58 Het organisatorisch werk van Karl Marx De organisatie van de arbeidersklasse De Communistische Partij moet het einddoel voor ogen houden Onze sociaal-democraten van vandaag beschouwen de omverwerping van de kapitalistische orde als een ver doelwit en bijgevolg als iets dat geen enkele weerslag heeft op de politieke praktijk van vandaag. De klassenstrijd tussen bourgeoisie en proletariaat erkent men wel op papier maar in de praktijk wordt ze weggemoffeld, gecamoufleerd, verzoet. 1879, Marx

59 Het organisatorisch werk van Karl Marx De organisatie van de arbeidersklasse De Communistische Partij mag haar bestaan niet laten afhangen van de (klein) burgerij door zich aanvaardbaar te maken Die mensen daar (de eerste Duitse SDers zoals Bebel), zij willen de tanden van het socialisme uittrekken en de partij respectabel maken in de ogen van de kleinburgers. 1879, Engels

60 Het organisatorisch werk van Karl Marx De organisatie van de arbeidersklasse De Communistische Partij verbindt zich met alle krachten die strijden tegen het kapitalisme en het burgerlijk systeem Ten tijde van Marx en het Communistisch Manifest zijn dat De Chartistenbeweging in Engeland: een brede strijdbeweging voor sociale en politieke hervormingen De opstandige Polen: hun strijdt voor onafhankelijkheid en voor een agrarische revolutie (het land aan diegenen die het bewerken) De Duitse revolutionairen (ook de burgerlijke) die strijden tegen de monarchie

61 Het organisatorisch werk van Karl Marx De Bond der Communisten ( ) Kan beschouwd worden als een pré-internationale Geboren uit de (Duitse) Bond de rechtvaardigen Marx en Engels vormen deze om: Verandering van naam Verandering van leuze Verandering van programma Verandering van statuten Scheuring en ontbinding in 1850

62 Het organisatorisch werk van Karl Marx De (Eerste) Internationale ( ) Door de ontwikkeling van het kapitalisme - als wereldsysteem -, de groei van het proletariaat en de klassenstrijd is er nood aan een internationale arbeidersorganisatie Op 28 september 1864 wordt de Internationale gesticht tijdens een bijeenkomst van arbeidersorganisaties uit geheel de kapitalistische wereld.

63 Het organisatorisch werk van Karl Marx De (Eerste) Internationale ( ) De inhuldigingsrede van Karl Marx Vaststellingen: Rijkdom en armoede nemen toe. Uitbuiting en armoede zijn een ondragelijke sociale pest geworden in de wereld Na de nederlagen van de revoluties van 1848 kende de industrie een niet te stuiten opgang, nam de politieke reactie toe, greep wanhoop de arbeidersbeweging aan en werden de arbeidersleiders ofwel vervolgd, ofwel omgekocht.

64 Het organisatorisch werk van Karl Marx De (Eerste) Internationale ( ) De inhuldigingsrede van Karl Marx Maar dertig jaar later heeft de arbeidersbeweging opnieuw haar eerste successen In Engeland dwingt de Chartisten-beweging de 10 uren werkdag af. Kennen de coöperatieven in een groeiend succes (deze zijn nuttig als sociale ondersteuning, als instrument van de klassenstrijd maar ze vervangen de strijd voor de bevrijding van de arbeidersklasse niet)

65 Het organisatorisch werk van Karl Marx De (Eerste) Internationale ( ) De inhuldigingsrede van Karl Marx De taken van de Internationale zijn: De emancipatie van alle arbeiders in de wereld Strijd leveren tegen slavernij en racisme De bewegingen voor nationale onafhankelijkheid ondersteunen Vechten tegen alle feodale krachten

66 Het organisatorisch werk van Karl Marx De (Eerste) Internationale ( ) De Internationale was democratisch georganiseerd. Op de jaarlijkse congressen werd (telkens) een algemene raad gekozen De Internationale kon geen richtlijnen geven wel advies Beste voorbeeld: de Adressen van Karl Marx over de Frans-Duitse oorlog van 1870 en de Commune van Parijs van 1871

67 Het organisatorisch werk van Karl Marx De (Eerste) Internationale ( ) Na de nederlaag van de Commune van Parijs slaat de verwarring, de ontgoocheling en de ontmoediging toe De Internationale is verdeeld over de vraag welke lessen de arbeidersbeweging kan trekken uit de nederlaag van de Commune Het anarchisme ondermijnt de Internationale. Bakounin zaait onrust en verdeeldheid De Internationale wordt (feitelijk) opgeheven in 1872 De taak van de internationale arbeidersbeweging is nu sterke nationale massapartijen organiseren.

68 Het organisatorisch werk van Karl Marx De Tweede Internationale (1889 -???) 1889 stichting van de Tweede Internationale te Parijs op initiatief van F. Engels Steunt zich op het marxisme, F. Engels levert kritiek op het reformisme 1904: zware discussie: macht veroveren via parlement of via socialistische revolutie 1914: de belangrijkste SD partijen kiezen voor hun imperialistische burgerij 1919: stichting van de Derde Internationale ( )

69 Wat MARX werkelijk heeft gezegd We overliepen (al te snel): Het leven van Karl Marx Het historisch en dialectisch materialisme of Wetenschappelijk Socialisme De kritiek op het kapitalisme economisch systeem De antagonistische tegenstellingen van het kapitalisme De uitbuiting (meerwaarde theorie), De concurrentie (crisis).

70 Alsook, wat MARX heeft gezegd over: De staat: Dictatuur van de burgerij De socialistische revolutie Dictatuur van het proletariaat De organisatie van de arbeidersklasse De Communistische Partij De Internationale

71 De studie en de toepassing van het marxisme dringen zich op, in de verscheurde wereld van vandaag IMAST levert haar (bescheiden) bijdragen voor de bevrijding van de werkers door het uitgeven van Marxistische Studies, het organiseren van vormingen en het beheren van een uitstekend documentatiecentrum

Tijd van burgers en stoommachines De sociale kwestie.

