ZWEMWATERPROFIEL ZWEMWATER SWIMPLAK EASTERMAR

Transcriptie

1 ZWEMWATERPROFIEL van het ZWEMWATER SWIMPLAK EASTERMAR Actualisatie van 2009 december 2015

2 Voorblad: zwemwater

3 Inhoud Samenvatting 1. Inleiding Werkwijze Huidige toestand Terrein Gebruikers Beheer Veldbezoek Historie Algemeen Fecale verontreiniging Blauwalg Mogelijke risicobronnen Bronnen van fecale verontreiniging Risicofactoren voor blauwalg Andere bronnen van verontreiniging Kwalificatie Maatregelen Literatuur 8.1 Fecale verontreiniging Blauwalgen Overig Potentiële maatregelen Bijlage 1: Foto s veldbezoek Bijlage 2: Uitgevoerde maatregelen

4

5 Samenvatting De huidige Europese Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EC) heeft als doel het beschermen van de gezondheid van zwemmers in oppervlaktewateren. Een verplichting voortkomend uit deze richtlijn is het opstellen van een. In een worden de locatiespecifieke eigenschappen, de historische waterkwaliteit en mogelijke bronnen in kaart gebracht. Na analyse van deze gegevens worden de benodigde maatregelen ter verbetering van de zwemwaterkwaliteit geïnventariseerd. zwemwaterlocatie Dit heeft betrekking op de zwemwaterlocatie. Dit zwemwater ligt aan het Burgumer Mar in de provincie Fryslân, ten noorden van het dorp Eastermar in de gemeente Tytsjerksteradiel. De Feriening foar Doarpsbelang is verantwoordelijk voor het dagelijks beheer. Bij de zwemwaterlocatie zijn geen toiletten aanwezig. bacteriologische zwemwaterkwaliteit Ieder zwemwater krijgt elk jaar een beoordeling conform de Europese Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EC). Dit resulteert in de kwalificatie uitstekend, goed, aanvaardbaar of slecht. De beoordeling van een zwemwater gebeurt na afloop van een badseizoen en wordt gebaseerd op de meetgegevens van de afgelopen vier badseizoenen. Vanaf 2012 wordt voor zwemwater de kwaliteitsindeling volgens deze richtlijn uitgevoerd. De beoordeling van zwemwater van de afgelopen jaren staat in tabel 1. Tabel 1. Jaarlijkse beoordeling van zwemwater. na afloop van badseizoen Intestinale enterokokken Escherichia coli Beoordeling 2012 ( ) goed slecht slecht 2013 ( ) goed slecht slecht 2014 ( ) goed slecht slecht In dit komt naar voren dat de zwemwaterkwaliteit ten aanzien van fecale verontreiniging bij het zwemwater met name wordt beïnvloed door vogels, gevolgd door bezoekers, honden en mogelijk door de recreatievaart. Potentiële maatregelen ter verbetering van de bacteriologische waterkwaliteit zijn: - Terugdringen aantal vogels op en in de zwemwaterzone: Het terugdringen van het aantal vogels kan door de locatie minder aantrekkelijk voor ganzen te maken (gras ligweide niet te kort, verwijderen steiger en vlonders). Elders in gebied aantrekkelijke, open slaapplaatsen creëren, waar vogels naar toe trekken. In geen geval moeten watervogels bij de zwemlocatie worden gevoerd en voedsel- en afvalresten moeten zo snel mogelijk van het strand en ligweide worden verwijderd. - Verwijderen (vogel)poep: Het strand, ligweide en indien (nog) aanwezig de steiger en vlonders regelmatig (liefst dagelijks) controleren op vogel- en hondenpoep en indien aanwezig deze uitwerpselen verwijderen (ook in perioden met minder geschikt zwemweer)

6 - Streng toezien verbod honden (en paarden): Er is geen dagelijks toezicht op het verbod van honden. Het is van belang dat hierop een verscherpt toezicht is en bij signalering hiervan de mensen er op worden aangesproken (door beheerder, dorpelingen en toezichthouders). - Toiletten: Bij de zwemwaterlocatie zijn geen sanitaire voorzieningen aanwezig. Door afwezigheid van een toiletvoorziening bestaat de kans dat bezoekers hun behoefte nabij of in het water doen en resten afspoelen in het water. Het plaatsen van een tijdelijke sanitaire voorziening wordt door de beheerder, in verband met vandalisme, echter niet als optie gezien. blauwalgen Op basis van de beschikbare informatie en ervaringen uit de voorgaande jaren is gebleken dat het risico op proliferatie (snelle vermenigvuldiging) van toxische blauwalgen bij zwemwater aanzienlijk is. Potentiële maatregelen om de kans op proliferatie van blauwalgen te verlagen zijn: - Verbeteren doorstroming zwemwaterzone: In 2012 is door verwijdering van een deel van de rietkraag een eerste maatregel getroffen om meer openheid en stroming te creëren binnen de zwemwaterzone. Deze maatregel blijkt effectief, doordat er vanaf 2012 een afname te zien is in het voorkomen van blauwalgen. De doorstroming ter plaatse is echter nog gering. De zwemwaterzone wordt grotendeels afgeschermd met een gesloten palenrij en een loopsteiger. Uitwisseling van het water in de zwemwaterzone met open water is hierdoor beperkt. Meer openheid draagt bij aan een betere doorstroming/verversing van het water in de zwemwaterzone en zorgt voor een lagere watertemperatuur, wat de groei van blauwalg kan afremmen. De oorzaken van het optreden van blauwalgoverlast zijn niet alleen gebonden aan de locatie zelf, maar ook aan de waterkwaliteit van het gehele Burgumer Mar. Het Burgumer Mar maakt deel uit van het nutriëntrijke boezemwatersysteem, waardoor maatregelen voor een afname van de eutrofiëring niet haalbaar zijn. Problemen met blauwalgen zullen in de toekomst waarschijnlijk aanwezig blijven. overig De in de zwemwaterzone aanwezige (ondergedoken) waterplanten kunnen een gevaarlijke situatie opleveren in verband met mogelijke verstrikking. Daarnaast wordt door een overmatige plantengroei in de zwemwaterzone de kans op zwemmersjeuk verhoogd. Het is belangrijk de zwemwaterzone vrij te houden van (ondergedoken) waterplanten. Het is altijd belangrijk om de badgasten duidelijk te informeren over het gebruik van de zwemwaterzone en te wijzen op het effect van hygiëne in de zwemwaterzone. Door het goed informeren van bezoekers zouden de hygiëne van het strand en de waterkwaliteit ter plaatse van de zwemlocatie kunnen verbeteren. Het is van belang om het publiek gedurende het zwemseizoen tijdig en adequaat voor te lichten in geval van een fecale verontreiniging, proliferatie van blauwalgen of andere omstandigheden die een risico kunnen zijn voor de gezondheid van de zwemmers. Dit dient in eerste instantie bij de zwemwaterlocatie zelf te gebeuren door bebording, maar ook via internet ( of bijvoorbeeld via huis-aan-huisbladen

