Zwemwaterprofiel versie

Transcriptie

1 Zwemwaterprofiel versie

2 VERANTWOORDING WATERSCHAP waterschap Hollandse Delta Handelsweg DC Ridderkerk Postbus GC Ridderkerk t f i AFDELING AUTEUR REVIEWER VRIJGEGEVEN DOOR OPDRACHTGEVER Advies & Automatisering ing. R.W. (Rob) Bovelander (Adviseur-C) S.B. (Suzanne) Allerts (Adviseur-D) ir. J. (Jannekee) van Herreveld (teamleider team Advies) volgens EU-zwemwaterrichtlijn (96/07/EC) VERSIE 21 april

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding Aanleiding Beschrijving zwemwaterlocatie Kenmerken Zwemzone Beheer Potentiële bronnen van verontreiniging Kans op proliferatie blauwalgen Gezondheidsrisico s Beoordeling hygiëne Zwemwaterkwaliteit Bronnenanalyse Mogelijke maatregelen

4 1. Inleiding Voor elke zwemwaterlocatie wordt op grond van de zwemwaterrichtlijn een zwemprofiel opgesteld. Voorliggend document is het zwemwaterprofiel van Vijver Oosterpark. 1.1 Aanleiding De zwemwaterrichtlijn EG van het Europese parlement van 15 februari 2006 heeft als doel het beschermen van de gezondheid van zwemmers in oppervlaktewateren. De richtlijn bevat bepalingen met betrekking tot de monitoring, de indeling van de zwemwaterkwaliteit in kwaliteitsklassen (uitstekend, goed, aanvaardbaar en slecht) en het informeren van zwemmerspubliek en de Europese Commissie over de zwemwaterkwaliteit. Het beheer moet er op gericht zijn om minimaal een aanvaardbare zwemwaterkwaliteit te hebben en om een goede zwemwaterkwaliteit na te streven. Voor elke zwemwaterlocatie moet een zwemwaterprofiel worden opgesteld. In het zwemwaterprofiel worden de kenmerken van de zwemwaterlocatie beschreven. Er wordt ingegaan op de mogelijke gezondheidsrisico s voor de zwemmers en de oorzaken daarvan. Ook wordt er in het zwemwaterprofiel aandacht besteed aan het voorkomen en het tegengaan van proliferatie van blauwalgen. Hierbij is gebruik gemaakt van het blauwalgenprotocol Het zwemwaterprofiel vormt de basis voor communicatie tussen de betrokken partijen over te treffen beheersmaatregelen. Uit het zwemwaterprofiel kan blijken dat aanvullend onderzoek nodig is om adequate beheersmaatregelen te kunnen treffen. Het zwemwaterprofiel is tevens bedoeld als communicatiemiddel over de zwemwaterkwaliteit van de zwemlocatie en de genomen beheersmaatregelen naar de geïnteresseerde burger. Voorliggend document is een actualisatie van de voorgaande zwemwaterprofielen uit 2005 en 2010 [6,7]. Geactualiseerd zijn : De opmaak (conform vereenvoudigd zwemwaterprofiel RWS/Min. van I en M) de EU-toetsingen; de inrichtingskaartjes (voorblad + hoofdstuk 2); de historische data (hoofdstuk 3); de mogelijke maatregelen (hoofdstuk 4). 4

5 2. Beschrijving zwemwaterlocatie 2.1 Kenmerken In de gemeente Ridderkerk ligt het Oosterpark. Het park vormt een buffer tussen het stedelijk gebied en de snelweg A15. Er vinden diverse vormen van recreatie in het park plaats, zoals wandelen, fietsen, honden uitlaten, vissen en zwemmen in de aanwezige vijvers. De plas ligt in het recreatiepark Oosterpark. Dit langgerekte park is aangelegd als een buffer tussen de bebouwing van Drievliet (zuidelijk Ridderkerk) en de A15. De plas zelf is omgeven door hoge bomen afgewisseld met bosachtige begroeiing die de plas een beschutte indruk geeft. Een topografisch kaartje van de omgeving is te zien in onderstaande afbeelding. Afbeelding 1. Topografisch kaartje omgeving Oosterparkvijver (Beheerkaart Groenservice Zuid- Holland) Afbeelding 2. Zicht op het strandje vanaf de oostzijde van de plas richting het noorden 5

