ZWEMWATERPROFIEL OOSTVOORNSE MEER ZUIDZIJDE

Transcriptie

1 ZWEMWATERPROFIEL OOSTVOORNSE MEER ZUIDZIJDE

2 Colofon Titel: Uitgegeven door: Opgesteld door: Betrokken provincie: Dagelijks beheerder / Exploitant zwemwaterlocatie: Status: Oostvoornse Meer Zuidzijde Waterschap Hollandse Delta RPS advies- en ingenieursbureau bv Zuid-Holland Recreatieschap Voorne-Putten- Rozenburg/Staatsbosbeheer A00-R definitief Datum: 17 november 2017 Disclaimer Aan de inhoud van dit zwemwaterprofiel kunnen geen rechten worden ontleend. De in dit zwemwaterprofiel opgenomen informatie is met de grootst mogelijke zorg samengesteld, de volledigheid en actualiteit kan echter niet worden gegarandeerd. Let hiervoor ook op de datum van het opstellen of actualiseren van het zwemwaterprofiel. Waterschap Hollandse Delta aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor schade als gevolg van onjuistheden in en/of onvolledigheid van de aangeboden informatie noch voor schade die geleden wordt als gevolg van het gebruik, op welke wijze dan ook, van de aangeboden informatie in dit zwemwaterprofiel. Het zwemwaterprofiel heeft de status van een onderzoek. Waterschap Hollandse Delta aanvaardt geen verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de in dit rapport voorgestelde maatregelen. 1

3 1 Inleiding Voor elke zwemwaterlocatie wordt op grond van de Zwemwaterrichtlijn een zwemwaterprofiel opgesteld. Voorliggend het zwemwaterprofiel van Oostvoornse Meer Zuidzijde. De zwemwaterrichtlijn (2006/7/EG) is in 2006 vastgesteld met als doel het beschermen van de gezondheid van zwemmers in oppervlaktewateren. De richtlijn bevat o.a. bepalingen met betrekking tot de monitoring, de indeling van de zwemwaterkwaliteit in kwaliteitsklassen (uitstekend, goed, aanvaardbaar en slecht) en het informeren van zwemmerspubliek en de Europese Commissie over de zwemwaterkwaliteit. Voor elke zwemwaterlocatie moet een zwemwaterprofiel worden opgesteld. Het beheer moet erop gericht zijn om minimaal een aanvaardbare zwemwaterkwaliteit te bereiken en indien aanvaardbaar om te streven naar een goede zwemwaterkwaliteit. In het zwemwaterprofiel worden de kenmerken van de zwemwaterlocatie beschreven. Er wordt ingegaan op mogelijke gezondheidsrisico s voor de zwemmers en de oorzaken daarvan. Het zwemwaterprofiel vormt de basis voor communicatie tussen de betrokken partijen over te treffen beheersmaatregelen. Uit het zwemwaterprofiel kan blijken dat aanvullend onderzoek nodig is om adequate beheersmaatregelen te kunnen treffen. Het zwemwaterprofiel is tevens bedoeld voor communicatie over de kwaliteit van de zwemwaterlocatie en de genomen beheersmaatregelen naar de geïnteresseerde burger. 2 Beschrijving zwemwaterlocatie 2.1 Kenmerken De zwemwaterlocatie Oostvoornse Meer Zuidzijde ligt aan het Oostvoornse Meer nabij de gemeente Oostvoorne. Het betreft een brak water locatie. In het meer zijn twee zwemwaterlocaties aanwezig: Oostvoornse Meer Noordzijde en Oostvoornse Meer Zuidzijde. Het meer ligt direct ten zuiden van de Rotterdamse havens. Het meer dankt haar ontstaan door de aanleg van de eerste Maasvlakte. Hierdoor verdween de getijdeninvloed uit het gebied. De vormgeving van het meer wordt gekenmerkt door scherpe overgangen van land naar water en door de verschillende dieptezones in het meer. In figuur 2.1 is de zwemlocatie in haar omgeving weergegeven. Figuur 2.1: overzicht van de zwemwaterlocatie Oostvoornse Meer Zuidzijde 2

