Samenvatting Geschiedenis H3

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis H3 Samenvatting door een scholier 2621 woorden 10 mei keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden 1. Industrialisatie. -Uitvindingen sinds het einde van de 18 e eeuw, nog steeds bezig. -Energie bronnen sinds de laatste 2 eeuwen, vb: steenkool, gas, olie, elektriciteit. -Grondstoffen Deels uit Europa, deels uit koloniën. -Zeer veel kapitaal Het meeste in de begin periode, door rijke kooplieden en banken. -Voldoende arbeidskrachten vanaf de 18 e eeuw een snelle bevolkingsgroei, door uitvindingen minder arbeidskrachten nodig in de landbouw. Halverwege 18 e eeuw: Industrialisatie in Engeland, 1 eeuw later West-Europa USA, eind 19 e eeuw Oost-Europa Japan en 20 e eeuw Andere landen, bij veel landen bleef landbouw wel het belangrijkst. Begrippen. Industriële revolutie: Periode waarin de landbouw voor de meeste mensen in Europa als belangrijkste middel van bestaan verdrongen werd door de industrie. Industriële samenleving: Een samenleving waarin de meeste goederen in fabrieken worden gemaakt en waar in de meeste mensen in steden wonen. Industrialisatie: verandering van een samenleving waarin landbouw het belangrijkste middel van bestaan is naar een samenleving waarin de industrie het belangrijkste is. 2. De nieuwe machines zijn te duur voor thuis rijke ondernemers lieten werkplaatsen bouwen fabrieken steeds meer arbeiders in steeds meer&grotere fabrieken. De eerste fabrieken werden bij snelstromende rivieren gebouwd konden machines laten draaien. De Fabrieken met stoommachines zaten dichtbij ijzer- en steenkolen mijnen. En arbeiders gingen bij de fabrieken waar ze werkten in de buurt wonen groei steden & nieuwe steden. Massaproductie Voordelen: Sneller en goedkoper betaalbaar. Kapotte onderdelen makkelijk te vervangen. Weinig vakbekwaamheid nodig. Nadelen: Einde werk van de vakbekwame handwerkslieden.. Eentonig werk. Meer spanningen door tempo van de lopende band. Minder aandacht voor de arbeiders als mens nummers in een rij. Slechte werkomstandig heden: Lange werktijden 12/14 hr per dag, 6 dagen in de week. Werkomgeving was ongezond en gevaarlijk veel ongelukken. Kinderarbeid Ongezonder en gevaarlijker, werden slecht behandeld. Werkloos worden was een ramp, zij konden dan alleen in leven blijven als zij door particuliere liefdadigheid werden geholpen. De woonomstandigheden waren slecht, families van soms 12 personen leefden in 1 kamer. Pagina 1 van 6

2 Hygiëne en gezondheidszorg was er ook weinig, er waren open riolen, geen wc s en waterleidingen in huis. Water haalden ze uit pompen, grachten, rivieren, en beken in de omgeving. Er was heel weinig politie en straatverlichting, er waren weinig scholen, arbeidskinderen hadden voor onderwijs geen tijd, en er waren maar weinig dingen de men tijdens zijn (weinige) vrije tijd kon doen. 19 e eeuw verbeteringen: Werktijden 9/10 hr en veiligheidswetten Verbod op kinderarbeid, 1874 in Nl van kinderen tot 12 jaar, 1901 leerplicht. Uitkering in geval van werkeloosheid Overheid stelde eisen aan woningen Ondergrondse riolering Meer veiligheid door straatverlichting (eerst gas, later elektriciteit), meer politie Aantal scholen en bibliotheken werden uitgebreid. Meer vrije tijd toneel, sport, film nam toe. Begrippen. Massaproductie: Productie systeem waarbij veel aantallen van hetzelfde worden gemaakt. Arbeidsverdeling: Maken van producten in verschillende stappen. Lopende band: Brengt een product in wording van arbeider naar arbeider, geen tijdverlies. 