ZWEMWATERPROFIEL EGMOND AAN ZEE

Transcriptie

1 ZWEMWATERPROFIEL EGMOND AAN ZEE Rijkswaterstaat Zee en Delta Februari 2014

2 Colofon Titel: Verantwoordelijke organisatie: Oorspronkelijke versie (2008) uitgevoerd door: Actualisatie door: Opdrachtgever: Opmaak: Zwemwaterprofiel Egmond aan Zee Rijkswaterstaat Zee en Delta Grontmij / DHV RPS / Tauw / KWR Rijkswaterstaat Water, Verkeer en Leefomgeving Grontmij / DHV Datum actualisatie: Februari 2014 Status: BWID-code zwemwaterlocatie: Donar-code zwemwaterlocatie: Definitief (R112/NC ) NLBW95_EGMAZBSD EGMAZBSD OSWOP-code zwemwaterlocatie: 4706 Numind-code zwemwaterlocatie: Disclaimer Dit zwemwaterprofiel heeft de status van een onderzoek. Aan de inhoud van dit zwemwaterprofiel kunnen geen rechten worden ontleend. De in dit zwemwaterprofiel opgenomen informatie is met de grootst mogelijke zorg samengesteld, de volledigheid en actualiteit kan echter niet worden gegarandeerd. Let hiervoor ook op de datum van het opstellen of actualiseren van het zwemwaterprofiel. RWS aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor schade als gevolg van onjuistheden in en/of onvolledigheid van de aangeboden informatie noch voor schade die geleden wordt als gevolg van het gebruik, op welke wijze dan ook, van de aangeboden informatie in dit onderzoek. RWS aanvaardt geen verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de in dit rapport voorgestelde maatregelen. 1

3 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING ZWEMWATERPROFIEL Zwemwaterprofiel Kwaliteitsklassen en normen Routekaart zwemwaterprofiel AANPAK GEBIEDSBESCHRIJVING EGMOND AAN ZEE Algemeen Hydromorfologie en ecologie Riolering en afvalwaterzuivering Begrenzing Gezondheidsrisico s ANALYSE VAN HISTORISCHE DATA Bacteriële parameters Historische data-analyse in relatie tot weersomstandigheden POTENTIËLE VERONTREINIGINGSBRONNEN EN ROUTES BRONNENANALYSE EVALUATIE EN CONCLUSIES Zwemwaterkwaliteit Bronnenanalyse AANBEVELINGEN VOOR MAATREGELEN LITERATUUR BIJLAGE 1 BIJLAGE 2 Verslag veldbezoek Betrokken organisaties 2

4 1 INLEIDING ZWEMWATERPROFIEL De Europese Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EG) is begin 2006 vastgesteld. Het doel van deze richtlijn is het beschermen van de gezondheid van zwemmers in oppervlaktewateren. In de richtlijn worden bepalingen neergelegd met betrekking tot de monitoring en de indeling van de zwemwaterkwaliteit in kwaliteitsklassen (uitstekend, goed, aanvaardbaar en slecht) alsmede de verstrekking van informatie daarover aan het publiek en de Europese Commissie. Een pro-actief beheer van de zwemwaterkwaliteit wordt voorgeschreven, risico s moeten in kaart worden gebracht in een zwemwaterprofiel en maatregelen moeten worden uitgevoerd om minimaal een aanvaardbare kwaliteit te kunnen bereiken en blootstelling van zwemmers aan verontreiniging te voorkomen. 1.1 Zwemwaterprofiel Van iedere zwemwaterlocatie moet worden ingeschat welke emissiebronnen via welke verspreidingsroutes de zwemwaterkwaliteit negatief beïnvloeden. Hierbij spelen de locatiespecifieke eigenschappen van het zwemwater een belangrijke rol. Alle bevindingen komen samen in een zwemwaterprofiel van de desbetreffende zwemwaterlocatie. Het opstellen van een zwemwaterprofiel is een verplichting volgens de zwemwaterrichtlijn. Op basis hiervan kan de beheerder maatregelen nemen om het risico op besmetting van de zwemmer (verder) te reduceren. Het zwemwaterprofiel, eventueel aangevuld met een aantal extra metingen, maakt het mogelijk om eventuele beheersmaatregelen beter te onderbouwen. Een zwemwaterprofiel is bedoeld om inzicht te verkrijgen in de fecale verontreinigingsbronnen en routes en richt zich op de indicatoren voor fecale verontreinigingen (Escherichia coli en intestinale enterococcen) zoals die in de richtlijn gedefinieerd zijn. In dit zwemwaterprofiel wordt ook aandacht besteed aan eventuele overige gezondheidsrisico s. 1.2 Kwaliteitsklassen en normen In de Europese zwemwaterrichtlijn wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende kwaliteitsklassen, die vastgesteld worden aan de hand van de concentraties intestinale enterococcen en Escherichia coli (E.coli). Beide typen bacteriën (micro-organismen) zijn afkomstig van feces van mensen en dieren en worden daarom fecale bacteriën genoemd. Deze typen bacteriën zijn indicatorsoorten voor een grotere groep van ziekteverwekkende fecale bacteriën en kunnen leiden tot voornamelijk maag- en darmklachten. De indeling van kwaliteitsklassen is toegelicht in tabel 1.1. Tabel 1.1. Parameter Normen voor de verschillende kwaliteitsklassen voor zoute kustwateren en overgangswateren wat betreft intestinale enterococcen en Escherichia coli. Uitstekende Goede kwaliteit * kwaliteit * Intestinale enterococcen (kve/100 ml) Escherichia coli (kve/100 ml) * gebaseerd op een 95-percentiel ** gebaseerd op een 90-percentiel Aanvaardbare kwaliteit ** Referentiemethoden voor de analyse ISO of ISO ISO of ISO De beoordeling van elke zwemwaterlocatie en de indeling in de kwaliteitsklassen vindt plaats op basis van de metingen zoals die 4 jaar voorafgaand aan het moment van beoordelen verzameld zijn. Naast deze Europese beoordeling hanteert Nederland ook signaalwaarden voor het beoordelen van afzonderlijke metingen gedurende het badseizoen (tabel 1.2). Indien op een zwemwaterlocatie concentratie van E.coli hoger is dan 1800 kve/100 ml en/of de concentratie intestinale enterococcen 3

