ZWEMWATERPROFIEL. van het ZWEMWATER POTTENSTRAND

Transcriptie

1 ZWEMWATERPROFIEL van het ZWEMWATER POTTENSTRAND

2 december 2009 voorblad: zwemwater

3 Inhoud 1. Inleiding Werkwijze Huidige toestand Terrein Gebruikers Beheer Bronnen van fecale verontreiniging Voorgekomen verontreinigingen Fecale verontreiniging Cyanobacteriën Kwalificatie Maatregelen...21 Literatuur Bijlage. Systematiek kwalificatie zwemwater

4

5 1. Inleiding Dit rapport vormt het voor het zwemwater. Dit zwemwater ligt in het midden van Fryslân, 10 km ten oosten van Sneek. aanleiding De Zwemwaterrichtlijn van de Europese gemeenschap beoogt het risico op gezondheidsschade van zwemmers zoveel mogelijk te verminderen. In 2006 is deze richtlijn vernieuwd (zie literatuurlijst). De richtlijn schrijft voor dat aan het einde van het badseizoen van 2015 alle zwemwateren ten minste aanvaardbaar zijn. Uiterlijk op 24 maart 2011 moeten voor het eerst en zijn opgesteld. Hierin worden risico s geïnventariseerd en maatregelen voorgesteld. doel Voor zover relevant voor de gezondheid van de zwemmers, worden in dit rapport bronnen van verontreiniging achterhaald en de risico s hiervan figuur 1. De ligging van het zwemwater beoordeeld. Vervolgens worden maatregelen geformuleerd waarmee deze risico s verkleind kunnen worden. leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt beschreven welke werkwijze bij de opstelling van dit rapport is gevolgd. In het daarop volgende hoofdstuk wordt de huidige toestand in kaart gebracht aan de hand van: de inrichting en fysieke omgeving van het zwemwater; de mensen die er komen zwemmen; het beheer van het zwemwater; bronnen van fecale verontreiniging. Daarna volgen in hoofdstuk 4 de verontreinigingen die op bij dit zwemwater feitelijk zijn voorgekomen, achtereenvolgens: fecale verontreiniging; blauwalg. Na de kwalificatie van dit zwemwater staan in hoofdstuk 5 de bij dit zwemwater uit te voeren maatregelen. procedure Het wordt opgesteld onder verantwoordelijkheid van het waterschap. Tijdens de concept-fase van dit rapport is contact geweest met de andere bij het beheer van dit zwemwater betrokken partijen. Dit zijn de provincie, de gemeente Sneek en de Gemeenschappelijke Gezondheids Dienst (GGD). reikwijdte In een wordt een zwemwater alleen bekeken vanuit de invalshoek van de volksgezondheid van zwemmers. Allerlei andere inrichtings-aspecten, zoals die voor het parkeren van auto s, blijven dan ook buiten beschouwing