7 1. Inleiding Dit rapport vormt het voor het zwemwater. Dit zwemwater ligt aan het Burgumer Mar, ten noorden van het dorp Eastermar, in de provincie Fryslân. Het voorliggende betreft een actualisatie van het uit aanleiding In 2006 is de huidige Europese Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EC) van kracht geworden. Het doel van deze richtlijn is het beschermen van de gezondheid van zwemmer in oppervlaktewateren. In de richtlijn zijn bepalingen neergelegd met betrekking tot de monitoring en de indeling van de zwemwaterkwaliteit in kwaliteitsklassen. Een proactief beheer van de zwemwaterkwaliteit wordt voorgeschreven, risico s moeten in kaart worden gebracht in een en maatregelen moeten worden genomen om minimaal een aanvaarbare kwaliteit te kunnen bereiken en blootstelling van zwemmers aan verontreiniging te voorkomen. figuur 1. De ligging van het zwemwater. In Nederland is de richtlijn verder ingevuld via de Wet hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden (Whvbz). doel In het worden risico s voor de gezondheid van de zwemmers geïnventariseerd. Deze risico s worden volgens de richtlijn gekarakteriseerd aan de hand van fecale bacteriën en blauwalgen. De bronnen hiervan worden in het geïnventariseerd en beoordeeld. Vervolgens worden mogelijke maatregelen geformuleerd, waarmee deze risico s verkleind kunnen worden. reikwijdte In een wordt een zwemwater alleen bekeken vanuit de invalshoek van de volksgezondheid van zwemmers. Allerlei andere aspecten, zoals parkeergelegenheid voor auto s, blijven dan ook buiten beschouwing. leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt beschreven welke werkwijze bij de opstelling van dit rapport is gevolgd. In het daarop volgende hoofdstuk wordt de huidige toestand in kaart gebracht en in hoofdstuk 4 staan de bevindingen van de uitgevoerde veldbezoeken. In hoofdstuk 5 volgen de waterkwaliteitsmetingen die op deze plaats in de afgelopen jaren zijn uitgevoerd, waarna in het volgende hoofdstuk de mogelijke risicobronnen voor verontreinigingen zijn geïnventariseerd. Na de kwalificatie van dit zwemwater in hoofdstuk 7, staan in hoofdstuk 8 de bij dit zwemwater uit te voeren maatregelen

8 2. Werkwijze Voor het opstellen van het is het protocol Handreiking bij het opstellen van een (RIZA-Grontmij, juni 2005) als leidraad gebruikt. De handreiking bevat een routekaart, die het mogelijk maakt gestructureerd informatie te verzamelen en te verwerken. figuur 2. Routekaart voor het opstellen van een (bron: Handreiking). Het is opgesteld aan de hand van een gebiedsbeschrijving, een veldbezoek en beschikbare gegevens van de waterkwaliteit van de afgelopen jaren. Voor de analyse van de historische waterkwaliteit vormen de data van de laatste vijf jaar de basis. Op basis van de in de voorgaande stappen verzamelde gegevens, is een lijst opgesteld van alle potentiële verontreinigingsbronnen en routes. Er wordt een inschatting gemaakt in hoeverre een bepaalde bron of bronnen van invloed kunnen zijn op de fecale verontreiniging van het betreffende water. Bovenstaande aanpak resulteert in een algemeen beeld van de zwemwaterlocatie, de omgeving en de mogelijke bronnen die de zwemwaterkwaliteit kunnen beïnvloeden. Als er geen problemen worden geconstateerd, bestaat er weinig aanleiding om maatregelen te nemen. Als er duidelijke verontreinigingsbronnen zijn gevonden en/of de zwemwaterkwaliteit is van onvoldoende kwaliteit, dan biedt het een handvat voor mogelijk te nemen maatregelen

9 3. Huidige toestand 3.1 Terrein ontstaan Het zwemwater vormt onderdeel van het dagrecreatieterrein Eastermar. De zwemplaats is in juli 1998 ingericht. Vóór die tijd werd er al op deze locatie gezwommen. Het is één van de kleinere zwemwaterlocaties in de provincie Fryslân. ligging De zwemwaterlocatie ligt aan de zuidoostzijde van het Burgumer Mar, ten noorden van het dorp Eastermar in de gemeente Tytsjerksteradiel. figuur 3. Omgeving zwemwater. naastliggend grondgebruik Op het grasland rondom het zwemwater wordt extensieve veeteelt bedreven. Gedurende het zwemseizoen staan er enkele weken lang koeien of schapen in deze polder. De dieren kunnen niet op de zwemlocatie zelf komen. Bij de toegangsweg tot de zwemlocatie bevindt zich een gebied met riet en open water, dat zich in noordelijke richting uitstrekt. Dit natuurgebied is aantrekkelijk voor (water)vogels

10 inrichting De inrichting van het terrein is af te lezen in figuur 4. De lengte van de oever van het zwemwater is ongeveer 90 m. Het droge deel van het verblijfsgebied bestaat uit een klein strand en een ligweide met een breedte van ruim 10 m (dwars op de oever). Vlakbij het strand staan speeltoestellen en bij de ligweide zijn prullenbakken aanwezig. Op of in de buurt van de zwemwaterlocatie zijn geen sanitaire voorzieningen aanwezig. Er is geen waterleiding beschikbaar. De zwemwaterzone is afgeschermd met houten palenrijen en een loopsteiger. In het water, langs de oever, liggen twee vlonders. Het water binnen de afbakening is niet dieper dan circa 1,25 m. Het verloop van de waterdiepte bij de zwemlocatie is afgebeeld in figuur 5. Tijdens veldmetingen is gebleken dat er in de zwemwaterzone geen slib is opgehoopt. De bodem bestaat hoofdzakelijk uit zand. De zwemwaterzone ligt enigszins beschermd. Aan de zuidzijde van de zwemwaterzone is een rietkraag aanwezig. figuur 4. De inrichting van het zwemwater

11 figuur 5. De waterdiepte van het zwemwater. kabels en leidingen In de buurt van het zwemwater ligt een hoofdgasleiding. watersysteem Het zwemwater staat in open verbinding met het Burgumer Mar en maakt deel uit van de Friese boezem. Aan de west- en oostkant sluit het Prinses Margrietkanaal op het meer aan en in het noorden en zuiden respectievelijk de Zwemmer en de Lits. Het polderwater wordt met een klein gemaal vanuit de polder naar het Burgumer Mar gepompt. Het lozingspunt van het gemaal ligt dicht bij de zwemlocatie. Ten noorden van de zwemlocatie ligt een natuurgebied, welke in open verbinding staat met het Burgumer Mar. Eén van de open verbindingspunten bevindt zich direct ten noorden van de zwemlocatie. 3.2 Gebruikers Het zwemwater wordt vooral gebruikt door de plaatselijke bevolking. Het afgebakende water is vooral bedoeld voor kinderen. Bij de dagtellingen van het aantal bezoekers in de jaren 2011 tot en met 2014, uitgevoerd door Provincie Fryslân/FUMO, waren zo n bezoekers aanwezig bij zwemwaterlocatie Swimplak Eastermar. De tellingen zijn uitgevoerd in de maand juli (of begin augustus), op een onbewolkte tot licht bewolkte dag met weinig wind en een temperatuur rond 26ºC

