ZWEMWATERPROFIEL ZWEMWATER ZWEM- EN SURFCENTRUM BALK

Transcriptie

1 ZWEMWATERPROFIEL van het ZWEMWATER ZWEM- EN SURFCENTRUM BALK Actualisatie van 2010 maart 2016

2 Voorblad: zwemwater Zwem- en surfcentrum Balk

3 Inhoud Samenvatting 1. Inleiding Werkwijze Huidige toestand Terrein Gebruikers Beheer Veldbezoek Historie Algemeen Fecale verontreiniging Blauwalg Mogelijke risicobronnen Bronnen van fecale verontreiniging Risicofactoren voor blauwalg Andere bronnen van verontreiniging Kwalificatie Maatregelen Fecale verontreiniging Blauwalgen Potentiële maatregelen Literatuur Bijlage 1: Foto s veldbezoek

4

5 Samenvatting De huidige Europese Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EC) heeft als doel het beschermen van de gezondheid van zwemmers in oppervlaktewateren. Een verplichting voortkomend uit deze richtlijn is het opstellen van een. In een worden de locatiespecifieke eigenschappen, de historische waterkwaliteit en mogelijke bronnen in kaart gebracht. Na analyse van deze gegevens worden de benodigde maatregelen ter verbetering van de zwemwaterkwaliteit geïnventariseerd. zwemwaterlocatie Dit heeft betrekking op de zwemwaterlocatie Zwem- en surfcentrum Balk. Dit zwemwater ligt aan het Slotermeer in de provincie Fryslân, ten noordoosten van het dorp Balk in de gemeente De Fryske Marren. De eigenaar van het strandpaviljoen badmeester Keimpe is verantwoordelijk voor het dagelijks beheer. bacteriologische zwemwaterkwaliteit Ieder zwemwater krijgt elk jaar een beoordeling conform de Europese Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EC). Dit resulteert in de kwalificatie uitstekend, goed, aanvaardbaar of slecht. De beoordeling van een zwemwater gebeurt na afloop van een badseizoen en wordt gebaseerd op de meetgegevens van de afgelopen vier badseizoenen. Vanaf 2012 wordt voor zwemwater Zwem- en surfcentrum Balk de kwaliteitsindeling volgens deze richtlijn uitgevoerd. De beoordeling van zwemwater Zwem- en surfcentrum Balk van de afgelopen jaren staat in tabel 1. Tabel 1. Jaarlijkse beoordeling van zwemwater Zwem- en surfcentrum Balk. na afloop van badseizoen Intestinale enterokokken Escherichia coli Beoordeling 2012 ( ) goed aanvaardbaar aanvaardbaar 2013 ( ) goed aanvaardbaar aanvaardbaar 2014 ( ) uitstekend aanvaardbaar aanvaardbaar 2015 ( ) uitstekend slecht slecht In dit komt naar voren dat de zwemwaterkwaliteit ten aanzien van fecale verontreiniging bij het zwemwater Zwem- en surfcentrum Balk met name wordt beïnvloed door bezoekers, gevolgd door de recreatievaart, vogels en honden. Potentiële maatregelen ter verbetering van de bacteriologische waterkwaliteit zijn: - Verbeteren doorstroming zwemwaterzone: De zwemwaterzone is nagenoeg geheel afgebakend met stortsteen en een houten damwand. Er is onvoldoende capaciteit om de zwemwaterzone van een goede doorstroming te voorzien en actief door te kunnen spoelen. Door het verbeteren van de doorstroming en meer verbinding met het open water, wordt een snellere verversing van het water binnen de zwemwaterzone mogelijk gemaakt. Aanwezige verontreinigingen kunnen worden verdund en uit de zwemwaterzone wegspoelen. - Periodieke controle damwand: De jachthaven en de zwemwaterzone zijn door middel van een steiger met houten damwand van elkaar gescheiden. Periodieke controle is nodig om te beoordelen of deze afscheiding nog

6 intact is. Uitwisseling van het water tussen de jachthaven en de zwemzone is ongewenst. - Toiletten: Zorg voor openbare, schone toiletten. Op mooie dagen loopt het bezoekersaantal flink op. De recreatiedruk op deze zwemwaterlocatie is dan hoog. Bij extreme drukte is extra schoonmaak hiervan belangrijk. - Invloed watervogels verminderen: Het verminderen van de invloed van watervogels op de waterkwaliteit kan door deze te weren (weg te jagen), niet te voeren en vogelpoep van het strand en de steiger te verwijderen. Het verdient hierbij de aanbeveling om het strand, ligweide en de steiger regelmatig (liefst dagelijks) te controleren op vogelpoep en indien aanwezig deze uitwerpselen te verwijderen. Bij schoonmaakwerkzaamheden van de steiger moet voorkomen worden dat het schoonmaakwater in het zwemwater terechtkomt. Het volledig weren van vogels is lastig. In geen geval moeten watervogels bij de zwemlocatie worden gevoerd en voedsel- en afvalresten moeten zo snel mogelijk van het strand en de ligweide worden verwijderd. - Streng toezien verbod honden: Het is van belang dat er een scherp toezicht is op het verbod van honden en bij signalering hiervan de mensen er op worden aangesproken. Regelmatige controle op aanwezigheid van hondenpoep en het verwijderen hiervan wordt aanbevolen (ook in rustige perioden). blauwalgen Op basis van de beschikbare informatie en ervaringen uit de voorgaande jaren is gebleken dat het risico op proliferatie van toxische blauwalgen bij zwemwater Zwem- en surfcentrum Balk aanwezig is. Potentiële maatregelen om de kans op proliferatie van blauwalgen te verlagen zijn: - Verbeteren doorstroming zwemwaterzone: Doorstroming ter plaatse is nagenoeg afwezig. De zwemwaterzone wordt geheel afgebakend door stortsteen en een houten damwand. Uitwisseling van het water in de zwemwaterzone met open water is hierdoor beperkt. Een betere doorstroming/verversing van het water zorgt voor een lagere watertemperatuur, wat de groei van blauwalg kan afremmen. De oorzaken van het optreden van blauwalgoverlast zijn niet alleen gebonden aan de locatie zelf, maar ook aan de waterkwaliteit van het gehele Slotermeer. Het Slotermeer maakt deel uit van het nutriëntrijke boezemwatersysteem, waardoor maatregelen voor een afname van de eutrofiëring niet haalbaar zijn. Problemen met blauwalgen zullen in de toekomst waarschijnlijk aanwezig blijven. overig Gezondheidsrisico s door andere ziekteverwekkers zijn bij dit zwemwater niet te verwachten. Het is altijd belangrijk om de badgasten duidelijk te informeren over het gebruik van de zwemwaterzone en te wijzen op het effect van hygiëne in de zwemwaterzone. Door het goed informeren van bezoekers zouden de hygiëne van het strand en de waterkwaliteit ter plaatse van de zwemlocatie kunnen verbeteren. Het is van belang om het publiek gedurende het zwemseizoen tijdig en adequaat voor te lichten in geval van een fecale verontreiniging, proliferatie van blauwalgen of andere omstandigheden die een risico kunnen zijn voor de gezondheid van de zwemmers. Dit dient in eerste instantie bij de zwemwaterlocatie zelf te gebeuren door bebording, maar ook via internet ( of bijvoorbeeld via huis-aan-huisbladen