6 2. Werkwijze Om de risico s voor de gezondheid van zwemmers bij het zwemwater in beeld te brengen en om geëigende maatregelen te formuleren zijn de volgende aktiviteiten uitgevoerd. risico s De risico s zijn via twee sporen in beeld gebracht: alle mogelijke aspecten van het zwemwater die mogelijk aanleiding kunnen geven tot een verhoogd risico zijn geïnventariseerd. nagegaan is of bij dit zwemwater de afgelopen jaren risicovolle omstandigheden zijn voorgekomen. het zwemwater uit oogpunt van de gezondheid van zwemmers Het zwemwater zoals het er nu buiten bij ligt kan meer of minder risico leveren. Ook de omgeving met daarin eventueel bronnen is bepalend. Naast door deze fysieke aspecten wordt het risico ook bepaald door de wijze waarop de verschillende partijen, overheden met deze plaats omgaan. voorgekomen risicovolle omstandigheden Van risicovolle omstandigheden was sprake bij een fecale verontreiniging of bij teveel aanwezige cyano-bacteriën. Van elk van deze situaties is nagegaan wat een mogelijke oorzaak kan zijn geweest. beoordeling Het zwemwater is beoordeeld uit oogpunt van gezondheidsrisico s voor zwemmers via: voor zover mogelijk is de Zwemwaterrichtlijn toegepast. Deze is beperkt tot fecale verontreiniging van de afgelopen vier jaren. ook fecale verontreinigingen van vijf tot acht jaar zijn meegenomen. ook situaties met ongewenste cyano-bacteriën zijn meegnomen. alle mogelijke andere omstandigheden die hier naar verwachting relevant zijn, komen aan de orde. maatregelen Uit de eerste hoofdstukken blijkt of er grotere risico s kunnen voorkomen waardoor dit zwemwater op het einde van badseizoen 2015 geen aanvaardbare kwaliteit heeft. Indien van dergelijke risico s sprake is dan is het verplicht om maatregelen te nemen ter bestrijding daarvan. Bij de verschillende activiteiten rond de opstelling van dit rapport konden allerlei zaken naar voren komen die niet meteen een erg groot risico vormen en die tot een slechte beoordeling hebben geleid, maar die toch wel nadelig kunnen zijn voor de gezondheid van zwemmers. Denk bijvoorbeeld aan een toiletgebouw waarvan het onderhoud niet is geregeld. Ook deze zaken zijn bij de maatregelen meegenomen. Ze zijn natuurlijk helemaal aantrekkelijk als een risico behoorlijk verminderd kan worden via een kleine inspanning

7 figuur 2. De inrichting van het zwemwater, situatie zomer figuur 3. De waterdiepte van het zwemwater, meting zomer

8 3. Huidige toestand 3.1 Terrein ontstaan Aan de westzijde van het Sneekermeer was vroeger een zandwinplas. De gemeente heeft deze plas en omgeving ongeveer 30 jaar geleden omgebouwd tot het Dagrecreatieoord De Potten. Onderdeel hiervan was een zwemwater. ligging Het zwemwater ligt aan de zuidzijde van de voormalige zandwinplas. inrichting De inrichting van het terrein is af te lezen in figuur 2. De lengte van de oever van het zwemwater is ongeveer 300 m. Het droge deel van het verblijfsgebied bestaat uit strand en ligweide en heeft een breedte van globaal 50 m (dwars op de oever). Omdat het hier om een voormalige zandwinplas gaat, is het water op sommige plaatsen erg diep. Enkele jaren geleden is de drijflijn zo geplaatst dat het daarmee afgebakende water nergens dieper is dan 1 meter. In figuur 3 is alleen de bodemhoogte ónder water afgebeeld, zoals recent gemeten. Binnen de drijflijn blijken nu waterdiepten voor te komen tot 1,3 m. De bodem bestaat oorspronkelijk uit zand met leem- en veenresten. ten behoeve van de zwemmers is de bovenste 0,5 m vervangen door los gestort zand. Dit is gebeurd over het hele strand en over de eerste meter het water in. Ervaring van de gemeente is dat er geen bagger wordt gevormd. In een dieper deel van de plas ligt een vlonder vanwaar zwemmers kunnen duiken en dergelijke. Binnen het verblijfsgebied is een toiletgebouw en zijn ± 20 prullenbakken aanwezig. In de Sneekweek kan bovendien gebruik worden gemaakt van een groter toiletgebouw, dat wat verder weg ligt. Alle toiletten zijn aangesloten op de openbare riolering. Over de inrichting, en daarvan vooral de beplanting, zijn in 1988 een aantal voorstellen gedaan in het rapport Beheersplan Dagrecreatieoord De Potten van D. de Groot e.a. Er is een bord aanwezig waarop de regels zoals opgenomen in tabel 1 staan aangegeven