5 Evalueren? Actieprogramma hoger is dan 400 kve/100 ml wordt een extra monster genomen. Als dit extra monster bevestigt dat er sprake is van overschrijding van de signaalwaarde, wordt tijdelijk een negatief zwemadvies ingesteld. Zodra uit nieuw genomen monsters blijkt dat de signaalwaarde niet langer wordt overschreden, wordt het negatief zwemadvies weer ingetrokken. Tabel 1.2. Signaalwaarden voor intestinale enterococcen en Escherichia coli. Parameter Signaalwaarde Referentiemethoden voor de analyse Intestinale ISO of ISO enterococcen (kve/100 ml) Escherichia coli (kve/100 ml) 1800 ISO of ISO Routekaart zwemwaterprofiel Sinds 2005 is een algemeen protocol voorhanden voor het opstellen van een zwemwaterprofiel. Hierin is een routekaart opgenomen (zie figuur 1.1) die voor het opstellen van de zwemwaterprofielen wordt gebruikt. De aanpak volgens de routekaart resulteert in een algemeen beeld van de zwemwaterlocatie, zijn omgeving en de mogelijke bronnen van fecale verontreiniging, met een indicatie van de grootte van bijdrage van deze bronnen op de waterkwaliteit in de zwemlocatie. Beschrijving gebied/hydromorfologie Veldbezoek Historische waterkwaliteit Lijst: bronnen routes Meetprogramma Richtgetallen Analyseren Evalueren Zwemwater profiel Figuur 1.1. Algemene routekaart om te komen tot een zwemwaterprofiel. In 2008 is voor het eerst een zwemwaterprofiel opgesteld voor Egmond aan Zee met gebruikmaking van de Handreiking voor het opstellen van een zwemwaterprofiel (Grontmij, RWS-RIZA, 2005). In 2013 hebben RPS, Tauw en KWR het zwemwaterprofiel geactualiseerd en de zwemzone aangepast met gebruikmaking van het rapport Optimalisatie van zwemzones Noordzee (Royal HaskoningDHV, 2012). 4

6 2 AANPAK Voor het opstellen van het zwemwaterprofiel zijn, aan de hand van de Handreiking voor het opstellen van het Zwemwaterprofiel, alle stappen doorlopen. Hieronder is aangegeven in welke onderwerpen deze stappen terugkomen en waar in de rapportage deze zijn terug te vinden. De gepresenteerde aanpak kan dan ook worden gezien als leeswijzer. Hoofdstuk 1 Inleiding De achtergrond voor het opstellen van een zwemwaterprofiel wordt hierin beschreven, alsmede de normen en kwaliteitsklassen volgens de zwemwaterrichtlijn. Hoofdstuk 2 Aanpak Hoofdstuk 3 Gebiedsbeschrijving Hierin wordt de zwemlocatie meer in detail beschreven op basis van de in de handreiking genoemde stappen locatiebeschrijving, gebiedsbeschrijving en veldbezoek. Hydromorfologie en ecologie. Deze paragraaf omvat de benodigde informatie over stromingen, peilen, flora en fauna (veldbezoek, hydromorfologie, gebiedsbeschrijving). Begrenzing. Het protocol Noordzee uit het rapport KRW en oppervlaktewater: Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water (DHV, 2005) is gebruikt om de begrenzing van een zwemzone voor te stellen. Bij de actualisatie in is de zwemzone aangepast met gebruikmaking van het rapport Optimalisatie van zwemzones Noordzee (Royal HaskoningDHV, 2012). Gezondheidsrisico s. In deze paragraaf wordt beschreven of er meldingen van gezondheidsklachten zijn geweest. Hoofdstuk 4 Analyse van historische data Analyse historische data. De microbiologische data van de zwemwaterbemonsteringen van de laatste vier jaar vormen de basis voor de analyse van de historische waterkwaliteit. Conform de Europese Zwemwaterrichtlijn zijn de parameters intestinale enterococcen en Escherichia coli geanalyseerd. Een nadere analyse wordt alleen uitgevoerd wanneer er sprake is geweest van een beoordeling in de klasse slecht of aanvaardbaar, of wanneer er een overschrijding is van de signaalwaarden. In een nadere analyse wordt gekeken naar: de invloed van weersomstandigheden, bijvoorbeeld indien overschrijdingen of verhogingen altijd optreden na hevige neerslag; een relatie met bepaalde bronnen, bijvoorbeeld wanneer alleen hoge waarden gevonden worden bij een hoge recreatiedruk; de relatie met een bepaalde periode in het jaar waarop verhogingen plaatsvinden; verhogingen kunnen van jaar tot jaar plaatsvinden op verschillende tijdstippen, maar ze kunnen ook altijd in dezelfde periode plaatsvinden. Hoofdstuk 5 Potentiële bronnen van bacteriële verontreiniging Potentiële bronnen van verontreiniging. Op basis van het veldbezoek, de analyse van de historische data, de gegevens van de waterkwaliteitsbeheerder en de plattegronden is een lijst van alle potentiële verontreinigingsbronnen en -routes voor fecale verontreiniging opgesteld. Alle potentiële bronnen en routes zijn op deze lijst gezet ook al lijken ze niet van belang. Soms blijkt dat juist een bron die vooraf niet als relevant werd beschouwd toch verhoogde waarden veroorzaakt óf dat door samenloop van omstandigheden 5