3. Kapitalisme; nieuwe vorm van economie. Belangrijkste kenmerken: De arbeider werkt in opdracht van een werkgever, deze is niet aanwezig De meeste bedrijven zijn in handen van particulieren De werkgevers proberen zo veel mogelijk winst te maken. De werkgever is een zakenman die het kapitaal heeft om grondstoffen, werktuigen, vervoermiddelen en lonen te kunnen betalen. scheiding tussen kapitaal en arbeid. Handelskapitalisme. De werkgevers waren vaak kooplieden die via huisnijverheid producten lieten maken. Ontstond in de late middeleeuwen. De kooplieden kochten de grondstoffen vaak in verre landen. Zij verkochten die dan weer en kregen veel winst. Industrieel kapitalisme. De belangrijkste werkgevers waren fabrikanten die in de fabrieken producten lieten maken. De uitvinding van machines leidde vanaf de 18 e eeuw tot het verdwijnen van huisnijverheid en het ontstaan van fabrieken. Naamloze vennootschappen (NV) Tot 1870 waren de meeste ondernemingen nog in handen van 1 eigenaar. Dat veranderde door de groei van het aantal NV s. In een NV bezitten mensen gezamenlijk een bedrijf door aandelen in dat bedrijf te kopen. Fabrikanten wilden namelijk meer geld hebben om hun fabriek uit te breiden of een nieuwe te bouwen. Om aan voldoende geld te komen gingen zij aandelen verkopen. Iedereen die het kocht was mede-eigenaar. De aandeelhouders kregen jaarlijks een deel van de winst. Grote ondernemers kregen invloed. Na 1870 waren er ondernemers die geheel of meer dan de helft eigenaar waren. Deze ondernemers kregen grote invloed op de samenleving. Begrippen. Kapitalisme: Economie waarbij de grond en de bedrijven eigendom zijn van ondernemers, zij willen een zo n groot mogelijke winst maken. Handelskapitalisme: Eerste vorm van kapitalisme waarbij de winst door middel van de handel werd gemaakt. Industrieel kapitalisme: De late vorm waarbij de winst door middel van de industrie gemaakt word. 4. Bevolkingslagen rond 1800 in West-Europa. 1. Kleine bovenlaag van zeer rijke mensen: kooplieden, fabrikanten en edelen. 2. Kleine middenlaag van mensen met bezit. Kleine burgerij=ambachtslieden. Pagina 2 van 6

3 3. Onderlaag van arme boeren, landarbeiders en arbeiders in de steden. Op het platteland woonden ton veel meer mensen dan in de steden. Door de industrialisatie traden er veranderingen op: Meer rijke fabrikanten belangrijkste groep van de bovenlaag, Sterke uitbreiding van de middenlaag Door uitbreidingen van de fabrieken namen fabrikanten mensen aan om van alles te regelen. Ook het personeel in de dienstensector nam toe. Zij verrichten diensten voor andere mensen: dokters, leraren enz, Minder landarbeiders meer fabrieksarbeiders. Veel mensen trokken naar de stad. Oftewel een grotere mogelijkheden om een laag op te schuiven. Het gaat nu niet alleen maar om afkomst en bezit maar wat je presteerde. 5.Conflikt tussen werkgevers en arbeiders. Situatie bij werkgevers: Het gaat vooral om de winst loon van arbeiders het liefst zo laag mogelijk. Regeringen bemoeiden zich weinig, maar kozen de kant van de fabrikanten keurde goed dat de arbeiders die protesteerden werden ontslagen Armoede werd normaal gevonden zij moesten door liefdadigheid worden geholpen De welvaart van de boven- en midden- laag nam sterk toe rijkdom van de fabrikanten in het bijzonder er kwam een steeds grotere kloof. Situatie bij arbeiders: De lonen gingen iets om hoog maar bleven laag in vergelijking met de midden- en boven- laag bleven hun werk- en levensomstandigheden slecht. De arbeiders hadden geen kiesrecht geen invloed op het verbeteren van hun situatie De werkomstandigheden waren zwaar, de werktijden lang, het werk was saai veel mogelijkheden om te verbeteren. Weinig of geen opleiding kans om een hogere baan = heel klein. De groeiende kloof leidde