Zwemwaterprofiel. De Betteld. Zelhem

Transcriptie

1 Zelhem

2 Titel rapport Status : Zelhem : Eindrapport verkorte versie Datum : Juli 2016 Opgesteld door : Waterschap Rijn en IJssel, ing. Merel Lammertink 2

3 Inhoudsopgave 1. INLEIDING 1.1. Aanleiding Wat is een zwemwaterprofiel? Doel Leeswijzer 4 2. RESULTATEN 2.1. Ligging en begrenzing zwemwaterzone Historie Inrichting en voorzieningen Beheer en onderhoud Hydromorfologische beschrijving Historische waterkwaliteit Escherichia coli en Intestinale enterococcen Veldparameters en nutriënten Blauwalgen Gezondheidsklachten Beïnvloedingsfactoren CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN 3.1. Conclusies Aanbevelingen CONTACTGEGEVENS 14 LITERATUURLIJST & BRONNEN 15 3

4 1. INLEIDING 1.1. Aanleiding In maart 2006 is de huidige Europese Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EG) gestart. Het doel van deze richtlijn is: het behoud, de bescherming en de verbetering van de milieukwaliteit en de bescherming van de gezondheid van de mens. In deze richtlijn is het opstellen van een zwemwaterprofiel verplicht Wat is een zwemwaterprofiel? Een zwemwaterprofiel beschrijft de hydrologische en waterkwaliteitstoestand van een zwemwater en geeft inzicht in maatregelen die eventueel nodig zijn om een goede zwemwaterkwaliteit te waarborgen Doel Het doel van een zwemwaterprofiel is het snel inzichtelijk hebben van eventuele knelpunten bij een zwemwater als er problemen ontstaan met de waterkwaliteit. Daarnaast is het een goed communicatie- en informatiemiddel over een zwemwater voor alle betrokkenen, zoals provincie, eigenaar/beheerder en zwemmers. Het zwemwaterprofiel is beschikbaar op en bij de betreffende waterbeheerder Leeswijzer Na de inleiding in het eerste hoofdstuk wordt in hoofdstuk 2 het ontstaan, de inrichting, het beheer, de hydrologie en de historische waterkwaliteit beschreven. In het derde hoofdstuk staan conclusies en aanbevelingen en in hoofdstuk 4 staan contactgegevens van betrokken instanties. Tot slot is er een literatuur- en bronnenlijst opgenomen. 4

5 2. RESULATEN 2.1. Ligging en begrenzing zwemwaterzone Aan de oostzijde van Zelhem ligt camping en conferentieoord. Op de camping ligt een zwemwater, dat vanuit het Waterhuishoudingsplan van de provincie Gelderland de functie zwemwater heeft. Naam zwemwater Codenaam BET01 Coördinaten Plaats Zelhem Gemeente Bronkhorst Wateroppervlak (ha) 2,7 Diepte zwemwater (m) 6 Toegang Via camping Zwemwaterfunctie sinds 2016 Informatieborden aanwezig Vanaf 2016 Beheerder/eigenaar Gerhard Hobelman Figuur 1: Een deel van het strand van het zwemwater. 5

6 Figuur 2: Het beheergebied van Waterschap Rijn en IJssel met de ligging van (rode cirkels). 6

7 Figuur 3: De zwemwaterzone is met oranje ingetekend. In deze zone vindt de bemonstering plaats Historie Het zwemwater is in de periode gegraven en in 2005 in gebruik genomen. Vroeger stond er op de locatie van een boerderij, waar later uitbreiding plaatsvond met een camping en conferentieoord. Figuur 4: De huidige ligging van, op een historische kaart. 7

8 2.3. Inrichting en voorzieningen Rondom het zwemwater is een strand en zijn ligweides aanwezig. Er staan prullenbakken en er wordt 's avonds op zwerfvuil gecontroleerd. Alleen campinggasten zijn welkom bij het zwemwater. Er zijn toiletten en douches op het terrein. Bij het zwemwater staat een informatiebord (figuur 5) van de Provincie Gelderland. Hierop is aangegeven wat wel en niet is toegestaan bij het zwemwater. Honden zijn het hele jaar door niet toegestaan bij het zwemwater. Figuur 5: Het informatiebord dat bij de ingang van het strand staat In overleg met de provincie en het waterschap heeft de beheerder het smallere deel van het zwemwater verbreed en verkort (figuur 6). Hierdoor zal dit deel minder snel opwarmen en hebben ziekmakende bacteriën en (blauw)algen minder kans om tot massale ontwikkeling te komen. Er is ook een brug aangelegd om naar de overkant van de plas te kunnen. Dit deel ligt buiten de zwemwaterzone. De waterkwaliteit wordt daar niet bemonsterd. 8

