ZWEMWATERPROFIEL BADPAVILJOEN HINDELOOPEN

Transcriptie

1 ZWEMWATERPROFIEL BADPAVILJOEN HINDELOOPEN Rijkswaterstaat IJsselmeergebied November 2008

2 Colofon Uitgegeven door: Verantwoordelijke RWS dienst: Uitgevoerd door: Opmaak: Rijkswaterstaat Waterdienst Rijkswaterstaat Noord-Nederland Andries Sybrandy / Martine van Oostveen Imke Leenen / Martin de Haan Grontmij / DHV Datum: November 2008 Status: Eindrapportage 1

3 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING ZWEMWATERPROFIEL Zwemwaterprofiel Kwaliteitklassen en normen Routekaart zwemwaterprofiel Blauwalgen AANPAK GEBIEDSBESCHRIJVING BADPAVILJOEN HINDELOOPEN Algemeen Hydromorfologie en ecologie Riolering en afvalwaterzuivering Begrenzing Gezondheidsrisico s Blauwalgen ANALYSE VAN HISTORISCHE DATA Normoverschrijdingen Historisch data-analyse in relatie tot weersomstandigheden POTENTIËLE VERONTREINIGINGSBRONNEN EN ROUTES RICHTGETALLEN (ZWEMPROF) EVALUATIE EN CONCLUSIES AANBEVELINGEN EN MAATREGELEN LITERATUUR...24 BIJLAGE 1 BIJLAGE 2 BIJLAGE 3 BIJLAGE 4 Verslag veldbezoek Betrokken organisaties Protocol voor begrenzing van zwemwater (binnenwater) Invulblad ZWEMPROF 2

4 1 INLEIDING ZWEMWATERPROFIEL De nieuwe Europese Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EG) is begin 2006 vastgesteld. Het doel van deze richtlijn is het beschermen van de gezondheid van zwemmers in oppervlaktewateren. In de nieuwe richtlijn worden bepalingen neergelegd met betrekking tot de monitoring en de indeling van de zwemwaterkwaliteit in kwaliteitsklassen (uitstekend, goed, aanvaardbaar en slecht) alsmede de verstrekking van informatie daarover aan het publiek en de Europese Commissie. Een pro-actief beheer van de zwemwaterkwaliteit wordt voorgeschreven, risico s moeten in kaart worden gebracht in een zwemwaterprofiel en maatregelen moeten worden uitgevoerd om minimaal een aanvaardbare kwaliteit te kunnen bereiken en blootstelling van zwemmers aan verontreiniging te voorkomen. 1.1 Zwemwaterprofiel Van iedere zwemwaterlocatie zal moeten worden ingeschat welke emissiebronnen via welke verspreidingsroutes de zwemwaterkwaliteit negatief beïnvloeden. Hierbij spelen de locatiespecifieke eigenschappen van het zwemwater een belangrijke rol. Alle bevindingen komen samen in een zwemwaterprofiel van de desbetreffende zwemwaterlocatie. Het opstellen van een zwemwaterprofiel is ook een verplichting volgens de nieuwe zwemwaterrichtlijn. Op basis hiervan kan de beheerder maatregelen nemen om het risico op besmetting van de zwemmer (verder) te reduceren. Op het ogenblik wordt hoofdzakelijk op basis van expert judgement geredeneerd. Het zwemwaterprofiel, eventueel aangevuld met een aantal extra metingen, maakt het mogelijk om eventuele beheersmaatregelen beter te onderbouwen. Financiële middelen worden hierdoor effectiever ingezet. Tevens kan het zwemwaterprofiel ingezet worden voor communicatie over de kwaliteit van de zwemwater(locatie) en de genomen beheersmaatregelen naar de maatschappij/burger. Een zwemwaterprofiel is in eerste instantie bedoeld om inzicht te verkrijgen in de fecale verontreinigingsbronnen en routes en richt zich op de indicatoren voor fecale verontreinigingen (Escherichia coli en intestinale enterococcen). In deze zwemwaterprofielen worden echter ook overige gezondheidsrisico s meegenomen, zoals cyanobacteriën (in de volksmond blauwalgen genoemd), zwemmersjeuk en botulisme. 1.2 Kwaliteitklassen en normen In de nieuwe Europese zwemwaterrichtlijn wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende kwaliteitsklassen. De indeling én de normen hierbij is weergegeven in tabel 1.1. Tabel 1.1. Normen voor de verschillende kwaliteitsklassen voor zoet binnenwater wat betreft intestinale enterococcen en Escherichia coli. Parameter Uitstekende kwaliteit Goede kwaliteit * Aanvaardbare kwaliteit ** Referentiemethoden voor de analyse Intestinale enterococcen (kve/100 ml) Escherichia coli (kve/100 ml) * gebaseerd op een 95-percentiel ** gebaseerd op een 90-percentiel ISO of ISO ISO of ISO Als een fecale verontreiniging via oppervlaktewater naar een zwemwater wordt getransporteerd treedt verdunning op. De locatiespecifieke eigenschappen van het ontvangende zwemwater zijn van belang bij een beoordeling van de invloed van diverse routes op de bacteriologische kwaliteit van het zwemwater. Een belangrijke onderverdeling hierin is de verdeling tussen geïsoleerd of doorstroomd zwemwater. 3

5 1.3 Routekaart zwemwaterprofiel Rijkswaterstaat Waterdienst heeft een aantal pilot-onderzoeken laten uitvoeren en is gekomen tot een algemeen protocol voor het opstellen van een zwemwaterprofiel. Dit heeft geleid tot een routekaart (zie figuur 1.1) welke voor het opstellen van de zwemwaterprofielen gebruikt is. Deze aanpak volgens de routekaart resulteert in een algemeen beeld van de zwemwaterlocatie, zijn omgeving en de mogelijke bronnen, met een indicatie van de grootte van bijdrage van deze bronnen op de waterkwaliteit in de zwemlocatie. Beschrijving gebied/hydromorfologie Veldbezoek Historische waterkwaliteit Lijst: bronnen routes Meetprogramma Richtgetallen Analyseren Evalueren Zwemwater profiel Evalueren? Actieprogramma Figuur 1.1. Algemene routekaart om te komen tot een zwemwaterprofiel Rijkswaterstaat Waterdienst heeft Grontmij en DHV gevraagd zwemwaterprofielen op te stellen voor 186 zwemlocaties met gebruikmaking van de Handreiking voor het opstellen van een zwemwaterprofiel (Grontmij, RWS-RIZA, 2005). 1.4 Blauwalgen Algemeen De Europese Zwemwaterrichtlijn vraagt behalve om aandacht voor de bacteriële verontreiniging ook nadrukkelijk aandacht voor de risico s van blauwalgen. Ter ondersteuning bij het opstellen van het blauwalgendeel van een zwemwaterprofiel is de handreiking Blauwalgen in het Zwemwaterprofiel opgesteld (DHV, 2008). De hierin voorgeschreven aanpak vindt plaats op basis van het stappenplan zoals weergegeven in figuur 1.2. Het aantal stappen is afhankelijk van de hoeveelheid beschikbare informatie en het oordeel over de kans op toxische bloei. Voor locaties die nooit problemen kennen met blauwalgen is het profiel eenvoudig. Voor locaties waar een aanzienlijke kans bestaat op een toxische bloei, is het profiel uitgebreider. 4

