1 Zwemvijver Wilhelminapark

Transcriptie

1 1 Zwemvijver Wilhelminapark 1.1 Gebiedsbeschrijving Het Wilhelminapark ligt op de grens van Delft en Rijswijk en wordt een noordwestzijde begrensd door de A4. Aan de westkant gaat de Prinses-Beatrixlaan, een belangrijke verkeersader van Delft, door Rijswijk naar Den Haag. Daarnaast gaat ook een drukke spoorlijn (Rotterdam Den Haag) door dit gebied. Aan oostelijke zijde stroomt de Leidsche Vliet. Aan de zuidzijde liggen enkele weilanden. Tabel 1: Kenmerken zwemplas Wilhelminapark Kenmerken Plas Wilhelminapark Beheerder Oppervlak Ondergrond Bezoekersaantallen Zwemzone en ligging Strand Gemiddelde diepte Toezicht Toiletten Douches Afbakening zwemzone Horeca Afvalbakken Speeltoestellen Hoe vaak wordt er gemaaid? Hoe vaak wordt het strand schoongemaakt? Hoe vaak wordt het sanitair schoon gemaakt? Honden Paarden Aanlegsteigers Overig Aanwezig/opmerkingen Gemeente Rijswijk 3,5 ha Klei Varieert, maar bijna nooit zwemmers Noord-oost hoek Ja 1 m Nee Nee Nee Ja Hooguit ijsco kar Ja Ja NVT. Aan de lijn Nee 1

2 Het heuvelachtige gebied bestaat uit bossages, ligweides en verschillende plassen, die onderling zijn verboden met slootjes. Het terrein wordt daarnaast dooraderd met fiets- en wandelpaden. Het gebied is als zwemlocatie weinig in trek. Het strand wordt dan ook voornamelijk gebruikt door ganzen. Sanitaire voorzieningen zijn dan ook niet aanwezig. Wel is er redelijk recent een grote speeltuin aangelegd aan de rand van het zwemstrand. Figuur 1: Alleen veenwortel groeit sporadisch in het water Figuur 2: Vegetatieontwikkeling op de oever Het is vreemd dat, ondanks er alle ruimte en morfologische randvoorwaarden zijn voor waterplanten, deze niet in het water groeien. Alleen zijn er bij het veldbezoek enkele plukken fioringras (Agrostis stolonifera), veenwortel (Persicaria amfibia) en moeras-vergeet-mij-nietje (Myosotis scorpioides) in het water aangetroffen. De overige begroeiing stopt zeer opvallend bij de waterrand. Figuur 3: Zwemwaterinformatie van de provincie Zuid-Holland over Plas Wilhelminapark 2

3 Figuur 4: Luchtfoto van Wilhelminapark 1.2 Begrenzing zwemwaterzone De begrenzing van de zwemwaterzone is vastgesteld aan de hand van het rapport KRW en oppervlaktewater, bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water, Ministerie van V&W/RWS/RIZA (DHV, 2005). Op basis van het protocol zwemwaterlocaties in binnenwater is de zwemwaterzone bepaald. Figuur 5: Waterstaatkundige kaart Wilhelminapark 3

4 1.3 Hydrologische situatie Het Wilhelminapark is gelegen in de Plaspoel- en Schaapweipolder, deze polder kent een zomerpeil van -1,19 m en een winterpeil van -1,29. Over het algemeen kan worden gezegd dat water vanuit de westelijk gelegen boezemtak wordt ingelaten en via de oostelijke kant weer wordt uitgemalen (zwarte pijl in Figuur 5). Of er met deze stroom ook het watersysteem significant wordt doorstroomd is niet bekend. Figuur 6: Veel ganzen bij de zwemplas 1.4 Potentiële bacteriologische verontreinigingbronnen In het Wilhelminapark zijn nagenoeg geen toiletvoorzieningen aanwezig. Dit kan zijn weerslag hebben op de bacteriologische kwaliteit. Daarnaast worden er in dit gebied veel honden uitgelaten en kent het gebied een grote ganzenpopulatie. Naar de effecten van de ganzenpopulatie op de waterkwaliteit is in 2012 door Alterra onderzoek gedaan. De resulaten van dit onderzoek waren tijdens het schrijven van dit document nog niet bekend. Er zijn geen overstorten die uitmonden op watergangen in het Wilhelminapark. Mogelijk is er wel een invloed van ongezuiverd huishoudelijk afvalwater vanuit de naastgelegen glastuinbouw. Figuur 7: Cyanobacteriën kleuren het water groen 4

