ZWEMWATERPROFIEL. van het ZWEMWATER HEEG

Transcriptie

1 ZWEMWATERPROFIEL van het ZWEMWATER HEEG

2 december 2009 voorblad: zwemwater

3 Inhoud 1. Inleiding Werkwijze Huidige toestand Terrein Gebruikers Beheer Bronnen van fecale verontreiniging Voorgekomen verontreinigingen Fecale verontreiniging Cyanobacteriën Kwalificatie Maatregelen...19 Literatuur Bijlage. Systematiek kwalificatie zwemwater

4

5 1. Inleiding Dit rapport vormt het voor het zwemwater. Dit zwemwater ligt in het zuidwesten van Fryslân, 10 km ten westen van Sneek. aanleiding De Zwemwaterrichtlijn van de Europese gemeenschap beoogt het risico op gezondheidsschade van zwemmers zoveel mogelijk te verminderen. In 2006 is deze richtlijn vernieuwd (zie literatuurlijst). De richtlijn schrijft voor dat aan het einde van het badseizoen van 2015 alle zwemwateren ten minste aanvaardbaar zijn. Uiterlijk op 24 maart 2011 moeten voor het eerst en zijn opgesteld. Hierin worden risico s geïnventariseerd en maatregelen voorgesteld. doel Voor zover relevant voor de gezondheid van de figuur 1. De ligging van het zwemwater. zwemmers, worden in dit rapport bronnen van verontreiniging achterhaald en de risico s hiervan beoordeeld. Vervolgens worden maatregelen geformuleerd waarmee deze risico s verkleind kunnen worden. leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt beschreven welke werkwijze bij de opstelling van dit rapport is gevolgd. In het daarop volgende hoofdstuk wordt de huidige toestand in kaart gebracht aan de hand van: de inrichting en fysieke omgeving van het zwemwater; de mensen die er komen zwemmen; het beheer van het zwemwater; bronnen van fecale verontreiniging. Daarna volgen in hoofdstuk 4 de verontreinigingen die op bij dit zwemwater feitelijk zijn voorgekomen, achtereenvolgens: fecale verontreiniging; blauwalg. Na de kwalificatie van dit zwemwater staan in hoofdstuk 5 de bij dit zwemwater uit te voeren maatregelen. procedure Het wordt opgesteld onder verantwoordelijkheid van het waterschap. Tijdens de concept-fase van dit rapport is contact geweest met de andere bij het operationeel zwemwaterbeheer betrokken partijen. Dit zijn de provincie, de gemeente Wymbritseradiel, de Gemeenschappelijke Gezondheids Dienst (GGD) en de Vereniging van Plaatselijk Belang. reikwijdte In een wordt een zwemwater alleen bekeken vanuit de invalshoek van de volksgezondheid van zwemmers. Allerlei andere inrichtings-aspecten, zoals die voor het parkeren van auto s, blijven dan ook buiten beschouwing