4 Het meer is gemiddeld 20 m diep met een maxima tot 40 m. Het oostelijke deel van het meer is ondieper met een maxima van 25 m. Direct langs de oevers ligt een ondiepere zone van 1 tot 5 m diep. Ter bescherming van de oevers (om afkalving te voorkomen) van het Oostvoornse Meer zijn langs de zuid-, west- en noordzijde van het meer grinddammen met enkele openingen aangebracht. Het Oostvoornse Meer Zuidzijde wordt voornamelijk door de bewoners van Oostvoorne met jonge kinderen bezocht. De locatie is kindvriendelijk ingericht met speeltoestellen. Hydrologie Het Oostvoornse Meer kent sinds 2008 seizoensgebonden peilbeheer waarbij het waterpeil in de winter 40 cm hoger is dan in de zomer. Aan de west-, noord- en oostzijde liggen primaire waterkeringen. Het meer kenmerkt zich van oudsher met een goede bacteriologische kwaliteit, een goed doorzicht tussen de 5 en 8 m, een laag chlorofyl-gehalte, een laag stikstofgehalte, een laag biologisch zuurstofverbruik en een goede zuurstofbeschikbaarheid. Het fosfaatgehalte is hoog als gevolg van fosfaatrijk kwelwater, maar er is geen sprake van eutrofiëring. Het meer is te typeren als voedselarm en stikstofgelimiteerd. Sinds de aanleg van het Brielse Gatdam is er sprake van een verzoetende trend, waardoor op de den duur een omslag naar een minder brak systeem optreedt en mogelijk een verhoogd risico op algenbloei. Zoet water wordt aangevoerd via neerslag op het meer en het Groene strand en de strandbeek. In de periode 2008 t/m 2016 is er zout water vanuit het Beerkanaal (haven Rotterdam) het Oostvoornse meer ingepompt. Dit met als doel om, na een periode waarin het Oostvoornse meer verzoet is geraakt, het chloride-gehalte uiteindelijk weer op minimaal mg Cl/l te krijgen. Sinds 2016 heeft het chloridegehalte de streefwaarde van mg Cl/l bereikt en sindsdien is de inlaat van zoutwater uit het Beerkanaal verminderd. De inlaat wordt nu gebruikt om het waterpeil te reguleren. Ecologie Het Oostvoornse Meer is één van de weinige grote afgesloten brakke wateren in Nederland. Voor de aanleg van het Oostvoornse Meer en de afsluiting van het Brielse Gat, was het Groene strand één van de best ontwikkelde 'groene stranden'. Een 'groen strand' is een soort schor, een vlakte die met enige regelmaat wordt overstroomd door zeewater. Na de aanleg van het Oostvoornse Meer en de afsluiting van het Brielse Gat, treden er grote veranderingen op in de milieuomstandigheden (o.a. daling grondwaterspiegel, gebrek zoutinvloed van de zee). Desalniettemin zijn de ecologische waarden zeer hoog. De huidige natuurwaarden van het Groene strand zijn op Europees niveau onbekend. Het groene strand maakt deel uit van het habitatrichtlijngebied Voornes Duin. De ecologische relaties tussen het Oostvoornse Meer en het groene strand zijn echter beperkt: de overgangen tussen land-water en zoet-brak zijn abrupt. De zwemzone zelf heeft een beperkte ecologische waarde. Het steile talud onder water resulteert in een afkalvend zandstrand. Faciliteiten Op de locatie zijn de volgende voorzieningen aanwezig: parkeergelegenheid, afvalbakken, sanitair, picknickbanken en een informatiebord (figuur 2.2) dat informatie verschaft over de geldende regelementen met betrekking tot watersporten, niet toegestane dieren en kamperen. Op het strand zijn enkele speeltoestellen aanwezig. In het water zijn geen speeltoestellen of platformen aanwezig. Op een kleine 100 m afstand bevindt zich een horecagelegenheid. 2.2 Zwemzone De zwemzone is weergegeven in figuur 2.2. Voor het begrenzen van de zwemzone is de Handreiking 'KRW en oppervlaktewater, Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water' als basis genomen. De zwemzone ligt binnen de grinddammetjes. 3