6 De Oosterparkvijver bestaat uit twee delen, gescheiden door een dam met een doorgang van enkele meters waarover een bruggetje ligt. Het westelijk deel van de plas is een kleine beschutte vijver waaraan een pannenkoekenhuis gelegen is. Het terras van deze horecagelegenheid grenst direct aan de vijver. In dit kleine gedeelte van de Oosterparkvijver wordt gevist, al geldt voor de gehele Vijver Oosterpark een visverbod. Het strand maakte tijdens het veldbezoek in 2014 een schone en onderhouden indruk. Op het strand waren echter wel veel sporen van vogels aanwezig. Ook is feces van vogels langs de waterlijn aangetroffen. Sporen van honden waren ook aanwezig, maar gering. Waarschijnlijk komen honden er nauwelijks door het hek dat het strandje afsluit van de omliggende grasvelden. Honden en ander paarden zijn in de zwemzone en op het strand niet toegestaan, in de rest van het Oosterpark wel. Elders in de plas is stroomafwaarts een apart hondenstrand aanwezig om honden in de zwemzone zoveel mogelijk proberen te voorkomen. Het water was ten tijde van een veldbezoek in 2014 redelijk helder maar oogde niet schoon, het water was bruinig van kleur. 2.2 Zwemzone. Afbeelding 3. Plattegrond van Vijver Oosterpark. In de zwemzone (lichtblauwe deel) bevindt zich (bij 1 meter waterdiepte vanaf het strand) een monsterpunt (YOP 0627Z) waar de zwemwaterkwaliteit gemeten wordt 6

7 2.3 Beheer Gedurende het zwemseizoen wordt er een mobiel toilet geplaatst. Prullen bakken en het toilet worden in opdracht van Groenservice Zuid-Holland door Drechtwerk geleegd indien nodig. Ook wordt er een ballenlijn geplaatst die de zwemzone markeert. Er is geen buitenkraan of douche aanwezig. Er zijn meerdere vuilnisbakken aanwezig op de locatie, deze worden drie keer per week geleegd, in drukke weken loopt dit op tot maximaal zes keer per week. Zwerfvuil wordt gelijk met het legen van de vuilnisbakken verzameld. In het zwemseizoen is een informatiebord van de Provincie geplaatst met informatie over toegestane activiteiten, verboden en de zwemwaterkwaliteit (zie voorkant van dit zwemwaterprofiel). Vegetatie in de plas wordt niet verwijderd of gemaaid. Wel worden de taluds driemaal per jaar opgetrokken. De oevers met rietkragen en de natuurvriendelijke oevers worden niet gemaaid. De overige (gras)oevers worden eenmaal per jaar gemaaid. De omliggende grasvelden worden achttien keer per jaar gemaaid. Er worden geen bestrijdingsmiddelen gebruikt. Het helofytenfilter wordt gefaseerd gemaaid met afvoer van het maaisel. Tijdens het zwemwaterseizoen wordt er in de plas via de zuidelijke sloot in principe dag en nacht 0,25 m3/min water met een kleine pomp de plas ingelaten. Het wordt zoveel mogelijk gestuurd dat dit water er via de duiker in de westelijke plas weer uitloopt. Indien er problemen worden geconstateerd zoals een overschrijding van bacteriën of de aanwezigheid van grote hoeveelheden blauwalgen wordt maximaal doorgespoeld met een grote pomp. Het aanvoerwater stroomt de oostelijke plas in via een helofytenfilter. De rietkragen van het helofytenfilter worden gefaseerd gemaaid door Natuur & Recreatieschap IJsselmonde (NRIJ) (1x/3 jaar) met afvoer van het maaisel. In 2014 is geadviseerd om 1x/2 jaar de helft te maaien met afvoeren van het maaisel. Figuur 4. Plattegrond met relevante punten 7