7 1. Inleiding Dit rapport vormt het voor het zwemwater Zwem- en surfcentrum Balk. Dit zwemwater ligt aan het Slotermeer, ten noordoosten van het dorp Balk, in de provincie Fryslân. Het voorliggende betreft een actualisatie van het uit aanleiding In 2006 is de huidige Europese Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EC) van kracht geworden. Het doel van deze richtlijn is het beschermen van de gezondheid van zwemmer in oppervlaktewateren. In de richtlijn zijn bepalingen neergelegd met betrekking tot de monitoring en de indeling van de zwemwaterkwaliteit in kwaliteitsklassen. Een proactief beheer van de zwemwaterkwaliteit wordt voorgeschreven, risico s moeten in kaart worden gebracht in een en maatregelen moeten worden genomen om minimaal een aanvaarbare kwaliteit te kunnen bereiken en blootstelling van zwemmers aan verontreiniging te voorkomen. figuur 1. De ligging van het zwemwater Zwem- en surfcentrum Balk. In Nederland is de richtlijn verder ingevuld via de Wet hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden (Whvbz). doel In het worden risico s voor de gezondheid van de zwemmers geïnventariseerd. Deze risico s worden volgens de richtlijn gekarakteriseerd aan de hand van fecale bacteriën en blauwalgen. De bronnen hiervan worden in het geïnventariseerd en beoordeeld. Vervolgens worden mogelijke maatregelen geformuleerd, waarmee deze risico s verkleind kunnen worden. reikwijdte In een wordt een zwemwater alleen bekeken vanuit de invalshoek van de volksgezondheid van zwemmers. Allerlei andere aspecten, zoals parkeergelegenheid voor auto s, blijven dan ook buiten beschouwing. leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt beschreven welke werkwijze bij de opstelling van dit rapport is gevolgd. In het daarop volgende hoofdstuk wordt de huidige toestand in kaart gebracht en in hoofdstuk 4 staan de bevindingen van de uitgevoerde veldbezoeken. In hoofdstuk 5 volgen de waterkwaliteitsmetingen die op deze plaats in de afgelopen jaren zijn uitgevoerd, waarna in het volgende hoofdstuk de mogelijke risicobronnen voor verontreinigingen zijn geïnventariseerd. Na de kwalificatie van dit zwemwater in hoofdstuk 7, staan in hoofdstuk 8 de bij dit zwemwater uit te voeren maatregelen

8 2. Werkwijze Voor het opstellen van het is het protocol Handreiking bij het opstellen van een (RIZA-Grontmij, juni 2005) als leidraad gebruikt. De handreiking bevat een routekaart, die het mogelijk maakt gestructureerd informatie te verzamelen en te verwerken. figuur 2. Routekaart voor het opstellen van een (bron: Handreiking). Het is opgesteld aan de hand van een gebiedsbeschrijving, een veldbezoek en beschikbare gegevens van de waterkwaliteit van de afgelopen jaren. Voor de analyse van de historische waterkwaliteit vormen de data van de laatste vijf jaar de basis. Op basis van de in de voorgaande stappen verzamelde gegevens, is een lijst opgesteld van alle potentiële verontreinigingsbronnen en routes. Er wordt een inschatting gemaakt in hoeverre een bepaalde bron of bronnen van invloed kunnen zijn op de fecale verontreiniging van het betreffende water. Bovenstaande aanpak resulteert in een algemeen beeld van de zwemwaterlocatie, de omgeving en de mogelijke bronnen die de zwemwaterkwaliteit kunnen beïnvloeden. Als er geen problemen worden geconstateerd, bestaat er weinig aanleiding om maatregelen te nemen. Als er duidelijke verontreinigingsbronnen zijn gevonden en/of de zwemwaterkwaliteit is van onvoldoende kwaliteit, dan biedt het een handvat voor mogelijk te nemen maatregelen

9 3. Huidige toestand 3.1 Terrein ontstaan In de jaren twintig van de vorige eeuw begonnen de recreatieve activiteiten aan het Slotermeer. De inwoners van Balk waren op warme zomers dagen regelmatig te vinden bij de monding van Luts in het Slotermeer. Toen niet meer dan een lage zomerdijk, een strook gras en rietkragen langs het water. In 1936 is de zwemwaterlocatie, na aanleg van badhokjes met een steiger, officieel in gebruik genomen. In 1967 is er nieuw badhuis geplaatst en is de bad- en zwemgelegenheid in 1984 uitgebreid en opgeknapt. In 2006/2007 heeft een geheel nieuwe herinrichting van het zwem- en surfcentrum Balk plaatsgevonden en is het strandpaviljoen badmeester Keimpe geopend. Het strandpaviljoen is in particuliere eigendom en ook verantwoordelijk voor het beheer van de zwemlocatie. ligging De zwemwaterlocatie ligt aan de zuidwestzijde van het Slotermeer, ten noordoosten van het dorp Balk in de gemeente De Fryske Marren. figuur 3. Omgeving zwemwater Zwem- en surfcentrum Balk. naastliggend grondgebruik Het gebied rondom het zwemstrand is vooral in gebruik voor de recreatie. In de buurt ligt een camping, jachthaven en een bungalowpark. Verder ligt er een fietspad, een wandelpad en wordt er af en toe gevist. Net ten zuiden van de locatie komt het kanaal de Luts uit in het Slotermeer