12 Volgens medewerkers van de Feriening foar Doarsbelang Eastermar (dagelijks beheer) bedraagt het aantal bezoekers op een mooie dag ongeveer zestig. Vooral ouders met kinderen komen naar de zwemlocatie, maar ook jeugd. Tijdens de bouwvak is het meestal rustig op de zwemlocatie. Het zwemwater is alleen per voet of fiets te bereiken via een ca. 400 meter lang schelpenpad. Er worden geen grotere, jaarlijks terugkerende evenementen gehouden. 3.3 Beheer officieel zwemwater Het is de afgelopen jaren steeds als officieel zwemwater aangewezen in het kader van de Whvbz. De aanwijzing gebeurt door Provincie Fryslân. Het badseizoen loopt van 1 mei tot en met 30 september. beheer en onderhoud Het grondeigendom van het water berust bij de Provincie Fryslân. Het strand en de ligweide zijn evenals de toegangsweg in eigendom bij de gemeente Tytsjerksteradiel. De Feriening foar Doarpsbelang Eastermar is verantwoordelijk voor het dagelijks onderhoud. Het legen van de prullenbakken en het vrijhouden van de zwemlocatie van zwerfafval wordt uitgevoerd door deze vereniging. Zoals eerder genoemd zijn er geen toiletten aanwezig. toezichthouder Provincie Fryslân is in het kader van de Whvbz officieel toezichthouder op de waterkwaliteit van het oppervlaktewater op deze locatie en de overige officiële zwemwaterlocaties in Fryslân. Een officiële locatie is gemarkeerd met een blauw informatiebord (zie figuur 6). Gedurende het badseizoen wordt regelmatig beoordeeld of de hygiënische omstandigheden voldoende zijn. Is dit niet het geval, dan kan een negatief zwemadvies of een zwemverbod worden afgekondigd of kan een zwemwater zelfs worden gesloten. Sinds 2014 is de taak als toezichthouder bij officiële zwemlocaties door Provincie Fryslân gemandateerd aan de Friese Uitvoeringsdienst Milieu en Omgeving (FUMO). waterkwaliteitsbeheerder Wetterskip Fryslân is de waterkwaliteitsbeheerder van dit oppervlaktewater en verantwoordelijk voor de controle van de zwemwaterkwaliteit. Gedurende het badseizoen wordt de waterkwaliteit op een vast monsterpunt (zie figuur 4) tweewekelijks gecontroleerd. Bij aanwijzingen van fecale verontreiniging of blauwalgen wordt de waterkwaliteit (tijdelijk) vaker gemeten. GGD Fryslân De GGD gaat over volksgezondheid en infectieziekten. De GGD ontvangt meldingen via de gemeente, particulier of arts. De GGD verifieert om welke infectieziekte het gaat én of er een oorzakelijk verband bestaat met contact met het oppervlaktewater. De GGD kan de Provincie adviseren tot het instellen van een zwemverbod op een officiële zwemwaterlocatie. informatie Het publiek wordt over het zwemwater voorgelicht via Deze website bevat alle informatie over de officiële zwemlocaties die van belang is voor onder meer de bezoekers

13 informatiebord Bij de zwemwaterlocatie staat een bord met informatie over de gezondheidsaspecten van het zwemmen op de betreffende locatie (zie figuur 6). Deze informatie bestaat uit de laatste beoordeling van dit zwemwater conform de EG-richtlijn: uitstekend, goed, aanvaardbaar of slecht. Daarnaast staan op het bord regels waaraan het publiek zich dient te houden, zodat de kans op ziekteverschijnselen verkleint. Het bord is in beheer bij Provincie Fryslân. figuur 6. Informatiebord van het zwemwater. tabel 2. Op het bord aangegeven regels gooi afval in de prullenbakken verboden vuur te maken verboden voor honden en paarden verboden voor bromfietsen verboden te duiken geen toezicht zwemmen op eigen risico

14 4. Veldbezoek algemeen Het veldbezoek is bedoeld om een indruk te krijgen van de algemene kwaliteit van de zwemlocatie. De bevindingen tijdens het veldbezoek worden verwerkt in het en betrokken bij de analyse van de historische data en mogelijke risicobronnen. Bij voorkeur wordt de zwemlocatie en de omgeving ervan een keer bezocht op een moment dat de stranden daadwerkelijk door bezoekers gebruikt worden. Immers dan kan een goede indruk van de hygiëne verkregen worden, omdat ook zwemmers zelf een bron van bacteriële verontreinigingen kunnen zijn. Overigens leveren bezoeken op rustige dagen ook veel informatie op. Dan wordt een beeld verkregen van andere mogelijke bronnen van verontreiniging, zoals watervogels en huisdieren. veldbezoek Voor onderhavig zijn de veldgegevens ontleend uit de door de Friese Uitvoeringsdienst Milieu en Omgeving (FUMO) uitgevoerde locatiebezoeken bij zwemwater. Deze bezoeken zijn uitgevoerd in het kader van de inspectie van de Hygiëne en Veiligheid Zwemplaatsen in oppervlaktewater (Whvbz). In het kader van bovengenoemde inspectie is de locatie in 2014 door de FUMO bezocht op 4 september. Op deze dag was het onbewolkt en zonnig weer. Er waren geen bezoekers op het strand aanwezig. Bij het locatiebezoek wordt een pas gemaaide en goed verzorgde ligweide aangetroffen. Er worden geen uitwerpselen van honden of vogels op het strand aangetroffen. Wel zijn duidelijk sporen van honden zichtbaar op het strand. In het water zijn veel waterplanten aanwezig. Langs de waterkant wordt een lichtgroene laag/rand van blauwalgen waargenomen en op het overgangsgebied strand/water ligt aangespoeld riet. Bij de speelweide worden sporen van vuur aangetroffen (asresten en brandplekken op picknicktafel). Op een aanwezige vuurschaal lijken resten van paardenpoep aanwezig te zijn. overige veldwaarnemingen Bij eerdere veldbezoeken door de FUMO (juli 2013, tellingen van bezoekersaantallen; juli 2014, melding drijflaag), worden veel ondergedoken waterplanten in de zwemwaterzone aangetroffen. Ten tijde van een bemonsteringsronde in juli 2014 heeft een veldwerker van Wetterskip Fryslân geconstateerd dat er rondom het strandje en op de steiger erg veel vogelfecaliën aanwezig zijn. De foto s van het veldbezoek op 4 september 2014 zijn, evenals de foto s van eerder geconstateerde bijzonderheden, opgenomen in bijlage