tot felle botsingen. Pogingen om de situatie van de arbeiders te verbeteren: Richten vakverenigingen op. Richten politieke partijen op. Kunstenaars namen het op in hun kunstwerken. Regering nam maatregelen Bovenlaag & politici vonden dan de fabrikanten het moesten besturen. Vanaf 1900 begonnen verschillende landen met het invoeren van sociale wetten, eerst over de beperking van kinderarbeid en werktijden, en later ook over verbetering van de gezondheidszorg en het onderwijs. Ook voerden ze kiesrecht voor alle mannen in. Begrippen. Sociale wetten: Wetten die er voor moeten zorgen dat de zwakkeren in de samenleving worden beschermd. 6. Nationalisme. Wat is het nationalisme? Een stroming die saamhorigheid heel belangrijk vindt. Belangrijke nationalistische ideeën: Het zelfbeschikkingsrecht: Ieder volk moet het recht hebben om een eigen staat te kunnen vormen. De volkssoevereiniteit: Ieder volk moet het recht hebben om zijn eigen bestuur te kiezen. Staatsnationalisme: Het streven van regeringen om het nationaal gevoel bij de bevolking van hun staat tot stand te brengen. Begrippen. Nationale staat: Een staat waarin de mensen zich saamhorig voelen. Nationalisme: Het gevoel van saamhorigheid van een groep mensen die samen een staat vormen, of willen vormen. Nationalisten: aanhangers van het nationalisme. Chauvinisme: Overdreven liefde voor het eigen volk, hierdoor vaak haat tegen andere volken. 7. Conservatisme. Wat is het conservatisme? Een stroming die wilde voorkomen dat er oorlogen gevoerd werden. Pagina 3 van 6

4 Politieke ideeën. Alleen kiesrecht voor de bovenlaag, geen volledige scheiding van Kerk en staat (Elke regering had volgens hen haar macht de danken aan god.) De overheid had dus weinig taken. Economische ideeën. De overheid moet de belangen van het bedrijfsleven beschermen. Mensen zijn ongelijk en daarom mogen de inkomsten verschillen Sociale ideeën. De mens is goed en kwaad, zij moet tot goed gedrag gebracht worden door ouders, onderwijs, kerken en regering. Invloed van het conservatisme. Ze hielpen hun koning na de va van Napoleon weer op de troon, maar de meesten koningen werden geen absolute vorst meer zij moesten zich houden aan een constitutie (grondwet) en werden constitutionele vorsten. Vorm van koningschap waarbij de macht in de grondwet beperkt is. Begrippen. Conservatisme: Het proberen om veranderingen langzaam en voorzichtig door te voeren. (En daarbij rekening te houden met het verleden, zodat alles wat van waarde is, bewaard blijf) 8. Liberalisme. Wat is het Liberalisme? Een stroming die vrijheid heel belangrijk vindt. Politieke ideeën. Vrijheid voor iedereen. Kiesrecht moet uitbreid worden. Volledige scheiding van Kerk en staat. Iedereen moet vrij zijn om zijn eigen godsdienst te belijden. Het volk moet door een grondwet en parlement de macht hebben. De overheid moet weinig taken hebben. Economische ideeën. Vrijheid van handel, productie en arbeid. Verschillen in inkomsten zijn normaal, maar iedereen moet de kans krijgen door hard werken rijker te worden. Sociale ideeën. De overheid moet zich niet met de sociale omstandigheden bemoeien. Het is normaal dat er verschillende bevolkingslagen zijn. Invloed van het Liberalisme. In veel Europese staten slaagden de liberalen erin om de staatsvorm steeds meer naar hun ideeën te veranderen. Je ziet het nog steeds. 9. Socialisme. Wat is het socialisme? Een stroming die gelijkheid heel belangrijk vindt. Politieke ideeën: Gelijkheid voor iedereen eind aan ongelijkheid. Onenigheid onder de socialisten over kiesrecht sociaal-democraten wilden kiesrecht voor iedereen. De communisten wilden de macht door een revolutie. Volledige scheiding van kerk en staat, afkeer van godsdienst sinds 20 e eeuw afkeer van godsdienst. De regering dankt haar macht aan de arbeiders, het proletariaat. De overheid moet veel taken op zich nemen: o Zorgen dat alle burgers het even goed krijgen. o Bepalen wat er wordt geproduceerd. o De hoogte van de lonen en prijzen bepalen. o Zorgen voor goede werkomstandigheden. o Zorgen voor mensen die niet kunnen werken. Economische ideeën: Pagina 4 van 6