Tijd van burgers en stoommachines De sociale kwestie. Onderzoeksvraag: Waardoor ontstonden het liberalisme en het socialisme, en hoe dachten liberalen en socialisten over de sociale kwestie? Kenmerkende aspect: De opkomst van de politiek maatschappelijke

Nadere informatie

7,5. Samenvatting door Lisette 1239 woorden 18 april keer beoordeeld. Geschiedenis. Russische Revolutie

7,5. Samenvatting door Lisette 1239 woorden 18 april keer beoordeeld. Geschiedenis. Russische Revolutie Samenvatting door Lisette 1239 woorden 18 april 2017 7,5 7 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Russische Revolutie Meeste mensen zijn boeren/boerinnen in Rusland Ze waren straatarm, ze wisten niks en ze gingen

Nadere informatie

CPN. Manifest der Communistische Partij

CPN. Manifest der Communistische Partij CPN Manifest der Communistische Partij Een spook waart door Nederland het spook van het communisme. Alle machten van het oude Nederland hebben zich tot een heilige drijfjacht tegen dit spook verbonden,

Nadere informatie

4. De politieke en sociale ontvoogding. marxisme, socialisme, arbeidersbeweging en christendemocratie Pionier 5 p p.111

4. De politieke en sociale ontvoogding. marxisme, socialisme, arbeidersbeweging en christendemocratie Pionier 5 p p.111 4. De politieke en sociale ontvoogding marxisme, socialisme, arbeidersbeweging en christendemocratie Pionier 5 p. 98-107 + p.111 Instap kijkfragment: De Anjerrevolutie in Portugal in 1974 en een nieuwe

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 1 t/m 9

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 1 t/m 9 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 1 t/m 9 Samenvatting door een scholier 3000 woorden 6 oktober 2009 6 2 keer beoordeeld Vak Geschiedenis 1. Voor industrie was nodig: energiebronnen. grondstoffen.

Nadere informatie

4,9. Werkstuk door een scholier 2555 woorden 25 februari keer beoordeeld. Geschiedenis. Wat is sociale democratie?

4,9. Werkstuk door een scholier 2555 woorden 25 februari keer beoordeeld. Geschiedenis. Wat is sociale democratie? Werkstuk door een scholier 2555 woorden 25 februari 2003 4,9 57 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Wat is sociale democratie? Sociaal-democratie staat tegenover het liberalisme, maar er is ook een duidelijk

Nadere informatie

2,1: Nederlands-Indië, 19 e eeuw

2,1: Nederlands-Indië, 19 e eeuw 2,1: Nederlands-Indië, 19 e eeuw 1830 1870: Javaanse boer werkt voor Nederlandse staat: - cultuurstelsel - Herendiensten van verliespost naar wingewest Vanaf 1870: modern imperialisme particuliere bedrijven

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 6

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 6 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 6 Samenvatting door M. 804 woorden 17 juni 2013 5,5 2 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Bronnen Samenvatting geschiedenis Hoofdstuk 6 Burgers en stoommachines,

Nadere informatie

Союз СоветскихСоциалистических Республик

Союз СоветскихСоциалистических Республик Союз СоветскихСоциалистических Республик SojoezSovjetskichSotsialistitsjeskichRespoeblik http://www.youtube.com/watch?v=hle4inigsee&feature=related De Romanovs De Romanov familie komt in 16313 aan de macht

Nadere informatie

Naam:.. Fotokopie begrippen

Naam:.. Fotokopie begrippen Tl3_begrippen.doc Naam:.. Fotokopie begrippen 1. Het communisme + vragen 2. Rusland rond 1917 + vragen 3. Stalin 4. West-Europa in de tijd van de Industriële Revolutie + vragen 5. De sociale kwestie en

Nadere informatie

Marx, Engels en de Industriële Revolutie

Marx, Engels en de Industriële Revolutie Marx, Engels en de Industriële Revolutie Docent: Jelle de Bont F. de Kloe 444049 Postvak 54 Onderwijsgroep 3 13 maart 2008 Blok BA CW 1D, opdracht 6A Aantal woorden 2122 De Industriële Revolutie bracht

Nadere informatie

Burgers en Stoommachines. Tot 1:20

Burgers en Stoommachines. Tot 1:20 Burgers en Stoommachines Tot 1:20 Wat gaan we leren? 1. Welke gevolgen de technische uitvindingen hadden. 2. Wat er in de grondwet van 1848 stond. 3. Welke groepen minder rechten hadden dan andere groepen.

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 8: Tijd van burgers en stoommachines

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 8: Tijd van burgers en stoommachines Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 8: Tijd van burgers en stoommachines Samenvatting door Larissa 665 woorden 18 januari 2016 5,4 5 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Hoofdstuk 8: Tijd van

Nadere informatie

Hoofdstuk 5: Koude Oorlog en Dekolonisatie

Hoofdstuk 5: Koude Oorlog en Dekolonisatie Hoofdstuk 5: Koude Oorlog en Dekolonisatie Geschiedenis VWO 2011/2012 www.lyceo.nl Nieuwe ontwikkelingen na de Tweede Wereldoorlog Nieuwe machtsverhoudingen: Verenigde Staten en de Sovjet-Unie nieuwe supermachten

Nadere informatie

INLEIDING TOT DE MARXISTISCHE ECONOMIE. Nick Deschacht

INLEIDING TOT DE MARXISTISCHE ECONOMIE. Nick Deschacht INLEIDING TOT DE MARXISTISCHE ECONOMIE Nick Deschacht Inleiding Prof. dr. Ernest Mandel (1923-1995) Overzicht van de cursus 28/3: Basisbegrippen van de marxistische economie 18/4: De ontwikkeling van de

Nadere informatie

Marxisme en Anarchisme

Marxisme en Anarchisme Marxisme en Anarchisme Workers Solidarity Movement Het Marxisme en Anarchisme zijn de twee belangrijkste revolutionaire socialistische theorieën geweest sinds het midden van de vorige eeuw. Maar sindsdien

Nadere informatie

1. WAT VOORAFGING...1 2. HET CONGRES VAN WENEN...2 2.1. BESLISSINGEN...3 2.2. GEVOLGEN...6 2.3. BELANG VAN HET CONGRES VAN WENEN...