5 1.5 Potentiële vermestingsbronnen Vermesting zorgt voor de ontwikkeling van cyanobacteriën. Deze cyanobacteriën brengen gezondheidsrisico s met zich mee. In 2012 is er onderzoek gedaan naar onder andere de nalevering van meststoffen uit de waterbodem van de zwemplas (B-ware, 2012). Hieruit blijkt dat er in de klei opvallend veel ijzer aanwezig is, wat gunstig is voor de bindingscapaciteit. Ondanks de hoge bindingscapaciteit is het fosfaat gehalte in deze bodem echter van dien aard dat er nog een flinke nalevering van meststoffen plaats vindt vanuit de bodem. Aan de hand van deze meting is er aanvullend onderzoek gestart, om zodoende een water- /stoffenbalans van de zwemplas te kunnen maken. Hierin worden de verschillende bronnen gekwantificeerd. Het veldonderzoek hiernaar is in september 2013 afgerond. Het is nog niet bekend wanneer deze balans zal worden opgeleverd. Naast de bodem zullen ook de watervogels, honden, het achterland van vooral oude glastuinbouw, bladval, tegen natuurlijk peilbeheer en mogelijk ook visvoer effect hebben op de waterkwaliteit. Daarnaast is het park gebouwd op een voormalige vuilstort. Als het goed is zal dit geen effect hebben op de waterkwaliteit, maar dit is niet bewezenn. 1.6 Mogelijk conflicterende functies Tegennatuurlijk peil (hoog in de zomer, laag in de winter) heeft meestal een sterk negatief effect op het functioneren van een ecologisch systeem. Meestal wordt een zodanig peilregime alleen toegepast in landbouwgebieden. In het gebied zijn veel vissers, het gebruik van visvoer kan een aanzienlijke nutriëntenvracht met zich meebrengen. Daarnaast zijn vooral bodemwoelende vis in trek bij sportvissers. Deze vissen voelen zich thuis in troebel water en zullen hun best doen om dit in stand te houden. Glastuinbouw in het achterland zorgt waarschijnlijk voor vervuiling. Tabel 2: Vervuilingsbronnen Plas Wilhelminapark Bron Aanwezig Opmerkingen Rioolwaterzuiveringen - Riooloverstort(en) - Ongezuiverde lozingen Er liggen diverse kassencomplexen, tuinderswoningen en bedrijven in het achterland van de plas. Deze lozen misschien nog huishoudelijk afvalwater doormiddel van sceptic tanks op het oppervlakte water. Regenwaterlozingen - Afstromend wegwater - Vee op weilanden - Uit- en afspoeling van mest Hondenpoep, vogelpoep Veeteeltbedrijven - Agrarisch achterland Glastuinbouw Gebiedsvreemd water - Boezemwater kent variabele kwaliteit, afhankelijk van droogte of regenval. Daarnaast veel gebiedsvreemde stoffen. Waterbodem Recreatievaart - Woonboten - Zwemmers Huisdieren op strand Watervogels Eenden, ganzen, reigers Overige recreatie Vissers, wandelaars, fietsers 5

6 1.7 Zwemprof De in dit hoofdstuk ingeschatte omvang van potentiële bronnen is ingevoerd in het spreadsheetmodel ZWEMPROF (DHV, 2006). Dit leidt tot het volgende resultaat: Tabel 3: Resultaten zwemprof analyse voor de zwemplas Wilhelminapark (DHV, 2006) Uit bovenstaande uitvoerresultaten van ZWEMPROF (Tabel 3) blijkt dat zwemmers vanwege hun relatief geringe aantal waarschijnlijk geen substantiële invloed op de zwemwaterkwaliteit hebben. Watervogels en honden kunnen wel een wezenlijke invloed hebben op de bacteriologische zwemwaterkwaliteit, hetgeen blijkt uit het oordeel met betrekking tot de concentraties E.coli. Het model is zeer gevoelig voor de in te voeren aantallen vogels en honden: 30 vogels (of 20 vogels en 2 honden in de zwemzone) leiden tot een geringe invloed, terwijl 50 vogels (of bijvoorbeeld 30 vogels en 4 honden in de zwemzone) leiden tot een wezenlijke invloed. 6