10 inrichting De inrichting van het terrein is af te lezen in figuur 4. De lengte van de oever van het zwemwater is ongeveer 100 m. Het droge deel van het verblijfsgebied bestaat uit strand en een ligweide met een breedte van circa 40 m (dwars op de oever). Aan het strand staat het paviljoen badmeester Keimpe. Naast het paviljoen is een openbare toilet- en douchegelegenheid aanwezig, welke ook voor de jachthaven wordt gebruikt. Het afvalwater van het gebouw is aangesloten op de openbare riolering. Nabij het paviljoen staat een gebouw van de watersportvereniging, vlakbij het surfstrand (noordelijkste stukje strand in figuur 4). Op het terrein zijn prullenbakken aanwezig. In het water ligt een drijflijn en de gehele zwemwaterzone is afgeschermd met een afbakening van basaltblokken. Het water binnen de afbakening bereikt een grotere diepte dan 1,25 m. Het verloop van de waterdiepte bij de zwemlocatie is afgebeeld in figuur 5. Direct ten zuiden van het zwemwater ligt een jachthaven. De zwemwaterlocatie en de jachthaven zijn van elkaar gescheiden door een houten damwand. Door de afbakening van basaltblokken en de houten damwand ligt de zwemwaterzone nagenoeg geheel geïsoleerd. Alleen aan de zijkant, in de noordwest hoek nabij het strand, is een kleine open verbinding met het water uit het Slotermeer aanwezig. Daarnaast zouden er gezien de aanleg- en inrichtingstekeningen in de westelijk gelegen strekdam van basaltblokken twee duikers aanwezig moeten zijn. figuur 4. De inrichting van het zwemwater Zwem- en surfcentrum Balk

11 figuur 5. De waterdiepte van het zwemwater Zwem- en surfcentrum Balk. watersysteem Het zwemwater Zwem- en surfcentrum Balk bevindt zich aan de zuidwestkant van het Slotermeer en maakt deel uit van de Friese boezem. Het Slotermeer staat via drie watergangen in verbinding met de rest van de Friese Boezem: Het Slotergat richting Sloten, de Ee richting Woudsend en De Luts richting Balk. De waterstroming wordt beïnvloed door de in- en uitlaten nabij Lemmer. De zwemlocatie ligt gunstig ten aanzien van de overheersende windrichting. De zwemwaterzone ligt nagenoeg geheel geïsoleerd, waarbij ook bij een heersende zuidwestelijke wind, verontreinigingen makkelijk blijven hangen in de zwemwaterzone. Net ten zuiden van de zwemlocatie mondt het kanaal de Luts uit in het Slotermeer. 3.2 Gebruikers Het zwemwater wordt vooral gebruikt door de plaatselijke bevolking en de recreanten. Bij de dagtellingen van het aantal bezoekers in de jaren 2011 tot en met 2015, uitgevoerd door Provincie Fryslân/FUMO, waren zo n bezoekers aanwezig bij de zwemwaterlocatie (strand, water en terras bij paviljoen). De tellingen zijn uitgevoerd in de maand juli (of begin augustus), op onbewolkte tot licht bewolkte dagen met weinig wind en een temperatuur rond 26ºC. In het paviljoen worden af en toe feesten en evenementen georganiseerd. Het paviljoen moet aan de Wet Milieubeheer voldoen en heeft daarbij de mogelijkheid om 12 dagen per jaar de geluidsnorm te overschrijden

12 3.3 Beheer officieel zwemwater Het Zwem- en surfcentrum Balk is de afgelopen jaren steeds als officieel zwemwater aangewezen in het kader van de Whvbz. De aanwijzing gebeurt door Provincie Fryslân. Het badseizoen loopt van 1 mei tot en met 30 september. beheer en onderhoud Het strand en de ligweide zijn in eigendom bij de gemeente De Fryske Marren. Het paviljoen badmeester Keimpe is verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud van de locatie. Het legen van de prullenbakken en het vrijhouden van de zwemlocatie van zwerfafval wordt uitgevoerd door het paviljoen. Dit gebeurt in het seizoen bijna dagelijks en bij rustige tijden minder frequent. toezichthouder Provincie Fryslân is in het kader van de Whvbz officieel toezichthouder op de waterkwaliteit van het oppervlaktewater op deze locatie en de overige officiële zwemwaterlocaties in Fryslân. Een officiële locatie is gemarkeerd met een blauw informatiebord (zie figuur 6). Gedurende het badseizoen wordt regelmatig beoordeeld of de hygiënische omstandigheden voldoende zijn. Is dit niet het geval, dan kan een negatief zwemadvies of een zwemverbod worden afgekondigd of kan een zwemwater zelfs worden gesloten. Sinds 2014 is de taak als toezichthouder bij officiële zwemlocaties door Provincie Fryslân gemandateerd aan de Friese Uitvoeringsdienst Milieu en Omgeving (FUMO). waterkwaliteitsbeheerder Wetterskip Fryslân is de waterkwaliteitsbeheerder van dit oppervlaktewater en verantwoordelijk voor de controle van de zwemwaterkwaliteit. Gedurende het badseizoen wordt de waterkwaliteit op een vast monsterpunt (zie figuur 4) tweewekelijks gecontroleerd. Bij aanwijzingen van fecale verontreiniging of blauwalgen wordt de waterkwaliteit (tijdelijk) vaker gemeten. GGD Fryslân De GGD gaat over volksgezondheid en infectieziekten. De GGD ontvangt meldingen via de gemeente, particulier of arts. De GGD verifieert om welke infectieziekte het gaat én of er een oorzakelijk verband bestaat met contact met het oppervlaktewater. De GGD kan de Provincie adviseren tot het instellen van een zwemverbod op een officiële zwemwaterlocatie. informatie Het publiek wordt over het zwemwater voorgelicht via Deze website bevat alle informatie over de officiële zwemlocaties die van belang is voor onder meer de bezoekers

13 informatiebord Bij de zwemwaterlocatie staat een bord met informatie over de gezondheidsaspecten van het zwemmen op de betreffende locatie (zie figuur 6). Deze informatie bestaat uit de laatste beoordeling van dit zwemwater conform de EG-richtlijn: uitstekend, goed, aanvaardbaar of slecht. Daarnaast staan op het bord regels waaraan het publiek zich dient te houden, zodat de kans op ziekteverschijnselen verkleint. Het bord is in beheer bij Provincie Fryslân. figuur 6. Informatiebord van het zwemwater Zwem- en surfcentrum Balk. tabel 2. Op het bord aangegeven regels gooi afval in de prullenbakken verboden vuur te maken verboden voor honden (tenzij aangelijnd) toiletten aanwezig geen toezicht zwemmen op eigen risico diepte bij drijflijn openingstijden locatie