6 Basale beschrijving Analyse toestandsvariabelen Aanwezigheidscheck gegevens cyanobacteriën Is informatie voldoende? ja nee Toestandsvariabelen alarmerend en/of onvoldoende? ja nee Inschatting kans op cyanobacteriën Cyanobacterie analyse Nadere beschrijving Inzi cht in oor zaken ja Is er een aanzienlijke kans op toxische bloei in komende vijf jaar? nee geen verdere actie Maatregelen - informatie naar publiek - maatregelen ter vermindering van de kans op toxische bloei en drijflagen Figuur 1.2. Monitoring Stappenplan uit de handreiking Blauwalgen in het Zwemwaterprofiel Uit het stappenplan blijkt dat er voor elk zwemwater een basale beschrijving van het systeem gegeven wordt. Vervolgens dient er een historisch databestand te worden aangemaakt. Zo n historisch databestand is noodzakelijk om een beoordeling te kunnen geven over de mogelijke proliferatie van toxische blauwalgen in de komende jaren. Een gedegen beoordeling kan alleen plaats vinden als er voldoende informatie beschikbaar is. Daarom is een stap ingebouwd waarin dit wordt beoordeeld. Bij onvoldoende beschikbare informatie kan op basis van de analyse van toestandsvariabelen een inschatting worden gemaakt van eventuele blauwalgenbloei in het verleden. Als uit deze analyse blijkt dat mogelijk dominantie van blauwalgen is opgetreden, dan dient een passende monitoring te worden uitgevoerd in het komende seizoen. Indien er voldoende informatie verzameld is volgt de uiteindelijke beoordeling. Het blauwalgendeel van het Zwemwaterprofiel is gereed als de beoordeling luidt dat er geen aanzienlijke kans op een toxische bloei is in de komende vijf jaar. Dit oordeel en de onderbouwing maken deel uit van het Zwemwaterprofiel. Wanneer echter op basis van de historische data-analyse blijkt de kans op een toxische bloei in de komende vijf jaar wel aanzienlijk is, dan dient een nadere beschrijving van het systeem te worden gemaakt. Een nadere beschrijving van het systeem waarin de zwemlocatie zich bevindt, heeft tot doel inzicht te geven in de mogelijke werking van het systeem met betrekking tot het ontstaan van toxische blauwalgenbloei. Dit betekent dat de achterliggende oorzaken/factoren worden beschreven die mogelijk leiden tot de bloei van toxische blauwalgen. De nadere beschrijving maakt het mogelijk een oordeel te vormen over de meest effectieve maatregelen om de kans op blauwalgenbloei te doen afnemen. In dit zwemwaterprofiel wordt bekeken of het nodig is om een uitgebreide blauwalgenrapportage op te stellen. Alleen de eerste stappen van de handreiking worden doorlopen wat uiteindelijk zal resulteren in één van de drie mogelijkheden: 1. er is voldoende informatie beschikbaar, er is geen probleem met blauwalgen, geen verdere actie nodig 2. er is voldoende informatie beschikbaar, problemen met blauwalgen zijn te verwachten, uitgebreide rapportage gewenst 3. er is onvoldoende informatie beschikbaar, monitoring gewenst 5

7 2 AANPAK Voor het opstellen van het zwemwaterprofiel zijn, aan de hand van de Handreiking voor het opstellen van Zwemwaterprofiel, alle stappen doorlopen. Hieronder is aangegeven in welke onderwerpen deze stappen terugkomen en waar in de rapportage deze zijn terug te vinden. De gepresenteerde aanpak kan dan ook worden gezien als leeswijzer. Hoofdstuk 1 Inleiding De achtergrond voor het opstellen van een zwemwaterprofiel en een blauwalgenrapportage worden hierin beschreven, alsmede de normen en kwaliteitsklassen volgens de nieuwe zwemwaterrichtlijn. Hoofdstuk 2 Aanpak In dit hoofdstuk wordt beschreven welke stappen zijn doorlopen voor het opstellen van het zwemwaterprofiel. In dit hoofdstuk is aangegeven waar deze stappen in de rapportage terug zijn te vinden. De gepresenteerde aanpak kan dan ook worden gezien als leeswijzer. Hoofdstuk 3 Gebiedsbeschrijving Hierin wordt de zwemlocatie meer in detail beschreven op basis van de in de handreiking genoemde stappen locatiebeschrijving, gebiedsbeschrijving en veldbezoek. Hydromorfologie en ecologie. Deze paragraaf omvat de benodigde informatie over stromingen, peilen, flora en fauna (veldbezoek, hydromorfologie, gebiedsbeschrijving). Begrenzing. Het protocol binnenwater uit het rapport KRW en oppervlaktewater: Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water (DHV, 2005) is gebruikt om de begrenzing van een zwemzone voor te stellen. Gezondheidsrisico s. In deze paragraaf wordt gemeld of er meldingen van gezondheidsklachten (zwemmersjeuk, botulisme, enz) zijn geweest en/of bloeien van cyanobacteriën. Blauwalgen. Hierin wordt ingegaan op het vóórkomen van blauwalgen in de voorgaande jaren. De eerste stappen van de Handreiking Zwemwaterprofiel Blauwalgen worden doorlopen. Er wordt gekeken of er voldoende gegevens beschikbaar zijn en, zo ja, dan wordt beoordeeld of er in de komende jaren een aanzienlijke kans bestaat op overlast als gevolg van overmatige blauwalgenbloei. Hoofdstuk 4 Historische data Analyse historische data. De microbiologische data van de zwemwaterbemonsteringen van de laatste drie tot vijf jaar vormen de basis voor de analyse van de historische waterkwaliteit. Deze historische databestanden worden gebruikt om te zien of er een bepaalde trend zichtbaar is die wijst op: invloed van weersomstandigheden, bijvoorbeeld indien overschrijdingen of verhogingen altijd optreden na hevige neerslag; een relatie met bepaalde bronnen, bijvoorbeeld wanneer alleen hoge waarden gevonden worden bij een hoge recreatiedruk; de relatie met een bepaalde periode in het jaar waarop verhogingen plaatsvinden; verhogingen kunnen van jaar tot jaar plaatsvinden op verschillende tijdstippen, maar ze kunnen ook altijd in dezelfde periode plaatsvinden. De historische databestanden zijn deels gebaseerd op de huidige zwemwaterrichtlijn en bevatten dus de daarin opgenomen indicatoren van fecale verontreinigingen (thermotolerante bacteriën van de coligroep). Totaal bacteriën van de coligroep zijn niet meegenomen in deze analyse, omdat deze parameter geen duidelijke relatie heeft met fecale besmetting. 6