1. WAT VOORAFGING...1 2. HET CONGRES VAN WENEN...2 2.1. BESLISSINGEN...3 2.2. GEVOLGEN...6 2.3. BELANG VAN HET CONGRES VAN WENEN... HET CONGRES VAN WENEN 1. WAT VOORAFGING...1 2. HET CONGRES VAN WENEN...2 2.1. BESLISSINGEN...3 2.2. GEVOLGEN...6 2.3. BELANG VAN HET CONGRES VAN WENEN...7 3.1. Het Congres van Wenen en de restauratie Het

Nadere informatie

Samenvatting Levensbeschouwing Mens en Maatschappij

Samenvatting Levensbeschouwing Mens en Maatschappij Samenvatting Levensbeschouwing Mens en Ma Samenvatting door Sophie 1047 woorden 6 februari 2017 8,8 3 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Levensbeschouwing Mens & Ma Mensbeeld hoe je jezelf ziet, de

Nadere informatie

Na de WOI vluchtte de keizer naar Nederland

Na de WOI vluchtte de keizer naar Nederland Hoofdstuk 3 Na de WOI vluchtte de keizer naar Nederland Waarom NL? Nederland was een neutraal land. Bleef in NL tot aan zijn dood. Vrede van Versailles Vs, Eng, Fra winnaars. Duitsland als enige schuldig

Nadere informatie

Toetsvragen Geschiedenis toelating Pabo. Tijdvak 7 Toetsvragen

Toetsvragen Geschiedenis toelating Pabo. Tijdvak 7 Toetsvragen Tijdvak 7 Toetsvragen 1 In de Tijd van Pruiken en Revoluties hielden kooplieden uit de Republiek zich bezig met de zogenaamde driehoekshandel. Tussen welke gebieden vond deze driehoekshandel plaats? A

Nadere informatie

SO 2 Tijdvak I AVONDMAVO 2012-2013. Staat en Natie. Dit SO bestaat uit 37 vragen. 29 openvragen en 8 meerkeuze vragen.

SO 2 Tijdvak I AVONDMAVO 2012-2013. Staat en Natie. Dit SO bestaat uit 37 vragen. 29 openvragen en 8 meerkeuze vragen. SO 2 Tijdvak I AVONDMAVO 2012-2013 Staat en Natie Dit SO bestaat uit 37 vragen. 29 openvragen en 8 meerkeuze vragen. In de 17 e en de 18 e eeuw ontstond er in Europa een politieke en filosofische stroming,

Nadere informatie

INLEIDING TOT DE MARXISTISCHE ECONOMIE

INLEIDING TOT DE MARXISTISCHE ECONOMIE INLEIDING TOT DE MARXISTISCHE ECONOMIE 2. Bewegingswetten van het kapitalisme Nick Deschacht Wat is het kapitalisme? Het korte antwoord was: Het kapitalisme is een productiewijze gekenmerkt door veralgemeende

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 Samenvatting door S. 1030 woorden 18 mei 2017 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Geschiedenis samenvatting H2 1: Wetenschappelijke Revolutie 17 e eeuw Kenmerken: Observeren

Nadere informatie

GROTE-LIJN-OVERZICHT VAN TIJDVAKKEN BEHANDELD IN LEERJAAR 1

GROTE-LIJN-OVERZICHT VAN TIJDVAKKEN BEHANDELD IN LEERJAAR 1 GROTE-LIJN-OVERZICHT VAN TIJDVAKKEN BEHANDELD IN LEERJAAR 1 Tijdvak Jagers en boeren; van de eerste mensen 3000 v. C. prehistorie; van de eerste mensen - 3000 v.c. Samenlevingstype: eerst jagers/verzamelaars,

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 Samenvatting door Edo 2719 woorden 30 juni 2014 4,1 7 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Par. 1 Pas de laatste 200 jaar maken we gebruik van

Nadere informatie

Arbeiders organiseert u! CNV Senioren 29 maart 2017

Arbeiders organiseert u! CNV Senioren 29 maart 2017 Arbeiders organiseert u! CNV Senioren 29 maart 2017 Industriële revolutie Engeland, Frankrijk en België ontwikkelen Nederland tot 1850 achtergebleven De arbeidersklasse Werken in fabrieken Arbeidersklasse

Nadere informatie

redacteur te worden. Vanaf oktober 1842 werd Marx hoofdredacteur en verhuisde hij van Bonn naar Keulen. Onder de redactie van Marx ontwikkelde de

redacteur te worden. Vanaf oktober 1842 werd Marx hoofdredacteur en verhuisde hij van Bonn naar Keulen. Onder de redactie van Marx ontwikkelde de Marxistische FAQ Bepaalde vragen over het marxisme komen vaak terug. Er heersen bovendien veel misverstanden rond het marxisme. Die misverstanden komen enerzijds voort uit de propaganda van de heersende

Nadere informatie

Indelen 1. Voor in het schrift komen de aantekeningen te staan en ook de uitwerkingen 2. Achterin het schrift komen de opdrachten te staan

Indelen 1. Voor in het schrift komen de aantekeningen te staan en ook de uitwerkingen 2. Achterin het schrift komen de opdrachten te staan Antwoordkernen bij Eureka 3M, Amersfoort 2014-2015 Antwoordkernen zijn vrijwel nooit volledige zinnen. Antwoordkernen geven alleen aan, wat er beslist in het antwoord moet staan. De bedoeling is, dat je

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2, Een trage revolutie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2, Een trage revolutie Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2, Een trage revolutie Samenvatting door een scholier 935 woorden 23 november 2003 6,8 32 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sfinx HOOFDSTUK 2 EEN TRAGE REVOLUTIE

Nadere informatie

Profielwerkstuk Geschiedenis Karl Marx

Profielwerkstuk Geschiedenis Karl Marx Profielwerkstuk Geschiedenis Karl Marx Profielwerkstuk door een scholier 5959 woorden 2 juni 2004 6,6 163 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inhoudsopgave Onze deelvragen Hoofdstuk 1: De biografie van Marx

Nadere informatie

Welke wapens worden voor het eerst gebruikt in de Eerste Wereldoorlog? 1. Geweren en gifgas. 2. Machinegeweren en gifgas. 3. Gifgas en pistolen.