14 4. Veldbezoek algemeen Het veldbezoek is bedoeld om een indruk te krijgen van de algemene kwaliteit van de zwemlocatie. De bevindingen tijdens het veldbezoek worden verwerkt in het en betrokken bij de analyse van de historische data en mogelijke risicobronnen. Bij voorkeur wordt de zwemlocatie en de omgeving ervan een keer bezocht op een moment dat de stranden daadwerkelijk door bezoekers gebruikt worden. Immers dan kan een goede indruk van de hygiëne verkregen worden, omdat ook zwemmers zelf een bron van bacteriële verontreinigingen kunnen zijn. Overigens leveren bezoeken op rustige dagen ook veel informatie op. Dan wordt een beeld verkregen van andere mogelijke bronnen van verontreiniging, zoals watervogels en huisdieren. veldbezoek Voor onderhavig zijn de veldgegevens ontleend uit de door de Friese Uitvoeringsdienst Milieu en Omgeving (FUMO) uitgevoerde locatiebezoeken bij zwemwater Zwem- en surfcentrum Balk. Deze bezoeken zijn uitgevoerd in het kader van de inspectie van de Hygiëne en Veiligheid Zwemplaatsen in oppervlaktewater (Whvbz). In het kader van bovengenoemde inspectie is de locatie in 2014 door de FUMO bezocht op 22 mei en in 2015 is de locatie tweemaal bezocht, te weten op 1 juli en 18 september. Tijdens het bezoek in 2014 en het eerste bezoek in 2015 ziet de locatie er goed verzorgd uit. De hygiëne van de toiletten is goed. Op het strand worden geen uitwerpselen van honden aangetroffen. Er zijn niet veel vogels aanwezig en op het strand wordt weinig vogelpoep gezien. Bij het bezoek in september 2015 is geconstateerd dat de hygiëne van de toiletten slecht is. Verder wordt er een geringe hoeveelheid uitwerpselen van vogels op het strand aangetroffen. overige veldwaarnemingen Bij een eerder veldbezoek door de FUMO is gesproken met een bezoeker van het strand. Deze bezoeker vindt de locatie niet zo heel fijn om te zwemmen. Hij/zij geeft aan dat de bodem nogal slikkig is en je er zo 10 cm in weg zakt. Tijdens het veldbezoek in september 2015 is met de pachter gesproken. De pachter klaagt over de slechte doorstroming van de zwemwaterlocatie en de opstapeling van drek in de zwemzone. De pachter geeft aan dat hij inmiddels in gesprek is met de gemeente over het opknappen van de locatie. Bij eerdere veldbezoeken zijn op het strand pootafdrukken van honden aangetroffen. De foto s van het veldbezoek op 22 mei 2014 zijn, evenals foto s van eerder waargenomen bijzonderheden, opgenomen in bijlage

15 5. Historie 5.1 Algemeen gezondheidsklachten De afgelopen jaren zijn bij de GGD over dit zwemwater nooit signalen van ziekteverschijnselen binnengekomen. Het is onbekend of dit komt doordat er werkelijk geen ziektegevallen zijn opgetreden of dat die niet gemeld zijn. Er zijn ook geen gezondheidsklachten bekend op grond van andere bronnen. zwemverboden e.d. De afgelopen jaren was de hygiënische kwaliteit van dit zwemwater enkele keren onvoldoende, zie tabel 3. tabel 3. Aantal keer dat de zwemwaterkwaliteit als onvoldoende is aangemerkt. waarschuwing Fecaal negatief zwemadvies zwem verbod waarschuwing Blauwalgen negatief zwemadvies zwem verbod fecaal Geen waarschuwingen. blauwalgen Waarschuwing: - van 31 mei 2011 t/m 7 juni 2011; - van 27 juni 2011 t/m 6 juli 2011; - van 10 augustus 2011 t/m 18 augustus 2011; - van 5 september 2011 t/m einde zwemseizoen 2011; - van 31 mei 2012 t/m 6 juni 2012; - van 11 juli 2012 t/m 25 juli 2012; - van 9 augustus 2012 t/m 14 augustus 2012; - van 22 augustus 2012 t/m 29 augustus 2012; - van 23 juli 2013 t/m 2 augustus 2013 (n.a.v. melding); - van 14 augustus 2014 t/m 8 september 2014; - van 6 mei 2015 t/m 13 mei 2015; - van 17 juni 2015 t/m 1 juli 2015; - van 17 juli 2015 t/m 22 juli 2015; - van 29 juli 2015 t/m 5 augustus 2015; - van 12 augustus 2015 t/m 9 september

16 overig Er zijn geen problemen geregistreerd met: - zwemmersjeuk; - botulisme; - ziekte van Weil; - zwerfvuil; - overige zogenaamde zwemmersziekten. 5.2 Fecale verontreiniging Beoordelingskader tijdens badseizoen De Europese Zwemwaterrichtlijn geeft geen normen voor het toetsen van de actuele waterkwaliteit per afzonderlijk monster. De normen voor de actuele waterkwaliteit zijn vastgesteld in de Beslisnotitie werkwijze individuele metingen en meetfrequentie microbiologische parameters zwemwaterrichtlijn van de Stuurgroep Water (2013). De daarin opgenomen signaalwaarden voor aanvullend onderzoek zijn: - Escherichia coli: 1800 kve/100 ml - Intestinale enterokokken: 400 kve/100 ml De bovengenoemde norm voor Escherichia coli wordt vanaf 2013 gehandhaafd. In de periode werd gestuurd op een norm voor Escherichia coli van 2000 kve/100 ml. voorgekomen verontreiniging In principe wordt 11 maal per jaar gemeten of er sprake is van fecale verontreiniging. Bij een overschrijding van één of beide signaalwaarden van de fecale parameters, wordt een aanvullende bemonstering uitgevoerd. Tot 2013 werd de aanvullende bemonstering een week na de reguliere bemonstering uitgevoerd. Vanaf 2013 dient zo snel als mogelijk, maar in ieder geval binnen één werkdag na bekendwording van de resultaten, een aanvullende bemonstering te worden uitgevoerd. Daarnaast werd tot 2013 bij elke overschrijding een waarschuwing afgegeven. Vanaf 2013 worden eerst de resultaten van de aanvullende bemonstering afgewacht, waarna mogelijk een negatief zwemadvies volgt (bij overschrijding signaalwaarde). Uit de meetgegevens over de periode blijkt dat er meerdere malen sprake is geweest van verhoogde gehalten aan Escherichia coli en/of Intestinale enterokokken. Op een tweetal data in de periode hebben de aangetroffen verhoogde waarden geleid tot een overschrijding van de norm voor de actuele waterkwaliteit voor de parameter Escherichia coli. In tabel 4 is een overzicht opgenomen van de aangetroffen verhoogde gehalten aan Escherichia coli en/of Intestinale enterokokken in de periode De in de tabel gemarkeerde waarden geven een overschrijding van de vastgestelde normen voor de actuele waterkwaliteit aan