8 Hoofdstuk 5 Potentiële bronnen van bacteriële verontreiniging Potentiële bronnen van verontreiniging. Op basis van het veldbezoek, de analyse van de historische data, de gegevens van de waterkwaliteitsbeheerder en de plattegronden is een lijst van alle potentiële verontreinigingsbronnen en routes voor fecale verontreiniging opgesteld. Alle potentiële bronnen en routes zijn op deze lijst gezet ook al lijken ze niet van belang. Soms blijkt dat juist een bron die vooraf niet als relevant werd beschouwd toch verhoogde waarden veroorzaakt óf dat door samenloop van omstandigheden meerdere bronnen samen verantwoordelijk zijn voor verhoogde waarden. Elke bron kan dan meetellen. Hoofdstuk 6 ZWEMPROF Invullen richtgetallen. Na inventarisatie van bronnen en routes is met behulp van een eenvoudig spreadsheetmodel (ZWEMPROF) geschat in hoeverre een bepaalde bron of bronnen een bijdrage leveren aan fecale verontreiniging van het betreffende water. Het model geeft als resultaat aan of er a) geen invloed, b) geringe invloed, c) wezenlijke invloed of d) grote invloed is van belangrijke fecale verontreinigingen. Hoofdstuk 7 Evaluatie en conclusies Analyse en evaluatie van gegevens. Alle gegevens die afkomstig zijn uit de voorgaande stappen zijn naast elkaar gelegd en bekeken. Hierbij is vooral onderzocht welke potentiële bronnen die uit de analyse van de data van de waterkwaliteitsbeheerders, het veldbezoek en de plattegronden volgen, relevant zijn voor de zwemwaterkwaliteit op de locatie en zijn de resultaten van de spreadsheet modellering (ZWEMPROF) gebruikt. Daarnaast is een soort rangschikking van belangrijke bronnen gemaakt. Op deze manier is duidelijk waar de mogelijke knelpunten zitten en waar eventueel maatregelen genomen zouden moeten worden. Conclusies. De belangrijkste bevindingen en de (mogelijke) consequenties hiervan zijn op een rij gezet. Hoofdstuk 8 Aanbevelingen en maatregelen Maatregelen en bevindingen. Indien er geen problemen zijn geconstateerd bestaat er in beginsel weinig aanleiding om maatregelen te nemen. Indien er wel relevante verontreinigingsbronnen zijn gevonden of indien er onduidelijkheid is over de betrouwbaarheid van (enkele) resultaten, wordt in deze paragraaf een doorkijk gegeven naar mogelijke maatregelen. 7

9 3 GEBIEDSBESCHRIJVING BADPAVILJOEN HINDELOOPEN 3.1 Algemeen Zwemlocatie Badpaviljoen Hindeloopen ligt aan het IJsselmeer. Het zwemstrand strekt zich uit over een totale lengte van ongeveer 750 meter. Het strand bestaat uit zand en de ligweide bestaat uit gras. Het strand is direct gelegen aan de voet van de dijk en is maximaal slechts vijf meter breed. Bezoekers van het strand worden geïnformeerd door een informatiebord bij de meest zuidelijke opgang van de zwemlocatie. De zwemwaterlocatie is via drie ingangen vanaf de zeedijk te bereiken. Er zijn geen voorzieningen op het strand aanwezig. Bezoekers van de zwemlocatie kunnen op de binnendijks gelegen camping van sanitaire voorzieningen gebruik maken. De zwemlocatie wordt naast dagjesmensen en gasten van de camping ook gebruikt door surfers. Buiten de zwemzone is een gebied aangewezen waar kitesurfen het hele jaar is toegestaan. Er is geen drijflijn aanwezig voor het strand. De afscheiding tussen de kitesurfers en de zwemmers bestaat uit gele tonnen. Windsurfen is op deze locatie overal toegestaan. Honden en paarden zijn niet toegestaan op de locatie, bovendien is de locatie voor paarden moeilijk te bereiken is vanwege de aanwezige dijk. Hindeloopen Kitesurf gebied Parkeerplaats Zwemlocatie Kitesurf gebied Trailer helling Camping Hindeloopen Badpaviljoen Figuur 3.1. Overzicht van de omgeving van de zwemlocatie badpaviljoen Hindeloopen (bron: Google Earth) Op de zwemlocatie bevindt zich Badpaviljoen Hindeloopen (foto omslag), waarvan de eigenaar ook woonboten verhuurt in de Westerfaart (binnendijks). Verder naar het oosten ligt camping Hindeloopen. Deze camping heeft totaal 640 plaatsen bestaande uit tenten, caravans en chalets. De voorzieningen, chalets en caravans op de camping zijn aangesloten op de riolering. De camping beschikt over een café, snackbar en een surfschool. Bij de camping is ook een kinderboerderij aanwezig. Een meer gedetailleerd overzicht is weergegeven in figuur 3.2. Beheer De zwemlocatie bevindt zich in de provincie Friesland, op het grondgebied van de gemeente Nijefurd. Rijkswaterstaat IJsselmeergebied is waterbeheerder van het IJsselmeer. De gemeente beheert het zwemstrand. Faciliteiten Bij de zwemlocatie zijn geen sanitaire voorzieningen aanwezig. Bezoekers mogen echter (gratis) gebruik maken van de sanitaire voorzieningen op de (binnendijks gelegen) camping. Deze ligt echter 8

10 op enkele minuten lopen afstand en staat nergens aangegeven vanaf het strand. Het is daarom onwaarschijnlijk dat veel badgasten van deze voorzieningen gebruik maken, tenzij de gasten van de camping komen. Binnendijks staan vier afvalcontainers. Deze containers worden dagelijks door de gemeente geleegd. Buitendijks zijn geen voorzieningen aanwezig. Camping Hindeloopen beschikt over een restaurant en een snackbar. Bezoekersaantal Tijdens een goede zomerse dag kunnen er maximaal 400 mensen op het strand, ligweide en dijk aanwezig zijn. De zwemlocatie wordt naast dagjesmensen en gasten van de camping ook gebruikt door surfers. Hindeloopen Parkeerplaats Camping Hindeloopen Kitesurf gebied Ingangen Badpaviljoen Woonboten Figuur 3.2. De zwemlocatie Badpaviljoen Hindeloopen (bron: Google Earth) Waterkwaliteitsbemonstering Rijkswaterstaat IJsselmeergebied is verantwoordelijk voor de zwemwaterkwaliteit van de IJsselmeerstranden en voert zelf het waterkwaliteitsonderzoek uit. De afdeling Omgevingsvergunningen en Toezicht (OT) van de Provincie Friesland houdt toezicht op de waterkwaliteit van het zwemwater. Het zwemwater bij Hindeloopen wordt in het zwemseizoen een maal per twee weken bemonsterd door Rijkswaterstaat IJsselmeergebied. Op de locatie bevindt zich een monsterpunt. In figuur 3.4 is dit meetpunt met een rode stip weergegeven (coördinaten x= ; y=5.4035). Dit zwemwater wordt niet bemonsterd op fecale streptococcen, Escherichia coli en intestinale enterococcen en alleen indien nodig op Microcystine (als blauwalgen zijn gevonden). 3.2 Hydromorfologie en ecologie Hydromorfologie De zwemlocatie behoort tot het oppervlaktewatersysteem van het IJsselmeer. Dit meer heeft een oppervlakte van circa 1140 km 2. De gemiddelde waterdiepte van het IJsselmeer bedraagt 4,40 m. De 9