Welke wapens worden voor het eerst gebruikt in de Eerste Wereldoorlog? 1. Geweren en gifgas. 2. Machinegeweren en gifgas. 3. Gifgas en pistolen. Tussen welke twee landen is de Eerste Wereldoorlog begonnen? 1. Engeland en Frankrijk 2. Duitsland en Frankrijk 3. Duitsland en Engeland Nederland blijft neutraal. Wat betekent dat? 1. Nederland kiest

Nadere informatie

HET ONTWERP BEGINSELPROGRAM VAM DE SWP.

HET ONTWERP BEGINSELPROGRAM VAM DE SWP. y' Behoort bij schrijven no. : HET ONTWERP BEGINSELPROGRAM VAM DE SWP. S a m e n v a t t i n g Tijdens een landelijke conferentie van de Bruggroep dd. 12 juli 1959 werd besloten tot de oprichting van een

Nadere informatie

ER IS EEN ALTERNATIEF

ER IS EEN ALTERNATIEF ER IS EEN ALTERNATIEF Terwijl we dit systeem proberen te bevechten en vernietigen is het natuurlijk ook onze taak om onze tijd te besteden aan het nadenken over hoe een wereld er dan wel uit zou moeten

Nadere informatie

Slaaf krijgt vrijheid (vanaf nu: ex-slaaf) en wordt loonarbeider bij zijn baas (vanaf nu: ex-slavenhouder)

Slaaf krijgt vrijheid (vanaf nu: ex-slaaf) en wordt loonarbeider bij zijn baas (vanaf nu: ex-slavenhouder) Samenvatting door M. 1033 woorden 15 juni 2015 6,7 7 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo 7.1 De verlichting Verlichting is het gevolg van de wetenschappelijke revolutie uit hoofdstuk/tijdvak

Nadere informatie

In 1918 is na vier lange jaren vechten de eerste wereldoorlog voorbij. In een trein in frankrijk wordt de wapenstilstand getekend.

In 1918 is na vier lange jaren vechten de eerste wereldoorlog voorbij. In een trein in frankrijk wordt de wapenstilstand getekend. Een wapenstilstand is niet hetzelfde als een vrede. Daarover gaan de landen vanaf januari 1919 in het paleis van versailles bij parijs lang over praten... In 1918 is na vier lange jaren vechten de eerste

Nadere informatie

Tijd van pruiken en revoluties 1700 1800

Tijd van pruiken en revoluties 1700 1800 Onderzoeksvraag: Hoe probeerde men tijdens de Franse Revolutie enkele Verlichtingsidealen in praktijk te brengen? Kenmerkende aspect: De democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies

Nadere informatie

2. Russische geschiedenis in de 19e eeuw tot en met de Russische revoluties van 1917

2. Russische geschiedenis in de 19e eeuw tot en met de Russische revoluties van 1917 Boekverslag door M. 1772 woorden 26 november 2001 6.1 113 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Het ontstaan van de Sovjetunie 1. Inleiding: Ik heb als onderwerp het ontstaan van de Sovjetunie gekozen, omdat

Nadere informatie

5,7. Opdracht door een scholier 1331 woorden 3 december keer beoordeeld. Geschiedenis. Wat staat er in dit werkstuk?

5,7. Opdracht door een scholier 1331 woorden 3 december keer beoordeeld. Geschiedenis. Wat staat er in dit werkstuk? Opdracht door een scholier 1331 woorden 3 december 2001 5,7 56 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Wat staat er in dit werkstuk? Dit werkstuk gaat over de Spaanse Burgeroorlog (1936 1940) en dan voornamelijk

Nadere informatie

TROELSTRA IS TERUG LES 1 BENODIGHEDEN LESDOELEN BENODIGDE VOORKENNIS

TROELSTRA IS TERUG LES 1 BENODIGHEDEN LESDOELEN BENODIGDE VOORKENNIS LES 1 Duur 40 à 50 minuten TROELSTRA IS TERUG LESDOELEN 1. Kennismaking met Troelstra. 2. Zin krijgen in toneelstuk, nieuwsgierig worden. 3. Te weten komen wat Troelstra bewoog, armoede, kiesrecht, kinderarbeid.

Nadere informatie

Scriptie Geschiedenis Rusland in de tijd van het communisme

Scriptie Geschiedenis Rusland in de tijd van het communisme Scriptie Geschiedenis Rusland in de tijd van het communisme Scriptie door een scholier 1811 woorden 13 juni 2002 5,6 58 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Wie regeerden er vóór het communisme: 1.1 Rusland

Nadere informatie

Proef Geschiedenis Hoofdstuk 5

Proef Geschiedenis Hoofdstuk 5 Proef Geschiedenis Hoofdstuk 5 Proef door een scholier 1758 woorden 13 juni 2018 5,5 3 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks SAMENVATTING HOOFDSTUK 5: Samenvatting De Industriële Revolutie Vanaf

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Rusland

Samenvatting Geschiedenis Rusland Samenvatting Geschiedenis Rusland Samenvatting door een scholier 2745 woorden 24 februari 2005 4,7 87 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Rusland rond +/- 1900 Autocratie/ tsarisme Autocratie is zelfbestuur,