9 Figuur 6: Het smallere zwemdeel is verbreed en verkort. Er is een brug aangelegd Beheer en onderhoud De volgende werkzaamheden worden uitgevoerd: Onderhoud Frequentie Uitvoerder Ligweiden maaien Gemiddeld 1x per 10 dagen Betteld Watervegetatie maaien 1x per jaar Hobelman Halle Snoeien beplanting 1x per jaar Betteld Strand verversen / bijvullen Indien nodig Betteld Vuilnisbakken legen Dagelijks in het seizoen Betteld Strand cultiveren 1x per maand Betteld Blad en zwerfafval ruimen Zwerfafval dagelijks Betteld Onderhoud aan speeltoestellen 1 of 2 x per jaar. Controle regelmatig 2.5. Hydromorfologische beschrijving Binnen het beheersgebied van Waterschap Rijn en IJssel zijn vier landschappelijke eenheden te onderscheiden: het Oost-Nederlands plateau, het dekzandlandschap, de stuwwallen en het rivierenlandschap. ligt in het dekzandlandschap. In de omgeving van de plas bestaat de bovengrond uit fijn zand (dekzand). Onder deze laag ligt een goed doorlatend pakket met een dikte van circa 65 m, bestaande uit zand- en grindlagen. is in de periode gegraven. De plas heeft een maximale diepte van 6 m en een grootte van circa 2,7 ha. Het zwemwater is onderdeel van het oppervlaktewaterstelsel van Waterschap Rijn en IJssel (figuur 7). De plas ligt in een ongestuwde watergang. Ter hoogte van de plas watert een circa 90 ha groot gebied af op de watergang. Bij eventuele verontreinigingen in het zwemwater kan dit een mogelijke bron zijn. 9

10 Bij lage grondwaterstanden in de zomerperiode valt de watergang boven- en benedenstrooms van de plas droog. Naast de aanvoer van oppervlaktewater uit het bovenstroomse gebied, wordt het zwemwater ook gevoed door (afgekoppeld) regenwater (dakwater van de chalets) en staat het in contact met het grondwater. Benedenstrooms Bovenstrooms Figuur 7: Ligging van in het oppervlaktewaterstelsel van Waterschap Rijn en IJssel Historische waterkwaliteit Sinds 2014 controleert Waterschap Rijn en IJssel de zwemwaterkwaliteit van. Dit vindt één keer per drie weken plaats, volgens een vast bemonsteringsschema. Als er een verslechtering optreedt, kan vaker bemonsterd worden. Naast de verplichte bacteriegroepen Escherichia coli en Intestinale enterococcen vanuit de Europese Zwemwaterrichtlijn, controleert het waterschap het zwemwater ook op visuele parameters zoals doorzicht, kleur, geur, schuim, aanwezigheid van drijflagen van blauwalgen, en verschillende veldparameters zoals watertemperatuur, zuurstof, elektrisch geleidingsvermogen, chlorofyl en cyano-chlorofyl (blauwalgen). De eerste meting in april is een uitgebreidere meting met ook nutriënten en macro-ionen Escherichia coli en Intestinale enterococcen De zwemwaterkwaliteit voldeed in 2014 en 2015 aan de normen voor Escherichia coli en Intestinale enterococcen. Op 31 augustus 2015 was er een lichte verhoging voor beide bacteriegroepen. In 2016 was er in augustus een flinke overschrijding van de norm voor Intestinale enterococcen. Het nieuwe monster dat daarna is gehaald was in orde. De oorzaak van de overschrijding is niet bekend Veldparameters en nutriënten Er waren geen afwijkingen in veldparameters in 2014, 2015 en 2016 voor Blauwalgen Er zijn geen (drijflagen van) blauwalgen aangetroffen. 10