11 waterdiepte bij het strand varieert tussen de 0 en 1 meter. In de zomermaanden wordt een peil van 0,20 meter beneden NAP gehanteerd. In de wintermaanden is dit peil 0,40 meter beneden NAP. De stroomsnelheid van het water is kleiner dan 1 m/s. De stroomsnelheid wordt sterk beïnvloed door de wind. Als gevolg van wind kan er bij de stranden door middel van op- en afwaaiing van de grote watermassa s een dynamisch peil ontstaan. Dergelijke lokale peilschommelingen kunnen variëren van enkele centimeters tot decimeters. Bovendien speelt wind een belangrijke rol in het voorkomen en de mobiliteit van drijflagen van blauwalgen. De bodem van het IJsselmeer bestaat uit klei, zavel en zand. Klei en zavel worden vooral aangetroffen in de diepere delen. In de ondiepere delen van het IJsselmeer komen kleiarme fijne en grove zanden met schelpenresten voor. Ecologie De oevers van het zwemstrand lopen flauw af en zijn grotendeels onbegroeid. Het strand en het water dichtbij het strand wordt door watervogels als rust en foerageerplaats gebruikt. Tijdens het zwemseizoen zijn gemiddeld 50 (water)vogels op het strand en binnen de zwemzone aanwezig. Grote hoeveelheden watervogels kunnen de zwemwaterkwaliteit negatief beïnvloeden. De zwemlocatie ligt nabij/tegen het Natura 2000 gebied IJsselmeer (zie In een Natura 2000 gebied zijn aangewezen (vogel)soorten en/of habitattypen beschermd, voortvloeiend uit de Vogel- en Habitatrichtlijn. In dit N2000 gebied zijn de volgende vogelsoorten beschermd:. Brandgans, Bruine Kiekendief, Dwergmeeuw, Goudplevier, Kemphaan, Kleine zwaan, Kluut, Lepelaar, Nonnetje, Porseleinhoen, Reuzenstern, Roerdomp, Visdief, Zwarte Stern. Aalscholver, Bergeend, Bontbekplevier, Brilduiker, Fuut, Grauwe gans, Grote zaagbek, Grutto, Kleine Rietgans, Kolgans, Krakeend, Kuifeend, Meerkoet, Pijlstaart, Rietzanger, Slobeend, Smient, Snor, Tafeleend, Toendrarietgans, Toppereend, Wilde Eend, Wintertaling, Wulp. Kleine zilverreiger, Slechtvalk en Goudplevier. Mogelijk maken deze vogels ook gebruik van de zwemlocatie. De aanwezigheid van beschermde gebieden vallend onder de Vogel- en Habitatrichtlijn (VHR) kunnen een indicatie zijn voor de aanwezigheid van grote aantallen watervogels. In figuur 3.3. is het Natura 2000 gebied IJsselmeer aangegeven. Figuur 3.3. Natura 2000 gebied IJsselmeer (bron: Riolering en afvalwaterzuivering De gemeente Nijefurd heeft een gemeentelijk rioleringsplan. Het Badpaviljoen Hindeloopen is niet aangesloten op de riolering. Ook de woonboten zijn niet aangesloten op de riolering, maar deze 10

12 bevinden zich binnendijks. Er is geen directe verbinding met het buitendijkse water. De overige bebouwing heeft geen overstorten of regenwateruitlaten direct op het zwemwater van de locatie. De gemeente geeft aan dat er geen mogelijke additionele verontreinigingsbronnen zijn in de nabijheid van de zwemlocatie. Verder naar het oosten ligt camping Hindeloopen. Deze camping heeft totaal 640 plaatsen bestaande uit tenten, caravans en chalets. De voorzieningen, chalets en caravans op de camping zijn aangesloten op de riolering. 3.4 Begrenzing De begrenzing van de zwemwaterzone is vastgesteld aan de hand van het rapport KRW en oppervlaktewater, Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water. De zwemwaterzone is bepaald op basis van het protocol zwemwaterlocaties in binnenwater. Er is op deze locatie geen drijflijn aanwezig daarom wordt de begrenzing gehanteerd zoals weergegeven in figuur 3.4. De bodem op deze relatief ondiepe locatie loopt langzaam af. De oppervlakte van de officiële zwemzone is vastgesteld op vierkante meter, uitgaande van een oeverlengte van 800 meter en een breedte van de zwemzone van 50 meter. De onderwateroever loopt erg geleidelijk af en het water is erg ondiep. De diepte ter hoogte van de buitengrens van de zwemzone bedraagt circa 1 meter. De gemiddelde diepte in de zwemzone bedraagt circa 0,5 meter. 11

13 Figuur 3.4. Meetpunt en de begrenzing van de zwemzone (meetpunt aangegeven met rode stip, bron: Google Earth) 3.5 Gezondheidsrisico s Voor het zwemwater van Hindeloopen is in de laatste vijf jaar geen negatief zwemadvies gegeven. Er hebben zich geen gevallen van zwemmersjeuk en botulisme of overlast door blauwalgen voorgedaan. Informatie over de zwemwaterkwaliteit is te vinden in de jaarlijkse zwemwaterfolder, men kan bellen naar de zwemwatertelefoon, of teletekst, de website van provincie en Rijkswaterstaat (opvraagbaar) raadplegen. 3.6 Blauwalgen De zwemwaterlocatie Badpaviljoen Hindeloopen is gelegen in het oppervlaktewater IJsselmeer. Voor dit oppervlaktewater (en dus ook voor de daarin gelegen zwemwaterlocaties) is de kans op proliferatie van blauwalgen beoordeeld in de rapportage Blauwalgenrapportage voor zwemwaterlocaties in rijkswateren (DHV/Grontmij, 2008). Daarbij is gebruik gemaakt van de handreiking Blauwalgen in het Zwemwaterprofiel (DHV, 2008). Na analyse van beschikbare gegevens is geconcludeerd dat er een risico bestaat op toxische bloei van blauwalgen. Deze beoordeling is gebaseerd op de aanwezigheid van blauwalgengegevens, waaruit blijkt dat in de voorgaande jaren blauwalgen in normoverschrijdende hoeveelheden aanwezig zijn geweest. Er zal daarom een nadere beschrijving moeten plaatsvinden. 12

14 4 ANALYSE VAN HISTORISCHE DATA De analyse van de historische data is opgebouwd uit twee delen. In het eerste deel is gekeken naar de normoverschrijdingen van de indicatororganismen (thermotolerante bacteriën van de coligroep) in jaren Hierna is beoordeeld of het zinvol is om een nadere analyse van de historische data uit te voeren. Een nadere analyse is alleen uitgevoerd wanneer er sprake is geweest van normoverschrijdingen en / of verhogingen van concentraties gedurende de jaren Een verhoging is hier gedefinieerd als een concentratie die hoger is dan de helft van de norm van één van de parameters. In het tweede deel is (indien nodig) een data-analyse uitgevoerd met de bacteriologische data, in vergelijking met de klimatologische gegevens in de periode Met het oog op de nieuwe normen zijn historische data-analyses alleen uitgevoerd met de thermotolerante bacteriën van de coligroep. Fecale streptococcen, Escherichia coli en intestinale enterococcen zijn niet gemeten. De concentraties van deze indicatororganismen zijn bepaald met respectievelijk NEN 6570, NEN 6562, ISO en ISO In onderstaande analyses is een overschrijding gedefinieerd als een concentratie die hoger is dan de norm, een verhoging als een concentratie die hoger is dan de helft van de norm. Een concentratie die meer dan 1,5 maal de norm is wordt geclassificeerd als extreem. In de grafieken wordt met een lijn klasse (goed) aangegeven. 4.1 Normoverschrijdingen Uit de analyse van de historische data blijkt dat er in de periode geen overschrijdingen hebben plaatsgevonden met betrekking tot de concentratie thermotolerante bacteriën van de coligroep. Wel blijkt dat er in 2003 een verhoging is opgetreden met betrekking tot de concentratie thermotolerante bacteriën van de coligroep (zie figuur 4.1). Thermotolerante bacteriën van de coligroep Thermotolerante bacteriën van de coligroep [kve/100ml] Thermotolerante bacteriën van de coligroep - norm BADPAVILJOEN HINDELOOPEN- zoet 0 apr mei jun jul aug sep Figuur 4.1. Jaartrends van de Thermotolerante bacteriën van de coligroep van 2003 t / m Tabel 4.1 geeft de klassebeoordeling van het zwemwater. De beoordeling is uitgevoerd op basis van de nieuwe zwemwaterrichtlijn, dus thermotolerante bacteriën van de coligroep zijn hier beoordeeld als 13