9 tabel 1. Op bord aangegeven regels. gooi afval in een prullenbak verboden vuur te maken verboden voor paarden verboden voor bromfietsen honden aan de lijn geen toezicht zwemmen op eigen risico diepte binnen drijflijn ca. 0,65 mtr maximale diepte onbekend toiletten en douches zijn aanwezig waterstroming Via de opening tussen de strekdammen heeft het zwemwater De Potten een open verbinding met het Sneekermeer. Regelmatig zal dan ook water vanuit en naar het meer in- en uitstromen. Dit gebeurt veelal onder invloed van de wind. 3.2 Gebruikers Het zwemwater wordt veel gebruikt door mensen uit Sneek en omgeving. Daarnaast door de kampeerders van de naastgelegen camping RCM De Potten. Elk jaar wordt het terrein en omgeving gebruikt tijdens een groot evenement, de Sneekweek, dat steeds in de eerste week van augustus plaatsvindt. Daarnaast zijn er van tijd tot tijd kleinere evenementen zoals een schoolkamp. Dan worden vooral de droge delen van het terrein gebruikt. 3.3 Beheer dagelijks beheer Het dagelijks beheer van het zwemwater wordt, tezamen met dat van het omliggend terrein, uitgevoerd door het Dagrecreatieoord De Potten. In het verleden viel het beheer van het dagrecreatieoord onder dezelfde verantwoordelijkheid als de ernaast gelegen camping RCM De Potten, maar tegenwoordig zijn dit twee afzonderlijke rechtspersonen. openbare orde De gemeente heeft een Algemene Plaatselijke Verordening (APV) vastgesteld. Hierin zijn geen regels opgenomen die betrekking hebben op het zwemmen. Door middel van borden is de aanwezigheid van honden tijdens het zwemseizoen verboden. De gemeente heeft aan een van haar medewerkers de bevoegdheid van Bijzonder Opsporings Ambtenaar (BOA) toegekend, die dit verbod handhaaft. Er zijn geen afspraken met de politie voor extra aandacht van hun zijde. Bij dit zwemwater is nauwelijks sprake van sociale controle. Tijdens het zwemseizoen zijn wel permanent twee personen van Empatec aanwezig. bewaking hygiëne De hygiëne van zwemwater wordt in Nederland op vier wijzen bewaakt: de GGD is beschikbaar om signalen over ziekteverschijnselen te interpreteren. Dat

10 zijn signalen die bij voorkeur in een zo vroeg mogelijk stadium doorgeven worden, door alle mogelijke betrokkenen (bijv. campinghouder, gemeenteambtenaar, huisarts maar ook de burger zelf). Met behulp van de Whvbz wordt door de provincie gehandhaafd. Het zwemwater is aangemerkt als zwemgelegenheid categorie D. Er kan een negatief zwemadvies, een zwemverbod worden afgekondigd, of een zwemwater kan zelfs gesloten worden. Dit zwemwater is aangemerkt als zwemgelegenheid categorie D. De Whvbz biedt de mogelijkheid om bij een zwemwater een houder aan te wijzen die de hygiëne weliswaar op eenvoudige wijze, maar wel frequent onderzoekt. Bij dit zwemwater is geen houder aangewezen. Tijdens het zwemseizoen wordt om de twee weken een watermonster genomen en geanalyseerd. De watermonsters worden altijd op een en dezelfde locatie genomen, het controlepunt bij een zwemwater volgens de Richtlijn. Zie figuur 2. Het zwemseizoen loopt van 1 mei tot en met 30 september. ziekteverschijnselen De gemeente weet de GGD te vinden waar het gaat om meldingen in verband met mogelijke ziekte. De afgelopen jaren gingen deze meldingen echter nooit over zaken gerelateerd aan zwemwater. ruimtelijke aspecten Door zijn ligging aan het Sneekermeer, wordt langs dit zwemwater gevaren. Het gebied waarin dit zwemwater ligt is niet opgenomen in een of ander ruimtelijk plan (zoals bijvoorbeeld een ecologische verbindingszone). Op het zwemwater rusten verder geen publieke beperkingen. Momenteel bestaan ideeën voor de aanleg van een natte verbinding van het Sneekermeer, via de plas, verder naar het oosten. Bij deze ideeën zijn tot nu toe nog niet afgestemd op de volksgezondheids-aspecten van dit zwemwater. onderhoud De gemeente Sneek is verantwoordelijk voor het onderhoud van het hele recreatieoord, inclusief het zwemwater. Het werkvoorzieningbedrijf Empatec heeft van de gemeent opdracht gekregen om wekelijks het zwerfvuil in te zamelen. Aldus is het onderhoud georganiseerd volgens tabel 2. Bij de in die tabel genoemde verwijderen van alg en andere begroeiing gaat het niet om grote hoeveelheden