8 2.4 Potentiële bronnen van verontreiniging De Zwemwaterrichtlijn schrijft voor dat het zwemwater gecontroleerd dient te worden op de aanwezigheid van bacteriën die afkomstig zijn van feces (uitwerpselen) van mens en dier. Op basis van de gebiedsbeschrijving, het veldbezoek, de analyse van historische data, kaartmateriaal en de informatie van de waterkwaliteitsbeheerder en locatiebeheerder is de volgende lijst met alle potentiële verontreinigingsbronnen en -routes voor fecale verontreiniging op de locatie Vijver Oosterpark opgesteld. Potentiële bron Bezoekers Huisdieren Watervogels Beschrijving Op een mooie zomerdag zijn gemiddeld 20 bezoekers aanwezig en maximaal 80. Een toilet is aanwezig. Honden en paarden zijn verboden op het strand en in de zwemzone. Op de zwemlocatie komen watervogels voor. Ze zijn zowel binnen als buiten de zwemzone aangetroffen. Het aantal vogels in en nabij de zwemzone wordt geschat op gemiddeld 10. Op het strand wordt regelmatig vogelfeces aangetroffen. Met het programma ZWEMPROF is getoetst of de potentiële bronnen een significante negatieve bijdrage in de bacteriologische zwemwaterkwaliteit hebben. Zie bijlage II. 2.5 Kans op proliferatie blauwalgen Behalve een controle op fecale verontreinigingen schrijft de zwemwaterrichtlijn ook voor dat in het zwemwaterprofiel een beoordeling plaatsvindt van de mogelijke proliferatie van blauwalgen. Op basis van historische gegevens is de kans op proliferatie van blauwalgen op locatie Vijver Oosterpark aanwezig. Op 8 augustus 2014 is er (voor het eerst na het afronden van de herinrichting van de zwemlocatie in 2012) een waarschuwing afgekondigd geweest. Deze waarschuwing was gebaseerd op proliferatie van de blauwalgen Anabaena (dominant), Cuspidothrix Isaatchenkoi en Planktothrix; maar ook Woronichinia en Microcystis zijn aangetroffen. Het aangetroffen biovolume in de waterfase bedroeg 11 mm 3 /l (eis: <2,5 mm 3 /l). Als gevolg van het aantreffen van de algenbloei is de grote pomp in werking gesteld om de blauwalgen versneld uit de zwemzone te kunnen spoelen. De waarschuwing is 6 dagen van kracht geweest. Door het afkondigen van deze waarschuwing is de locatie Vijver Oosterpark bestempeld als zijnde blauwalggevoelig. 8