7 meerdere bronnen samen verantwoordelijk zijn voor verhoogde waarden. Elke bron kan dan meetellen. Hoofdstuk 6 Bronnenanalyse Indien de waterkwaliteit over de jaren niet als uitstekend of goed te beoordelen is, of wanneer er overschrijdingen zijn van de signaalwaarden, zijn de potentiële verontreinigingsbronnen nader geanalyseerd met behulp van het eenvoudige spreadsheetmodel ZWEMPROF. Hiermee wordt geschat in hoeverre een bepaalde bron of bronnen een bijdrage leveren aan fecale verontreiniging van het betreffende water. Het model geeft als resultaat aan of er a) geen invloed, b) geringe invloed, c) wezenlijke invloed of d) grote invloed is van belangrijke fecale verontreinigingen. Bij een uitstekende of goede beoordeling van de zwemwaterkwaliteit zijn de conclusies uit de ZWEMPROF-modellering van de vorige versie van dit zwemwaterprofiel vermeld. Dit is het geval voor Egmond aan Zee. Hoofdstuk 7 Evaluatie en conclusies Analyse en evaluatie van gegevens. Alle gegevens die afkomstig zijn uit de voorgaande stappen zijn naast elkaar gelegd en bekeken. Hierbij is vooral onderzocht welke potentiële bronnen die uit de analyse van de data van de waterkwaliteitsbeheerders, het veldbezoek en de plattegronden volgen, relevant zijn voor de zwemwaterkwaliteit op de locatie en zijn de resultaten van de spreadsheet modellering (ZWEMPROF) gebruikt. Daarnaast is een soort rangschikking van belangrijke bronnen gemaakt. Op deze manier is duidelijk waar de mogelijke knelpunten zitten en waar eventueel maatregelen genomen zouden moeten worden. Conclusies. De belangrijkste bevindingen en de (mogelijke) consequenties hiervan zijn op een rij gezet. Hoofdstuk 8 Aanbevelingen voor maatregelen Maatregelen en bevindingen. Indien er geen problemen zijn geconstateerd, bestaat er in beginsel weinig aanleiding om maatregelen te nemen. Indien er wel relevante verontreinigingsbronnen zijn gevonden of indien er onduidelijkheid is over de betrouwbaarheid van (enkele) resultaten, wordt in deze paragraaf een doorkijk gegeven naar mogelijke maatregelen. Eventueel worden preventieve maatregelen genoemd om de huidige goede situatie in stand te houden. 6

8 3 GEBIEDSBESCHRIJVING EGMOND AAN ZEE 3.1 Algemeen De zwemwaterlocatie Egmond aan Zee ligt aan de Noordzee tussen de zee en de duinen van het Noordhollands Duinreservaat in de gemeente Bergen. Een overzicht van Egmond aan Zee en de omgeving is weergegeven in figuur 3.1. In bijlage 1 is een verslag opgenomen van het veldbezoek (augustus 2013) inclusief foto s van de zwemwaterlocatie. Wimmenum Noordzee Noordhollands Duinreservaat Egmond aan Den Hoef Badstrand Egmond aan Zee Egmond aan Zee Noordhollands Duinreservaat Figuur 3.1. Overzicht van de omgeving (bron: Google Earth) Beheer Het strand wordt beheerd door de gemeente Bergen. Rijkswaterstaat Zee en Delta is verantwoordelijk voor de waterkwaliteit van het stuk zee bij Egmond aan Zee. Provincie Noord-Holland houdt toezicht op de waterkwaliteit en is verantwoordelijk voor de zwemverboden. Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier is beheerder van waterkwaliteit en waterkwantiteit van het (stedelijk) oppervlaktewater in de gemeente Bergen. De gemeente Bergen is verantwoordelijk voor de zogenaamde strandpijp, die fungeert als nooduitlaat voor regenwater. In bijlage 2 is een overzicht van de betrokken organisaties en contactpersonen opgenomen. Indeling zwemzone De zwemwaterlocatie Egmond aan Zee omvat zeven strandopgangen, zie figuur 3.2. Zes hiervan (strandslag 29 t/m 34) liggen ter hoogte van de badplaats Egmond aan Zee en de zevende ligt in het duingebied ter hoogte van Egmond Binnen (strandslag 35). De gemeente heeft het strand ingedeeld in zonnestrand en activiteitenstrand. De zonnestranden liggen ter hoogte van de badplaats Egmond aan Zee en de strandslag Egmond Binnen. De aangrenzende stranden zijn aangewezen als activiteitenstrand. 7