Nadere informatie

Vonk: Marxistische Studenten

Vonk: Marxistische Studenten Vonk: Marxistische Studenten 1 Inhoud Ten geleide 3 Hoofdstuk 1 Wie was Marx? En Engels? 5 Hoofdstuk 2 Een materialistische dialectiek 8 Hoofdstuk 3 De dialectiek van de geschiedenis 11 Hoofdstuk 4 Werking

Nadere informatie

Werkstuk Geschiedenis Nederland in de 19e eeuw

Werkstuk Geschiedenis Nederland in de 19e eeuw Werkstuk Geschiedenis Nederland in de 19e eeuw Werkstuk door een scholier 2435 woorden 22 januari 2005 6 108 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inhoud: Hoofdvragen: 1: Wat veranderde er in de 19e Eeuw met

Nadere informatie

DE DEMOCRATIE-INDEX GROEP 1: 1815-1848. 3. Hebben alle partijen min of meer gelijke kansen in de campagneperiode?

DE DEMOCRATIE-INDEX GROEP 1: 1815-1848. 3. Hebben alle partijen min of meer gelijke kansen in de campagneperiode? DE DEMOCRATIE-INDEX GROEP 1: 1815-1848 ACHTERGRONDINFORMATIE PERIODE 1815-1848 DE EERSTE JAREN VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN Tussen 1795 en 1813 was Nederland overheerst geweest door de Fransen. In

Nadere informatie

Karl Marx en vervreemding. Geschreven door Erdi Aksoy dinsdag 02 november 2010

Karl Marx en vervreemding. Geschreven door Erdi Aksoy dinsdag 02 november 2010 Karl Marx, de filosoof uit Trier. De man die als filosoof immense invloed uitgeoefend heeft op de huidige politiek. Een persoon die geassocieerd kan worden met het socialisme en communisme, een van de

Nadere informatie

ENIGE SLEUTELBEGRIPPEN NADER VERKLAARD: BOURGEOISIE PROLETARIAAT KLEINE BURGERIJ

ENIGE SLEUTELBEGRIPPEN NADER VERKLAARD: BOURGEOISIE PROLETARIAAT KLEINE BURGERIJ Teksten voor kaderscholing ENIGE SLEUTELBEGRIPPEN NADER VERKLAARD: BOURGEOISIE PROLETARIAAT KLEINE BURGERIJ De walserij, Adolf von Menzel (1815-1905). Menzel was een van de eerste schilders die de industriële

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis 51 een nieuw koninkrijk - 52 liberale revolutie gelijkheid voor iedereen

Samenvatting Geschiedenis 51 een nieuw koninkrijk - 52 liberale revolutie gelijkheid voor iedereen Samenvatting Geschiedenis 51 een nieuw koninkrijk - 52 liberale revolutie 1848-53 gelijkheid voor iedereen Samenvatting door een scholier 2412 woorden 8 mei 2010 6,4 20 keer beoordeeld Vak Geschiedenis

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Rechtstaat en Democratie

Samenvatting Geschiedenis Rechtstaat en Democratie Samenvatting Geschiedenis Rechtstaat en Democratie Samenvatting door A. 1325 woorden 18 mei 2011 6,9 35 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats Samenvatting Geschiedeniswerkplaats Rechtstaat

Nadere informatie

Examenopgaven VMBO-KB 2004

Examenopgaven VMBO-KB 2004 Examenopgaven VMBO-KB 2004 tijdvak 1 dinsdag 25 mei 9.00 11.00 uur GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE KB GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING VBO-MAVO-C Gebruik het bronnenboekje. Dit examen bestaat uit

Nadere informatie

Beginselen van de Socialistiese Partij ALGEMEEN GESCHIEDENIS EN KLASSENSTRIJD

Beginselen van de Socialistiese Partij ALGEMEEN GESCHIEDENIS EN KLASSENSTRIJD Beginselen van de Socialistiese Partij ALGEMEEN GESCHIEDENIS EN KLASSENSTRIJD De geschiedenis van de mensheid is de geschiedenis van de strijd voor het bestaan. Met als belangrijkste kenmerk de klassenstrijd.

Nadere informatie

Samenvatting Levensbeschouwing Hoofdstuk 1 en 2

Samenvatting Levensbeschouwing Hoofdstuk 1 en 2 Samenvatting Levensbeschouwing Hoofdstuk 1 en 2 Samenvatting door A. 1081 woorden 7 februari 2017 0 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Levensbeschouwing Hst. 1 paragraaf 7 Vier factoren bij de mens

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Rusland

Samenvatting Geschiedenis Rusland Samenvatting Geschiedenis Rusland Samenvatting door een scholier 1750 woorden 13 februari 2002 4,3 40 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Pharos Rusland tussen dictatuur en democratie 1860-1924 *van

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Koude oorlog h1 en h2

Samenvatting Geschiedenis Koude oorlog h1 en h2 Samenvatting Geschiedenis Koude oorlog h1 en h2 Samenvatting door een scholier 568 woorden 9 juni 2016 7,3 15 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Kapitalisme-Communisme: Kapitalisme: West -landen:

Nadere informatie

Samenvatting geschiedenis H2 wetenschappelijke revolutie, verlichting en Franse Revolutie 2tm5 2 De verlichting De samenleving wetenschappelijk

Samenvatting geschiedenis H2 wetenschappelijke revolutie, verlichting en Franse Revolutie 2tm5 2 De verlichting De samenleving wetenschappelijk Samenvatting geschiedenis H2 wetenschappelijke revolutie, verlichting en Franse Revolutie 2tm5 2 De verlichting De samenleving wetenschappelijk De samenleving moest op dezelfde manier worden onderzocht

Nadere informatie

Werkstuk Geschiedenis Frankrijk in de tijd van het absolutisme

Werkstuk Geschiedenis Frankrijk in de tijd van het absolutisme Werkstuk Geschiedenis Frankrijk in de tijd van het absolutisme Werkstuk door een scholier 1970 woorden 12 oktober 2005 6,7 72 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdvraag: Hoe beschrijven en verklaren we

Nadere informatie

PROCESDOEL 3 HUMANISEREN VAN HET SAMENLEVEN MET ANDEREN

PROCESDOEL 3 HUMANISEREN VAN HET SAMENLEVEN MET ANDEREN PROCESDOEL 3 HUMANISEREN VAN HET SAMENLEVEN MET ANDEREN 3.1 Exploreren, verkennen en integreren van de mogelijkheden van de mens 3.2 Exploreren, verkennen en integreren van de grenzen van de mens 3.3 Ontdekken

Nadere informatie

Tijd van burgers en stoommachines 1800 1900. 8.6 Emancipatie en democratisering. Onderzoeksvraag: Hoe werd de politiek gedemocratiseerd?