11 aktiviteit tabel 2. Onderhoud van zwemwater. opdrachtgever groot onderhoud toiletgebouwen groot onderhoud terrein bij zwemwater jaarlijkse controle op bovenlaag zand bij begin zwemseizoen verwijderen van alg en andere begroeiing van waterbodem provinciaal bord andere borden? zorg voor de drijflijnen onderhoud van de bomen grasmaaien toiletten schoonmaken prullenbakken legen inzamelen zwerfafval gemeente gemeente gemeente gemeente provincie gemeente gemeente gemeente Empatec gemeente gemeente Empatec De gemeente heeft het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen bij het onderhoud van het terrein verboden. De gemeente is grondeigenaar van alle grond van Dagrecreatieoord De Potten, dus ook van de hele plas. Op het terrein of daar in de buurt liggen geen grotere leidingen (b.v. grote aardgasleiding). Aan de oostzijde van de plas ligt een woning die recht van overpad heeft over het terrein van het recreatieoord. Verder zijn er geen private rechten gevestigd. Het visrecht van de plas is niet verpacht

12 3.4 Bronnen van fecale verontreiniging fecale verontreiniging ter plaatse Fecale verontreiniging kan als herkomst de mens hebben, maar ook van bijvoorbeeld paarden, honden of vogels afkomstig zijn. menselijke herkomst: kans hierop is gering omdat toiletten beschikbaar zijn. Deze zijn aangesloten op de riolering. honden: het dagrecreatieoord wordt veel gebruikt om de hond uit te laten. Vaak gaat het om mensen die per auto uit Sneek komen. Op het strand komen zodoende veel honden voor. er is geen grote concentratie van vogels. fecale verontreiniging vanuit de omgeving Een van de mogelijke risico s voor de gezondheid van zwemmers kan ook veroorzaakt worden door een verontreiniging in de omgeving van het zwemwater. Daarbij is dan de vraag wat als omgeving van het zwemwater aangemerkt kan worden. Als gezocht wordt naar verontreiniging die via waterstroming met het zwemwater in contact komt, dan is alleen een bron relevant vanwaar water naar het zwemwater kan stromen. Aldus is het beïnvloedingsgebied van dit zwemwater tot stand gekomen zoals afgebeeld in figuur 4. figuur 4. Het beïnvloedingsgebied van het zwemwater. Via de registratie van Wetterskip Fryslân van verleende vergunningen en van gebeurtenissen op het gebied van handhaving is bekend waar in een gebied bronnen van verontreiniging kunnen bestaan of bestaan hebben. Daaruit blijkt dat er voor dit vanuit de omgeving geen bronnen zijn die een groter risico vormen de volksgezondheid bij dit zwemwater. verspreiding van ziekten via dieren de jaaroverzichten Botulisme van de jaren 2001 tot en met 2007 maken geen melding van botulisme in de buurt van dit zwemwater. Ook volgens informatie van de gemeente is hier de afgelopen jaren geen botulisme voorgekomen. indien ratten aanwezig zijn, dan kan daardoor de ziekte van Weil voorkomen. Maar voor zover bekend komen op of nabij het terrein geen ratten voor. afwezigheid van ongewenste dieren wordt bevorderd doordat hier al jaren geen patatkraam meer aanwezig is

13 locale eutrofiering De voedselrijkdom van het water kan toenemen doordat mensen voer in het water gooien. Het voeren van eenden of andere vogels is dan wel niet verboden (hoofdstuk 3) maar het lijkt ook weinig voor te komen omdat hier niet veel vogels voorkomen. Aan de plas liggen, buiten het zwemwater, enkele vissteigers. Door vissers wordt wel eens voer in het water geworpen. Problemen hiermee zijn niet bekend. overige bronnen Op het terrein worden geen chemische onkruidbestrijdingsmiddelen gebruikt. Er is geen sprake van glas, puin of ander afval op de waterbodem. uit- en afspoeling Het zwemwater vormt onderdeel van de voormalige zandwinplas. Aan de oever daarvan zijn enkele plaatsen vanwaar gevist wordt. Het Dagrecreatieoord De Potten bestaat verdere uit terreinen met meer of minder bomen en ligweiden. Naast het Dagrecreatieoord ligt, zoals eerder genoemd,de camping RCM De Potten. Dit geheel wordt omsloten door agrarisch gebied