7 Intestinale enterococcen (mwa/100ml) Escherichtia coli (n/dl) 1.8 Historische waterkwaliteit Het hoogheemraadschap van Delfland controleert elke twee weken de waterkwaliteit van de waterspeeltuin Tubasingel. De resultaten hiervan worden beschreven in dit hoofdstuk. Tabel 4: Provinciale maatregelen Plas Wilhelminapark code locatie gemeente 29-apr 2-mei 9-mei 17-mei 24-mei 27-mei 1-jun 6-jun 10-jun 17-jun 24-jun 1-jul 8-jul 15-jul 21-jul 5-aug 12-aug 19-aug 2-sep 9-sep 16-sep her her her her her her her her her her OW Wilhelminapark, zwemvijver Rijswijk code locatie gemeente 24-apr 8-mei 15-mei 22-mei 29-mei 5-jun 11-jun 19-jun 26-jun 3-jul 10-jul 17-jul 24-jul 31-jul 7-aug 14-aug 21-aug 28-aug 4-sep 11-sep 18-sep her her her her her her her her her her her OW Wilhelminapark, zwemvijver Rijswijk nb 0 Legenda waarschuwing - blauwalg negatief advies - blauwalg zwemverbod - blauwalg waarschuwing - bacteriën Zowel bacteriën als blauwalg waarschuwing Zowel bacterien als blauwalg negatief zwemadvies Zowel bacterien als blauwalg zwemverbod Zwemmersjeuk 0 Waarschuwing/negatief advies opgeheven nb Niet bemonsterd Op basis van de meetgegevens worden er maatregelen getroffen door de provincie om zwemmers te beschermen tegen mogelijke risico s voor de volksgezondheid. Deze zijn weergegeven in Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.. De afgelopen twee jaar zijn er vele maatregelen afgekondigd, een enkele keer op basis van bacteriën, maar meestal op basis van te hoge concentraties cyanobacteriën. De plas is dan ook als slecht beoordeeld door de toetsing Escherichia coli in Zwemplas Wilhelminapark Escherichia coli (mwa/100ml) Norm (mwa/100ml) 0 21/4/ /4/ /4/ /4/2012 Intestinale enterococcen in Zwemplas Wilhelminapark /4/ /4/ /4/ /4/2012 Intestinale enterococcen (mwa/100ml) Norm (mwa/100ml) Figuur 8: Bacteriologische kwaliteit plas Wilhelminapark 7

8 cyanochlorofyl-a (µg/l) 21/4/ /5/ /6/ /7/ /8/ /9/ /10/ /11/ /12/ /1/ /2/ /3/ /4/ /5/ /6/ /7/ /8/ /4/ /6/ /8/ /10/ /12/ /2/ /4/ /6/ /8/ /10/ /12/ /2/ /4/ /6/ /8/ /10/ /12/ /2/ /4/ /6/ /8/2012 zuurgraad Voor Escherichia Coli bacteriën is de kwaliteit redelijk goed, al komen er wel regelmatig hogere concentraties voor, maar deze overschrijden nauwelijks de gestelde norm (Eén incident in 2010, Figuur 8. Voor intestinale enterococcen is dit echter niet het geval. Deze overschrijden de norm verscheidene malen per jaar. Zuurgraad in Zwemplas Wilhelminapark zuurgraad Ondergrens Bovengrens Figuur 9: ph in plas Wilhelminapark De zuurgraad blijft binnen de norm (Figuur 9). De zuurgraad kan indirect worden gezien als een maat voor algenbloei. Bij waardes groter dan 9,0 kan men zeggen dat het gaat om een algenbloei, aangezien de ph waarde wordt verhoogd door fotosythetische processen. De ph is redelijk hoog en dit zou dus veroorzaakt kunnen worden door algenbloei. Cyanochlorophyl in Zwemplas Wilhelminapark cyanochlorofyl-a (µg/l) Norm (µg/l) Figuur 10: Cyanochlorophylconcentratie in de zwemplas Wilhelminapark Met behulp van een fluoroprobe wordt er in het veld het gehalte aan cyanobacteriën gemeten (Figuur 10). Dit geeft een indicatie van de concentratie van cyanobacteriën. Dit zegt niets over de toxiciteit, niet alle cyanobacteriën zijn namelijk (even) giftig. Als deze waarde dan ook boven een bepaalde norm komt, wordt er in het laboratorium aanvullend onderzoek gedaan naar het biovolume en de soortensamenstelling. Dit is weergegeven in Figuur 11. Dit resulteert veelvuldig in een overschrijding voor de norm waarbij een zwemverbod wordt afgekondigd. Normaliter vinden cyanobacteriën meestal in augustus plaats. Het is opvallend dat het in deze plas het hele jaar door verkeerd gaat. 8