9 3. Gezondheidsrisico s 3.1 Beoordeling hygiëne Volgens de zwemwaterrichtlijn wordt de kwaliteit van het zwemwater gecontroleerd aan de hand van de parameters Escherichia coli (E. coli) en intestinale enterokokken. Beide typen bacteriën zijn afkomstig van feces (uitwerpselen) van mens en dier en worden daarom fecale bacteriën genoemd. Deze typen bacteriën zijn indicatorsoorten voor de aanwezigheid van ziekteverwekkende bacteriën en virussen die voornamelijk maag- en darmklachten kunnen veroorzaken. Op basis van de (langdurige) concentraties fecale bacteriën wordt volgens de zwemwaterrichtlijn onderscheid gemaakt tussen verschillende kwaliteitsklassen. In tabel 1 zijn de indeling en de bijbehorende grenzen voor uitstekende, goede en aanvaardbare kwaliteit weergegeven. Als een zwemwaterlocatie niet in deze 3 klassen zit, wordt het beoordeeld als slecht. Daarnaast wordt de zwemwaterkwaliteit ook gedurende het badseizoen beoordeeld. Na elke afzonderlijke meting wordt getoetst aan de signaalwaarden (tabel 1). Een overschrijding van een signaalwaarde is aanleiding tot extra onderzoek. Mede op basis van het extra onderzoek kan de provincie besluiten (tijdelijk) een negatief zwemadvies in te stellen. Tabel 1. Normen voor zwemwaterkwaliteitsklassen voor zoete wateren. Parameter intestinale enterokokken (kve/100 ml) Escherichia coli (kve/100 ml) Uitstekende Goede Aanvaardbare Signaalwaarde kwaliteit* kwaliteit* kwaliteit** * gebaseerd op een 95-percentiel van de meetreeks over periode van 4 jaar ** gebaseerd op een 90-percentiel van de meetreeks over periode van 4 jaar 3.2 Zwemwaterkwaliteit Waterschap Hollandse Delta controleert gedurende het badseizoen (van mei t/m september) tweewekelijks de zwemwaterkwaliteit in de badzone. Bij de controles worden de concentraties E. coli en intestinale enterokokken gemeten. Op basis van de metingen in de periode is de locatie beoordeeld als aanvaardbaar. Dit volgt uit afzonderlijke beoordelingen aanvaardbaar voor Escherichia coli en uitstekend voor intestinale enterokokken. Tabel.2. Kwaliteitsklasse Vijver Oosterpark Parameter intestinale enterokokken Escherichia coli Kwaliteitsklasse Uitstekend Aanvaardbaar De concentraties van Escherichia Coli en intestinale enterokokken in de zwemseizoenen van zijn weergegeven in figuur 5 en 6. E-Coli: In de jaren 2011, 2012 en 2014 zijn er eenmalige overschrijdingen geweest. I.E.: In 2013 en 2014 zijn er eenmalige overschrijdingen geweest. De overschrijdingen hebben geleid tot: 2011: 1 waarschuwing fecale bacteriën (6 dagen) 2012: geen maatregelen afgekondigd geweest 2013: 1 waarschuwing fecale bacteriën (7 dagen) 2014: 1 waarschuwing blauwalgen (6 dagen) 9

10 jan-11 mrt-11 mei-11 jul-11 sep-11 nov-11 jan-12 mrt-12 mei-12 jul-12 sep-12 nov-12 jan-13 mrt-13 mei-13 jul-13 sep-13 nov-13 jan-14 mrt-14 mei-14 jul-14 sep-14 dec-14 I.E. (n/dl (mwa) jan-11 mrt-11 mei-11 jul-11 sep-11 nov-11 jan-12 mrt-12 mei-12 jul-12 sep-12 nov-12 jan-13 mrt-13 mei-13 jul-13 sep-13 nov-13 jan-14 mrt-14 mei-14 jul-14 sep-14 dec-14 E-Coli (n/dl (mwa) Figuur Vijver Oosterpark - Escherichia-Coli-bacteriën E-Coli n /dl (mwa) norm EC datum Figuur Vijver Oosterpark - Intestinale enterokokken I.E. n/dl (mwa) norm IE 1 datum 10