17 tabel 4. Fecale verontreiniging in zwemwater Zwem- en surfcentrum Balk datum Escherichia coli (kve/100ml) Intestinale Enterokokken (kve/100ml) datum Escherichia coli (kve/100ml) Intestinale Enterokokken (kve/100ml) De aanvullende bemonsteringen na de aangetroffen normoverschrijdingen van de fecale verontreinigingen lieten geen overschrijding van de norm meer zien. weersinvloed Om te bepalen of het weer invloed heeft op de bacteriologische kwaliteit van het water, zijn de microbiologische gegevens van het zwemwater vergeleken met de weergegevens van de KNMIstations Leeuwarden en Stavoren. Verhoogde waarden van zowel Escherichia coli als Intestinale enterokokken worden regelmatig gemeten na hevige regenbuien en in mindere mate na hoge temperaturen in combinatie met lange zonneschijnduur. De wind lijkt niet van invloed te zijn op de verhoogde waarden. Een eenduidig beeld is niet te bepalen. De genoemde weersomstandigheden komen namelijk ook voor wanneer er geen verhoogde waarden van Escherichia coli en Intestinale enterokokken worden gemeten. Er is dan ook geen eenduidige relatie tussen de bacteriologische waterkwaliteit en de weersomstandigheden te vinden. herinrichting zwemstrand 2006/2007 In 2006/2007 heeft een geheel nieuwe herinrichting van het zwem- en surfcentrum Balk plaatsgevonden. Bij deze herinrichting is de zwemwaterzone geheel afgebakend met stortsteen en een houten damwand. Bij aanleg van de stortsteenkade zijn een paar kleine verbindingen met open water gerealiseerd. Vóór de herinrichting stond de zwemwaterzone in geheel open verbinding met het Slotermeer. Tot 2009 is de fecale verontreiniging gemonitord aan de hand van de parameters Totaal bacteriën van de coli groep (coli 37 C) en Thermotolerante bacteriën van de coli groep (coli 44 C). In tabel 5 zijn de gemiddelde concentraties aan coli 37 C en coli 44 C opgenomen in de periode vóór en na de herinrichting van het zwemstrand. Opvallend is de verhoging van beide parameters na de herinrichtingsmaatregelen. De gemeten concentraties laten (meer dan) een verdubbeling zien. De uitgevoerde herinrichtingsmaatregelen lijken van grote invloed te zijn op de mate van fecale verontreiniging binnen de zwemwaterzone. tabel 5. Gemiddelde concentraties aan fecale verontreiniging in zwemwater Zwem- en surfcentrum Balk

18 vóór en na herinrichting van het zwemstrand. periode gemiddelde coli 37 C (kve/100ml) gemiddelde coli 44 C (kve/100ml) vóór herinrichting (meetperiode 2000 t/m mei 2007) na herinrichting (meetperiode juni 2007 t/m 2008) conclusie Afgaande op de voorgekomen verontreinigingen is het risico op fecale verontreiniging bij het zwemwater Zwem- en surfcentrum Balk matig tot hoog, waarbij er geen eenduidige relatie met de weersomstandigheden is. Geconcludeerd kan worden dat de uitgevoerde herinrichtingsmaatregelen een verslechtering tot gevolg hebben gehad ten aanzien van de fecale belasting van het oppervlaktewater binnen de zwemwaterzone. 5.3 Blauwalg Beoordelingskader tijdens badseizoen De Europese Zwemwaterrichtlijn stelt geen beoordelingskader ten aanzien van de parameter blauwalgen. De afgelopen jaren zijn er verschillende protocollen voor blauwalgen gehanteerd om de actuele zwemwaterkwaliteit per afzonderlijk monster te bepalen. In 2011 is door het Nationaal Wateroverleg (NWO) een nieuw Blauwalgenprotocol vastgesteld. In 2012 is dit protocol geactualiseerd, waarbij voor het bepalen van de blauwalgendichtheid wordt uitgegaan van de concentratie cyanochlorofyl (vast te stellen met een fluoroprobe) en het biovolume. Daarnaast wordt een visuele controle op drijflagen (categorie I, II of III) uitgevoerd. Het Blauwalgenprotocol 2012 geeft een handvat hoe om te gaan met blauwalgen op de locatie. In tabel 6 zijn de risiconiveaus met de bijbehorende concentraties cyanochlorofyl, de drijflaagcategorie en het biovolume met het daarbij behorende advies weergegeven

19 tabel 6. Risiconiveaus blauwalgen (protocol 2012). risiconiveau cyanochlorofyl toxisch (µg/l) drijflaag * biovolume (mm 3 /l) Advies - < 12,5 cat. I < 2,5-1. gering gezondheidsrisico 12,5 75 cat. II 2,5 15 waarschuwing 2. gezondheidsrisico > 75 cat. III > 15 negatief zwemadvies * Toelichting drijflaag categorie: Cat. I: Er zijn (gif)groene bolletjes of draadjes (cellen van blauwalgen) op het oppervlak. In deze situatie is er eigenlijk geen drijflaag aanwezig, er zijn wel drijvende (clusters van) cellen. Cat. II: Er zijn veel cellen en dichte plakkaten op het oppervlak. De waterfase is nog regelmatig zichtbaar. Cat. III: Er zijn veel cellen en dichte plakkaten op het oppervlak. De heldere waterfase is zelden of nooit zichtbaar. De laag heeft enige massa en consistentie en zal niet snel weer mengen in het water. onderzoek blauwalgen Tot en met 2008 werden in geval van drijflagen de microcystine concentratie gemeten. In 2009 en 2010 zijn er bij aanwezigheid van een drijflaag cellen geteld. Vanaf 2011 wordt bij iedere reguliere controlemeting de concentratie aan cyanochlorofyl bepaald middels een fluoroprobe. Bij metingen hoger dan 12,5 µg/l cyanochlorofyl wordt er een quickscan uitgevoerd naar het percentage giftige blauwalgen. Hieruit volgt de concentratie aan cyanochlorofyl toxisch. Indien nodig worden op basis van het cyanochlorofyl toxisch een passende controle en maatregelen uitgevoerd, om zwemmers te beschermen. cyanochlorofyl metingen In tabel 7 zijn de gehalten aan cyanochlorofyl opgenomen, waarbij het aangetroffen gehalte aan cyanochlorofyl toxisch hoger is dan 12,5 µg/l. Tevens is de eerste meting (< 12,5 µg/l) na een verhoogde meting aan cyanochlorofyl toxisch in de tabel opgenomen