14 4. Voorgekomen verontreinigingen Tijdens het operationeel zwemwaterbeheer, zoals dat tijdens het zwemseizoen gebeurt, zijn bij dit zwemwater al jarenlang metingen uitgevoerd aan de zwemwaterkwaliteit. Van die metingen worden hier achtereenvolgens die aan fecale verontreiniging en aan cyanobacteriën behandeld. 4.1 Fecale verontreiniging Fecale verontreiniging in de afgelopen jaren parameters Voor de Friese zwemwaterlocaties zijn bij het operationeel zwemwaterbeheer de afgelopen jaren Totaal bacteriën van de coli groep en Thermotolerante bacteriën van de coli groep gemeten. Overigens worden deze parameters te beginnen in 2008 conform de nieuwe richtlijn aangevuld met Intestinale enterococcen en Escherichia coli. Deze nieuwe parameters zijn bij wijze van test in 2006 een aantal keer gemeten. meetperiode Wanneer nagegaan wordt of de afgelopen jaren fecale verontreiniging is opgetreden, is het de vraag hoeveel jaar daarbij wordt terug gekeken. Hier is ervoor gekozen om daarbij eenzelfde termijn aan te houden als bij de beoordeling (volgend hoofdstuk) wordt toegepast conform de Richtlijn. in de afgelopen jaren opgetreden verontreinigingen In de periode slechts éénmaal een fecale verontreiniging opgetreden, en wel op De Thermotolerante coli hebben die dag een overschrijding van de normwaarden. De Totale groep coli s blijven bij deze meting maar net onder de normwaarde. Zie tabel 3. Ca. 7 dagen na de monstername, op , is een tweede monster genomen. In laatstgenoemd monster zijn geen overschrijdingen voor de coli s meer waargenomen. In het monster van geven echter nu de fecale streptococcen een overschrijding van de norm. De gemeten waarde voor de Thermotolerante coli s ligt nu nog maar net onder de norm. Waarschijnlijk was hier sprake van incidentele verhogingen. De volgende meting op is ook de gemeten waarden voor de Fecale Streptococcen weer drastisch afgenomen (40 kve/100ml). datum tabel 3. In de afgelopen zes jaar opgetreden fecale verontreinigingen. Totale coli s Thermotolerante coli Fecale Streptococcen (kve/100ml) (kve/100ml) (kve/100ml) norm presentie norm presentie norm presentie Analyse fecale verontreinigingen Bij de analyse van opgetreden fecale verontreinigingen is gebruik gemaakt van de beschikbare informatie over gebeurtenissen en lozingen in het beïnvloedingsgebied ( 0)