11 Gezondheidsklachten In 2013 waren er klachten over jeukende bulten na het zwemmen. Dit bleek om zwemmersjeuk te gaan. Zwemmersjeuk wordt veroorzaakt door de cecarie Trichobilharzia ocellata. Deze cecarie heeft als tussengastheer de poelslak. Als de cecariën massaal uit de poelslakken komen, gaan ze op zoek naar hun eindgastheer in het water: een watervogel. Een zwemmer wordt echter ook voor een eindgastheer aangezien, waardoor de cecariën de huid van de mens proberen binnen te dringen. Dit is onschuldig, maar kan hevige jeuk veroorzaken. De beheerder heeft in 2013 verschillende maatregelen genomen om de zwemmersjeuk terug te dringen: Zorgen voor minder poelslakken door: o Waterplanten verwijderd waarop de poelslakken leven o Vis uitgezet die de poelslakken eten. Dit zijn Graskarpers en Karpers. Er kwamen al andere vissoorten voor, zoals Voorn en Zonnebaars. Sinds 2014 zijn er geen klachten meer van zwemmersjeuk. Een nadeel van Karpers is dat het bodemwoelers zijn. Hierdoor kan het water troebel worden, waardoor waterplanten niet goed kunnen kiemen, het water wordt minder gezuiverd en blauwalgen kunnen de overhand nemen. De beheerder is verantwoordelijk voor een goede visstand en het voorkomen van eutrofiëring. 2.7.Beïnvloedingsfactoren Er zijn verschillende factoren die de waterkwaliteit negatief kunnen beïnvloeden. We maken onderscheid in de bacteriologische waterkwaliteit en de ecologische waterkwaliteit. De bacteriologische waterkwaliteit kan beïnvloed worden door: Direct: Uitwerpselen van warmbloedige dieren zoals watervogels en uitwerpselen van mensen Lozingen van rioolwater via overstorten of verkeerde aansluitingen Aanvoer van meststoffen vanuit bovenstrooms gelegen oppervlaktewater Indirect: Voeren van watervogels en vissen De ecologische waterkwaliteit kan beïnvloed worden door: Direct: Voeren van watervogels en vissen (toename nutriënten in water) Lozing van rioolwater (toename nutriënten in water) Afsterven van algen en waterplanten (toename nutriënten in water) Indirect: Uitwisseling voedingsstoffen uit de waterbodem naar oppervlaktewater Woelen van de bodem door vissen en zwemmers (vertroebeling) Er lozen geen riooloverstorten op. Het water staat wel in verbinding met een boven- en benedenstrooms gelegen oppervlaktewater. In de zomer vallen deze watergangen droog, waardoor er geen uitwisseling is, behalve bij hevige regenbuien. Tijdens hevige regenbuien in de zomerperiode, als de bovenstrooms gelegen percelen zijn bemest, kan er een bacteriologische verontreiniging optreden. 11

12 wordt ook als viswater gebruikt. Dit kan een probleem zijn voor het behoud van een goede waterkwaliteit. Visvoer kan het water voedselrijker maken, doordat er nutriënten worden toegevoegd. Nutriënten in een oppervlaktewater zijn voedsel voor algen. Hierdoor kan er vertroebeling optreden, waardoor er geen waterplanten meer kunnen groeien en (blauw)algen de overhand kunnen nemen. Dit is nadelig voor een goede zwemwaterkwaliteit. Goede afstemming met vissers is hierdoor belangrijk. 12

13 3. CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN 3.1. Conclusies is een redelijk ondiep zwemwater (tot 6 meter) en staat in open verbinding met bovenstrooms en benedenstrooms gelegen oppervlaktewater. Dit brengt risico's met zich mee. Er waren klachten van jeuk na het zwemmen in De eigenaar heeft maatregelen genomen, waardoor er sinds 2014 geen klachten meer zijn. Een goed beheer van het zwemwater is belangrijk om zwemmersjeuk tegen te gaan. Het zwemwater wordt ook als viswater gebruikt. Dit is een aandachtspunt. Visvoer kan het water voedselrijker maken, dat tot vertroebeling en (blauw)algenbloei kan leiden Aanbevelingen Een goede, gevarieerde visstand houden, waarbij bodemwoelers zoals Karpers niet de overhand krijgen. Duidelijke afspraken maken met vissers over niet voeren van vissen (viscontract). Alert zijn op grote groepen watervogels of een kleine groep ganzen, vanwege de uitwerpselen, waar ziekmakende bacteriën in zitten. 13

14 4. CONTACTGEGEVENS 1. Waterschap Rijn en IJssel Liemersweg 2 te Doetinchem Postbus AC DOETINCHEM info@wrij.nl 2. Camping Aaltenseweg HR ZELHEM 3. Provincie Gelderland Markt 11 ARNHEM Postbus GX ARNHEM post@gelderland.nl Klachten over zwemwater kunnen gemeld worden bij het Omgevingsloket van de Provincie Gelderland: omgevingsloket@gelderland.nl of

15 LITERATUURLIJST & BRONNEN Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrrichtlijn Water, DHV Water BV, juni 2005 Handreiking voor het opstellen van een zwemwaterprofiel, Grontmij Europese zwemwaterrichtlijn 2006/7/EG 15