20 tabel 7. Cyanochlorofyl verontreiniging in zwemwater Zwem- en surfcentrum Balk datum cyanochlorofyl totaal (µg/l) cyanochlorofyl toxisch (µg/l) datum cyanochlorofyl totaal (µg/l) cyanochlorofyl toxisch (µg/l) < < < , , , < , < < , < < , < < , , , , , ,3 drijflagen In 2011, 2012 en 2015 zijn er bij het zwemwater Zwem- en surfcentrum Balk geen blauwalgen aangetroffen in de vorm van een drijflaag of als zichtbaar aanwezige algen in de hele waterkolom. In het laatste geval is er een proliferatie van algen aanwezig, welke zich (nog) niet heeft geuit in het vormen van een drijflaag. In 2013 en 2014 is tweemaal een drijflaag van blauwalgen aangetroffen. 22 juli 2013, drijflaag van algen aanwezig (categorie II); 27 augustus 2014, kleine drijflaag van algen aanwezig (categorie I). conclusie Na analyse van gegevens over het vóórkomen van blauwalg in de afgelopen jaren, wordt geconcludeerd dat er een risico bestaat op proliferatie van toxische blauwalgen bij zwemwater Zwem- en surfcentrum Balk. Deze beoordeling is gebaseerd op: - Geregistreerde waarnemingen van blauwalgen in de periode ; - Waargenomen drijflagen van blauwalgen; - Vanaf 2011 zijn regelmatig concentraties cyanochlorofyl gemeten van boven de 12,5 µg/l; - Uit quickscans bleek dat het percentage tot 100% toxische blauwalgen kon oplopen; - In de jaren zijn met regelmaat (langdurige) perioden met waarschuwingen afgegeven door de Provincie als gevolg van toxische blauwalgen in de waterkolom

21 6. Mogelijke risicobronnen 6.1 Bronnen van fecale verontreiniging Op basis van de gebiedsbeschrijving, veldbezoeken, de analyse van historische data, kaartmateriaal en de informatie en ervaringen van de beheerders, komen de onderstaande potentieel relevante bronnen naar voren: - bezoekers: De bezoekers zelf kunnen een bron van verontreiniging zijn. Op mooie zomerse dagen loopt het bezoekersaantal flink op. De recreatiedruk voor deze zwemlocatie is dan zeer hoog. Door de huidige inrichting van de zwemwaterlocatie, is er nagenoeg geen verversing van het water binnen de zwemwaterzone. Tevens ontstaat door de activiteiten van zwemmers omwoeling van de bodem. Opwerveling van bodemmateriaal kan de uitwisseling van stoffen tussen de sediment- en waterfase bewerkstelligen. - recreatievaart: Direct grenzend aan de zwemwaterzone ligt een jachthaven (wachthaven bij paviljoen). Ondanks dat het lozen van vuilwater door recreatie- en beroepsvaart verboden is, bestaat de kans dat vuilwater al of niet opzettelijk in het oppervlaktewater wordt geloosd. De jachthaven en de zwemwaterzone zijn van elkaar gescheiden door middel van een steiger op een houten damwandconstructie. Uitwisseling van het water tussen de jachthaven en de zwemwaterzone is ongewenst. De houten damwand is opgebouwd uit segmenten. Hiermee is niet met zekerheid te zeggen dat uitwisseling niet plaatsvindt. - watervogels: De indruk is dat er doorgaans op het strand niet veel vogels aanwezig zijn. Op de steigers en basaltblokken die de zwemwaterzone omringen zijn wel eens eenden en zeemeeuwen aanwezig, maar dat zijn er vaak niet veel. Op het strand zijn wel eens vogelfecaliën aanwezig. Vaak zijn het geen grote hoeveelheden. Een enkele keer worden er wel een opvallend aantal vogels gezien rondom het strand. - honden: Honden zijn verboden op het strand. Gebleken is dat er toch af en toe mensen met honden op het strand komen. Op drukke dagen is er meer sociale controle en komen er meestal geen honden op het strand. Concluderend kan worden gesteld dat de zwemwaterkwaliteit ten aanzien van fecale verontreiniging bij het zwemwater Zwem- en surfcentrum Balk met name wordt beïnvloed door bezoekers, gevolgd door de recreatievaart, vogels en honden

22 6.2 Risicofactoren voor blauwalg hydromorfologie Het zwemwater ligt aan het Slotermeer en maakt deel uit van de Friese boezem. Het Slotermeer staat via drie watergangen in verbinding met de rest van de Friese Boezem: Het Slotergat richting Sloten, de Ee richting Woudsend, en De Luts richting Balk. Het Slotermeer heeft een geschatte oppervlakte van ongeveer 1100 ha en de waterdiepte in het meer varieert tussen 1,5 tot 2,5 m. De waterkwaliteit wordt sterk beïnvloed door de voedselrijkdom van het boezemwater. Door de drie locaties waar het water zowel in- als uit het Slotermeer kan stromen, is er geen duidelijke stroomrichting in het meer. De waterstroming wordt beïnvloed door de in- en uitlaten nabij Lemmer. De diepte van een plas bepaald of er thermische stratificatie kan optreden. Bij thermische stratificatie zijn een aantal blauwalgengenera in het voordeel ten opzichte van andere fytoplanktongroepen. Het Slotermeer is een ondiep meer en er is geen sprake van stratificatie. Door de geringe diepte van het Slotermeer, warmt het oppervlaktewater wel sneller op bij oplopende buitentemperaturen. De zwemwaterzone van Zwem- en surfcentrum Balk is geheel afgeschermd met basaltblokken en een houten damwand. Uitwisseling van het water in de zwemwaterzone met het open water is daardoor nagenoeg niet mogelijk. De zwemlocatie ligt aan de zuidwestzijde van het Slotermeer en ligt daarmee gunstig ten aanzien van de overheersende windrichting. Echter doordat de zwemwaterzone nagenoeg geheel geïsoleerd ligt, blijven verontreinigingen ook bij een heersende zuidwestelijke wind makkelijk in de zwemwaterzone hangen. ecologie De biodiversiteit (verscheidenheid aan levensvormen) is een indicator voor de gezondheid van een ecosysteem. Naarmate de biodiversiteit groter wordt, is het risico op een algenbloei kleiner. De oeverzone is vaak begroeid met riet aangevuld met mattenbies, kleine lisdodde en de gele lis. De ontwikkeling van de oevervegetatie is vooral terug te vinden aan de oostkant van het meer, waarbij het moerasgebiedje in de zuidoosthoek een redelijke oppervlakte aan rietvegetaties herbergt. Ondergedoken waterplanten zijn nauwelijks aanwezig en zeer plaatselijk is schedefonteinkruid aanwezig. Het doorzicht in het Slotermeer is matig met een gemiddelde van circa 40 cm. Het Slotermeer scoort op basis van de landelijke KRW maatlat voor macrofauna, fytoplankton en waterplanten matig of ontoereikend. De visstand in het Slotermeer wordt op basis van gewicht gedomineerd door brasem, gevolgd door snoekbaars en pos. In aantallen wordt de visstand gedomineerd door snoekbaars, spiering, pos en brasem. Op de landelijke maatlat wordt de visstand in het Slotermeer beoordeeld als slecht en op de Friese afgeleide maatlat als ontoereikend. In tabel 8 staan de factoren die invloed hebben op de ontwikkeling van blauwalg bij zwemwater Zwem- en surfcentrum Balk met het bijhorende risico samengevat