5 Figuur 2.2: informatiebord met zwemzone op zwemwaterlocatie Oostvoornse Meer Zuidzijde 2.3 Beheer De zwemwaterlocatie Oostvoornse Meer Zuidzijde ligt in de gemeente Oostvoorne en bevindt zich in de provincie Zuid-Holland. De provincie is verantwoordelijk voor de aanwijzing van zwemwaterlocaties. Op de zwemwaterlocaties draagt de beheerder de zorg voor de veiligheid en gezondheid van de zwemmers. De provincie houdt hierop toezicht en neemt zo nodig maatregelen. De provincie voert, hiertoe o.a. periodiek het onderzoek naar de fysieke veiligheid uit. Waterschap Hollandse Delta is waterbeheerder van de zwemwaterlocatie Oostvoornse Meer Zuidzijde. Waterschap Hollandse Delta is verantwoordelijk voor het zwemwaterprofiel. Waterschap Hollandse Delta controleert de zwemwaterkwaliteit, licht de provincie hierover in en adviseert, zodat de provincie het publiek kan informeren over eventuele gezondheidsrisico s. De provincie kan een waarschuwing of een negatief zwemadvies afgeven of zelfs een zwemverbod instellen. Indien de zwemwaterkwaliteit niet aan de vereisten van de zwemwaterrichtlijn en/of het blauwalgenprotocol voldoet, neemt waterschap Hollandse Delta het initiatief om samen met de andere betrokken partijen na te gaan hoe de zwemwaterkwaliteit verbeterd zou kunnen worden. De zwemlocatie Oostvoornse Meer Zuidzijde is in beheer bij recreatieschap Voorne-Putten Rozenburg. Uit naam van het recreatieschap is Staatsbosbeheer verantwoordelijk voor het dagelijks beheer van de zwemlocatie. Staatsbosbeheer controleert tijdens het zwemseizoen wekelijks het strand en de speel- en ligweiden. Met een aannemer hebben zij een contract. Dit bedrijf voert gedurende het zwemseizoen een dagelijkse controle uit en maakt het strand en de speel- en ligweiden indien nodig schoon. Het legen van de prullenbakken en het verwijderen van zwerfvuil vindt twee tot drie maal per week plaats, maar deze frequentie kan in het hoogseizoen verhoogd worden. Met dezelfde frequentie worden ook de aanwezige toiletten schoongemaakt. Het strand wordt één keer in de twee weken gefreesd en één keer in de 4 weken gezeefd. Recentelijk is de oever op deze locatie vergraven en is deze strakker gemaakt. 4