15 5. Historie 5.1 Algemeen gezondheidsklachten De afgelopen jaren zijn bij de GGD over dit zwemwater nooit signalen van ziekteverschijnselen binnengekomen. Het is onbekend of dit komt doordat er werkelijk geen ziektegevallen zijn opgetreden of dat die niet gemeld zijn. Er zijn ook geen gezondheidsklachten bekend op grond van andere bronnen. zwemverboden e.d. De afgelopen jaren was de hygiënische kwaliteit van dit zwemwater enkele keren onvoldoende, zie tabel 3. tabel 3. Aantal keer dat de zwemwaterkwaliteit als onvoldoende is aangemerkt. waarschuwing Fecaal negatief zwemadvies zwem verbod waarschuwing Blauwalgen negatief zwemadvies zwem verbod fecaal Waarschuwing: - van 19 augustus 2010 t/m 26 augustus 2010; - van 29 augustus 2012 t/m 5 september blauwalgen Waarschuwing: - van 23 mei 2011 t/m 6 juli 2011; - van 20 juli 2011 t/m 5 september 2011; - van 12 september 2011 t/m einde zwemseizoen 2011; - van 27 juli 2012 t/m 1 augustus 2012 (n.a.v. twee meldingen); - van 17 juli 2014 t/m 23 juli 2014 (n.a.v. melding). overig Er zijn geen problemen geregistreerd met: - zwemmersjeuk; - botulisme; - ziekte van Weil; - zwerfvuil; - overige zogenaamde zwemmersziekten

16 5.2 Fecale verontreiniging Beoordelingskader tijdens badseizoen De Europese Zwemwaterrichtlijn geeft geen normen voor het toetsen van de actuele waterkwaliteit per afzonderlijk monster. De normen voor de actuele waterkwaliteit zijn vastgesteld in de Beslisnotitie werkwijze individuele metingen en meetfrequentie microbiologische parameters zwemwaterrichtlijn van de Stuurgroep Water (2013). De daarin opgenomen signaalwaarden voor aanvullend onderzoek zijn: - Escherichia coli: 1800 kve/100 ml - Intestinale enterokokken: 400 kve/100 ml De bovengenoemde norm voor Escherichia coli wordt vanaf 2013 gehandhaafd. In de periode werd gestuurd op een norm voor Escherichia coli van 2000 kve/100 ml. voorgekomen verontreiniging In principe wordt 11 maal per jaar gemeten of er sprake is van fecale verontreiniging. Bij een overschrijding van één of beide signaalwaarden van de fecale parameters, wordt een aanvullende bemonstering uitgevoerd. Tot 2013 werd de aanvullende bemonstering een week na de reguliere bemonstering uitgevoerd. Vanaf 2013 dient zo snel als mogelijk, maar in ieder geval binnen één werkdag na bekendwording van de resultaten, een aanvullende bemonstering te worden uitgevoerd. Daarnaast werd tot 2013 bij elke overschrijding een waarschuwing afgegeven. Vanaf 2013 worden eerst de resultaten van de aanvullende bemonstering afgewacht, waarna mogelijk een negatief zwemadvies volgt (bij overschrijding signaalwaarde). Uit de meetgegevens over de periode blijkt dat er meerdere malen sprake is geweest van verhoogde gehalten aan Escherichia coli en/of Intestinale enterokokken. Op een zestal data in de periode hebben de aangetroffen verhoogde waarden geleid tot een overschrijding van de norm voor de actuele waterkwaliteit voor één of beide parameters. In tabel 4 is een overzicht opgenomen van de aangetroffen verhoogde gehalten aan Escherichia coli en/of Intestinale enterokokken in de periode De in de tabel gemarkeerde waarden geven een overschrijding van de vastgestelde normen voor de actuele waterkwaliteit aan. tabel 4. Fecale verontreiniging in zwemwater datum Escherichia coli (kve/100ml) Intestinale Enterokokken (kve/100ml) datum Escherichia coli (kve/100ml) Intestinale Enterokokken (kve/100ml) <

17 Naar aanleiding van de locatiebezoeken bij de bemonstering is bij een aantal monsters een opmerking gemaakt in verband met een verhoogde alertheid op verontreinigingen: - 9 augustus 2011: monstername aan lager wal met een harde wind, circa 6 Bft; - 23 juli 2014: veel uitwerpselen van vogels aanwezig rondom het strandje (foto bijlage 1). Uit tabel 4 blijkt dat op of rond één van de twee bovengenoemde data, die met de opmerking over de aanwezigheid van vogelpoep, er ook daadwerkelijk een verhoging of overschrijding van Escherichia coli en/of Intestinale enterokokken is aangetroffen. weersinvloed Om te bepalen of het weer invloed heeft op de bacteriologische kwaliteit van het water, zijn de microbiologische gegevens van het zwemwater vergeleken met de weergegevens van het KNMIstation Leeuwarden. Deze analyse is door de Grontmij uitgevoerd voor de periode 2008 tot en met 2012 (Bronanalyse van het Zwemwater Eastermar, november 2013). Verhoogde waarden van zowel Escherichia coli als Intestinale enterokokken worden regelmatig gemeten na hevige regenbuien en in mindere mate na hoge temperaturen in combinatie met lange zonneschijnduur. De wind lijkt niet van invloed te zijn op de verhoogde waarden. Een eenduidig beeld is niet te bepalen. De genoemde weersomstandigheden komen ook voor wanneer er geen verhoogde waarden van Escherichia coli en Intestinale enterokokken worden gemeten. Er wordt geen eenduidige relatie tussen de bacteriologische waterkwaliteit en de weersomstandigheden gevonden. conclusie Afgaande op de voorgekomen verontreinigingen is het risico op fecale verontreiniging bij het zwemwater matig tot hoog, waarbij er geen eenduidige relatie met de weersomstandigheden is. 5.3 Blauwalg Beoordelingskader tijdens badseizoen De Europese Zwemwaterrichtlijn stelt geen beoordelingskader ten aanzien van de parameter blauwalgen. De afgelopen jaren zijn er verschillende protocollen voor blauwalgen gehanteerd om de actuele zwemwaterkwaliteit per afzonderlijk monster te bepalen. In 2011 is door het Nationaal Wateroverleg (NWO) een nieuw Blauwalgenprotocol vastgesteld. In 2012 is dit protocol geactualiseerd, waarbij voor het bepalen van de blauwalgendichtheid wordt uitgegaan van de concentratie cyanochlorofyl (vast te stellen met een fluoroprobe) en het biovolume. Daarnaast wordt een visuele controle op drijflagen (categorie I, II of III) uitgevoerd. Het Blauwalgenprotocol 2012 geeft een handvat hoe om te gaan met blauwalgen op de locatie. In tabel 5 zijn de risiconiveaus met de bijbehorende concentraties cyanochlorofyl, de drijflaagcategorie en het biovolume met het daarbij behorende advies weergegeven