23 tabel 8. Risico op blauwalg bij Zwem- en surfcentrum Balk op grond van verschillende factoren. factor lokale situatie risico Isolatie Ecologische waterkwaliteit Het Slotermeer staat in open verbinding met de Friese boezem. Er is geen sprake van isolatie. De doorstroming ter plaatse van het zwemwater nagenoeg afwezig De huidige toestand is matig tot ontoereikend klein hoog matig Nutriëntenrijkdom Maakt deel uit van de nutriëntrijke Friese boezem matig Troebeling en slibophoping Diepte en Watertemperatuur Ligging ten opzichte van wind Doorzicht is matig. Er is iets slibophoping De waterdiepte bij de zwemlocatie is matig. Door de matige diepte en geringe doorstroming, kans op eerdere opwarming van water binnen zwemwaterzone Het zwemwater ligt gunstig t.o.v. de heersende windrichting, echter door gehele afscherming zwemzone is hier weinig voordeel mee te behalen klein matig klein risico op blauwalg Op grond van bovenstaande factoren kan geconcludeerd worden dat er bij het zwemwater Zwemen surfcentrum Balk een risico aanwezig is voor de ontwikkeling van blauwalg. Het zijn vooral de matig en hoog scorende factoren die de ontwikkeling van blauwalg kunnen versterken. 6.3 Andere bronnen van verontreiniging Gezondheidsrisico s door andere ziekteverwekkers zijn bij dit zwemwater niet te verwachten

24 7. Kwalificatie kwaliteitsklassen Europese Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EG) Ieder zwemwater krijgt elk jaar een beoordeling. Dit resulteert in de kwalificatie uitstekend, goed, aanvaardbaar of slecht. De indeling en de normen die hierbij horen, zijn weergegeven in tabel 9. tabel 9. Normen kwaliteitsklassen voor binnenwateren. Parameter Uitstekende Kwaliteit Goede Kwaliteit Aanvaardbare Kwaliteit Intestinale enterokokken (kve/100 ml) 200 * 400 * 330 ** Escherichia coli (kve/100 ml) 500 * 1000 * 900 ** * Gebaseerd op een beoordeling van het 95-percentiel ** Gebaseerd op een beoordeling van het 90-percentiel Tot 2009 is de fecale verontreiniging gemonitord aan de hand van de parameters Totaal bacteriën van de coli groep en Thermotolerante bacteriën van de coli groep. Met de invoering van de EGrichtlijn (2006/7/EC), zijn deze parameters vanaf 2009 vervangen door Intestinale enterokokken en Escherichia coli. De beoordeling van een zwemwater gebeurt na afloop van een badseizoen en wordt gebaseerd op de meetgegevens van de afgelopen vier badseizoenen. De huidige parameters zijn vanaf 2009 gemeten, waardoor pas vanaf 2012 de eerste kwaliteitsindeling volgens de huidige EU-zwemwaterrichtlijn kon plaatsvinden. De beoordeling van zwemwater Zwem- en surfcentrum Balk van de afgelopen jaren staat in tabel 10. Tabel 10. Jaarlijkse beoordeling van zwemwater Zwem- en surfcentrum Balk. na afloop van badseizoen Intestinale enterokokken Escherichia coli Beoordeling 2012 ( ) goed aanvaardbaar aanvaardbaar 2013 ( ) goed aanvaardbaar aanvaardbaar 2014 ( ) uitstekend aanvaardbaar aanvaardbaar 2015 ( ) uitstekend slecht slecht De metingen van de parameters Intestinale enterokokken (I.E.) en Escherichia coli (E.coli) over de periode 2012 t/m 2015 laten de volgende percentielwaarden zien: I.E.: P90 = 128 kve/100 ml; P95 = 173 kve/100 ml score: uitstekend. E.coli: P90 = 966 kve/100 ml; P95 = 1606 kve/100 ml score: slecht. blauwalg De beoordeling van blauwalg is niet wettelijk vastgelegd. De kans op proliferatie van blauwalgen bij zwem- en surfcentrum Balk is aanwezig. conclusie Het zwemwater Zwem- en surfcentrum Balk krijgt de kwalificatie slecht. Opgemerkt wordt dat de kwaliteitsklassenindeling onder de EU-richtlijn uitsluitend wordt bepaald op basis van de bacteriologische kwaliteit

25 8. Maatregelen Het is belangrijk om de badgasten duidelijk te informeren over het gebruik van de zwemwaterzone en te wijzen op het effect van hygiënische maatregelen in de zwemwaterzone. Door het goed informeren van bezoekers zouden zowel de hygiëne van het strand als de waterkwaliteit ter plaatse van de zwemlocatie kunnen verbeteren. In de onderstaande paragrafen worden verschillende maatregelen genoemd die getroffen kunnen worden om de waterkwaliteit van de zwemwaterlocatie Zwem- en surfcentrum Balk mogelijk te verbeteren. 8.1 Fecale verontreiniging verbeteren doorstroming zwemwaterzone Bij de uitgevoerde herinrichting van het zwem- en surfcentrum Balk is de zwemwaterzone nagenoeg geheel afgebakend met stortsteen en een houten damwand. De kleine opening in de noordwesthoek (nabij het strand) en de twee duikers in de stortsteenrug bieden niet voldoende capaciteit om de zwemwaterzone van een goede doorstroming te voorzien en actief te kunnen doorspoelen. Fecale bacteriën die in de zwemwaterzone terecht komen (zwemmers, watervogels, etc.), worden niet verdund en kunnen niet wegspoelen. Door het verbeteren van de doorstroming en meer verbinding met het open water, wordt een snellere verversing van het water binnen de zwemwaterzone mogelijk gemaakt. Aanwezige verontreinigingen kunnen worden verdund en uit de zwemwaterzone wegspoelen. controle damwand De houten damwand onder de steiger tussen de jachthaven en de zwemwaterzone is opgebouwd uit segmenten. Aanbevolen wordt om periodiek te controleren of deze afscheiding nog intact is. Indien nodig dient deze te worden hersteld. Uitwisseling van het water tussen de jachthaven en de zwemwaterzone moet te allen tijde voorkomen worden. Daarnaast is het van belang dat bij het schoonspuiten van de steiger, het vuile water niet in de zwemwaterzone terecht kan komen. toiletten Zorg voor openbare, schone toiletten. De aanwezige toiletten worden regelmatig schoongemaakt. Op mooie dagen loopt het bezoekersaantal flink op. De recreatiedruk op deze zwemwaterlocatie is dan hoog. Extra schoonmaak bij extreme drukte wordt aanbevolen. invloed watervogels verminderen Aanbevolen wordt om de invloed van watervogels verminderen door deze te weren (weg te jagen), niet te voeren en vogelpoep van het strand en de steiger te verwijderen. Aangeraden wordt om het strand, ligweide en de steiger regelmatig (liefst dagelijks in de ochtend) op vogelpoep te controleren en indien aanwezig deze uitwerpselen te verwijderen. Bij het schoonmaken van de steiger moet netjes worden gewerkt, om te voorkomen dat het schoonmaakwater in het zwemwater terechtkomt. Aanbevolen wordt om ook in rustige perioden (met minder geschikt zwemweer) regelmatig te blijven controleren op de aanwezigheid van vogelpoep en het verwijderen daarvan. Het volledig weren van vogels is echter lastig. In geen geval moeten watervogels bij de zwemlocatie gevoerd worden. Voedsel- en afvalresten moeten zo snel mogelijk van het strand en de ligweide worden verwijderd