15 Escherischia coli. Bij afwezigheid van voldoende gegevens van de nieuwe parameters staat de nieuwe richtlijn dit toe. Het zwemwater van Hindeloopen valt dan in de kwaliteitsklasse uitstekend. Tabel 4.1. Kwaliteitsklasse bepaling zwemwater en BADPAVILJOEN HINDELOOPEN- zoet Zwemwaterklasse op basis van Logpercentielen aant waarn oordeel aant waarn oordeel Escherichia coli 0 nvt 0 nvt Intestinale enterococcen 0 nvt 0 nvt Thermotolerante bacteriën van de coligroep 44 Goed 44 Uitstekend Fecale streptococcen 0 nvt 0 nvt Op basis van de oude norm is er in 2003 één verhoging geweest van de richtlijn voor thermotolerante bacteriën van de coligroep van 1000 kve/100ml. Deze verhoging is gemeten op 01 mei Een analyse van de data in relatie met weersomstandigheden is op zijn plaats. 4.2 Historisch data-analyse in relatie tot weersomstandigheden De historische data-analyse is uitgevoerd om te zoeken naar een mogelijk verband tussen weersomstandigheden en overschrijdingen van aantal bacteriën. De historische data-analyse is uitgevoerd voor de periode Weersinvloeden die mogelijk verband houden met de recreatiedruk zijn de luchttemperatuur en het aantal zonne-uren op de dagen voorafgaand aan de monstername. Regenval in de vorm van neerslag per uur en de windsnelheid en richting geven een indruk van de afspoeling, mogelijke overstorten en watermenging. Daarnaast is gekeken of een jaarlijks terugkerende gebeurtenis in een bepaald gedeelte van het seizoen invloed heeft op de waterkwaliteit, door alle metingen per jaar met elkaar te vergelijken. Omdat alleen op 01 mei 2003 een verhoging van de concentratie thermotolerante bacteriën van de coligroep is waargenomen, zijn alleen de grafieken voor 2003 hieronder weergegeven. In de grafieken zijn de concentraties thermotolerante bacteriën van de coligroep van 2003 uitgezet tegen klimatologische omstandigheden afkomstig van het KNMI-station Leeuwarden. Thermotolerante bacteriën van de coligroep en weergegevens 3000 Thermotolerante bacteriën van de coligroep Thermotolerante bacteriën van de coligroep - norm BADPAVILJOEN HINDELOOPEN- zoet Extremen Thermotolerante bacteriën van de coligroep Max. temperatuur ( C) 2003 KNMI-station: Leeuwarden 40 Thermotolerante bacteriën van de coligroep [kve/100 ml] Max. temperatuur ( C) FRIESLAND Figuur april mei juni juli augustus september Concentraties Thermotolerante bacteriën van de coligroep vergeleken met de maximale temperatuur in

16 In figuur 4.2 wordt de maximale luchttemperatuur uitgezet tegen de gemeten waarden van de concentraties thermotolerante bacteriën van de coligroep. Bij warm weer is er kans op een grotere recreatiedruk met de mogelijkheid op fecale verontreinigingen door badgasten. De extremen van 1 mei 2003 voor de concentraties thermotolerante bacteriën vielen in een periode waarin de buitenlucht temperatuur rond de 13 C schommelde. Het is daarom niet aannemelijk dat ten gevolge van de temperatuur een verhoogde recreatiedruk heeft plaats gehad. Dit zou betekenen dat een andere bron verantwoordelijk is voor de hoge concentraties aan thermotolerante bacteriën van de coligroep. Op een zonnige dag (rond of hoger dan 10 uur zon per dag) is er kans op een grotere recreatiedruk met de mogelijkheid van fecale verontreinigingen. Er wordt niet alleen gekeken naar het aantal zonneuren de dag voorafgaand aan de monstername maar ook twee en drie dagen voorafgaand. Dit in verband dat mogelijke verontreinigingen kunnen blijven hangen. Thermotolerante bacteriën van de coligroep en Zonneschijnduur -3 dag -2 dag -1 dag Thermotolerante bacteriën van de coligroep Extremen Thermotolerante bacteriën van de coligroep Thermotolerante bacteriën van de coligroep - norm BADPAVILJOEN HINDELOOPEN- zoet 2003 KNMI-station: Leeuwarden Thermotol. bacteriën van de coligroep [kve/100ml] mei 5-mei 19-mei 3-jun 16-jun 1-jul 14-jul 8-aug 12-aug 9-sep 9-sep Zonneschijnduur [uur] 2 0 Figuur 4.3. Concentraties Thermotolerante bacteriën van de coligroep vergeleken met de zonneschijnduur in 2003 De overschrijding van de norm op 01 mei 2003 valt samen met twee dagen met veel zonne-uren (rond of hoger dan 10 uren) voorafgaand aan de monstername (figuur 4.3). Er is dan kans op een grotere recreatiedruk met de mogelijkheid van fecale verontreinigingen. In perioden met (veel) neerslag kunnen aanwezige verontreinigingen afspoelen in de zwemwaterzone. Hierbij kan gedacht worden aan verontreinigingen in de directe omgeving van de zwemwaterlocatie (afspoeling van het strand en IJsselmeerdijk). 15