Tijd van burgers en stoommachines 1800 1900. 8.6 Emancipatie en democratisering. Onderzoeksvraag: Hoe werd de politiek gedemocratiseerd? Onderzoeksvraag: Hoe werd de politiek gedemocratiseerd? Kenmerkende aspecten: * Voortschrijdende democratisering, met deelname van steeds meer mannen en vrouwen aan het politiek proces. * De opkomst van

Nadere informatie

Samenvatting door een scholier 2007 woorden 29 januari keer beoordeeld. Geschiedenis Sprekend verleden

Samenvatting door een scholier 2007 woorden 29 januari keer beoordeeld. Geschiedenis Sprekend verleden Samenvatting door een scholier 2007 woorden 29 januari 2005 7 334 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden 1 Wat is een revolutie? Een grote verandering in de samenleving in een korte

Nadere informatie

Rode Jeugd. wil aktie

Rode Jeugd. wil aktie Rode Jeugd wil aktie Onze aktie richt zich eerst op de grootste wantoestandenezoals op de schandalige uitbuiting van de jeugd door de jeugd.lonen 7 de lange werktijden on bet behandelen van de jongeren

Nadere informatie

GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE KB

GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE KB Examen VMBO-KB 2005 tijdvak 1 woensdag 25 mei 9.00 11.00 uur GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE KB Gebruik het bronnenboekje. Dit examen bestaat uit 35 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 50 punten

Nadere informatie

6,3. Werkstuk door een scholier 2593 woorden 31 oktober keer beoordeeld. Geschiedenis

6,3. Werkstuk door een scholier 2593 woorden 31 oktober keer beoordeeld. Geschiedenis Werkstuk door een scholier 2593 woorden 31 oktober 2002 6,3 175 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding In de politiek heb je links en rechts. Het is een gemakkelijke manier om de verschillende opvattingen

Nadere informatie

Antwoordkernen bij Eureka 3MAVO De tijd van Wereldoorlogen H. 4 t/m 14

Antwoordkernen bij Eureka 3MAVO De tijd van Wereldoorlogen H. 4 t/m 14 Antwoordkernen bij Eureka 3MAVO De tijd van Wereldoorlogen H. 4 t/m 14 Antwoordkernen zijn vrijwel nooit volledige zinnen. Antwoordkernen geven alleen aan, wat er beslist in het antwoord moet staan. De

Nadere informatie

Historische context. Verlich/ngsideeën en de democra/sche revolu/es

Historische context. Verlich/ngsideeën en de democra/sche revolu/es Historische context Verlich/ngsideeën en de democra/sche revolu/es 1650 1848 Kenmerkende aspecten 23. Het streven van vorsten naar absolute macht 26. Wetenschappelijke revolu/e 27. Ra/oneel op/misme en

Nadere informatie

Tijd van jagers en boeren? 3000 v. Chr. Prehistorie. Kenmerkende aspecten. Begrippen

Tijd van jagers en boeren? 3000 v. Chr. Prehistorie. Kenmerkende aspecten. Begrippen Tijd van jagers en boeren? 3000 v. Chr. Prehistorie 1. De levenswijze van jager-verzamelaars. 2. Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen. 3. Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen.

Nadere informatie

De frontlinie van de verbeelding

De frontlinie van de verbeelding De frontlinie van de verbeelding Waar vechten wij als kunstenaars tegen? En waar vechten wij als kunstenaars voor? Het antwoord op deze vraag ligt deels in de geschiedenis van progressieve kunst zelf.

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Totalitaire dictatuur en democratie

Samenvatting Geschiedenis Totalitaire dictatuur en democratie Samenvatting Geschiedenis Totalitaire dictatuur en democratie Samenvatting door een scholier 1211 woorden 25 januari 2004 5,4 23 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo GSG alle aantekeninen. 1 Marxisme

Nadere informatie

Samenvatting Levensbeschouwing Hoofdstuk 2, wie is de mens

Samenvatting Levensbeschouwing Hoofdstuk 2, wie is de mens Samenvatting Levensbeschouwing Hoofdstuk 2, wie is de mens Samenvatting door een scholier 1380 woorden 30 november 2011 5,4 20 keer beoordeeld Vak Methode Levensbeschouwing Zin in zin Samenvatting Levensbeschouwing

Nadere informatie

7,2. 1 Wetenschappelijke revolutie. 2 Gevolgen van de wetenschappelijke revolutie. 3 Kenmerken van de verlichting

7,2. 1 Wetenschappelijke revolutie. 2 Gevolgen van de wetenschappelijke revolutie. 3 Kenmerken van de verlichting Samenvatting door een scholier 1776 woorden 11 december 2007 7,2 240 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Geschiedenis samenvatting Hoofdstuk 2; Wetenschappelijke revolutie, verlichting

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis H3

Samenvatting Geschiedenis H3 Samenvatting Geschiedenis H3 Samenvatting door een scholier 2621 woorden 10 mei 2017 1 1 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden 1. Industrialisatie. -Uitvindingen sinds het einde van

Nadere informatie

5,4. Politiek. Wat is democratie? Aanvullende kenmerken van een parlementaire democratie. Samenvatting door een scholier 2462 woorden 1 april 2006

5,4. Politiek. Wat is democratie? Aanvullende kenmerken van een parlementaire democratie. Samenvatting door een scholier 2462 woorden 1 april 2006 Samenvatting door een scholier 2462 woorden 1 april 2006 5,4 23 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Sprekend verleden hfst 5 Hoofdstuk 5 Democratie en de ismen: begrippen blijven,

Nadere informatie

Hitler op weg naar de macht Wie was Adolf Hitler?