26 streng toezien verbod honden Hoewel honden niet op het strand en in de zwemwaterzone zijn toegestaan, blijken er wel mensen met honden te komen. Het is van belang dat hierop een verscherpt toezicht is en bij signalering hiervan de mensen er op worden aangesproken. Regelmatige controle op aanwezigheid van hondenpoep en het verwijderen hiervan wordt aanbevolen (ook in rustige perioden). 8.2 Blauwalgen De oorzaken van het optreden van blauwalgoverlast zijn niet alleen gebonden aan de locatie zelf, maar ook aan de waterkwaliteit van het gehele Slotermeer. Het Slotermeer maakt deel uit van de Friese boezem. Het risico op blauwalg zou verminderd kunnen worden door een afname van de eutrofiëring. Echter maatregelen hiervoor zijn voor deze locatie niet haalbaar, aangezien het Slotermeer deel uitmaakt van het nutriëntrijke boezemwatersysteem. Problemen met blauwalgen zullen in de toekomst waarschijnlijk aanwezig blijven. verbeteren doorstroming zwemwaterzone Doorstroming ter plaatse is nagenoeg afwezig. De zwemwaterzone wordt geheel afgebakend door stortsteen en een houten damwand. Uitwisseling van het water in de zwemwaterzone met open water is hierdoor beperkt. Door het verbeteren van de doorstroming van het water binnen de zwemwaterzone, wordt de kans op proliferatie van blauwalgen ter plaatse kleiner. Een betere doorstroming/verversing van het water zorgt voor een lagere watertemperatuur, wat de groei van blauwalg kan afremmen. 8.3 Potentiële maatregelen In tabel 11 is een resumerend overzicht van bovengenoemde maatregelen opgenomen, welke genomen zouden kunnen worden ter verbetering van de zwemwaterkwaliteit. 1. tabel 11. Maatregelen ter verbetering van de zwemwaterkwaliteit. betreft omschrijving initiatief algemeen fecaal / blauwalg fecaal het duidelijk informeren van bezoekers over voorzieningen en mogelijke problemen met de zwemwaterkwaliteit door het actueel houden van het informatiebord bij de strandopgang bevorderen doorstroming/verversing water binnen de zwemwaterzone periodieke controle houten damwand (afdichting) tussen jachthaven en zwemwaterzone provincie gemeente gemeente fecaal toiletten (bij drukte extra schoonmaak) beheerder fecaal watervogels weren (wegjagen, niet voeren, strand en ligweide vrij houden van afval- en voedselresten) beheerder fecaal strand e.o. op (vogel)feces controleren en verwijderen beheerder fecaal strengere controle op verbod honden beheerder blauwalg het uitvoeren van een passende controle of monitoring bij proliferatie van blauwalgen gedurende het zwemseizoen waterschap

27 Literatuur Richtlijn 2006/7/EG van het Europees parlement en de Raad van 15 februari 2006 betreffende het beheer van de zwemwaterkwaliteit en tot intrekking van Richtlijn 76/160/EEG. Wet van 2 juli 1969, houdende regelen nopens de hygiëne en de veiligheid in zweminrichtingen (Wet hygiëne en de veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden). Besluit hygiëne en de veiligheid badinrichtingen en zweminrichtingen. Regeling hygiëne en de veiligheid badinrichtingen en zweminrichtingen. Werkboek Whvbz / Bhvbz via > Water > Zwemwater. Nationaal Water Overleg (NWO) mei Blauwalgprotocol Landelijke Stuurgroep water,16 maart Beslisnotitie werkwijze individuele metingen en meetfrequentie microbiologische parameters zwemwaterrichtlijn. Provincie Fryslân/FUMO. Jaarlijkse Rapportage Wet Hygiëne en Veiligheid 20xx voor de jaren 2010 tot en met RIZA, Grontmij Handreiking bij het opstellen van een. Rijkswaterstaat Blauwalgen in het ; handreiking om het risico op proliferatie van toxische blauwalgen te beoordelen. Opgesteld door DHV. Zwemwaterprofiel van het zwemwater Zwem en Surf Centrum Balk, Wetterskip Fryslân, september KRW Beslisnota onderdeel Wetterskip Fryslân. Implementatie Kaderrichtlijn Water in het beheergebied van Wetterskip Fryslân, planperiode , Wetterskip Fryslân, 1 april Visstandopname Friese wateren A&W-rapport 1886, Altenburg & Wymenga ecologisch onderzoek bv, 28 maart

28

29 Bijlage 1: Foto s veldbezoek Veldbezoek 22 mei 2014: informatiebord. strand met aan rechterzijde jachthaven. steiger (houten damwand) tussen zwemwaterlocatie en jachthaven. zwemstrand vanaf rechterzijde. zwemstrand vanaf linkerzijde.

30 Veldbezoek 22 mei 2014 (vervolg): (slikkig). overgang water/zand. overgang water/zand overzicht (geïsoleerde) zwemzone. Foto s bijzonderheden tijdens eerder veldbezoek: kleine open verbinding met water uit het Slotermeer.

31 pootafdrukken hond op strand.