5 De overheid moest alle belangrijke bedrijven bezitten. Door belastingmaatregelen wilden zij arme mensen meer en rijke mensen minder laten verdienen. De regering zorgt ervoor dat iedereen verdiend en krijgt wat hij nodig heeft. Sociale ideeën: De overheid moet de mensen socialistisch leren denken; daarvoor moeten onderwijs en kunst worden gebruikt. Socialisten willen een samenleving waarin iedereen gelijk is, dus zonder bevolkingslagen. Invloed van het socialisme: Vanaf de 19 e eeuw werden allerlei hervormingen ingevoerd om de samenleving te verbeteren verbod op kinderarbeid, algemeen kiesrecht, achturige werkdag. Communisten kregen in een aantal landen de macht en probeerden daar een socialistische samenleving op te bouwen toch nog veel ongelijkheid. Begrippen. Socialisme: Een stroming die op sociaal gebied gelijkheid belangrijk vind. Op economisch gebied moeten grond en bedrijven eigendom zijn van de samenleving. Sociaal-democraten: Socialisten voor wie het socialisme en de democratie even belangrijk zijn. Productie middelen: Alles wat nodig is om te kunnen produceren. 10. Confessionalisme. Wat is het confessionalisme? Een stroming die het christendom als uitgangspunt neemt voor politieke partijen. Politieke ideeën. Het opbouwen van een zo christelijk mogelijke samenleving. God heeft verschillen tussen mensen gemaakt en daarom hoeft niet iedereen kiesrecht te hebben. Geen volledige scheiding van Kerk en staat. De regering heeft haar macht te danken aan God, niet aan het volk. De overheid moet zo veel mogelijk overlaten aan de verschillende groepen in de samenleving. Zij heeft nog 3 belangrijke taken: 1. Ervoor zorgen dat christelijke waarden (wat mensen goed of slecht, belangrijk of onbelangrijk vinden.) en normen(regels die van waarden zijn afgeleid) in praktijk worden gebracht. Economische ideeën. Werkgevers en werknemers hebben een eigen taak; zij moeten met elkaar samenwerken. De regering moet het loonbeleid aan werkgever en werknemers overlaten. Sociale ideeën Het gezin is de kern van de samenleving. Het is normaal dat er bevolkingslagen zijn; zij hebben elkaar nodig en moet en elkaar met respect behandelen. Invloed van het confessionalisme. Encyclieken(openbare brieven met richtlijnen)(in de katholieke Kerk) financiële gelijkstelling van het bijzonder onderwijs. 11. Feminisme. Wat is het feminisme? Een stroming die dezelfde rechten voor vrouwen als voor mannen willen. Belangrijke feministische eisen. Gelijke rechten in het gezin. Voor meisjes dezelfde mogelijkheden voor onderwijs als voor jongens. Voor vrouwen dezelfde beroepen als voor mannen. Voor vrouwen hetzelfde loon als mannen voor hetzelfde werk. Kiesrecht ook voor vrouwen. Had het feminisme succes? 1867= eerste Middelbare Meisjesschool, 1871= Aletta Jacobs recht voor studie aan een universiteit, 1918= Suze Groeneweg als eerste vrouw in de 2 e kamer. 12. Imperialisme. Wat is het imperialisme? Het streven van een staat om een groot rijk op te bouwen door het land van andere volken te veroveren. Belangrijke redenen voor het imperialisme. Het zoeken naar grondstoffen. Het zoeken naar afzetgebieden. Het verkrijgen Pagina 5 van 6

6 van macht. Vooruitgang brengen in de wereld. Pagina 6 van 6