Hitler op weg naar de macht Wie was Adolf Hitler? Hitler op weg naar de macht Wie was Adolf Hitler? Iedereen heeft wel eens van Adolf Hitler gehoord. Hij was de leider van Duitsland. Bij zijn naam denk je meteen aan de Tweede Wereldoorlog. Een verschrikkelijke

Nadere informatie

SCHOOLONDERZOEK GESCHIEDENIS

SCHOOLONDERZOEK GESCHIEDENIS SCHOOLONDERZOEK Tijdvak I GESCHIEDENIS Dit onderzoek bestaat uit 40 vragen. Bij dit onderzoek behoort een antwoordblad. Beantwoord de antwoorden uitsluitend op het antwoordblad. Meerkeuze antwoorden worden

Nadere informatie

Praktische opdracht Geschiedenis Karl Marx in Nederland

Praktische opdracht Geschiedenis Karl Marx in Nederland Praktische opdracht Geschiedenis Karl Marx in Nederland Praktische-opdracht door een scholier 6145 woorden 6 oktober 2005 6,7 51 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inhoudsopgave Voorwoord Inleiding Biografie

Nadere informatie

5.7. Samenvatting door een scholier 2067 woorden 24 maart keer beoordeeld. Geschiedenis. Het socialisme

5.7. Samenvatting door een scholier 2067 woorden 24 maart keer beoordeeld. Geschiedenis. Het socialisme Samenvatting door een scholier 2067 woorden 24 maart 2005 5.7 56 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Het socialisme Socialisme: de socialisten wilden dat alle productiemiddelen in handen van de staat kwamen,

Nadere informatie

TIJD VAN PRUIKEN EN REVOLUTIES

TIJD VAN PRUIKEN EN REVOLUTIES TIJD VAN PRUIKEN EN REVOLUTIES Hoofdstuk 4 PARAGRAAF 4.1 Pruikentijd Standenmaatschappij De verlichting VERVAL EN RIJKDOM In de 17 e eeuw was Nederland het rijkste land ter wereld Van stilstand komt achteruitgang

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 Samenvatting door een scholier 1659 woorden 4 maart 2002 5,4 22 keer beoordeeld Vak Geschiedenis De drie fasen van een revolutie: 1.De bestaande regering wordt verdreven

Nadere informatie

1. WAT VOORAFGING...1 2. HET CONGRES VAN WENEN...2 2.1. BESLISSINGEN...3 2.2. GEVOLGEN...6 2.3. BELANG VAN HET CONGRES VAN WENEN...

1. WAT VOORAFGING...1 2. HET CONGRES VAN WENEN...2 2.1. BESLISSINGEN...3 2.2. GEVOLGEN...6 2.3. BELANG VAN HET CONGRES VAN WENEN... HET CONGRES VAN WENEN 1. WAT VOORAFGING...1 2. HET CONGRES VAN WENEN...2 2.1. BESLISSINGEN...3 2.2. GEVOLGEN...6 2.3. BELANG VAN HET CONGRES VAN WENEN...7 3.1. Het Congres van Wenen en de restauratie Het

Nadere informatie

Tijd van pruiken en revoluties 1700 1800

Tijd van pruiken en revoluties 1700 1800 Onderzoeksvraag: Hoe probeerde men tijdens de Franse Revolutie enkele Verlichtingsidealen in praktijk te brengen? Kenmerkende aspect: De democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies

Nadere informatie

3. Tussen idee en praktijk Nationalisme en Liberalisme p

3. Tussen idee en praktijk Nationalisme en Liberalisme p 3. Tussen idee en praktijk 3.1. Nationalisme en Liberalisme p. 50-53 Instap Torre Bela kijkfragment De Anjerrevolutie in Portugal (1974) en de nieuwe samenleving op het landgoed Torre Bela Welke idealen

Nadere informatie

GESCHIEDENIS SO3 TV

GESCHIEDENIS SO3 TV GESCHIEDENIS SO3 TV 2 2014-2015 Dit schoolexamen bestaat uit 42 vragen. Bij meerkeuze vragen antwoorden met hoofdletter schrijven. Geef niet meer antwoorden dan er worden gevraagd. Als er bijvoorbeeld

Nadere informatie

7,3. Samenvatting door een scholier 4078 woorden 22 februari keer beoordeeld. Geschiedenis Sprekend verleden

7,3. Samenvatting door een scholier 4078 woorden 22 februari keer beoordeeld. Geschiedenis Sprekend verleden Samenvatting door een scholier 4078 woorden 22 februari 2009 7,3 328 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden 1: Kenmerken van de industriële samenleving Machines spelen in ons leven

Nadere informatie

Tijd van pruiken en revoluties 1700 1800

Tijd van pruiken en revoluties 1700 1800 Onderzoeksvraag: Op welke gebieden wilden de Verlichtingsfilosofen de bestaande maatschappij veranderen? Rationalisme = het gebruiken van gezond verstand (rede/ratio) waarbij kennis gaat boven tradities

Nadere informatie

Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1

Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1 Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1 Samenvatting door M. 1184 woorden 8 juni 2013 4 3 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Delphi Hoofdstuk 1 De staat kan wetten maken, regels die voor alle

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 8 havo 4

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 8 havo 4 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 8 havo 4 Samenvatting door Ellen 1653 woorden 8 juni 2018 10 1 keer beoordeeld Vak Geschiedenis 8.1 De industriële revolutie Het kenmerkend aspect: de industriële Revolutie