15 Op en zijn fecale verontreiniging opgetreden. Om de weersinvloed van het voorkomen van de indicatorsoorten te bepalen zijn de analysegegevens vergeleken met de weergegevens van het KNMI. Voor de neerslaggegevens is gebruik gemaakt van gegevens van weerstation Akkrum te Akkrum. Voor de temperatuurgegevens is gebruik gemaakt van gegevens van het KNMI station te Leeuwarden (Leeuwarden (vliegbasais) en 085). tabel 4 Temperatuur en neerslaghoeveelheden op de dagen voor de fecale verontreiniging van aantal dagen vóór de verontreiniging temperatuur (graden C) 22,1 22,7 18,4 16,6 neerslag (mm) 10,6 6,5 4,6 1,8 tabel 5 Temperatuur en neerslaghoeveelheden op de dagen voor de fecale verontreiniging van aantal dagen vóór de verontreiniging temperatuur (graden C) 29,0 24,9 23,6 18,3 neerslag (mm) 11,2 16,3 11,6 7,4 Deze hoeveelheden neerslag zijn niet heel hoog en er lijkt dan ook niet echt een verband gelegd te kunnen worden tussen de verhoging op en de neerslag rond die dag. Behalve de uitschieter op is een lichte verhoging (waarden nog steeds onder een ½ de normwaarde) van de Thermotolerante coli s en de Totaal coli s op Verder blijven de gemeten parameters allemaal ruim onder de normwaarden. kleine variaties in fecale gehalten In deze paragraaf ging het tot hier toe over verontreinigingen, dat wil zeggen de hoogste pieken, die boven de norm uitkwamen. Maar hogere waarden kunnen ook al interessant zijn voordat ze tot een normoverschrijding leiden. Zijn er omstandigheden waar onder de fecale parameters al een verhoging te zien geven? Een hoger gehalte fecale stof kan verband houden met het weer. Van de volgende karakteristieken van het weer is nagegaan of ze een verklaring kunnen vormen voor grotere aanwezigheid van fecale bacteriën: de hoogste luchttemperatuur op de dag van monstername het gemiddelde van de hoogste dagtemperaturen op de vijf dagen voorafgaand aan de dag van monstername de watertemperatuur op de dag van monstername de neerslag op de dag van monstername het totaal van de neerslag gedurende de vijf dagen voorafgaand aan de dag van monstername. Over het algemeen kan men zeggen veel neerslag (met name korte hevige buien) en warme omstandigheden gunstig zijn voor de aanwezigheid van fecale Verontreinigingen

16 Hevige neerslag kan zorgen voor afspoeling van fecale verontreinigingen (vogelpoep / mest) vanaf het land. Daarnaast kan hevige regenval ertoe leiden dat een riooloverstort in werking treedt. Beide zorgen voor een verhoogde concentratie van fecale verontreinigingen in het water. De temperatuur van het water is vervolgens een belangrijke factor voor de groei van de fecale bacteriën. In warmer water zullen de fecale verontreinigingen sneller groeien dan in kouder water. Daarnaast zal er met warmer weer meer gezwommen worden wat ook weer een rechtstreekse bron kan zijn voor de fecale verontreinigingen

17 4.2 Cyanobacteriën Cyanobacteriën in de afgelopen jaren parameters Wanneer een drijflaag van algen in geconstateerd, wordt bepaald welke algen groep de drijflaag veroorzaakt. Als blijkt dat er blauwalgen aanwezig zijn dan wordt het micro-cystine bepaald (lit. lijst: CIW protocol blauwalgen). Deze bepaling wordt uitgevoerd in het laboratorium van Wetterskip Fryslân (protocol SPV 103). massaal optreden van algen bloeien Blauwalgen, of cyanobacteriën, laten, wanneer ze afsterven, microcystines vrij. Dit zijn toxines die onder andere huid of maagdarm klachten kunnen veroorzaken. Figuur 5: Blauwalgen in de Potten 2004 De afgelopen jaren zijn bij de Potten Zijn in de jaren 2002, 2003 en 2004 drijflagen aangetroffen. Hierbij zijn in de drijflagen microcystines aangetroffen. De concentratie microcystines was niet normoverschrijdend (figuur 6). Op bestond de drijflaag vooral uit de blauwalgen Microcystis aeruginosa en Planktothrix agardhii. Op bestond de drijflaag vooral uit Anabaena flos-aquae en Microcystis aeruginosa. Op bestond de drijflaag vooral uit Microcystis aeruginosa, Microcystis wesenbergii en Anabaena flos-aqua. micorcystines (ug/l) data monstername Figuur 6: microcystine gehaltes vanaf De norm (20 ug/l) is met een rode lijn in de grafiek aangegeven Analyse van het optreden van drijflagen van blauwalgen Cyanobacteriën horen bij de natuurlijke soortensamenstelling van algen in het water. Maar: in wateren zonder sterke stroming komen cyanobacteriën in Nederland en in andere landen al vele jaren in te grote hoeveelheden voor. Dat komt omdat er veel