18 tabel 5. Risiconiveaus blauwalgen (protocol 2012). risiconiveau cyanochlorofyl toxisch (µg/l) drijflaag * biovolume (mm 3 /l) Advies - < 12,5 cat. I < 2,5-1. gering gezondheidsrisico 12,5 75 cat. II 2,5 15 waarschuwing 2. gezondheidsrisico > 75 cat. III > 15 negatief zwemadvies * Toelichting drijflaag categorie: Cat. I: Er zijn (gif)groene bolletjes of draadjes (cellen van blauwalgen) op het oppervlak. In deze situatie is er eigenlijk geen drijflaag aanwezig, er zijn wel drijvende (clusters van) cellen. Cat. II: Er zijn veel cellen en dichte plakkaten op het oppervlak. De waterfase is nog regelmatig zichtbaar. Cat. III: Er zijn veel cellen en dichte plakkaten op het oppervlak. De heldere waterfase is zelden of nooit zichtbaar. De laag heeft enige massa en consistentie en zal niet snel weer mengen in het water. onderzoek blauwalgen Tot en met 2008 werden in geval van drijflagen de microcystine concentratie gemeten. In 2009 en 2010 zijn er bij aanwezigheid van een drijflaag cellen geteld. Vanaf 2011 wordt bij iedere reguliere controlemeting de concentratie aan cyanochlorofyl bepaald middels een fluoroprobe. Bij metingen hoger dan 12,5 µg/l cyanochlorofyl wordt er een quickscan uitgevoerd naar het percentage giftige blauwalgen. Hieruit volgt de concentratie aan cyanochlorofyl toxisch. Indien nodig worden op basis van het cyanochlorofyl toxisch een passende controle en maatregelen uitgevoerd, om zwemmers te beschermen. cyanochlorofyl metingen Vanaf 2011 wordt het cyanochlorofyl standaard gemeten. In tabel 6 zijn de gehalten aan cyanochlorofyl opgenomen, waarbij het aangetroffen gehalte aan cyanochlorofyl toxisch hoger is dan 12,5 µg/l. Tevens is de eerste meting (< 12,5 µg/l) na een verhoogde meting aan cyanochlorofyl toxisch in de tabel opgenomen

19 tabel 6. Cyanochlorofyl verontreiniging in zwemwater datum cyanochlorofyl totaal (µg/l) cyanochlorofyl toxisch (µg/l) datum cyanochlorofyl totaal (µg/l) cyanochlorofyl toxisch (µg/l) * ,5 13, , * , , < laatste meting van zwemseizoen drijflagen In de periode zijn er bij het zwemwater geen blauwalgen aangetroffen in de vorm van een drijflaag of als zichtbaar aanwezige algen in de hele waterkolom. In het laatste geval is er een proliferatie (snelle vermenigvuldiging) van algen aanwezig, welke zich (nog) niet heeft geuit in het vormen van een drijflaag. In 2014 is wel een aantal maal een drijflaag van blauwalgen aangetroffen. 23 juni 2014, kleine drijflaag van algen aanwezig (categorie I) ** ; 16 juli 2014, kleine drijflaag van algen aanwezig (categorie I); 4 augustus 2014, kleine drijflaag van algen aanwezig (categorie I) **. ** Datum niet opgenomen in tabel 6. Het cyanochlorofyl toxisch op deze beide dagen was < 7 µg/l. De aanwezigheid van blauwalgen uit zich in een drijflaag, de concentratie aan blauwalgen in de waterkolom is laag. Vanaf 2012 is door Wetterskip Fryslân het project Metingen blauwalg jaar rond uitgevoerd. Bij dit project is in de periode eens per vier weken gedurende het gehele jaar op een aantal locaties, waaronder in het meer Burgumer Mar, het cyanochlorofyl bepaald middels de fluoroprobe. Een conclusie uit dit onderzoek is dat het project te weinig houvast biedt om de blauwalgproblemen op de zwemlocatie te verklaren en de overlast van blauwalgen vermoedelijk te maken heeft met wind en stroming. Opvallend uit tabel 6 is dat er zich met name in 2011 blauwalgproblemen hebben voorgedaan bij. In de jaren daarop volgend is er slechts een enkele keer een overschrijding van het cyanochlorofyl gemeten en/of een kleine drijflaag aangetroffen. In de eerste helft van 2012 is een deel van de aanwezige rietkraag bij het strandje verwijderd om meer openheid en stroming te creëren in het meest zuidelijke deel van de zwemwaterzone. In dit deel van de zwemwaterzone vond voorheen vaak een proliferatie van blauwalgen plaats. Vanaf het moment dat er meer openheid is gecreëerd (2012) is een afname te zien in het voorkomen van blauwalgen. Deze getroffen maatregel kan als effectief worden beschouwd

20 conclusie Na analyse van gegevens over het vóórkomen van blauwalg in de afgelopen jaren, wordt geconcludeerd dat er een risico bestaat op proliferatie van toxische blauwalgen bij zwemwater. Deze beoordeling is gebaseerd op: - Geregistreerde waarnemingen van blauwalgen in de periode ; - Waargenomen drijflagen van blauwalgen in 2014; - Vanaf 2011 zijn regelmatig concentraties cyanochlorofyl gemeten van boven de 12,5 µg/l; - Uit quickscans bleek dat het percentage tot 100% toxische blauwalgen kon oplopen; - In de jaren zijn (langdurige) perioden met waarschuwingen afgegeven door de Provincie als gevolg van toxische blauwalgen in de waterkolom. Opgemerkt wordt dat na de verwijdering van een deel van de rietkraag (in 2012), er een afname te zien is in het voorkomen van blauwalgen. De getroffen maatregel heeft een positieve bijdrage geleverd aan meer openheid en stroming en dit is gunstig ten aanzien van het voorkomen van blauwalgenoverlast

21 6. Mogelijke risicobronnen 6.1 Bronnen van fecale verontreiniging bronanalyse onderzoek Voor het zwemwater heeft Grontmij, in opdracht van Wetterskip Fryslân, in de periode 2012/2013 een onderzoek uitgevoerd naar bronnen van fecale verontreinigingen. In dit onderzoek zijn alle mogelijk van invloed zijnde bronnen van fecale verontreiniging en routes naar de zwemlocatie geïnventariseerd. De volgende bronnen zijn hierbij als potentiële bron voor fecale verontreiniging naar voren gekomen: bezoekers, honden, vogels, recreatievaart, agrarisch achterland, ongerioleerde lozingen en overstorten. maatregelen Naar aanleiding van het in 2012/2013 uitgevoerde bronanalyse onderzoek zijn bij het Swimplak Eastermar een aantal maatregelen getroffen om fecale verontreiniging vanaf de zwemwaterlocatie zelf te minimaliseren. Voor het zwemseizoen 2014 zijn tussen de gemeente, dorpsbelang en de dagelijks beheerder de volgende maatregelen afgesproken: - extra bord plaatsen met verboden voor honden (nabij info bord bij toegangsweg), actie gemeente; - extra bord plaatsen met (ludieke) uitleg over poep en zwemwater (nabij info bord bij zwemplek), actie gemeente; - plaatsing stukje tekst over poep en zwemwater op gemeentelijke site, site dorpsbelang en de dorpskrant, actie gemeente/dorpsbelang; - plaatsen borden op de steiger met verboden aan te leggen, actie gemeente; - steiger en vlonders schoonspuiten met hogedrukreiniger (vóór start zwemseizoen), actie dorpsbelang/dagelijks beheerder; - dagelijks schoonhouden van de zwemwaterlocatie (o.m. afval, hondenpoep), actie dorpsbelang/dagelijks beheerder; - bijhouden logboek (dagelijks) voor wat betreft fecale risico s (aanwezigheid van honden(poep), vogels en boten), alsmede de ondernomen actie (b.v. aanspreken hondenbezitter), actie dorpsbelang/dagelijks beheerder. De bovengenoemde maatregelen zijn in 2014 ten uitvoer gebracht. Het logboek is tot half mei 2014 bijgehouden. Begin 2015 heeft de dagelijks beheerder aangegeven dat bij elk bezoek aan de locatie bleek dat er honden waren geweest. De op de locatie aanwezige molshopen waren elke keer door honden open gegraven en lieten diepe gaten na. De extra geplaatste borden met een hondenverbod maken volgens de beheerder geen verschil. De mensen blijven met hun hond(en) op de locatie komen. Naast de vele honden, zijn er elke dag veel ganzen op de locatie aanwezig. In het begin van het seizoen zo n 4 tot 7 ganzen, maar later in het jaar veel meer. Volgens de beheerder zijn de ganzen er zowel s ochtends als s avonds. De ligweide ligt altijd vol met uitwerpselen van ganzen. Het eenmalig schoonspuiten van de steiger en vlonders vóór aanvang van het zwemseizoen heeft niet geholpen. Een aantal dagen later blijken er opnieuw vogelfecaliën op de steiger aanwezig te zijn