11 3.3 Bronnenanalyse In dit hoofdstuk worden alle bronnen genoemd die tijdens het veldbezoek of uit de gegevens van Waterschap Hollandse Delta of de Provincie Zuid-Holland naar voren zijn gekomen. Vervolgens wordt een inschatting gemaakt van potentiële bronnen van vervuiling. Ten slotte wordt een analyse gedaan van de invloed van de bronnen met behulp van model Zwemprof. Fecale verontreiniging ter plaatse kan veroorzaakt worden door mensen of dieren. Gedurende het zwemseizoen is er één mobiel toilet aanwezig. Tijdens hevige regenbuien is het mogelijk dat fecaal verontreinigd water afspoelt naar de zwemplas. Verder blijkt uit de informatie van Waterschap Hollandse Delta dat er geen andere lozingspunten aanwezig zijn in het beïnvloedingsgebied. Er zijn ook geen klachten gemeld op gebied van fecale verontreiniging. Er kan geconcludeerd worden dat de kans op fecale verontreiniging vanuit de omgeving van zwemwater zwemplas Oosterparkvijver zeer beperkt is. Een andere bron van vervuiling kan zwerfafval van bezoekers zijn. Er zijn vuilnisbakken aanwezig op het strand van de zwemplas, welke drie tot maximaal zes keer per week geleegd worden. De vuilnisbakken staan net buiten het hek, wat de kans dat vuil in het water terecht komt verder verkleint. Zwerfvuil wordt met het legen van de vuilnisbakken verzameld. Naast fecale verontreiniging kan ook het opwervelen van bodemdeeltjes voor problemen zorgen. Omwoeling van sediment kan een grote flux van fosfaat en nitraat naar de waterkolom veroorzaken en algengroei bevorderen. Gezien het feit dat er in 2010 is gebaggerd mag worden aangenomen dat opwerveling van bagger geen probleem vormt. Een andere bron van vervuiling kunnen kadavers van dieren zijn. Door dode dieren kan o.a. botulisme voorkomen. Aangezien zwerfvuil dagelijks consequent wordt opgeruimd, wordt dit risico klein geacht. 4. Mogelijke maatregelen De zwemwaterkwaliteit is aanvaardbaar. De plas is blauwalggevoelig. De locatie is in de periode heringericht om de zwemwaterkwaliteit te verbeteren. Er zijn in afnemende mate overschrijdingen geweest van de fecale bacteriën. Ten opzichte van 2011 en 2012 lijkt de waterkwaliteit zich bacterieel (met name voor wat betreft E. coli) te verbeteren. Uit onderzoek (Zwemprof; bijlage II) blijkt dat de meest waarschijnlijke bron voor fecale verontreiniging de zwemmers zelf zijn. Door bij problemen blijvend de doorspoelcapaciteit te vergroten middels het aanzetten van de grote pomp kunnen fecale verontreinigingen en aanwezige blauwalgen versneld worden afgevoerd. Nadeel hiervan is dat er ook een grotere doorstroming plaats zal vinden in het helofytenfilter, waardoor nutriënten minder goed kunnen worden opgenomen door de planten en als voedingsbron voor de blauwalgen in het water aanwezig blijven. Uitvoerbare maatregelen ten aanzien van fecale verontreiniging zijn: Het verbod op honden handhaven; Schoonhouden van mobiele toilet; Meer toiletten in het zwemseizoen. Om de kans op bloei van Cyanobacteriën (blauwalgen) in de toekomst te verkleinen wordt een maatregel voorgesteld, vooral gericht op het beperken van nutriëntemissies: Zorg dat maaisel vanuit de plas en oevers verwijderd wordt zodat de in de planten aanwezige nutriënten niet weer terugkomen in het water (zoals al is gebeurd bij het helofytenfilter). 11

12 Bijlage I. foto s Vijver Oosterpark (2014) 12

13 Bijlage II: Zwemprof Naam locatie: Vijver Oosterpark Datum beoordeling: Plas legenda IE Geen invloed op zwemwaterkwaliteit (IE <100KVE/100ml) Geringe invloed op de zwemwaterkwaliteit (IE tussen 100 en 200KVE/100ml) Wezenlijk invloed; gemiddelde onder de norm, maar incidenteel overschrijdingen te verwachten (IE tussen 200 en 330KVE/100ml) Grote invloed bron: maatregelen noodzakelijk (IE >330KVE/100ml) gemiddeld EC zeer druk EC gemiddeld IE zeer druk IE eindoordeel EC eindoordeel EC Zwemmers verdeeld over zone gemiddeld zeer druk Zwemmers op een kluitje Recreatievaart RWZI 0 0 eindscore IE eindscore IE Agrarisch achterland 0 0 gemiddeld zeer druk RioolOverstort gemengd stelsel 0 0 gescheiden stelsel 0 0 Lozingen slachthuis of mestverwerkend bedrijf 0 0 Ongezuiverde lozingen 0 0 Afstromend wegwater 0 0 Beroepsvaart 0 0 Jachthavens 0 0 Watervogels binnen zwemzone 0 0 Watervogels buiten zwemzone 1 1 Dieren op het strand binnen zwemzone Dieren op het strand buiten zwemzone 0 0 Lokale bron (Incidenteel) 0 0 Lokale bron (continue belasting)