18 nutriënten -met name stikstof en fosfaat- in het water terechtkomen, die door de algen worden opgenomen. Deze nutriënten kunnen afkomstig zijn uit de landbouw, industrieel of huishoudelijk afvalwater. analyse van de massale optredens Cyanobacteriën komen het hele jaar voor in het water, met doorgaans een piek in de (na)zomer. Sommige soorten overwinteren in een vegetatieve staat door de vorming van sporen en vormen zo een soort zaadbank. In het voorjaar zorgt de kieming van de sporen vanaf het sediment voor de ontwikkeling van een nieuwe populatie. Een juiste combinatie van temperatuur, licht en nutriënten kan leiden tot massale groei. Veel cyanobacteriën vertonen een optimale groei bij temperaturen tussen 20 en 30 C, stabiele waterkolom en lage lichtintensiteit. Daarom vindt de ontwikkeling van cyanobacteriën of de vorming van drijflagen vaak plaats vanaf juli. Maxima worden gevonden in augustus en september. In de jaren 2002, 2003 en 2004 is in het zwemwater de bovengenoemde combinatie van factoren opgetreden en heeft zich een drijflaag kunnen ontwikkelen. De windrichting is op die momenten naar het strand toe geweest, wat tot gevolg heeft dat de afstervende algen (drijflaag) naar het strand toe worden geblazen. Het zwemwater staat in open verbinding met het Sneekermeer meer. Omdat blauwalg gemakkelijk via waterstromen verplaatst wordt, kan eenmaal in het Sneekermeer aanwezige blauwalg ook in het zwemwater terecht komen. Andersom kan dit natuurlijk ook het geval zijn lange-termijn effecten Algen bevatten pigmenten om lichtenergie te absorberen, één van deze pigmenten is chlorofyl-a. De concentratie chlorofyl-a is een maat voor de biomassa algen die aanwezig zijn in het water. De chlorofylgehaltes zijn in de loop van de jaren in het midden van de meren gedaald (figuur 7). Dit is een indicatie dat de concentratie zwevende algen is afgenomen. De laatste jaren is de concentratie chlorofyl concentratie in het meer weer wat aan het stijgen wat suggereert dat er meer zwevende algen in het water aanwezig zijn Reeks chlorofyl-a (ug/l) data monstername figuur 7. Hoeveelheid algen in de achtereenvolgende jaren het Sneekermeer, uitgedrukt in het gehalte chlorofyl-a. Het ontstaan van blauwalgen hangt samen met de voedselrijkdom van het water, uitgedrukt in fosfaat en stikstof. De afname van de hoeveelheid algen in de loop der jaren

19 kan dan ook verklaard worden uit de afname van de eutrofiering. Al met al is in de afgelopen decennia de kans op optreden van blauwalg op het Sneekermeer afgenomen, en daarmee ook die in het zwemwater de Potten. Het oppervlaktewater in het Sneekermeer is echter nog altijd redelijk voedselrijk en daarmee is de kans dat blauwalg optreedt altijd aanwezig

20 5. Kwalificatie EG-systematiek De nieuwe Richtlijn geeft voorschriften voor de wijze waarop een zwemwater gekwalificeerd kan worden. Deze kwalificatie is gebaseerd op metingen van de afgelopen jaren. Het betreft echter metingen aan parameters die pas sinds de nieuwe Richtlijn zijn voorgeschreven. Om toch een zo goed mogelijke kwalificatie te kunnen maken, is voor de oude parameters een norm afgeleid die zoveel mogelijk correspondeert met de op de nieuwe parameters gebaseerde norm. Deze omzetting was slechts met het nodige voorbehoud mogelijk en op grond hiervan kon dan ook slechts een voorlopige kwalificatie toegekend worden. Zie hiervoor de bijlage. waterkwaliteit afgelopen jaren De metingen van de parameters Thermotolerante coli s en Totaal coli s bij het zwemwater De Potten hebben 95-percentiel waarden van respectievelijk 444 kve/100ml en 1106 kve/100ml. extra metingen In 2007 zijn twee maal de fecale streptococcen gemeten. Dit zijn de twee metingen na de verhoging van geweest (op en ). De eerste meting (op ) bleek hier een overschrijding van de norm van 300 kve/100ml. De gemeten waarde bedroeg 390 kve/100ml. De meting daarna (op ) was de waarde alweer gezakt tot 40 kve/100ml. kwalificatie De voorlopige kwalificatie van het zwemwater is goed