22 mogelijke bronnen Op basis van de veldbezoeken in 2014, de analyse van historische data, informatie en ervaringen van de beheerders tijdens het zwemseizoen 2014, de gebiedsbeschrijving en het uitgevoerde bronanalyse onderzoek, komen de onderstaande potentieel relevante bronnen naar voren: - watervogels (ganzen): Elke dag zijn ganzen op de locatie aanwezig, waarbij het aantal gedurende het zwemseizoen toeneemt. Ieder jaar worden er (rond augustus) een anderhalve maand zo n 50 tot 60 ganzen gezien op/bij de zwemwaterlocatie. Op de ligweide en de steiger zijn altijd veel uitwerpselen van ganzen aanwezig. Op basis van de historische data-analyse lijkt er ook een relatie te bestaan tussen het aantreffen van fecale verontreinigingen en het gedrag van ganzen bij. Uit deze data blijkt dat de fecale verontreinigingen meestal vanaf eind juli tot en met begin september worden aangetroffen (zie tabel 4). Ganzen verzamelen zich in juli/augustus in groepen op open water en aangrenzende stukken open (cultuur)land. Deze periode komt overeen met de waarnemingen van de beheerder en de aangetroffen verhoogde waarden aan fecale verontreinigingen in de afgelopen jaren. - bezoekers: De bezoekers zelf kunnen een bron van besmetting zijn. Vooral ouders met kinderen komen naar de zwemlocatie, maar ook jeugd. Door afwezigheid van een toiletvoorziening bestaat de kans dat bezoekers hun behoefte nabij of in het water doen en resten afspoelen in het water. - honden: Op het strand blijken regelmatig mensen met honden te komen. Honden zijn het hele jaar verboden op de zwemlocatie. Volgens de beheerder worden de uitwerpselen van honden over het algemeen wel opgeruimd door de eigenaren. Een enkele keer blijft het liggen. Bij de beheerder bestaat de indruk dat de uitwerpselen van de honden wel eens in het water worden gegooid. - recreatievaart: Op het Burgumer Mar vindt veel recreatievaart plaats. Ondanks dat het lozen van vuilwater door recreatie- en beroepsvaart verboden is, bestaat de kans dat vuilwater al of niet opzettelijk in het oppervlaktewater wordt geloosd. Bij pleziervaartuigen gaat het doorgaans om kleine hoeveelheden en de meeste pleziervaartuigen blijven op enige afstand van de zwemlocatie. Concluderend kan worden gesteld dat de zwemwaterkwaliteit ten aanzien van fecale verontreiniging bij het zwemwater met name wordt beïnvloed door vogels, gevolgd door bezoekers, honden en mogelijk door de recreatievaart

23 6.2 Risicofactoren voor blauwalg hydromorfologie Het zwemwater staat in open verbinding met het Burgumer Mar en maakt deel uit van de Friese boezem. Het Burgumer Mar heeft een geschatte oppervlakte van ongeveer 450 ha en de waterdiepte in het meer varieert tussen 1 tot 2,5 m. Aan de noordwestkant stroomt het Prinses Margrietkanaal het meer in. Het kanaal loopt door het meer en stroomt in noordoostelijke richting verder. In het noorden en zuiden sluiten respectievelijk de Zwemmer en de Lits aan op het meer. De waterkwaliteit wordt sterk beïnvloed door de voedselrijkdom van het boezemwater. De diepte van een plas bepaald of er thermische stratificatie kan optreden. Bij thermische stratificatie zijn een aantal blauwalgengenera in het voordeel ten opzichte van andere fytoplanktongroepen. De Burgumer Mar is een ondiep meer en er is geen sprake van stratificatie. De zwemwaterzone van is grotendeels afgeschermd met een palenrij en een loopsteiger. Uitwisseling van het water in de zwemwaterzone met het open water is daardoor beperkt. Het zwemwater ligt aan de zuidoostzijde. Ten aanzien van de overheersende windrichting in Nederland ligt de locatie ongunstig. Bij een zuidwestelijke en westelijke windrichting blijven verontreinigingen, mede door de inrichting van de zwemwaterzone, makkelijker hangen. Door de aanwezige palenrij en steiger is het zwemwater redelijk ingesloten. ecologie De biodiversiteit (verscheidenheid aan levensvormen) is een indicator voor de gezondheid van een ecosysteem. Naarmate de biodiversiteit groter wordt, is het risico op een algenbloei kleiner. Langs de oevers van het Burgumer Mar zijn lokaal goed ontwikkelde oevervegetaties aanwezig, bestaande uit riet en mattenbies. Ondergedoken waterplanten zijn niet of nauwelijks aanwezig en plaatselijk zijn wat drijfbladplanten aanwezig. Het doorzicht in het Burgumer Mar is matig met een gemiddelde van circa 50 cm. Het Burgumer Mar scoort op basis van de landelijke KRW maatlat voor macrofauna, fytoplankton en waterplanten matig of ontoereikend. De visstand in De Burgumer Mar wordt op basis van gewicht gedomineerd door brasem, gevolgd door snoekbaars en pos. In aantallen wordt de visstand gedomineerd door pos, brasem en (snoek)baars. Op de landelijke maatlat wordt de visstand in het Burgumer Mar beoordeeld als slecht en op de Friese afgeleide maatlat als ontoereikend. In tabel 7 staan de factoren die invloed hebben op de ontwikkeling van blauwalg bij zwemwater met het bijhorende risico samengevat