17 Thermotolerante bacteriën van de coligroep en weergegevens 2003 Thermotolerante bacteriën van de coligroep Extremen Thermotolerante bacteriën van de coligroep Thermotolerante bacteriën van de coligroep - norm Neerslag intensiteit (mm/h) BADPAVILJOEN HINDELOOPEN- zoet KNMI-station: Leeuwarden Thermotolerante bacteriën van de coligroep [kve/100 ml] Neerslag intensiteit (mm/h) FRIESLAND Figuur april mei juni juli augustus september Concentraties Thermotolerante bacteriën van de coligroep vergeleken met de neerslagintensiteit in Er is geen eenduidig verband af te leiden tussen de neerslagintensiteit en de verhoogde concentraties thermotolerante bacteriën van de coligroep. De overschrijding van de norm op 1 mei 2003 valt niet samen met een hoge regenintensiteit (figuur 4.4). Verontreiniging ten gevolge van afspoeling van het strand en de IJsselmeerdijk is daarom niet waarschijnlijk. Afhankelijk van de locatie van de zwemwaterzone en de optredende windrichting kan er sprake zijn van menging (in meer of mindere mate) van het water. Bij aanlandse wind blijven eventueel aanwezige verontreinigingen als het ware hangen in de zwemwaterzone. In grafiek 4.5 is de concentratie thermotolerante bacteriën van de coligroep uitgezet tegen de windrichting en de windsnelheid. De windrichting is de richting waar de lucht vandaan komt. Dus bij een noordwestenwind komt de wind uit het noordwesten en gaat de lucht van noordwest naar zuidoost. Indien op de dag van monstername noordwestenwind waaide, is het monsterpunt (stip) terug te vinden in de noordwesthoek van de grafiek, oftewel linksboven in de grafiek. De afstand van de stip tot aan het middelpunt van de grafiek geeft de hoogte van de bacterieconcentratie aan. Hoe groter de afstand, hoe hoger de concentratie. 16

18 Thermotolerante bacteriën van de coligroep en windrichting en gemiddelde windsnelheid BADPAVILJOEN HINDELOOPEN- zoet KNMI-station: Leeuwarden meetgeg norm extremen Figuur 4.5. Concentraties Thermotolerante bacteriën van de coligroep vergeleken met de windrichting en snelheid in 2003 Bij de overschrijding van de thermotolerante bacteriën van de coligroep op 01 mei 2003 was de overheersende windrichting zuidwestelijk (figuur 4.5) met een gemiddelde windsnelheid van 4m/s. Dit is lager dan de gemiddelde windsnelheid van ca 8 m/s. Het is daarom niet aannemelijk dat de wind van invloed is geweest op de verhoogde concentraties thermotolerante bacteriën. Dit zou betekenen dat een andere bron verantwoordelijk is voor de hoge concentraties aan thermotolerante bacteriën. Uit de data-analyse blijkt dat een verhoogde concentratie van thermotolerante bacteriën van de coligroep is opgetreden op 1 mei De zonneschijnduur (met twee dagen met veel zonneuren) lijkt verband te hebben met de verhoogde concentraties van thermotolerante bacteriën van de coligroep in het zwemwater. 17

19 5 POTENTIËLE VERONTREINIGINGSBRONNEN EN ROUTES Op basis van de historische data, de gebiedsbeschrijving, gegevens van beheerders, een analyse van de plattegronden, internetbronnen en het veldbezoek kunnen voor de zwemwaterlocatie Badpaviljoen Hindeloopen een aantal mogelijke bronnen voor verontreiniging worden aangemerkt die de zwemwaterkwaliteit negatief beïnvloeden: Bezoekers. Strandgasten kunnen een bron van besmetting zijn op de zwemlocatie. Op een drukke dag is het mogelijk dat strandgasten de zwemzone gebruiken voor hun behoefte. Het achterlaten van afval op het strand en in de zwemzone kan ook van invloed zijn op de zwemwaterkwaliteit. Op zomerse dagen zullen ongeveer 400 bezoekers van de zwemlocatie gebruik maken. Gemiddeld betreden ongeveer 40 bezoekers per dag het strand. Schapen. Buiten het hek wordt de dijk begraasd door schapen. Door afspoeling komen uitwerpselen van schapen in de zwemwaterzone terecht. Schapenpoep heeft een negatieve invloed op de zwemwaterkwaliteit. Honden. Honden zijn niet toegestaan. Toch komen gemiddeld 15 honden per dag op de locatie. Door afspoeling komt hondenpoep in de zwemwaterzone terecht. Hondenpoep heeft een negatieve invloed op de zwemwaterkwaliteit. Watervogels. Tijdens het zwemseizoen zijn gemiddeld 50 (water)vogels op het strand en binnen de zwemzone aanwezig. Een veel voorkomende watervogel in de omgeving van het gebied zijn ganzen. De uitwerpselen van (water)vogels hebben een negatieve invloed op de zwemwaterkwaliteit. 18

20 6 RICHTGETALLEN (ZWEMPROF) Met behulp van het spreadsheetmodel ZWEMPROF is een schatting gemaakt van de invloed die de verschillende bronnen kunnen hebben op de kwaliteit van het zwemwater. Het programma is gebaseerd op de nieuwe zwemwaterrichtlijn en dus op de nieuwe normen. Het programma geeft, op basis van de ingevoerde randvoorwaarden en mogelijke vervuilingsbronnen, een indicatie van de invloed van de verschillende bronnen op de zwemwaterkwaliteit. De basis hiervoor wordt gevormd door de berekende concentratie in het zwemwater (kve/100 ml) van intestinale enterococcen en Escherichia coli. In tabel 1.1 staan de nieuwe zwemwaternormen vermeld. In figuur 6.1 is de uitslag van ZWEMPROF voor de zwemzone van Badpaviljoen Hindeloopen reeds gegeven. De toelichting op deze figuur staat in de volgende paragrafen vermeld en het invoerblad dat daaruit volgt is gegeven in bijlage 4. Figuur 6.1 Uitslag ZWEMPROF van de zwemzone van badpaviljoen Hindeloopen Bezoekers. Op zomerse dagen zullen ongeveer 400 bezoekers van de zwemlocatie gebruik maken. Gemiddeld betreden ongeveer 40 bezoekers per dag het strand. Uit ZWEMPROF komt naar voren dat deze aantallen zwemmers/bezoekers geen invloed hebben op de zwemwaterkwaliteit op deze locatie. Uit de historische data-analyse blijkt tevens dat er door zwemmers geen invloed op zwemwaterkwaliteit wordt uitgeoefend. Schapen. Buiten het hek wordt de dijk begraasd door schapen. Voor de analyse met ZWEMPROF is uitgegaan van gemiddeld 65 schapen buiten de zwemzone. In ZWEMPROF kunnen schapen niet als bron worden ingevuld, paarden kunnen wel worden ingevuld. Door 3 schapen te beschouwen als 1 paard kan toch een indruk van de invloed van worden verkregen. Uit ZWEMPROF komt dan naar voren dat dit aantal schapen geen invloed heeft op de zwemwaterkwaliteit op deze locatie. Uit de historische data-analyse blijkt tevens dat er door schapen geen invloed op zwemwaterkwaliteit wordt uitgeoefend. Honden. Honden zijn niet toegestaan. Toch komen gemiddeld 15 honden per dag op de locatie. Uit ZWEMPROF komt naar voren dat dit aantal honden geen invloed heeft op de zwemwaterkwaliteit op deze locatie. Uit de historische data-analyse blijkt tevens dat er door honden geen invloed op zwemwaterkwaliteit wordt uitgeoefend. Echter, wanneer het aantal honden op de zwemlocatie 19