6 2. Werkwijze Om de risico s voor de gezondheid van zwemmers bij het zwemwater in beeld te brengen en om geëigende maatregelen te formuleren zijn de volgende aktiviteiten uitgevoerd. risico s De risico s zijn via twee sporen in beeld gebracht: alle mogelijke aspecten van het zwemwater die mogelijk aanleiding kunnen geven tot een verhoogd risico zijn geïnventariseerd. nagegaan is of bij dit zwemwater de afgelopen jaren risicovolle omstandigheden zijn voorgekomen. het zwemwater uit oogpunt van de gezondheid van zwemmers Het zwemwater zoals het er nu buiten bij ligt kan meer of minder risico leveren. Ook de omgeving met daarin eventueel bronnen is bepalend. Naast door deze fysieke aspecten wordt het risico ook bepaald door de wijze waarop de verschillende partijen, overheden met deze plaats omgaan. voorgekomen risicovolle omstandigheden Van risicovolle omstandigheden was sprake bij een fecale verontreiniging of bij teveel aanwezige cyano-bacteriën. Van elk van deze situaties is nagegaan wat een mogelijke oorzaak kan zijn geweest. beoordeling Het zwemwater is beoordeeld uit oogpunt van gezondheidsrisico s voor zwemmers via: voor zover mogelijk is de Zwemwaterrichtlijn toegepast. Deze is beperkt tot fecale verontreiniging van de afgelopen vier jaren. ook fecale verontreinigingen van vijf tot acht jaar zijn meegenomen. ook situaties met ongewenste cyano-bacteriën zijn meegnomen. alle mogelijke andere omstandigheden die hier naar verwachting relevant zijn, komen aan de orde. maatregelen Uit de eerste hoofdstukken blijkt of er grotere risico s kunnen voorkomen waardoor dit zwemwater op het einde van badseizoen 2015 geen aanvaardbare kwaliteit heeft. Indien van dergelijke risico s sprake is dan is het verplicht om maatregelen te nemen ter bestrijding daarvan. Bij de verschillende activiteiten rond de opstelling van dit rapport konden allerlei zaken naar voren komen die niet meteen een erg groot risico vormen en die tot een slechte beoordeling hebben geleid, maar die toch wel nadelig kunnen zijn voor de gezondheid van zwemmers. Denk bijvoorbeeld aan een toiletgebouw waarvan het onderhoud niet is geregeld. Ook deze zaken zijn bij de maatregelen meegenomen. Ze zijn natuurlijk helemaal aantrekkelijk als een risico behoorlijk verminderd kan worden via een kleine inspanning

7 figuur 2. De inrichting van het zwemwater, situatie zomer figuur 3. De waterdiepte van het zwemwater, meting zomer

8 3. Huidige toestand 3.1 Terrein ontstaan De Vereniging van Plaatselijk Belang heeft in de jaren rond 1980 het initiatief genomen tot het inrichten van het Dagrecreatieterrein Pharshoeke te. Het terrein is vooral bedoeld voor gebruik door plaatselijke bewoners. ligging Het zwemwater ligt in de noord-oost hoek van het ermeer in de gemeente Wymbritseradiel. Het zwemwater wordt begrensd door twee strekdammen. buren In de directe omgeving van het zwemwater liggen een kleine haven, een huisjespark en verder weiland. inrichting De inrichting van het terrein is af te lezen in figuur 2. De lengte van de oever van het zwemwater is ongeveer 100 m. Het droge deel van het verblijfsgebied bestaat uit strand en ligweide en heeft een breedte van globaal 20 m (dwars op de oever). De hoogte van de bodem verloopt van 2 meter bóven het wateroppervlak tot 2 meter eronder. In figuur 3 is alleen de bodemhoogte ónder water afgebeeld. De bodem van zowel het droge als het natte terreingedeelte bestaat uit zand. Langs de strekdammen liggen aan de zijde van het zwemwater stroken riet. Er is een drijflijn aanwezig. De waterdiepte ter plaatse van deze lijn is varieert van 0,8 tot 1,3 m. Binnen het verblijfsgebied zijn toiletten en prullenbakken aanwezig. De toiletten zijn aangesloten op de openbare riolering. Er zijn borden aanwezig waarop de regels zoals opgenomen in tabel 1 staan aangegeven. Verder wordt door de gemeente in het voorjaar een bord geplaatst waarop staat aangegeven dat de zwemplek verboden is voor honden. In het najaar wordt genoemd bord weer weggehaald