24 tabel 7. Risico op blauwalg bij op grond van verschillende factoren. factor lokale situatie risico Isolatie Ecologische waterkwaliteit De Burgumer Mar staat in open verbinding met de Friese boezem. Er is geen sprake van isolatie. De doorstroming ter plaatse van het zwemwater is gering De huidige toestand is matig tot ontoereikend matig matig Nutriëntenrijkdom Maakt deel uit van de nutriëntrijke Friese boezem matig Troebeling en slibophoping Diepte en Watertemperatuur Ligging ten opzichte van wind Doorzicht is matig. Er is geen slibophoping bij het zwemwater aangetroffen tijdens veldmetingen De waterdiepte bij de zwemlocatie is matig. Door de matige diepte en geringe doorstroming, kans op eerdere opwarming van water binnen zwemwaterzone Het zwemwater ligt redelijk ongunstig t.o.v. de overheersende windrichting en is tevens grotendeels afgeschermd middels een palenrij en een steiger klein matig matig risico op blauwalg Op grond van bovenstaande factoren kan geconcludeerd worden dat er bij het zwemwater een risico aanwezig is voor de ontwikkeling van blauwalg. Het zijn vooral de matig scorende factoren die de ontwikkeling van blauwalg kunnen versterken. 6.3 Andere bronnen van verontreiniging Gezondheidsrisico s door andere ziekteverwekkers, zoals de ziekte van Weil en botulisme, zijn bij dit zwemwater niet direct te verwachten. Wel zijn de in de zwemwaterzone aanwezige (ondergedoken) waterplanten een punt van aandacht. De aanwezigheid van waterplanten kan een gevaarlijke situatie opleveren. Zwemmers kunnen verstrikt raken in de waterplanten en verdrinken. Daarnaast levert een overmatige plantengroei in en nabij de zwemwaterzone een verhoogde kans op zwemmersjeuk op. Waterplanten en riet vormen een goede habitat voor waterslakken, waaronder de poelslakken. Poelslakken dienen als tussengastheer in de levenscyclus van de parasiet Trichobilharzia. Zwemmersjeuk (ook wel cercariën dermatitis genoemd) wordt veroorzaakt door larven van de parasiet Trichobilharzia

25 7. Kwalificatie kwaliteitsklassen Europese Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EG) Ieder zwemwater krijgt elk jaar een beoordeling. Dit resulteert in de kwalificatie uitstekend, goed, aanvaardbaar of slecht. De indeling en de normen die hierbij horen, zijn weergegeven in tabel 8. tabel 8. Normen kwaliteitsklassen voor binnenwateren. Parameter Uitstekende Kwaliteit Goede Kwaliteit Aanvaardbare Kwaliteit Intestinale enterokokken (kve/100 ml) 200 * 400 * 330 ** Escherichia coli (kve/100 ml) 500 * 1000 * 900 ** * ** Gebaseerd op een beoordeling van het 95-percentiel Gebaseerd op een beoordeling van het 90-percentiel Tot 2009 is de fecale verontreiniging gemonitord aan de hand van de parameters Totaal bacteriën van de coli groep en Thermotolerante bacteriën van de coli groep. Met de invoering van de EG-richtlijn (2006/7/EC), zijn deze parameters vanaf 2009 vervangen door Intestinale enterokokken en Escherichia coli. De beoordeling van een zwemwater gebeurt na afloop van een badseizoen en wordt gebaseerd op de meetgegevens van de afgelopen vier badseizoenen. De huidige parameters zijn vanaf 2009 gemeten, waardoor pas vanaf 2012 de eerste kwaliteitsindeling volgens de huidige EU-zwemwaterrichtlijn kon plaatsvinden. De beoordeling van zwemwater van de afgelopen jaren staat in tabel 9. Tabel 9. Jaarlijkse beoordeling van zwemwater. na afloop van badseizoen Intestinale enterokokken Escherichia coli Beoordeling 2012 ( ) goed slecht slecht 2013 ( ) goed slecht slecht 2014 ( ) goed slecht slecht De metingen van de parameters Intestinale enterokokken (I.E.) en Escherichia coli (E.coli) over de periode 2011 t/m 2014 laten de volgende percentielwaarden zien: I.E.: P90 = 167 kve/100 ml; P95 = 261 kve/100 ml score: goed. E.coli: P90 = 1197 kve/100 ml; P95 = 2043 kve/100 ml score: slecht. blauwalg De beoordeling van blauwalg is niet wettelijk vastgelegd. De kans op proliferatie van blauwalgen bij is aanzienlijk. conclusie Het zwemwater krijgt de kwalificatie slecht. Opgemerkt wordt dat de kwaliteitsklassenindeling onder de EU-richtlijn uitsluitend wordt bepaald op basis van de bacteriologische kwaliteit

26 8. Maatregelen Het is altijd belangrijk om de badgasten duidelijk te informeren over het gebruik van de zwemwaterzone en te wijzen op het effect van hygiënische maatregelen in de zwemwaterzone. Door het goed informeren van bezoekers zouden zowel de hygiëne van het strand als de waterkwaliteit ter plaatse van de zwemlocatie kunnen verbeteren. In de onderstaande paragrafen worden verschillende maatregelen genoemd die getroffen kunnen worden om de waterkwaliteit van de zwemwaterlocatie mogelijk te verbeteren. 8.1 Fecale verontreiniging terugdringen vogels op en in zwemwaterzone Het terugdringen van het aantal vogels op en in de zwemwaterzone kan door de locatie minder aantrekkelijk voor ganzen te maken. De meeste ganzensoorten hebben een voorkeur voor kort gras en is erg in trek als voedsel bij de ganzen. Aanbevolen wordt om het gras niet te kort te houden. Door het verwijderen van de steiger en vlonders wordt het strand ook minder aantrekkelijk gemaakt. Elders in het gebied kunnen aantrekkelijke, open slaapplaatsen (met aflopende taluds) gecreëerd worden, waar vogels naar toe trekken. Het weren van ganzen is echter lastig. In geen geval moeten watervogels bij de zwemlocatie gevoerd worden. Voedsel- en afvalresten moeten zo snel mogelijk van het strand en de ligweide worden verwijderd. verwijderen (vogel)poep Het is aan te raden om het strand, ligweide en zonodig de steiger en vlonders regelmatig (liefst dagelijks in de ochtend) op vogel- en hondenpoep te controleren en indien aanwezig deze uitwerpselen te verwijderen. Bij het schoonmaken van de steiger en vlonders moet netjes worden gewerkt, om te voorkomen dat het schoonmaakwater in het zwemwater terechtkomt. Aanbevolen wordt om ook in rustige perioden (met minder geschikt zwemweer) regelmatig te blijven controleren op de aanwezigheid van (vogel)poep en het verwijderen daarvan. streng toezien verbod honden (en paarden) Hoewel honden en paarden niet op het strand en in de zwemwaterzone zijn toegestaan, blijken er toch regelmatig mensen met honden te komen. Er is geen dagelijks toezicht op het verbod van honden. Het is van belang dat hierop een verscherpt toezicht is en bij signalering hiervan de mensen er op worden aangesproken (door beheerder, dorpelingen en toezichthouders). toiletten Zorg voor openbare, schone toiletten (evt. toiletunit). Bij de zwemwaterlocatie zijn geen sanitaire voorzieningen aanwezig. Door afwezigheid van een toiletvoorziening bestaat de kans dat bezoekers hun behoefte nabij of in het water te doen en resten af te spoelen in het water. Het plaatsen van een tijdelijke sanitaire voorziening wordt door de beheerder, in verband met vandalisme, echter niet als optie gezien. voorlichting Het geven van voorlichting over het effect van feces op de kwaliteit van het zwemwater. Voorlichting kan bijvoorbeeld via een informatiebord of via folders. Het maken en plaatsen van een simpel en vandalismebestendig bord is een duurzame oplossing. Het huidige bord bij het strand over Shit, hoort niet in het water is een goed initiatief