21 (behoorlijk) in aantal toeneemt dan komt in ZWEMPROF naar voren dat er wel degelijk kans bestaat op microbiologische verontreinigingen in de zwemzone. Echter, wanneer het aantal honden op de zwemlocatie (behoorlijk) in aantal toeneemt dan komt in ZWEMPROF naar voren dat er wel degelijk kans bestaat op microbiologische verontreinigingen in de zwemzone. Watervogels. Tijdens het zwemseizoen zijn gemiddeld 50 (water)vogels op het strand en binnen de zwemzone aanwezig. Veel voorkomende watervogel in de omgeving van het gebied zijn ganzen. Voor de analyse met ZWEMPROF is uitgegaan van gemiddeld 50 vogels in de zwemzone en 50 vogels in de directe omgeving. Uit ZWEMPROF komt naar voren dat deze aantallen watervogels geen invloed hebben op de zwemwaterkwaliteit op deze locatie. Uit de historische data-analyse blijkt tevens dat er door watervogels geen invloed op zwemwaterkwaliteit wordt uitgeoefend. Echter, wanneer het aantal vogels op de zwemlocatie (behoorlijk) in aantal toeneemt dan komt in ZWEMPROF naar voren dat er wel degelijk kans bestaat op microbiologische verontreinigingen in de zwemzone. Zoals reeds eerder aangegeven, is bij de bovenstaande analyse gebruik gemaakt van het computermodel ZWEMPROF. De uitkomsten bij ZWEMPROF zijn erg afhankelijk van de ingevoerde hydrologische/morfologische parameters. Hierbij valt te denken aan waterdiepte, breedte en het verversingsdebiet. Indien het debiet afneemt, is de kans op een overschrijding groter en/of de nauwkeurigheid van de uitslag lager. 20

22 7 EVALUATIE EN CONCLUSIES Zwemlocatie Badpaviljoen Hindeloopen ligt aan het IJsselmeer. Het zwemstrand strekt zich uit over een totale lengte van ongeveer 750 meter en bestaat voornamelijk uit zand. Het strand is direct gelegen aan de voet van de dijk en is op de meeste plekken smaller dan vijf meter. Bezoekers van het strand worden geïnformeerd door een informatiebord bij de meest zuidelijke opgang van de zwemlocatie. De zwemwaterlocatie is via drie ingangen vanaf de zeedijk te bereiken. Er zijn geen voorzieningen op het strand aanwezig. Bezoekers van de zwemlocatie kunnen op de binnendijks gelegen camping van sanitaire voorzieningen gebruik maken. Binnendijks zijn een viertal afvalcontainers geplaatst. Deze containers worden dagelijks door de gemeente geleegd. Het strand wordt dagelijks schoongemaakt (zwerfvuil wordt opgeruimd) door de gemeente. De zwemlocatie wordt naast dagjesmensen en gasten van de camping ook gebruikt door surfers. Er is geen zwemlijn aanwezig. Wel is de zwemzone aangegeven met gele tonnen op 50m afstand uit de oever. Buiten de zwemzone is een gebied aangewezen waar kitesurfen het hele jaar is toegestaan. Bij de noordelijkste opgang is een informatiebord geplaatst dat aangeeft dat er een kitesurfzone is. Informatie over de faciliteiten bij het zwemwater is te vinden in de zwemwaterfolder, die jaarlijks wordt uitgegeven door de provincie. Uit het opgestelde zwemwaterprofiel komt naar voren dat in de periode op 1 meetdag een verhoging van de normen is vastgesteld voor wat betreft de microbiologische parameters. Tot 2007 zijn alleen metingen verricht om te voldoen aan de oude normen: concentraties thermotolerante bacteriën van de coligroep zijn bepaald in de gehele periode. De thermotolerante bacteriën van de coligroep voldeden steeds aan de norm, in de desbetreffende periodes. In de nieuwe Europese zwemwaterrichtlijn zijn andere microbiologische parameters opgenomen, namelijk Escherichia coli en intestinale enterococcen. Om in de toekomst te voldoen aan tenminste de kwalificatie goed voor beide parameters zullen deze parameters gemeten moeten worden. Uit het veldbezoek, de historische data-analyse en de bestudering van kaarten van de omgeving van Badpaviljoen Hindeloopen is naar voren gekomen dat er meerdere potentiële verontreinigingsbronnen te onderscheiden zijn: Bezoekers Honden Schapen Watervogels Met behulp van het spreadsheet model ZWEMPROF is bekeken in hoeverre deze bronnen invloed hebben op de zwemwaterkwaliteit. Uit deze berekeningen is naar voren gekomen dat bovengenoemde bronnen geen invloed hebben op de zwemwaterkwaliteit op deze locatie. Echter, wanneer het aantal honden en/of vogels op de zwemlocatie (behoorlijk) in aantal toeneemt dan komt in ZWEMPROF naar voren dat er wel degelijk kans bestaat op microbiologische verontreinigingen in de zwemzone. Na analyse van beschikbare gegevens van het IJsselmeer is geconcludeerd dat er een risico bestaat op toxische bloei van blauwalgen. Deze beoordeling is gebaseerd op de aanwezigheid van blauwalgengegevens, waaruit blijkt dat in de voorgaande jaren blauwalgen in normoverschrijdende hoeveelheden aanwezig zijn geweest. Er zal daarom een nadere beschrijving moeten plaatsvinden. 21

23 8 AANBEVELINGEN EN MAATREGELEN De zwemwaterkwaliteit van Badpaviljoen Hindeloopen is met betrekking tot de thermotolerante bacteriën van de coligroep beoordeeld als uitstekend. Overige parameters zijn niet gemeten. Uit de berekeningen van het spreadsheet model ZWEMPROF is naar voren gekomen dat de mogelijke bronnen bezoekers, honden en watervogels geen invloed hebben op de zwemwaterkwaliteit op deze locatie. Echter, wanneer het aantal honden en/of vogels op de zwemlocatie (behoorlijk) in aantal toeneemt dan komt in ZWEMPROF naar voren dat er wel degelijk kans bestaat op microbiologische verontreinigingen in de zwemzone. Na analyse van beschikbare gegevens van het IJsselmeer is geconcludeerd dat er een risico bestaat op toxische bloei van blauwalgen. Deze beoordeling is gebaseerd op de aanwezigheid van blauwalgengegevens, waaruit blijkt dat in de voorgaande jaren blauwalgen in normoverschrijdende hoeveelheden aanwezig zijn geweest. Er zal daarom een nadere beschrijving moeten plaatsvinden. Om in de toekomst een goede waterkwaliteit te kunnen garanderen worden de volgende maatregelen aanbevolen: Meten nieuwe parameters E-coli en intestinale enteroccen. Uit de analyse van de historische data is naar voren gekomen dat de microbiologische parameters E- coli en intestinale enterococcen op dit moment niet worden gemeten. Het is aan te bevelen deze parameters in de toekomst in het meetprogramma op te nemen om zo te voldoen aan de nieuwe zwemwaterrichtlijn. Plaatsen afvalbakken bij het strand Er zijn op de zwemwaterlocatie geen afvalbakken aanwezig. Binnendijks is wel een viertal afvalbakken aanwezig. Voor badgasten kan het te veel moeite zijn om hun afval in deze afvalbakken te deponeren waardoor het afval op de zwemwaterlocatie achterblijft. Afval kan vogels aantrekken waardoor de kans op bacteriële verontreinigingen toeneemt. Door het plaatsen van afvalbakken op de zwemwaterlocatie blijft dit risico in de toekomst tot een minimum beperkt. Voorlichting richting zwemmers Er zijn geen voorlichtingsborden met gedragsregels aanwezig. Het is het belangrijk om de badgasten duidelijk te informeren over het gebruik van de zwemzone en te wijzen op het effect van hygiëne in de zwemzone. Door bij elke ingang borden te plaatsen blijven bacteriële verontreinigingen in de toekomst tot een minimum beperkt. Op de informatieborden staan in het kort de gedragregels voor het gebruik van het strand zoals, maak gebruik van prullenbakken en doe uw behoefte niet in het water. Voorlichting hondenbezitters Hoewel de locatie verboden is voor honden zijn tijdens het veldbezoek zijn wel enkele uitwerpselen van honden op de zwemlocatie aangetroffen. Er wordt geschat dat er per dag toch rond de 15 honden op de zwemlocatie komen. Meestal is bij hondenbezitters die hun hond laten zwemmen of uitlaten in de zwemzone geen sprake van kwade wil. Vaak is men zich niet bewust van de mogelijkheid dat hun huisdier de gezondheid van zwemmers in gevaar kan brengen. Door een goede voorlichting, bijvoorbeeld met borden, kan in ieder geval de onwetendheid worden teruggedrongen. Gedacht kan worden om tevens bij de zwemwaterlocatie middels een informatiebord de bezoekers te informeren. Tijdens het veldbezoek is namelijk geconstateerd dat op de locatie zelf hierover geen informatiebord aanwezig is. Plaatsen verbodsborden honden en paarden en handhaving Hoewel honden en paarden niet op het zwemstrand en in de zwemzone zijn toegestaan, worden regelmatig honden uitgelaten op het zwemstrand. Het hondenverbod kan strenger gehandhaafd worden door de toezichthouder, zodat de bacteriologische verontreiniging van honden en paarden tot een minimum wordt beperkt. 22