9 Faciliteiten Bij de strandopgangen in Egmond aan Zee zijn betaalde parkeerplaatsen en fietsenrekken aanwezig. In het gehele dorp Egmond aan Zee zijn ongeveer betaalde parkeerplaatsen te vinden. Op een goede zomerse dag zijn deze allemaal bezet. In de winter (1 oktober 31 maart) en avonduren (19.00 tot uur volgende dag) is het parkeren gratis. De strandopgang Egmond Binnen is alleen met de fiets bereikbaar. Iets ten noorden van de hoofdopgang is de reddingsbrigade. De vrijwilligers van de brigade zijn het gehele zomerseizoen dagelijks aanwezig en daarbuiten bij mooi (zwem)weer. De reddingsbrigade hangt een rode bal aan een vlaggenmast als zwemmen wordt afgeraden/verboden in verband met gevaarlijke situaties. Op het strand zijn in totaal tien strandpaviljoens aanwezig verdeeld over de strandopgangen. Bij de paviljoens zijn toiletten aanwezig die tegen betaling gebruikt kunnen worden door de badgasten. De paviljoenhouders maken de toiletten zelf schoon. Een aantal paviljoens verhuurt strandhutjes aan particulieren als bergruimte voor hun strandgerei. Er zijn ongeveer 250 van dit soort hutjes. Ieder jaar worden alle strandgebouwen voor het zomerseizoen opgebouwd en voor de winter afgebroken. De zee kan in de winter namelijk tot aan de duinen komen, waardoor gebouwen worden weggespoeld. De paviljoens zijn van 1 april tot 1 oktober op het strand aanwezig. Er bevinden zich twee campings op het activiteitenstrand, één ten noorden en één ten zuiden van Egmond aan Zee. De campings bestaan uit wooncabines die naast elkaar tegen de duinenrij staan en bieden plaats aan ongeveer 600 personen. Op het strand voor de campings zijn volleybalnetten en doeltjes aanwezig. De campings zijn van 1 mei tot 1 september op het strand aanwezig. Op het activiteitenstrand zijn tevens drie watersportverenigingen actief die ook hun boten en catamarans op het strand hebben liggen. In deze strook mogen de boten ook te water gelaten worden. Er zijn geen drijflijnen die dit aangeven. De bootjes moeten op minimaal 100 m uit de kust blijven. Tevens ligt bij de hoofdopgang (strandslag 32) een rij boten op het zonnestrand (foto F), die daar ook te water gelaten worden (foto E). Bij iedere strandopgang zijn informatieborden aanwezig met informatie over de strandslagen (foto A). Bij de hoofdopgang is tevens een bord aanwezig met informatie over de strandpijp (zie foto B en paragraaf 3.3) en de zwemwaterkwaliteit (foto C). Honden en paarden zijn in het zomerseizoen alleen toegestaan na uur en voor uur. Er wordt geschat dat in de avondperiode ongeveer 500 honden worden uitgelaten op het strand. Bij de hoofdopgang zijn uitwerpselzakjes aanwezig. Er is een groot aantal afvalcontainers op het strand aanwezig, gemiddeld om de 30 m staan 2 containers (foto G). De gemeente heeft het schoonmaken van het strand tussen de paviljoens en de vuilophaal uitbesteed. Het drukbezochte deel wordt dagelijks schoongemaakt. De campingbeheerders zorgen voor de vuilophaal van de campingbewoners. Egmond aan Zee heeft een score van 9,0 ontvangen bij de verkiezing van het schoonste strand van Nederland. Dit houdt in dat het strand schoon tot zeer schoon is (weinig zwerfafval aanwezig). Recreatie Nevenactiviteiten, zoals surfen, zeilen, kanoën, vliegeren, sport en spel in groepsverband en vissen zijn in de zomer alleen toegestaan op de activiteitenstranden. In de winter zijn deze activiteiten overal toegestaan en zijn ook niet-gemotoriseerde voertuigen (zeilwagens, blokarts en sulky's) toegestaan op het activiteitenstrand. Op het strand staat een aantal hoge palen met Nijntje -borden. Deze kunnen als afspraakplek gebruikt worden of door kinderen die hun ouders kwijt zijn. Voor rolstoelgangers zijn er 2 speciale strandstoelen aanwezig bij de hoofdopgang. Deze dienen voor gebruik aangevraagd te worden bij de gemeente. Bij Egmond aan Zee worden relatief weinig evenementen georganiseerd. In de winterperiode vindt echter de halve marathon van Egmond plaats waarvan het parcours van Egmond aan Zee tot Bakkum over het strand gaat. Het aantal mensen dat op de evenementen afkomt, is echter minder dan het maximum aantal bezoekers op een extreem warme dag. 8