9 tabel 1. Op de borden aangegeven regels. gooi afval in een prullenbak verboden vuur te maken verboden voor auto s honden mits aangelijnd toegestaan verboden voor kite surfen geen toezicht zwemmen op eigen risico diepte binnen de drijflijn ca. 1 mtr maximale diepte onbekend verboden toegang u. indien gesloten vervoegen bij de passantenhaven a) gooi afval in een prullenbak a) op het toiletgebouw waterstroming Via de opening tussen de strekdammen heeft het zwemwater een open verbinding met het Hegemer Meer. Die opening heeft een breedte van 30 m waarbij het water ter plekke ±1,5 tot 1,8 m diep is. Regelmatig zal dan ook water vanuit en naar het meer in- en uitstromen. Dit gebeurt vooral onder invloed van de wind. 3.2 Gebruikers Het zwemwater is bedoeld voor recreanten en voor de eigen inwoners van e.o. Er zijn op ongeveer 250 m loopafstand ongeveer 125 parkeerplaatsen voor personenauto s. De parkeerplaatsen zijn ook bedoeld en worden als zodanig ook gebruikt ten behoeve van o.a. winkelend publiek in het centrum van. Parkeerplaatsen zijn vrij toegankelijk. Het strand is goed toegankelijk via een geasfalteerd voetpad. Naast het zwemwater is een bungalowpark aanwezig. Ook de bewoners van dit park kunnen gebruik maken van dit zwemwater. Er zijn verder geen speciale gebruikers(groepen) bekend. Eenmaal per jaar wordt er een strandfestival georganiseerd. Verder zijn er geen regelmatig terugkerende evenementen. 3.3 Beheer EG Zwemwater Dit water was de afgelopen jaren aangewezen als zwemwater in het kader van de Zwemwaterrichtlijn (hier verder richtlijn genoemd) en de Europese Unie is hiervan in kennis gesteld. dagelijks beheer Het dagelijks beheer van het zwemwater wordt uitgevoerd door de Vereniging van Plaatselijk Belang. openbare orde De gemeente heeft een Algemene Plaatselijke Verordening (APV) vastgesteld. Hierin zijn geen regels opgenomen die betrekking hebben op het zwemmen. De gemeente heeft aan een van haar medewerkers de bevoegdheid van Bijzonder

10 Opsporings Ambtenaar (BOA) toegekend, die dit verbod handhaaft. Er zijn geen afspraken met de politie voor extra aandacht tijdens het zwemseizoen. Bij dit zwemwater is er over het algemeen sprake van zogenaamde Sociale controle. bewaking hygiëne Voor de bewaking van de hygiëne van zwemwater zijn in Nederland vier regelingen beschikbaar: de GGD is beschikbaar om signalen over ziekteverschijnselen te interpreteren. Dat zijn signalen die bij voorkeur in een zo vroeg mogelijk stadium doorgeven worden, door alle mogelijke betrokkenen (bijv. campinghouder, gemeenteambtenaar, huisarts maar ook de burger zelf). Met behulp van de Whvbz wordt door de provincie gehandhaafd. Het zwemwater is aangemerkt als zwemgelegenheid categorie D. Er kan een negatief zwemadvies, een zwemverbod worden afgekondigd, of een zwemwater kan zelfs gesloten worden. De Whvbz biedt de mogelijkheid om bij een zwemwater een houder aan te wijzen die de hygiëne weliswaar op eenvoudige wijze, maar wel frequent onderzoekt. Bij dit zwemwater is geen houder aangewezen. Tijdens het zwemseizoen wordt om de twee weken een watermonster genomen en geanalyseerd. De watermonsters worden altijd op een en dezelfde locatie genomen, het controlepunt bij een zwemwater volgens de Richtlijn. Zie figuur 2. Het zwemseizoen loopt van 1 mei tot en met 30 september. ziekteverschijnselen De afgelopen jaren zijn bij de GGD over dit zwemwater nooit signalen over ziekteverschijnselen binnengekomen. Het is onbekend of dit komt doordat er werkelijk geen ziektegevallen zijn opgetreden of dat die niet gemeld zijn. ruimtelijke aspecten In het bestemmingsplan -Recreatie valt dit zwemwater onder de bestemming dagrecreatie met nadere aanduiding water. Het zwemwater (strand plus water) maakt onderdeel uit van het Masterplan. Het Masterplan is het ruimtelijk economisch kader voor de komende 10 jaar. Vele projecten hieruit zullen worden voorbereid ten behoeve van de tweede fase Friese Merenproject. Dorpsbelang heeft voor de zomer 2008 een plan ingediend bij de gemeente tot revitalisering van het dagrecreatieterrein en strand. Op het zwemwater rusten verder geen publieke beperkingen. Binnen het zwemwater of in de directe omgeving komen geen leidingen voor met een boven-locale functie. onderhoud In opdracht van de Vereniging van Plaatselijk Belang worden de dagelijks beheerwerkzaamheden uitgevoerd door de havenmeester van de naastgelegen passantenhaven (Stichting Watersport, in welk bestuur permanent een bestuurslid van Plaatselijk Belang zitting heeft). De gasten van de passantenhaven mogen gebruik maken van het strand en het zwemwater. Het onderhoud is georganiseerd volgens tabel