6 2.4 Potentiële bronnen van verontreiniging De Zwemwaterrichtlijn schrijft voor dat het zwemwater gecontroleerd dient te worden op de aanwezigheid van bacteriën die afkomstig zijn van feces (uitwerpselen) van mens en dier. Op basis van de gebiedsbeschrijving, het veldbezoek, de analyse van historische data, kaartmateriaal en de informatie van de waterkwaliteitsbeheerder en locatiebeheerder is de volgende lijst met alle potentiële verontreinigingsbronnen en -routes voor fecale verontreiniging op de locatie Oostvoornse Meer Zuidzijde opgesteld. Tabel 2.1. Potentiële bron potentiële bronnen zwemlocatie Oostvoornse Meer Zuidzijde Beschrijving Bezoekers De locatie wordt voornamelijk gebruikt door bewoners van Oostvoorne. In het hoogseizoen zijn er 100 mensen per dag, maar dit kan oplopen tot 500. Huisdieren Op het strand zijn geen honden toegestaan tussen 08:00 en 18:00. Het is dus mogelijk dat honden aanwezig zijn buiten deze tijden. Watervogels Op het strand zijn vrijwel geen feces van watervogels aangetroffen. Wel is van een afstand te zien dat er op de grinddammen wat vogelfeces liggen. 2.5 Kans op proliferatie blauwalgen Behalve een controle op fecale verontreinigingen schrijft de Zwemwaterrichtlijn ook voor dat in het zwemwaterprofiel een beoordeling plaatsvindt van de mogelijke bloei van blauwalgen. Standaard vindt monitoring van blauwalgen plaats door het waterschap. Op basis van historische gegevens is er op het Oostvoornse Meer Zuidzijde een kans op bloei van blauwalgen. In hoofdstuk 3 wordt ingegaan op de oorzaken en risico s van blauwalgen. 3 Gezondheidsrisico s 3.1 Beoordeling hygiëne Volgens de zwemwaterrichtlijn wordt de kwaliteit van het zwemwater gecontroleerd aan de hand van de parameters Escherichia coli (E.coli) en intestinale enterokokken. Beide typen bacteriën zijn afkomstig van feces (uitwerpselen) van mens en dier en worden daarom fecale bacteriën genoemd. Deze typen bacteriën zijn indicatorsoorten voor de aanwezigheid van ziekteverwekkende bacteriën en virussen die voornamelijk maag- en darmklachten kunnen veroorzaken. Op basis van de (langdurige) concentraties fecale bacteriën wordt volgens de Zwemwaterrichtlijn onderscheid gemaakt tussen verschillende kwaliteitsklassen. In tabel 3.1 zijn de indeling en de bijbehorende grenzen voor uitstekende, goede en aanvaardbare kwaliteit weergegeven. Als een zwemwaterlocatie niet in deze 3 klassen zit, wordt het beoordeeld als slecht. Daarnaast wordt de zwemwaterkwaliteit ook gedurende het badseizoen beoordeeld. Na elke afzonderlijke meting wordt getoetst aan de signaalwaarden (Tabel 3.1). Een overschrijding van een signaalwaarde is aanleiding tot extra onderzoek. Mede op basis van het extra onderzoek kan de provincie een maatregel, zoals een negatief zwemadvies, instellen. Tabel 3.1. Parameter intestinale enterokokken (kve/100 ml) Escherichia coli (kve/100 ml) normen voor zwemwaterkwaliteitsklassen voor zoete wateren Uitstekende kwaliteit * Goede kwaliteit * Aanvaardbare kwaliteit ** Signaalwaarde * gebaseerd op een 95-percentiel van de meetreeks over periode van 4 jaar ** gebaseerd op een 90-percentiel van de meetreeks over periode van 4 jaar 5

7 3.2 Zwemwaterkwaliteit Waterschap Hollandse Delta controleert de zwemwaterkwaliteit minimaal tweewekelijks gedurende het badseizoen dat loopt van 1 mei tot 1 oktober + één meting vóór het badseizoen. Bij de controles worden de concentraties E. coli en intestinale enterokokken gemeten. De ligging van het meetpunt voor Oostvoornse Meer Zuidzijde is weergegeven in figuur 3.1. Het meetpunt ligt op de locatie BO 59Z waar de meeste zwemmers zijn. Figuur 3.1. locatie meetpunt BO 59Z Op basis van de metingen in de periode is de locatie beoordeeld als uitstekend. Dit volgt uit de afzonderlijke beoordelingen uitstekend voor Escherichia coli en uitstekend voor intestinale enterokokken. Tabel 3.2. kwaliteitsklasse Oostvoornse Meer Zuidzijde Parameter intestinale enterokokken Escherichia coli Kwaliteitsklasse Uitstekend Uitstekend Bij de bemonstering op 26 juli 2017 werd er een verhoogd gehalte aan E. coli waargenomen (1.838 kve/dl). Bij het extra monster op 28 juli 2017 bedroeg het gehalte 30 kve/dl en lag daarmee weer onder de norm van kve/dl. Het gaat hierbij waarschijnlijk om een incident. 6