10 Scheepvaart Er zijn nog twee beroepsvissers actief vanaf dit strand. Tussen en 9.00 mogen zij met de trekker het strand op om hun sloep te water te laten waarna ze met sleepnetten vis, krabben en garnalen vangen. Andere beroepsvaart en recreatievaart vinden verder uit de kust plaats, maar aantallen zijn niet heel groot. Op ongeveer 3 km voor de kust bevindt zich een parkeerplek voor schepen die wachten tot ze de haven van IJmuiden in mogen. Geschat wordt dat hier gemiddeld 5 schepen liggen. Bezoekersaantal Het Noordzeestrand van de gemeente Bergen trekt jaarlijks ongeveer 1,1 miljoen bezoekers. Op het strand van Egmond aan Zee komen ongeveer bezoekers per jaar (Jonker en Janssen, 2007). In het zwemseizoen komen (afhankelijk van het weer en de vakanties) over het algemeen enkele honderden à (tien)duizenden bezoekers per dag naar het strand. De meeste bezoekers komen op het zonnestrand ter hoogte van de badplaats, bij de andere opgang is het rustiger. Waterkwaliteitsbemonstering Vanaf 2013 vindt de monitoring van het zwemwater tijdens het zwemseizoen afhankelijk van de klasse tweewekelijks (klasse slecht/aanvaardbaar) of vierwekelijks (klasse goed/uitstekend) plaats door Rijkswaterstaat. Actuele informatie is vindbaar op het informatiebord bij de hoofdopgang (foto C) en Bij Egmond aan Zee bevindt zich één monsternamepunt waar de bacteriologische en fysisch-chemische zwemwaterkwaliteit worden gemeten. Het monsternamepunt bevindt zich bij paal 38, ter hoogte van de hoofdopgang. In figuur 3.2 is dit meetpunt weergegeven. 3.2 Hydromorfologie en ecologie Hydromorfologie Door de aanwezigheid van zandbanken varieert de waterdiepte voor de kust. De waterdiepte op ongeveer 50 m uit de kust vanaf de laagwaterlijn zal ongeveer 3 m zijn. Er zijn geen strekdammen of drijflijnen langs dit strand aanwezig. Het strand is gemiddeld genomen ongeveer 150 m breed. In de directe omgeving van Egmond aan Zee zijn geen duikers, gemalen of sluizen aanwezig. Ter hoogte van de hoofdopgang is een nooduitlaat voor regenwater op het strand aanwezig (zie paragraaf 3.3). Op het strand bij Egmond aan Zee is in opdracht van Rijkswaterstaat de proef Ecobeach uitgevoerd. Deze proef heeft van november 2006 tot en met 2010 plaatsgevonden met als doel het strand te verbreden. In twee proefvakken van drie kilometer lang zijn verticale buizen aangebracht die het zand vasthouden dat door de zee wordt aangevoerd. In 2011 zijn deze buizen weer verwijderd. Ecologie De Noordzee is een natuurgebied met vele soorten watervogels, vissen, schelpdieren, krabben, garnalen en wormen. De kustwateren zijn belangrijke kraamkamers voor de gehele Noordzee en het rijkst aan dierenleven. Waarschijnlijk komen bij de onderhavige locatie de soorten voor die algemeen langs de Nederlandse kust voorkomen. Hiertoe behoren de vissoort kleine pieterman en kwallen, die een risico kunnen vormen voor badgasten. De kleine pieterman heeft gifstekels. Het gif van deze vissoort kan heftige pijnen veroorzaken, als een zwemmer op de vis trapt. Kwallen schieten bij aanraking zogenaamde netelcellen af, die zorgen voor een sterke irritatie aan de huid. De badgasten worden doorgaans gewaarschuwd als deze soorten zich voor de kust bevinden. Op het strand van Egmond aan Zee worden regelmatig meeuwen op het strand en in de zwemzone aangetroffen. Verder komen tijdens het zwemseizoen kraaiachtigen en op de rustigere delen ook steltlopers voor op het strand. Het aangrenzende duingebied maakt deel uit van het Natura 2000-gebied Noordhollands Duinreservaat. 9

11 3.3 Riolering en afvalwaterzuivering Op het strand van Egmond aan Zee ligt vlakbij de hoofdstrandafgang een pijp, de zogenaamde strandpijp, die overtollig regenwater kan afvoeren naar zee. Omdat het uiteinde van de pijp meestal onder het zand ligt, is deze gemarkeerd met een bord. Het vuilwaterriool is een paar jaar geleden afgekoppeld van de strandpijp waardoor geen vuil water meer geloosd wordt. Tevens zijn drie grote ondergrondse waterbergingen in Egmond aan Zee aangelegd waardoor alleen bij extreme neerslag lozingen van regenwater voorkomen. De ligging van de noodoverlaat is weergegeven in figuur 3.2. Voor een uitgebreide beschrijving van de riolering en de verschillende afvalwaterstromen binnen de gemeente Egmond aan Zee wordt verwezen naar het Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) op de website van de gemeente Bergen. De strandpaviljoens zijn indien dit mogelijk was aangesloten op het riool. De paviljoens die niet zijn aangesloten hebben een septic tank. Een septic tank (ook wel een bodemlozer) genoemd is een bezink- en infiltratievoorziening waarbij het afvalwater in de bodem terechtkomt. Figuur 3.2. Begrenzing zwemzone en ligging meetpunt 10

12 3.4 Begrenzing De zwemwaterlocatie Egmond aan Zee betreft het Noordzeestrand ter hoogte van Egmond aan Zee. Er zijn geen drijflijnen, strekdammen of paalbegrenzingen op deze zwemlocatie aanwezig. De begrenzing van de zwemzone is vastgesteld aan de hand van het rapport KRW en oppervlaktewater, Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water (DHV, 2005). Op basis van het protocol zwemwaterlocaties in de Noordzee is de zwemwaterzone bepaald. In 2013 is de zwemzone aangepast op basis van het rapport Optimalisatie van zwemzones Noordzee (Royal Haskoning DHV, 2012). De zwemzone is opgerekt tot de zwemzone Bergen aan Zee in het noorden en Castricum aan Zee in het zuiden. De lengte van de zwemzone is ongeveer 5 km. Voorts strekt de zwemzone zich uit tot 50 m uit de laagwaterlijn. In figuur 3.2 is de zwemzone Egmond aan Zee aangegeven. 3.5 Gezondheidsrisico s In de periode vanaf 2010 heeft de provincie Noord-Holland geen negatieve zwemadviezen uitgebracht of zwemverboden ingesteld voor Egmond aan Zee. Ook zijn er geen meldingen geweest van gezondheidsklachten bij mens of dier. Bij slecht weer of gevaarlijke stromingen zal de reddingsbrigade zwemmen afraden of verbieden. Op 30 juni 2011 is een algemene waarschuwing afgegeven voor de stranden van Zandvoort aan Zee t/m Bergen aan Zee in verband met het aanspoelen van ampullen op het strand van Bergen aan Zee. De waarschuwing is na een week weer ingetrokken. Sinds 2013 is Egmond aan Zee in bezit van de Blauwe Vlag nadat de riooloverstort is afgekoppeld van het hemelwaterstelsel. De Blauwe Vlag is een internationale onderscheiding die jaarlijks wordt toegekend aan stranden en jachthavens die veilig en schoon zijn. In de praktijk betekent dit dat genomineerden moeten voldoen aan een aantal belangrijke criteria zoals schoon (zwem)water (waaronder fecale bacteriën), goede sanitaire voorzieningen en een hoge mate van veiligheid. De Blauwe Vlag is één jaar geldig: jaarlijks wordt opnieuw aan de hand van controles bekeken of de stranden en jachthavens nog aan de vereisten voldoen. 11