11 grasmaaien toiletten schoonmaken prullenbakken legen tabel 2. Onderhoud van zwemwater. aktiviteit Empatec opdrachtgever Ver. Dorpsbelangen Ver. Dorpsbelangen opruimen glas, puin e.d. Ver. Dorpsbelangen a) jaarlijkse meting van de waterdiepte zonodig aanvulling van zand strand frezen groot onderhoud en reparatie aan terrein en toiletgebouw zorg voor de drijflijnen onderhoud van de bomen gemeente Wymbritseradiel gemeente Wymbritseradiel gemeente Wymbritseradiel gemeente Wymbritseradiel gemeente Wymbritseradiel gemeente Wymbritseradiel bord: verboden voor honden gemeente Wymbritseradiel b) provinciaal bord provincie a) op verzoek van beheerder kan gemeente bijspringen als een soort achtervang b) in voorjaar wordt dit bord geplaatst, in het najaar binnengehaald. De gemeente heeft het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen bij het onderhoud van het terrein verboden. De gemeente is grondeigenaar van de droge terreingedeelten en de eerste meters van het water. Van het verdere water (hetgeen dus deel uitmaakt van het zwemwater) is de Dienst der Domeinen de grondeigenaar. Op het terrein of daar in de buurt liggen geen grotere leidingen (b.v. grote aardgasleiding). Er zijn geen andere private rechten gevestigd. Ervaring van de gemeente is dat er geen bagger wordt gevormd. Er is geen sprake van glas, puin of ander afval op de waterbodem

12 3.4 Bronnen van fecale verontreiniging fecale verontreiniging ter plaatse Fecale verontreiniging kan als herkomst de mens hebben, maar ook van bijvoorbeeld paarden, honden of vogels afkomstig zijn. menselijke herkomst: kans hierop is gering omdat toiletten beschikbaar zijn. honden: het zwemwater is zodanig gesitueerd en ingericht dat het niet vaak gebruikt zal worden om een hond uit te laten. vogels komen hier niet veel voor. In de omgeving, buiten de bebouwde kom, komen overigens wel veel water- en weidevogels voor. fecale verontreiniging vanuit de omgeving Een van de mogelijke risico s voor de gezondheid van zwemmers kan ook veroorzaakt worden door een verontreiniging in de omgeving van het zwemwater. Daarbij is dan de vraag wat als omgeving van het zwemwater aangemerkt kan worden. Als gezocht wordt naar verontreiniging die via waterstroming met het zwemwater in contact komt, dan is alleen een bron relevant vanwaar water naar het zwemwater kan stromen. Aldus is het beïnvloedingsgebied van dit zwemwater tot stand gekomen zoals afgebeeld in figuur 4. figuur 4. Het beïnvloedingsgebied van het zwemwater. Via de registratie van Wetterskip Fryslân van verleende vergunningen en van gebeurtenissen op het gebied van handhaving is bekend waar in een gebied bronnen van verontreiniging kunnen bestaan of bestaan hebben. In de omgeving van dit zwemwater ligt één grotere bron van fecale verontreiniging, en wel de haven van. Deze passantenhaven wordt met name gebruikt door motorkruisers, zeiljachten, zeilboten en de bruine vloot. Met ca. 140 ligplaatsen voor passanten is dit een behoorlijk grote passantenhaven waarin jaarlijks à overnachtingen plaatsvinden. De vaarbewegingen van en naar deze haven vinden buiten de zuidelijke strekdam plaats. verspreiding van ziekten via dieren Indien ratten aanwezig zijn, dan kan daardoor de ziekte van Weil voorkomen. Maar voor zover bekend komen op of nabij het terrein geen ratten voor. locale eutrofiering De voedselrijkdom van het water kan toenemen doordat mensen voer in het water gooien. Het voeren van vogels is dan wel niet verboden (tabel 1) maar het lijkt ook weinig voor te komen omdat hier niet veel vogels voorkomen