9 Toxische blauwalgen (mm3/l) Dichtheid toxische blauwalgen in Zwemplas Wilhelminapark Microcystis (mm3/l) Woronichinia (mm3/l) Planktothrix (mm3/l) Aphanizomenon (mm3/l) Anabaena (mm3/l) Waarschuwing (mm3/l) Negatief Zwemadvies Zwemverbod (mm3/l) Figuur 11: Biovolume cyanobacteriën 1.9 Veldbezoek Het veldbezoek vond plaats op 3 juli Er waren op dat moment geen zwemmers aanwezig. Het weer was grauw, bewolkt en ongeveer 18 C. Het eerste wat opvalt zijn de grote hoeveelheden ganzen rondom de zwemplas. Vooral bij het strand zijn het er erg veel. Daarnaast is het strand nauwelijks meer als zodanig te herkennen door de hoeveelheid planten die hierop groeien. Of dit structureel is, of simpelweg op een ongunstig tijdstip een bezoek brengen is niet bekend. Het water is lichtgroen van de blauwalgen. Bij nadere inspectie blijkt er ook een drijflaag aanwezig te zijn. Deze ligt niet in de zwemzone. Als laatste valt erg op dat er rondom de plas veel plantengroei is, maar dat de begroeiing bij de waterlijn ophoudt. Als de sloten worden gevolgd die aangesloten zijn op de plas, worden deze vanzelf helder en groeien er planten in. Er zijn enkele gasten aanwezig, maar deze spelen voornamelijk in de speeltuin of zitten op een bankje. De speeltuin ziet er uitnodigend uit. 9

10 Voorziening Aanwezig Opmerkingen Toiletten x Douches Afvalbakken X Ballenlijn X Hondenverbod Aan de lijn Ruiterverbod Watervogels X Grote kolonie ganzen 10

11 1.10 Evaluatie en aanbevelingen De zwemwaterkwaliteit van de zwemplas in het Wilhelminapark is slecht. Niet alleen voor bacteriën, maar ook de concentraties van toxische blauwalgen (cyanobacteriën) zijn te hoog. Opvallend is ook dat het de cyanobacteriën het hele zwemseizoen door voor problemen zorgen. De zwemplas wordt weinig gebruikt. Ten tijde van het veldbezoek zag het er ook niet aantrekkelijk uit. Het zwemverbod wat het hele seizoen heeft gegolden zal hier wel aan bij hebben gedragen. Rondom de plas zijn veel ganzen, die naast meststoffen, ook voor een waarschijnlijk aanzienlijke bacteriële belasting zorgen. Doordat de plas in het verleden weinig gebruikt werd en er ook weinig belang bij de ontwikkeling van de plas was, is er weinig energie door beide partijen in de plas gestoken. Door de ontwikkeling van Rijswijk-Buiten, een nieuw aan te leggen woonwijk, komt dit mogelijk te veranderen. Voordat er maatregelen kunnen worden ingezet is het van belang om te achterhalen waar de slechte waterkwaliteit vandaan komt en aan welke knoppen eventueel gedraaid zou kunnen worden om deze te verbeteren. Vragen die hierbij beantwoord dienen te worden zijn: - Waarom tieren cyanobacterien, en vooral Plankthothrix in het bijzonder, hier zo welig? - Waar komen de bacteriologische verontreiningen vandaan? - Waarom groeien er nauwelijks planten in de waterkolom? - Hoe ziet de waterbalans eruit? - Welke conclusies kunnen er getrokken worden uit een stoffenbalans? - Aan de hand van deze kennis, wat zijn effectieve maatregelen? - Wat voor invloed heeft de ontwikkeling van Rijswijk-buiten op het belang van een verbeterende zwemwaterkwaliteit? 11