13 kve/100ml 4 ANALYSE VAN HISTORISCHE DATA 4.1 Bacteriële parameters Het zwemwater van Egmond aan Zee valt voor zowel E.coli als intestinale enterococcen in kwaliteitsklasse uitstekend. Dit is hetzelfde als in de jaren Tabel 4.1 geeft de klassenbeoordeling van het zwemwater, gebaseerd op de normen zoals aangegeven in tabel 1.1. Tabel 4.1. Kwaliteitsklasse bepaling Zwemwaterklasse op basis van Logpercentielen aant. waarn oordeel Intestinale enterococcen 51 Uitstekend Escherichia coli 51 Uitstekend De concentraties van intestinale enterococcen en E.coli in de zwemseizoenen van zijn weergegeven in figuur 4.1 en 4.2. Ook de signaalwaarden voor intestinale enterococcen (400 kve/100 ml) en voor E.coli (1800 kve/100 ml) zijn in de figuren weergegeven. Er zijn geen overschrijdingen van deze signaalwaarden gemeten in de afgelopen 4 jaar. Intestinale enterococcen Signaalwaarde apr mei jun jul aug sep okt Figuur 4.1. Concentratie intestinale enterococcen van 2010 tot

14 kve/100ml Escherichia coli Signaalwaarde apr mei jun jul aug sep okt Figuur 4.2. Concentratie E.coli van 2010 tot Historische data-analyse in relatie tot weersomstandigheden Egmond aan Zee valt in de kwaliteitsklasse uitstekend voor beide indicatororganismen. Tevens zijn er geen overschrijdingen geweest van de signaalwaarden. Er is daarom geen nadere historische dataanalyse uitgevoerd voor Egmond aan Zee. 13

15 5 POTENTIËLE VERONTREINIGINGSBRONNEN EN ROUTES Op basis van de historische data, de gebiedsbeschrijving, gegevens van beheerders, een analyse van de plattegronden, internetbronnen en het veldbezoek kan voor de zwemwaterlocatie Egmond aan Zee een aantal mogelijke bronnen voor verontreiniging worden aangemerkt die de zwemwaterkwaliteit negatief beïnvloeden. Uit de historische data-analyse voor de periode blijkt dat deze bronnen niet zorgen voor overschrijding van de signaalwaarden. Bezoekers. De bezoekers kunnen zelf een bron van besmetting zijn op de zwemlocatie. Op een drukke dag kan beperkte lichaamshygiëne van badgasten en/of het poepen van met name (kleine) kinderen in de zwemzone tot verhoogde concentraties aan fecale indicatororganismen leiden. Daarnaast kan ook het achterlaten van afval op het strand en in de zwemzone van invloed zijn op de zwemwaterkwaliteit. Op zomerse dagen zullen ongeveer zwemmers per dag van de zwemlocatie gebruik maken. Gemiddeld betreden 1500 bezoekers per dag het strand. Honden. Honden zijn in het zwemseizoen toegestaan tussen en 9.00 uur. Gemiddeld komen 100 honden per dag op het strand. Door getijdenwerking komt hondenpoep mogelijk in de zwemwaterzone terecht. Hondenpoep heeft een negatieve invloed op de zwemwaterkwaliteit. Paarden. Paarden zijn in het zwemseizoen niet toegestaan. Toch kan niet worden uitgesloten dat er geen paarden op het strand komen, bij andere stranden is het ( s avonds) namelijk wel toegestaan Gemiddeld betreedt ongeveer 1 paard per dag het strand. Door getijdenwerking komt paardenpoep mogelijk in de zwemwaterzone terecht. Paardenpoep heeft een negatieve invloed op de zwemwaterkwaliteit. Watervogels. Tijdens het zwemseizoen zijn gemiddeld 50 (water)vogels per dag op de zwemlocatie aanwezig binnen de zwemzone en nog eens 100 buiten de zwemzone. De meeuw is een veel voorkomende watervogel. Door getijdenwerking komen uitwerpselen mogelijk in de zwemwaterzone terecht. Vogelpoep heeft een negatieve invloed op de zwemwaterkwaliteit. Recreatie- en beroepsvaart. Door onjuist gebruik van chemische toiletten kan de recreatievaart een negatieve invloed op de zwemwaterkwaliteit hebben. Op een rustige dag zijn ongeveer 5 vaartuigen in de buurt van de zwemwaterlocatie aanwezig. Op drukke dagen kunnen dit er wel 25 zijn. Het aantal schepen (beroepsvaart) dat in de nabijheid van de zwemlocatie vaart, varieert van dag tot dag. Op drukke dagen wordt het aantal op 100 schepen geschat. Riooloverstort. Op het strand van Egmond aan Zee is een riooloverstort aanwezig, tijdens hevige regenbuien loosde het gemengde rioolstelsel op de zwemlocatie. Deze riooloverstort is afgekoppeld van het vuilwaterriool voor het zwemseizoen van 2012, maar voor de eerste jaren ( ) kan er nog invloed geweest zijn van de riooloverstort. Septic tanks paviljoens en strandwoningen. Niet alle strandpaviljoens en strandwoningen zijn aangesloten op de riolering, maar hebben een septic tank. Waarschijnlijk is dit bij 2 van de 8 strandpaviljoens het geval. Een septic tank (ook wel een bodemlozer) genoemd is een infiltratievoorziening waarbij het afvalwater in de bodem terechtkomt. Door grondwaterstromingen kan verdund afvalwater uit de septic tank in de zwemzone terechtkomen, maar het is onwaarschijnlijk dat dit (een grote) invloed heeft op de waterkwaliteit. 14