13 Er zal ook geen voer in het water terecht komen via vissers, omdat hier niet gevist wordt. overige bronnen Op het terrein worden geen chemische onkruidbestrijdingsmiddelen gebruikt. Glas, puin of ander afval wordt niet aangetroffen

14 4. Voorgekomen verontreinigingen Tijdens het operationeel zwemwaterbeheer, zoals dat tijdens het zwemseizoen gebeurt, zijn bij dit zwemwater al jarenlang metingen uitgevoerd aan de zwemwaterkwaliteit. Van die metingen worden hier achtereenvolgens die aan fecale verontreiniging en aan cyanobacteriën behandeld. 4.1 Fecale verontreiniging Fecale verontreiniging in de afgelopen jaren parameters Voor de Friese zwemwaterlocaties zijn bij het operationeel zwemwaterbeheer de afgelopen jaren Totaal bacteriën van de coli groep en Thermotolerante bacteriën van de coli groep gemeten. Sinds 2008 wordt conform de nieuwe richtlijn ook Intestinale enterococcen en Escherichia coli gemeten. Deze nieuwe parameters zijn bij wijze van test ook in 2006 al een aantal keer gemeten. meetperiode Wanneer nagegaan wordt of de afgelopen jaren fecale verontreiniging is opgetreden, is het de vraag hoeveel jaar daarbij wordt terug gekeken. Hier is ervoor gekozen om daarbij eenzelfde termijn aan te houden als toegepast bij de beoordeling (hoofdstuk 5). in de afgelopen jaren opgetreden verontreinigingen In de periode is slechts éénmaal een fecale verontreiniging opgetreden, en wel op Zowel de Thermotolerante coliformbacteriën als de totale coli s kwamen toen boven de norm. Zie tabel 3. datum tabel 3. In de afgelopen zes jaar opgetreden fecale verontreinigingen. Totale coli s Thermotolerante coli (kve/100ml) (kve/100ml) norm presentie norm presentie Ca. 7 dagen na de monstername op is een tweede monster genomen. Daarbij zijn geen overschrijdingen meer waargenomen. Waarschijnlijk was hier sprake van incidentele verhogingen. De verhoging van de thermotolerante coli was echter wel een forse verhoging. extra metingen Vanwege de nieuwe EG richtlijn zijn in 2006 reeds enkele metingen uitgevoerd aan de nieuwe parameters Escherichia coli en Intestinale streptococcen. Hierbij zijn geen verhoogde concentraties waargenomen Analyse fecale verontreinigingen Aan de hand van de verontreinigingen in de afgelopen jaren, de overschrijdingen van de norm dus, zal gezocht worden naar oorzaken en manieren om die te elimineren. In dit geval gaat het dus om een enkele verontreiniging, namelijk die van Maar als de gehalten die wel onder de norm zijn gebleven beschouwd worden, dan lijkt daarin een behoorlijke variatie voor te komen. Ook deze zijn gebruikt om een en ander over fecale verontreiniging af te leiden