Nadere informatie

Bijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 2. Bronnenboekje b

Bijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 2. Bronnenboekje b Bijlage VMBO-KB 2008 2 tijdvak 2 geschiedenis en staatsinrichting CSE KB Bronnenboekje 800045-2-736b Staatsinrichting van Nederland bron 1 Reclame voor fietsrijlessen voor vrouwen (1896). bron 2 Op de

Nadere informatie

Eén Korea, twee landen

Eén Korea, twee landen 1 Doelgroep De lesbrief is bedoeld voor leerlingen in de onderbouw vmbo, havo en vwo. Het uitwerken van de opdrachten kost de leerling ongeveer een tot anderhalf lesuur (van 50 minuten). De onderzoeksvragen

Nadere informatie

5.5. Boekverslag door L woorden 13 december keer beoordeeld. Geschiedenis. Propaganda. Afbeelding 1:

5.5. Boekverslag door L woorden 13 december keer beoordeeld. Geschiedenis. Propaganda. Afbeelding 1: Boekverslag door L. 1626 woorden 13 december 2004 5.5 53 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Propaganda Afbeelding 1: a. Deze afbeelding is gemaakt in de jaren 30 door Hitler aanhangers. b. Er

Nadere informatie

Maatschappijleer par. 1!

Maatschappijleer par. 1! Maatschappijleer par. 1 Iets is een maatschappelijk probleem als: 1. Het groepen mensen aangaat 2. Het samenhangt met of het is gevolg is van maatschappelijke verandering 3. Er verschillende meningen zijn

Nadere informatie

Samenvatting Economie H 6

Samenvatting Economie H 6 Samenvatting Economie H 6 Samenvatting door een scholier 977 woorden 10 mei 2002 5,8 40 keer beoordeeld Vak Economie Hfst. 6 6.1 - Ideaaltypische omschrijving: omschrijving van het volmaakte model * Vrije

Nadere informatie

Eindexamen filosofie havo 2007-I

Eindexamen filosofie havo 2007-I Opgave 2 Sociale utopieën tussen fantasie en werkelijkheid 8 maximumscore 3 het noemen en uitleggen van het principe van Bloch: hoop 1 een toepassing van het principe hoop op het ontstaan van utopische

Nadere informatie

Eindexamen geschiedenis vwo 2008-II

Eindexamen geschiedenis vwo 2008-II De koloniale relatie tussen Nederland(ers) en Nederlands-Indië In 1596 bereikte een Nederlandse expeditie onder Cornelis de Houtman Bantam. 2p 1 Leg uit welk verband er bestaat tussen deze expeditie en

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 Samenvatting door een scholier 2342 woorden 16 maart 2003 7,4 33 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Geschiedenis, 5 Democratie en de ismen:

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Staatsinrichting van Nederland

Samenvatting Geschiedenis Staatsinrichting van Nederland Samenvatting Geschiedenis Staatsinrichting van Nederland Samenvatting door M. 1255 woorden 6 mei 2015 5,8 23 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Geschiedenis Staatsinrichting van Nederland Grondwet

Nadere informatie

Inhoud. Voorwoord XI. 3 Staatshoofd en ministers 46 3.1 De liefde van een crimineel 46 3.2 De Grondwet 47 3.3 Het Statuut 50

Inhoud. Voorwoord XI. 3 Staatshoofd en ministers 46 3.1 De liefde van een crimineel 46 3.2 De Grondwet 47 3.3 Het Statuut 50 Inhoud Voorwoord XI 1 Nederland vergeleken 1 1.1 Bestaat Nederland nog? 1 1.2 De Staat der Nederlanden 3 1.3 Nederland en de wereld 6 1.4 Vragen en perspectieven 8 1.5 Nederland vergeleken 12 Internetadressen

Nadere informatie

Het Congres van Wenen hertekent Europa (1815) (les 03 5des) Geschiedenis 5MEVO-5EM-5EI-5IW VTI Kontich

Het Congres van Wenen hertekent Europa (1815) (les 03 5des) Geschiedenis 5MEVO-5EM-5EI-5IW VTI Kontich (les 03 5des) Geschiedenis 5MEVO-5EM-5EI-5IW --- www.degeschiedenisles.com --- VTI Kontich 1. Voor het Congres van Wenen a. Rond 1750: het Ancien Regime komt ten einde => Enkele kenmerken van het Ancien

Nadere informatie

Werkstuk Geschiedenis Leninsme en Marxisme

Werkstuk Geschiedenis Leninsme en Marxisme Werkstuk Geschiedenis Leninsme en Marxisme Werkstuk door een scholier 2567 woorden 25 mei 2001 6,6 75 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Lenin (eig. Vladimir Iljitsj Oeljanov; 1870-1924) Russisch revolutionair

Nadere informatie

Inhoudsopgave Politiek en politieke wetenschap Staat en macht Breuklijnen en ideologieën

Inhoudsopgave Politiek en politieke wetenschap Staat en macht Breuklijnen en ideologieën 1 Politiek en politieke wetenschap 17 1.1 Politiek 17 1.2 Variaties in politiek 19 1.2.1 Politiek en territorium 20 1.2.2 De verschuivende culturele grenzen van de politiek 21 1.2.3 De vormen en structuren

Nadere informatie

Eindexamen geschiedenis vwo II

Eindexamen geschiedenis vwo II Ten oorlog! Europese oorlogen 1789-1919. Oorlog als maatschappelijk fenomeen Vanaf de zomer van 1789 trokken veel Franse vluchtelingen naar Oostenrijk. 1p 1 Waarom vormde dit voor het Franse revolutionaire

Nadere informatie

Eindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl II

Eindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl II Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. Staatsinrichting van Nederland 1p 1 In 1848 werd de grondwet in Nederland veranderd. Dit had gevolgen voor de machtsverhouding tussen

Nadere informatie