16 6 BRONNENANALYSE ZWEMPROF ZWEMPROF is een spreadsheetmodel waarmee berekend wordt welke effecten verschillende bronnen van verontreiniging op de zwemwaterlocatie kunnen hebben. In het spreadsheet worden de potentiële bronnen voor fecale bacteriën ingevuld die op de locatie aanwezig zijn, evenals de grootte ervan en de afstand ervan tot de zwemzone. Daarnaast worden de dimensies van het watersysteem ingevuld. Het model berekent voor elk van de bronnen of er een significant negatieve invloed van uit kan gaan op de zwemwaterkwaliteit in de zwemzone. Hierbij geldt hoe groter de bron, hoe meer invloed, en ook hoe dichterbij een bron, hoe meer invloed. Bronnenanalyse met behulp van ZWEMPROF wordt alleen uitgevoerd wanneer er sprake is van een beoordeling in de klasse slecht of aanvaardbaar, of wanneer de signaalwaarde wordt overschreden (zie paragraaf 1.2). Voor Egmond aan Zee is dit niet geval. Daarom is de conclusie uit het zwemwaterprofiel van 2008 overgenomen. Deze luidt: Uit de berekeningen is naar voren gekomen dat de grootste bron van fecale besmettingen de hemelwateruitlaat met riooloverstort is. Als er een riooloverstort plaatsvindt, heeft deze een grote invloed heeft op de zwemwaterkwaliteit. Deze overstort is echter inmiddels gesaneerd. 7 EVALUATIE EN CONCLUSIES 7.1 Zwemwaterkwaliteit De zwemwaterkwaliteit van Egmond aan Zee wordt beoordeeld als uitstekend voor wat de intestinale enterococcen concentraties betreft en tevens als uitstekend voor wat de E.coli concentraties betreft. In de periode van heeft de provincie Noord-Holland geen negatieve zwemadviezen uitgebracht of zwemverboden ingesteld voor Egmond aan Zee. 7.2 Bronnenanalyse Er zijn diverse verontreinigingsbronnen die de zwemwaterkwaliteit negatief kunnen beïnvloeden. Uit de historische data-analyse voor de periode blijkt dat deze bronnen niet zorgen voor overschrijding van de signaalwaarden. Voorheen werd de overstort van het vuilwaterriool op het strand beschouwd als een wezenlijke bron die de zwemwaterkwaliteit negatief kon beïnvloeden. De riooloverstort is echter gesaneerd voor het zwemseizoen van AANBEVELINGEN VOOR MAATREGELEN Aangezien de zwemwaterkwaliteit uitstekend is, zijn er geen maatregelen nodig om de zwemwaterkwaliteit te verbeteren. Om te voorkomen dat potentiële bronnen in de toekomst wellicht tot problemen leiden, is het wel belangrijk om de bronnen voor bacteriologische parameters klein te houden. Aanbevolen wordt het hondenverbod overdag en paardenverbod te handhaven. 15

17 9 LITERATUUR DHV, KRW en oppervlaktewater, Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water. In opdracht van het Ministerie van Verkeer & Waterstaat, Rijkswaterstaat, RIZA. Europese Unie, Richtlijn 2006/7/EG van het Europees Parlement en de Raad van 15 februari 2006 betreffende het beheer van de zwemwaterkwaliteit en tot intrekking van Richtlijn 76/160/EEG. Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Rijkswaterstaat, Handreiking bij het opstellen van een zwemwaterprofiel. RIZA-Grontmij Rijkswaterstaat Noordzee ( ). Emissiebeheersplan. Rijkswaterstaat Noordzee (2002). Van signalering tot samenwerking. Royal HaskoningDHV, 2012 Optimalisatie van zwemzones Noordzee; Mogelijkheden om bestaande meetpunten voor zwemwaterkwaliteit breder te benutten In opdracht van het Ministerie van Verkeer & Waterstaat, Rijkswaterstaat Waterdienst Websites Ecologie Noordzee: Gemeentelijk Rioleringsplan: Informatie voor zwemmers: 16