15 Bij de analyse van opgetreden fecale verontreinigingen is gebruik gemaakt van de beschikbare informatie over gebeurtenissen en lozingen in het beïnvloedingsgebied ( 3.5). de verontreiniging op Zoals hiervoor aangegeven is op een fecale verontreiniging opgetreden. Het blijkt dat er die dag een melding is gedaan van een troebele sloot. Om de weersinvloed van het voorkomen van de indicatorsoorten te bepalen zijn de analysegegevens vergeleken met de weergegevens van het KNMI weerstation te. tabel 4. Neerslaghoeveelheden op de dagen voor de fecale verontreiniging van aantal dagen vóór de verontreiniging neerslag (mm) 19,9 12,8 5,8 0,4 Deze hoeveelheden neerslag lijken misschien niet erg hoog en er lijkt dan ook geen verband gelegd te kunnen worden tussen de verontreiniging op en de neerslag rond die dag. Als deze hoeveelheid neerslag echter in een bui valt dan zou de neerslag wel zorgen voor een verhoging van de van de fecale verontreinigingen door afspoeling vanaf het land of door een overstort die dan in werking treedt. Een oorzakelijk verband tussen de verhoging van en overstorten ligt volgens de gemeente niet voor de hand. De dichtstbijzijnde overstort is gesitueerd in de Wegsloot (boezemwater). Dus niet in de nabijheid van de zwemplek. Al vóór 2007 was deze overstort ter vervanging van een tweetal overstorten op polderwater gerealiseerd en zal er dus geen relatie zijn tussen klacht sloot en fecale verontreiniging zwemwater. kleine variaties In deze paragraaf ging het tot hier toe over verontreinigingen, dat wil zeggen de hoogste pieken, die boven de norm uitkwamen. Maar hogere waarden kunnen ook al interessant zijn voordat ze tot een normoverschrijding leiden. Zijn er omstandigheden waar onder de fecale parameters al een verhoging te zien geven? Uit de figuren van de verschillende in het loop van het jaar gemeten gehalten blijkt in de maanden juli en augustus meer thermotolerante bacteriën van de groep Coli worden aangetroffen. Fecale verontreiniging kan ook verband houden met veranderlijke omstandigheden zoals het weer. Van de volgende karakteristieken van het weer is nagegaan of ze een verklaring kunnen vormen voor grotere aanwezigheid van fecale bacteriën: de hoogste luchttemperatuur op de dag van monstername het gemiddelde van de hoogste dagtemperaturen op de vijf dagen voorafgaand aan de dag van monstername de watertemperatuur op de dag van monstername de neerslag op de dag van monstername het totaal van de neerslag gedurende de vijf dagen voorafgaand aan de dag van monstername. Uit de verschillende grafieken is niet een duidelijk verband aan te tonen tussen de gemeten verontreinigingen en neerslag of temperatuur op die datum (of enkele dagen daarvoor)

16 4.2 Cyanobacteriën Cyanobacteriën in de afgelopen jaren parameters Uit cyanobacteriën komen, wanneer ze afsterven, microcysteïnes vrij. Dit zijn toxines die onder andere huid of maag darm klachten kunnen veroorzaken. Wanneer in de loop van het zwemseizoen een drijflaag van algen wordt geconstateerd, dan wordt bepaald uit welke algen die drijflaag bestaat. Als blijkt dat er cyanobacteriën aanwezig zijn dan wordt microcystine bepaald. Cyanobacteriën zijn bij het grote publiek bekend onder de naam blauwalg. massaal optreden van algenbloei figuur 5. Cyanobacteriën in het zwemwater. De afgelopen jaren is bij twee maal massale algenbloei opgetreden. Hierbij zijn in de drijflagen microcysteïnes aangetroffen. Op bestond de drijflaag vooral uit de blauwalgen Chroococcales en Planktothrix agardhii (= Oscillatoria agardhii). Op bestond de drijflaag vooral uit Anabaena flos-aquae en Microcystis aeruginosa. microcystines (ug/l) apr-03 aug-03 dec-03 apr-04 aug-04 dec-04 data monstername apr-05 aug-05 dec-05 apr-06 aug-06 dec-06 apr-07 aug-07 figuur 6.Microcystine gehaltes vanaf De norm (20 ug/l) is met een rode lijn in de grafiek aangegeven Analyse van het optreden van drijflagen van blauwalgen Cyanobacteriën horen bij de natuurlijke soortensamenstelling van algen in het water. Maar: in wateren zonder sterke stroming komen cyanobacteriën in Nederland en in andere landen al vele jaren in te grote hoeveelheden voor. Dat komt omdat er veel nutriënten -met name stikstof en fosfaat- in het water terechtkomen, die door de algen worden opgenomen. Deze nutriënten kunnen afkomstig zijn uit de landbouw of uit industrieel of huishoudelijk afvalwater