8 3.3 Blauwalgen In de periode van is op het Oostvoornse Meer Zuidzijde het zwemwater, met een frequentie zoals die is benoemd in het Blauwalgenprotocol (versie 2012), geanalyseerd op het voorkomen van planktonische blauwalgen. Uit de analyses is gebleken dat in 2014 t/m 2017 indicaties zijn aangetroffen van overmatige blauwalgenbloei van bentische blauwalgen, o.a. aangetroffen op waterplanten langs de waterlijn. Er zijn in deze jaren tevens drijflagen gesignaleerd (tabel 3.3). Bijlage 2 geeft een uitleg van de categorie-indeling van drijflagen. Tabel 3.3. toestand blauwalgen Oostvoornse Meer Zuidzijde Fluoroprobewaarde planktonische blauwalgen > 12,5 µg/l nee nee nee nee Aanwezigheid bentische blauwalgen ja ja ja ja Drijflaag aanwezig ja (cat II) ja (cat I) nee nee Gedurende 78 dagen (51% van de tijd van het gehele zwemseizoen) is in 2017 voor deze zwemplek een maatregel afgekondigd geweest. Op de zwemplek werden de potentieel toxische blauwalgen Oscillatoria princeps en Phormidium gesignaleerd. Er werd voornamelijk bentisch materiaal aangetroffen op afstervende waterplanten langs de vloedlijn van de zwemzone. Doordat vrijwilligers zeer regelmatig het met bentisch materiaal begroeide aangespoelde waterplanten, langs de vloedlijn hebben weggeharkt, zijn er in tegenstelling tot de noordzijde minder momenten geweest waar maatregelen zijn afgekondigd. Als gevolg van het aantreffen van deze potentieel toxische soorten is er in 2017 gedurende 14 dagen een 'waarschuwing' van kracht geweest en gedurende 64 dagen een 'negatief zwemadvies'. Ook in 2016 is er melding geweest van de aanwezigheid van bentische blauwalgen. Naast de eerder geconstateerde Oscillatoria-soorten is er in 2016 ook geconstateerd dat er Phormidium aanwezig was in het Oostvoornse Meer. Deze constatering heeft bij het Oostvoornse Meer Zuidzijde geleid tot een negatief zwemadvies van t/m In 2015 zijn geen maatregelen afgekondigd omdat er in dit jaar anders dan in 2014 werd omgegaan met een signalering van bentische blauwalgen. In 2014 zijn er maatregelen afgekondigd geweest vanwege het veel voorkomen van potentieel toxische blauwalgen (Oscillatoria princeps) in de zwemzone. Van t/m was een negatief zwemadvies van kracht. In de periode t/m was een zwemverbod van kracht. En in de periode t/m was een waarschuwing van kracht. 4 Mogelijke maatregelen De zwemwaterkwaliteit bij Oostvoornse Meer Zuidzijde is als uitstekend beoordeeld. Op grond van de zwemwaterrichtlijn zijn geen maatregelen nodig ter verbetering van de zwemwaterkwaliteit. Wel wordt aanbevolen gericht op goed (kwaliteits) beheer het huidige beheer voort te zetten. Wanneer potentieel toxische blauwalgen worden gemeten, wordt in verband met de publieksveiligheid een negatief zwemadvies afgegeven. Informatievoorzieningen naar zowel publiek als mogelijk exploitanten is bij het aantreffen van potentieel toxische blauwalgen erg belangrijk. Exploitanten en publiek moeten op de hoogte zijn van de potentiële risico's en gevaren. Een relatief nieuw probleem bij zwemwaterlocaties langs Oostvoornse Meer is het voorkomen van bentische blauwalgen. Deze kunnen los komen van de bodem en drijvende klompjes vormen. Met de fluoroprobe worden deze bentische blauwalgen niet gemeten. De laatste jaren zijn dit soort drijvende klompjes vaker waargenomen. Het lijkt een natuurlijk proces te zijn dat mogelijk samenhangt met klimaatverandering. Op meetdagen moet extra gelet worden op het voorkomen van deze klompjes. Daarnaast rest de vraag bij hoeveel waarnemingen van deze klompjes het gaat om een potentiele toxische hoeveelheid. WSHD laat door Aquon een nader onderzoek uitvoeren naar bentische blauwalgen. 7