18 BIJLAGE 1 Verslag veldbezoek Locatie: Egmond aan Zee Datum: 23-aug-13 Wie gesproken?: Willem Taal (Strandcoördinator) en Edwin de Waard (beleidsmedewerker RO en kustveiligheid) bij Gemeente Bergen-NH Weer: Zomerweer 25 C, zonnig met hoge sluierbewolking Foto's: Diverse foto's (onderaan verslag) Checklist bronnen Feces aanwezig op strand Geen Huisdieren: Honden of paarden op strand Vogels op in zwemzone en op het strand Rioolwaterzuiveringen (kaart) Riooloverstorten (kaart) Ongezuiverde lozingen Drijvend vuil Op de zonnestranden zijn honden en paarden in de zomer (mei t/m sept) niet toegestaan tussen en uur. Daarbuiten zijn ze wel toegestaan. De huidige regels zijn 3 jaar geleden opgesteld en worden goed gehandhaafd. Weinig vogels op de zonnestranden: een paar meeuwen en kraaiachtigen. Op de rustigere delen van het strand komen diverse steltlopers voor. Geen Geen. De strandpijp (regenwater afvoerleiding) in Egmond aan Zee loost sinds een paar jaar geen gemengd rioolwater meer, maar alleen relatief schoon regenwater met een frequentie van eenmaal per 10 jaar. Bij de hoofdopgang 32 is een informatiebord geplaatst over de strandpijp (foto B). De strandpaviljoens zijn waar mogelijk aangesloten op de riolering. De paviljoens die niet aangesloten zijn lozen middels een septic tank. Geen Industrie in omgeving (kaart) Geen Watersysteem en bodem Waterdiepte Aflopend naar zee Doorzicht Maximaal 0,5 m Geur Geen bijzonderheden Schuim Geen (alleen branding) Drijflagen Geen

19 Voorzieningen in en bij zwemzone Toiletten Bij de strandpaviljoens en enkele losse units. Vrij toegankelijk tegen betaling. Afvoer naar riolering of septic tank. Douches Strandtent/paviljoen Geen, de gemeente gaat volgend jaar een proefproject starten met openbare douches op het strand. Diverse strandpaviljoens geconcentreerd bij de strandopgangen. Informatieborden (foto) Actueel, zie ook foto A, B en C. Vuilnisbakken Speeltoestellen in/bij het water Aanlegsteigers of ankerplaats Twee containers per ca. 15 tot 30 m op de drukke delen, daarbuiten met grotere tussenafstanden. Frequentie van legen varieert afhankelijk van bezoekersdrukte van minimaal één keer per week tot meerdere malen per dag. Drijvend strandhuis in zee t.h.v. strandopgang 32 (zie foto D). Geen aanlegsteigers. Op het zonnestrand bij strandopgang 32 is een botenvereniging (botenverhuur) actief. Beheer Beheer strand Controle en schoonmaken strand Openstelling plas Aantal bezoekers/badgasten (jaarlijks/dagelijks ) Toezicht Inrichting Ingrepen in het gebied de afgelopen jaren Afhankelijk van de bezoekersdrukte wordt het zonnestrand minimaal één keer per week of vaker geëgaliseerd. Goede controle op het strand. Voor de zomerperiode wordt een extra handhaver voor het strand ingezet. Sinds 2013 in bezit van Blauwe Vlag. Afgelopen jaren 3 (schoon) à 4 sterren (zeer schoon) gescoord bij verkiezing Schoonste Strand van Nederland. Gemiddeld: paar 100 Op een topdag: enkele en De reddingsbrigade heeft een hoofdpost bij Egmond aan Zee. In de zomer (1 juni t/m 15 september) dagelijks toezicht, buiten het seizoen alleen bij mooi (zwem)weer. De strandpijp (regenwater afvoerleiding) in Egmond aan Zee is sinds een paar jaar losgekoppeld van het gemengde rioolsysteem en loost alleen relatief schoon regenwater met een frequentie van eenmaal per 10 jaar. De strandpijp is beperkt zichtbaar en de uitmonding moet vrijgegraven worden bij een periode van extreme neerslag. Het zichtbare deel wordt gecamoufleerd door een houten betimmering. Bij de hoofdopgang 32 is een informatiebord geplaatst over de strandpijp. Toekomstige plannen inrichting Geen

20 Nevengebruik/activiteiten Nevengebruik In de zomer zijn nevenactiviteiten alleen toegestaan op de activiteitenstranden, bijvoorbeeld surfen, zeilen, kanoën, vliegeren, sport en spel in groepsverband en vissen. In de winter zijn deze activiteiten overal toegestaan en zijn ook niet-gemotoriseerde voertuigen (zeilwagens, blokarts en sulky's) toegestaan op het activiteitenstrand. Activiteiten in het zwemseizoen Activiteiten buiten het zwemseizoen Diverse evenementen, zoals de wandelzesdaagse. Diverse evenementen, zoals de halve marathon. Foto s genomen tijdens veldbezoek 2013 A B C D E F

21 G H

22 BIJLAGE 2 Betrokken organisaties Terreinbeheerder Gemeente Bergen Dhr. W. Taal Telefoon: / w.taal@bergen-nh.nl Waterbeheerder locatie Rijkswaterstaat Zee en Delta Mevr. Q. Duivestein Lange Kleiweg GK Rijswijk Telefoon: quinty.duivestein@rws.nl Waterbeheerder achterliggend gebied Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier De heer Gert van Ee Postbus ZK Edam Telefoon: g.vanee@hhnk.nl Rioleringsbeheerder Gemeente Bergen Dhr. K. Aardenburg Telefoon: / k.aardenburg@bergen-nh.nl Provincie Provincie Noord-Holland Corine van den Berg en Rowena Kuijper Postbus DA Haarlem Telefoon: bergc@noord-holland.nl / kuijperr@noord-holland.nl