17 analyse van de massale optredens Cyanobacteriën komen het hele jaar voor in het water, met doorgaans een piek in de (na)zomer. Sommige soorten overwinteren in een vegetatieve staat door de vorming van sporen en vormen zo een soort zaadbank. In het voorjaar zorgt de kieming van de sporen vanaf het sediment voor de ontwikkeling van een nieuwe populatie. Een juiste combinatie van temperatuur, licht en nutriënten kan leiden tot massale groei. Veel cyanobacteriën vertonen een optimale groei temperaturen tussen 20 en 30 C, stabiele waterkolom en lage lichtintensiteit. Daarom vindt de ontwikkeling van cyanobacteriën of de vorming van drijflagen vaak plaats vanaf juli. Maxima worden gevonden in augustus en september. In de jaren 2003 en 2007 is bij het zwemwater de bovengenoemde combinatie van factoren opgetreden en heeft zich een drijflaag kunnen ontwikkelen. De windrichting is op die momenten naar het strand toe geweest, wat tot gevolg heeft dat de afstervende algen (drijflaag) naar het strand toe worden geblazen. Het zwemwater staat in open verbinding met het ermeer. Omdat blauwalg gemakkelijk via waterstromen verplaatst wordt, kan eenmaal in het ermeer aanwezige blauwalg ook in het zwemwater terecht komen. Andersom kan dit ook het geval zijn. structurele effecten Algen bevatten pigmenten om lichtenergie te absorberen, één van deze pigmenten is chlorofyl-a. De concentratie chlorofyl-a is een maat voor de biomassa algen die aanwezig is in het water. In de loop van de jaren zijn de chlorofylgehaltes in het midden van de meren gedaald (figuur 7). Dit is een indicatie dat de concentratie zwevende algen is afgenomen. De laatste jaren is de chlorofyl concentratie in het meer weer wat aan het stijgen wat suggereert dat er meer zwevende algen in het water aanwezig zijn. ermeer chlorofyl chlorofyl-a (mg/m3) jaren figuur 7. Hoeveelheid algen in de achtereenvolgende jaren het ermeer, uitgedrukt in het gehalte chlorofyl-a Het ontstaan van blauwalgen hangt samen met de voedselrijkdom van het water, uitgedrukt in fosfaat en stikstof. De afname van de hoeveelheid algen in de loop der jaren kan dan ook verklaard worden uit de afname van de eutrofiering. Hoewel er in de afgelopen decennia verbetering zichtbaar lijkt, is het oppervlaktewater in het ermeer is nog altijd redelijk voedselrijk, zodat het risico op blauwalg structureel verhoogd is

18 5. Kwalificatie EG-systematiek. De nieuwe Richtlijn geeft voorschriften voor de wijze waarop een zwemwater gekwalificeerd kan worden. Deze kwalificatie is gebaseerd op metingen van de afgelopen jaren. Het betreft echter metingen aan parameters die pas sinds de nieuwe Richtlijn zijn voorgeschreven. Om toch een zo goed mogelijke kwalificatie te kunnen maken, is voor de oude parameters een norm afgeleid die zoveel mogelijk correspondeert met de op de nieuwe parameters gebaseerde norm. Deze omzetting was slechts met het nodige voorbehoud mogelijk en op grond hiervan kon dan ook slechts een voorlopige kwalificatie toegekend worden. Zie hiervoor de bijlage. waterkwaliteit afgelopen jaren De metingen van de parameters Thermotolerante coli s en Totaal coli s bij het zwemwater hebben 95-percentiel waarden van respectievelijk 1580 kve/100ml en 1780 kve/100ml. Bij is wel een enkele keer blauwalg voorgekomen. extra metingen Vooruitlopend op de nieuw te meten parameters heeft Wetterskip Fryslân in 2006 zes maal Escherichia coli gemeten. De gemeten waarden kwamen hierbij niet boven de 200 kve/100ml. Dit zijn volgens de richtlijn te weinig waarnemingen om een oordeel te kunnen geven, maar deze waarden liggen wel ruim binnen de categorie uitstekende kwaliteit. voorlopige kwalificatie De voorlopige kwalificatie van het zwemwater is goed