9 BIJLAGE 1 Verslag veldbezoek (Oostvoornse Meer Zuidzijde) Datum: 18 juli 2017 Aanwezigen: Gideon Browne (RPS) Gesproken: Peter van Cappellen en John Riem (Staatsbosbeheer) Op dinsdag 18 juli 2017 is een veldbezoek uitgevoerd waarbij niet alleen de directe omgeving van de zwemwaterlocatie is bekeken, maar ook het omliggende gebied. Tijdens het veldbezoek was het mooi zonnig weer en een temperatuur van circa 25 C. Het Oostvoornse Meer is een diep en helder (brak)-water meer dat al lange tijd een van de belangrijkste oefenplaatsen is voor sportduiken. Het is een recreatiegebied aan de rand van één van s werelds grootste zeehavens. Tevens ligt het gebied aan de rand van een groot industriegebied. Desalniettemin komen er veel gasten op het gebied af. De zwemzone aangegeven op het bord (foto A) is tamelijk klein. Alleen het strand direct nabij de zwemzone wordt beheerd en schoon gehouden. Recentelijk is de inrichting van de zwemlocatie veranderd. De ballenlijn die voorheen de zwemzone aangaf is weggehaald en er staan enkele speeltoestellen op het strand (foto D). WC-gebouwen zijn aanwezig en zien er schoon uit (foto E).). De gemeente heeft recentelijk nieuw zand op de locatie aangebrand. Dit zand heeft erg de neiging te verstuiven. Er worden regelmatig hopen/klonten planten en/of algenresten van het strand verwijderd. Ook wordt het strand opgeruimd door afval te prikken. De vuilnisbakken worden over het hele strand geleegd. In het hoogseizoen is dit ongeveer 3 keer per week (foto F). De toiletten worden in dezelfde frequentie schoon gemaakt. Het legen van prullenbakken en schoonmaken van toiletten is ook gekoppeld aan de bezoekersdrukte. Het strand was op het moment van het veldbezoek heel schoon met uitzondering van wat ganzenpoep op een gedeelte net buiten de zwemzone. De beheerders geven aan dat ontlasting van ganzen een knelpunt is voor de badgasten. Bacteriologisch is hier echter geen knelpunt. Vooral wanneer het rustig is zijn ganzen aanwezig. Daarnaast waren wel duidelijk ophopingen/ geklonterde stukken wier of alg aanwezig net onder de waterlijn. De beheerders hebben aangegeven dat rottende planten en bentische blauwalgen op deze locatie regelmatig voor stank zorgen. Honden zijn niet toegestaan op het strand in de zwemperiode tussen 8:00 en 18:00 (1 mei tot en met 1 oktober). Bij de ingang van het strand staat wel een hondenpoepzakjespaal. Tijdens het veldbezoek waren er enkele badgasten aanwezig en zijn geen watervogels op het strand waargenomen.. 8

10 A D B E C F 9

11 BIJLAGE 2 Analyse blauwalgen De kans op proliferatie van blauwalgen op een zwemwaterlocatie wordt bepaald aan de hand van resultaten van de laatste vier jaar (2014 t/m 2017); gelijk aan de fecale bacteriën. In het Blauwalgenprotocol-2012 staat: Het zwemwaterprofiel geeft aan of de zwemwaterlocatie een risicolocatie voor blauwalgen is, dat wil zeggen dat er in de afgelopen vijf jaar overschrijdingen van een blauwalgennorm zijn waargenomen op de locatie (zie Handreiking Zwemwaterprofiel Blauwalgen). De waterbeheerders binnen de provincie Zuid-Holland hebben zich echter geconformeerd aan onderstaande definitie van blauwalggevoeligheid: Een zwemwaterlocatie is blauwalg-gevoelig als er in de meest recente periode van vier achtereenvolgende zwemseizoenen een hoeveelheid blauwalg is aangetroffen waarbij er volgens het vigerende blauwalgprotocol één of meerdere maatregelen zijn afgekondigd in de vorm van een waarschuwing, negatief zwemadvies of zwemverbod. In het Blauwalgenprotocol zijn de criteria aangegeven voor de indeling van een drijflaag in een categorie. Bij een categorie I drijflaag zijn er (gif)groene bolletjes of draadjes (cellen van blauwalgen) op het oppervlak. Er zijn nog geen aaneengesloten lagen. Er is geen stank. Bij een categorie II drijflaag zijn er veel cellen en dichte plakkaten op het oppervlak, maar regelmatig kun je de waterfase zien. Je kunt dus niet overal door de drijflaag heen kijken en er zijn delen (>10x10 cm) min of meer aaneengesloten drijflagen. Er is geen stank. Bij een categorie III drijflaag zijn er veel cellen en dichte plakkaten op het oppervlak en zelden of nooit kun je er doorheen kijken en de heldere waterfase zien. Het kan stinken. Voor een uitgebreide beschrijving met foto s wordt verwezen naar het Blauwalgenprotocol. 10