21 6. Maatregelen Bij het bestaat enig risico voor de gezondheid van zwemmers vanwege de reële kans op blauwalg. Dit is een structureel probleem dat samenhangt met de voedselrijkheid van het water. Mogelijk is de voedselrijkdom van het zwemwater te verminderen via locale maatregelen. Daarnaast zijn voor het goed functioneren enkele kleinere maatregelen nodig. Zie tabel 6. tabel 6. De bij zwemwater uit te voeren maatregelen. nummer omschrijving initiatief 1 bij EG aanmelden als zwemwater provincie 2 aanmerken als categorie C volgens Whvbz provincie 3 houder volgens de Whvbz aanwijzen provincie 4 in APV regels over zwemwater gemeente 5 aanwezigheid van honden tijdens seizoen verbieden gemeente 6 plan: verkennen locale perspectieven voor voedselarm water waterschap 7 afspraak gemeente / GGD over meldingen gemeente 8 waterdiepte conform borden gemeente 9 handhaving provincie 10 controlepunt op locatie vlgs. figuur 2 waterschap 11 monitoring waterschap 12 bij een plan in het beïnvloedingsgebied rekening houden met gezondheidsaspecten van zwemmers door het waterschap bij het plan te betrekken De kosten voor maatregel 6 worden geraamd op excl. BTW. De overige maatregelen kunnen uit bestaande budgetten gefinancierd worden. alle overheden

22 Literatuur Min V & W, DHV KRW en oppervlaktewater; bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water. Richtlijn 2006/7/EG van het Europees parlement en de Raad van 15 februari 2006 betreffende het beheer van de zwemwaterkwaliteit en tot intrekking van Richtlijn 76/160/EEG. Wet van 2 juli 1969, houdende regelen nopens de hygiëne en de veiligheid in zweminrichtingen (Wet hygiëne en de veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden [Versie geldig vanaf ]) Besluit hygiëne en de veiligheid in zweminrichtingen enz. RIZA, Grontmij Handreiking bij het opstellen van een. Werkboek Whvbz / Bhvbz re bereiken via > Water > Zwemwater. Provincie Fryslân Draaiboek zwemwater 2008 Landelijke Coördinatiestructuur Infectieziektebestrijding Draaiboek Ziekten gerelateerd aan recreatie in en rond zwemwater Groot, D. de e.a Beheersplan Dagrecreatieoord De Potten. Gemeente Sneek

23 bijlage Systematiek kwalificatie zwemwater de nieuwe Richtlijn De (nieuwe) EG richtlijn geeft regels volgens welke een zwemwater gekwalificeerd kan worden als uitstekend, goed, aanvaardbaar of slecht. Deze kwalificatie gebeurt op basis van de parameters Intestinale enterococcen en Escherichia coli, gemeten gedurende vier jaar. tabel 7. Bij de kwalificatie van een zwemwater te gebruiken normen. parameter kwalificatie Intestinale enterococcen (kve/100ml) uitstekend goed aanvaardbaar slecht 200* 400* 330** Escherichia coli 500* 1000* 900** (kve/100ml) (*) gebaseerd op het 95-percentiel. (**) gebaseerd op het 90-percentiel. de oude parameters De nieuwe normen zijn gebaseerd op parameters die pas sinds de nieuwe Richtlijn geïntroduceerd zijn. Zodoende zijn ze pas vanaf 2008 beschikbaar. Conform de oude richtlijn zijn van de afgelopen jaren wel cijfers beschikbaar over de Totaal bacteriën van de coli groep en Thermotolerante bacteriën van de coli groep. Met behulp van deze parameters is een kwalificatie opgesteld die zoveel mogelijk overeenkomt met de nieuwe systematiek. tabel 8. De hier voor de kwalificatie gebruikte norm. parameter Thermotolerante coli (kve/100ml) goed 2.000* Totaal coli (kve/100ml) * (*) gebaseerd op het 95-percentiel