19 6. Maatregelen Bij het zwemwater bestaan over het algemeen geen grote risico s voor de gezondheid van zwemmers. Er bestaat enig risico op blauwalg. Ingrijpende maatregelen zijn niet nodig. Het zwemwater kan goed functioneren door uitvoering van de maatregelen zoals genoemd in tabel 5. tabel 5. De bij zwemwater uit te voeren maatregelen. nummer omschrijving initiatief 1 bij EG aanmelden als zwemwater provincie 2 aanmerken als categorie C volgens Whvbz provincie 3 regels over zwemwater opnemen in APV gemeente 4 houder aanwijzen volgens de Whvbz provincie 5 afspraak gemeente / GGD over meldingen gemeente 6 handhaving provincie 7 controlepunt op locatie vlgs. figuur 2 waterschap 8 monitoring waterschap 9 bij plan in het beïnvloedingsgebied rekening houden met gezondheidsaspecten van zwemmers door het waterschap bij het plan te betrekken alle overheden Deze maatregelen kunnen allemaal gefinancierd worden uit lopende budgetten

20 Literatuur Min V & W, DHV KRW en oppervlaktewater; bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water. Richtlijn 2006/7/EG van het Europees parlement en de Raad van 15 februari 2006 betreffende het beheer van de zwemwaterkwaliteit en tot intrekking van Richtlijn 76/160/EEG. Wet van 2 juli 1969, houdende regelen nopens de hygiëne en de veiligheid in zweminrichtingen (Wet hygiëne en de veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden [Versie geldig vanaf ]) Besluit hygiëne en de veiligheid in zweminrichtingen enz. RIZA, Grontmij Handreiking bij het opstellen van een. Werkboek Whvbz / Bhvbz re bereiken via > Water > Zwemwater. Provincie Fryslân Draaiboek zwemwater 2008 Landelijke Coördinatiestructuur Infectieziektebestrijding Draaiboek Ziekten gerelateerd aan recreatie in en rond zwemwater

21 bijlage Systematiek kwalificatie zwemwater de nieuwe Richtlijn De (nieuwe) EG richtlijn geeft regels volgens welke een zwemwater gekwalificeerd kan worden als uitstekend, goed, aanvaardbaar of slecht. Deze kwalificatie gebeurt op basis van de parameters Intestinale enterococcen en Escherichia coli, gemeten gedurende vier jaar. tabel 6. Bij de kwalificatie van een zwemwater te gebruiken normen. parameter kwalificatie uitstekend goed aanvaardbaar slecht Intestinale enterococcen (kve/100ml) 200* 400* 330** Escherichia coli 500* 1000* 900** (kve/100ml) (*) gebaseerd op het 95-percentiel. (**) gebaseerd op het 90-percentiel. de oude parameters De nieuwe normen zijn gebaseerd op parameters die pas sinds de nieuwe Richtlijn geïntroduceerd zijn. Zodoende zijn ze pas vanaf 2008 beschikbaar. Conform de oude richtlijn zijn van de afgelopen jaren wel cijfers beschikbaar over de Totaal bacteriën van de coli groep en Thermotolerante bacteriën van de coli groep. Met behulp van deze parameters is een norm voor kwalificatie gekozen die zoveel mogelijk overeenkomt met de nieuwe systematiek. tabel 7. De hier voor de kwalificatie gebruikte norm. parameter uitstekend goed aanvaardbaar slecht Thermotolerante coli (kve/100ml) * - Totaal coli (kve/100ml) * - (*) gebaseerd op het 95-percentiel