27 8.2 Blauwalgen De oorzaken van het optreden van blauwalgoverlast zijn niet alleen gebonden aan de locatie zelf, maar ook aan de waterkwaliteit van het gehele Burgumer Mar. Het Burgumer Mar maakt deel uit van de Friese boezem. Het risico op blauwalg zou verminderd kunnen worden door een afname van de eutrofiëring. Echter maatregelen hiervoor zijn voor deze locatie niet haalbaar, aangezien het Burgumer Mar deel uitmaakt van het nutriëntrijke boezemwatersysteem. Problemen met blauwalgen zullen in de toekomst waarschijnlijk aanwezig blijven. verbeteren doorstroming zwemwaterzone In 2012 is door verwijdering van een deel van de rietkraag een eerste maatregel getroffen om meer openheid en stroming te creëren binnen de zwemwaterzone. Deze maatregel blijkt effectief, doordat er vanaf 2012 een afname te zien is in het voorkomen van blauwalgen. De doorstroming ter plaatse is echter nog gering. De zwemwaterzone wordt grotendeels afgeschermd met een gesloten palenrij en een loopsteiger. Uitwisseling van het water in de zwemwaterzone met open water is hierdoor beperkt. Door het verbeteren van de doorstroming van het water binnen de zwemwaterzone, wordt de kans op proliferatie van blauwalgen ter plaatse kleiner. Meer openheid in de palenrij draagt bij aan een betere doorstroming/verversing van het water en zorgt voor een lagere watertemperatuur, wat de groei van blauwalg kan afremmen. 8.3 Overig maaien (ondergedoken) waterplanten Om ongelukken als gevolg van het verstrikt raken van een zwemmer in de ondergedoken waterplanten en de kans op het ontstaan van zwemmersjeuk te verkleinen, is het zaak om de (ondergedoken) waterplanten binnen de zwemwaterzone regelmatig te maaien en af te voeren. 8.4 Potentiële maatregelen In tabel 10 is een resumerend overzicht van bovengenoemde maatregelen opgenomen, welke mogelijk genomen zouden kunnen worden ter verbetering van de zwemwaterkwaliteit

28 tabel 10. Mogelijk te nemen maatregelen bij zwemwater. betreft omschrijving initiatief algemeen fecaal het duidelijk informeren van bezoekers over voorzieningen en mogelijke problemen met de zwemwaterkwaliteit door het actueel houden van het informatiebord bij de strandopgang voorkomen uitbreiding/terugdringen van vogelstand in de zwemwaterzone door vogelonvriendelijk beheer provincie gemeente/ beheerder fecaal verwijderen steiger/vlonders gemeente fecaal maaibeheer ligweide (gras niet te kort) beheerder fecaal strand e.o. op (vogel)feces blijven controleren en verwijderen beheerder fecaal strand en ligweide vrij houden van afval- en voedselresten beheerder fecaal voorlichting (informatieborden) over effect van feces op kwaliteit zwemwater gemeente/ beheerder fecaal strengere controle op verbod honden beheerder/ gemeente fecaal fecaal blauwalg blauwalg veiligheid/ zwemmersjeuk locatie voorzien van toiletten/ toiletunit (geen optie door vandalisme) op ruime afstand van zwemlocatie een aantrekkelijk gebied voor ganzen creëren het uitvoeren van een passende controle of monitoring bij proliferatie van blauwalgen gedurende het zwemseizoen bevorderen doorstroming binnen de zwemwaterzone door meer openheid in palenrij regelmatig maaien en afvoeren van (ondergedoken) waterplanten binnen de zwemwaterzone gemeente gemeente waterschap gemeente beheerder/ gemeente In bijlage 2 is een overzicht van maatregelen opgenomen die in de periode 2012 tot en met 2014 zijn uitgevoerd ter verbetering van de zwemwaterkwaliteit

29 3. Literatuur Richtlijn 2006/7/EG van het Europees parlement en de Raad van 15 februari 2006 betreffende het beheer van de zwemwaterkwaliteit en tot intrekking van Richtlijn 76/160/EEG. Wet van 2 juli 1969, houdende regelen nopens de hygiëne en de veiligheid in zweminrichtingen (Wet hygiëne en de veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden). Besluit hygiëne en de veiligheid badinrichtingen en zweminrichtingen. Regeling hygiëne en de veiligheid badinrichtingen en zweminrichtingen. Werkboek Whvbz / Bhvbz via > Water > Zwemwater. Nationaal Water Overleg (NWO) mei Blauwalgprotocol Landelijke Stuurgroep water,16 maart Beslisnotitie werkwijze individuele metingen en meetfrequentie microbiologische parameters zwemwaterrichtlijn. Provincie Fryslân/FUMO. Jaarlijkse Rapportage Wet Hygiëne en Veiligheid 20xx voor de jaren 2010 tot en met RIZA, Grontmij Handreiking bij het opstellen van een. Rijkswaterstaat Blauwalgen in het ; handreiking om het risico op proliferatie van toxische blauwalgen te beoordelen. Opgesteld door DHV. Zwemwaterprofiel van het zwemwater Eastermar, Wetterskip Fryslân, december Bronanalyse van het Zwemwater Eastermar, Identificatie en kwantificering van bronnen van fecale verontreinigingen, Grontmij Nederland B.V., 25 november KRW Beslisnota onderdeel Wetterskip Fryslân. Implementatie Kaderrichtlijn Water in het beheergebied van Wetterskip Fryslân, planperiode , Wetterskip Fryslân, 1 april Visstandopname Friese wateren A&W-rapport 1886, Altenburg & Wymenga ecologisch onderzoek bv, 28 maart

30

31 Bijlage 1: Foto s veldbezoek Veldbezoek 4 september 2014: begin toegangsweg zwemlocatie. informatiebord. ligweide (pas gemaaid). verzorgde locatie. pootafdrukken hond. resten blauwalgen (en pootafdruk hond). resten waterplanten. aangespoeld riet.

32 Veldbezoek 4 september 2014 (vervolg): vuurschaal met paardenpoep. brandsporen picknicktafel. speelweide. toegangsweg vanaf zwemlocatie. extra informatiebord (hondenverbod).

33 Foto s bijzonderheden juli 2013 (bezoek i.v.m. telling bezoekersaantallen): waterplanten in zwemwaterzone. (fonteinkruid en flap). Foto s bijzonderheden juli 2014: Bezoek i.v.m. melding drijflaag blauwalgen: Bezoek i.v.m. reguliere bemonstering: drijflaag blauwalgen tussen waterplanten. steiger met vogelfecaliën.