24 Watervogels/ganzen uit de zwemzone Uit ZWEMPROF zijn vogels/ganzen niet als bron naar voren gekomen. Wel kunnen vogels een potentiële bron zijn. In praktijk zal het lastig zijn om hiervoor maatregelen te nemen. Wel kan gedacht worden om de effecten van de afspoeling van ganzenpoep te reduceren, het gras/zand zou dan regelmatig geharkt moeten worden. Zorg voor extra toiletvoorzieningen Er zijn geen toiletten op de zwemlocatie aanwezig wel kan er van de toiletvoorzieningen bij de camping Hindeloopen gebruikt gemaakt worden. Hiervoor moeten mensen echter enkele minuten lopen en bovendien staat deze mogelijkheid nergens aangegeven op het strand. Het is daarom onwaarschijnlijk dat veel badgasten van deze voorzieningen gebruik maken. Gezien het aantal bezoekers tijdens warme zomerse dagen (tot 400 mensen) is de toiletcapaciteit erg weinig. Het is aan te bevelen toiletten op het terrein te plaatsen. Plaatsen van een drijflijn Bij het veldbezoek is geen drijflijn waargenomen. Wel is de zwemzone aangegeven met gele tonnen op 50 meter afstand uit de oever. Buiten de zwemzone is een gebied aangewezen waar kitesurfen het hele jaar is toegestaan. Aan de noordkant van de zwemlocatie is met drijflijnen aangegeven waar kitesurfers het strand kunnen bereiken. Windsurfen is overal toegestaan. Zeker gezien de aanwezigheid van kitesurfers en windsurfers is het plaatsen van een drijflijn aan te raden. Het protocol voor begrenzing van zwemwaterzones schrijft voor dat de zwemwaterzonegrens op 50 meter vanaf het zwemstrand ligt, indien geen drijflijn aanwezig is en het water 50 meter uit de oever minder dan 1,50 meter diep is. Nader onderzoek blauwalgen Na analyse van beschikbare gegevens van het IJsselmeer is geconcludeerd dat er een risico bestaat op toxische bloei van blauwalgen. Deze beoordeling is gebaseerd op de aanwezigheid van blauwalgengegevens, waaruit blijkt dat in de voorgaande jaren blauwalgen in normoverschrijdende hoeveelheden aanwezig zijn geweest. Er zal daarom een nadere beschrijving moeten plaatsvinden. 23

25 9 LITERATUUR DHV, KRW en oppervlaktewater, Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water. In opdracht van het Ministerie van Verkeer & Waterstaat, Rijkswaterstaat, RIZA. DHV, Handreiking Blauwalgen in het Zwemwaterprofiel. Hulpmiddel voor het opstellen van het voor blauwalgen relevante deel van Zwemwaterprofielen. In opdracht van Rijkswaterstaat, RIZA. DHV/Grontmij, Blauwalgenrapportage voor zwemwaterlocaties in rijkswateren. In opdracht van Rijkswaterstaat, Waterdienst. Europese Unie, Richtlijn 2006/7/EG van het Europees Parlement en de Raad van 15 februari 2006 betreffende het beheer van de zwemwaterkwaliteit en tot intrekking van Richtlijn 76/160/EEG. Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Rijkswaterstaat, Handreiking bij het opstellen van een zwemwaterprofiel. RIZA-Grontmij Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Anders omgaan met Water; Waterbeleid voor de 21e eeuw. Den Haag: Ministerie van Verkeer en Waterstaat. Website:

26 BIJLAGE 1 Verslag veldbezoek Badpaviljoen, 7 juli 2008 Datum: 7 juli 2008 Aanwezigen: Gerard Tuinstra, Gemeente Nijefurd Andries Sybrandy, DHV Martine van Oostveen, DHV Op maandag 7 juli 2008 is het veldbezoek aan Hindeloopen uitgevoerd. Tijdens het veldbezoek is niet alleen de directe omgeving van de zwemwaterlocatie bekeken, maar ook het omliggende gebied om zo alle bronnen in kaart te brengen. De zwemlocatie is gelegen aan het IJsselmeer ten zuiden van Hindeloopen. Het water ten westen van de locatie maakt deel uit van het Vogelrichtlijngebied IJsselmeer. Het Vogelrichtlijngebied ligt op een afstand van ongeveer zevenhonderd meter van de IJsselmeerdijk. Het zwemstrand strekt zich uit over een totale lengte van ongeveer 750 meter en bestaat voornamelijk uit zand (foto A). Het strand is direct gelegen aan de voet van de dijk en is op de meeste plekken smaller dan vijf meter. De voet van het dijklichaam bestaat uit basaltblokken. De met gras beklede dijk doet tevens dienst als ligweide. Aan weerskanten van de zwemlocatie is de dijk afgesloten door een houten hekwerk. Het gras op de dijk ter plaatse van de zwemlocatie wordt een keer per twee weken door het waterschap gemaaid. Het maaisel wordt niet afgevoerd. Buiten het hek wordt de dijk begraasd door schapen. Op een aantal plaatsen steken palenrijen boven het zwemwater uit (foto B). Op deze locaties is vroeger geprobeerd het strand te verbreden door zand vast te leggen. Door de wind en de stroming is dit zand echter weer weggespoeld. Door afslag van zand is plaatselijk een steile overgang tussen het zandstrand en de rest van de oever. De zwemlocatie bevindt zich in de provincie Friesland op het grondgebied van de gemeente Nijefurd. De provincie is officieel toezichthouder op de waterkwaliteit van het oppervlaktewater op deze en overige zwemwaterlocaties in de provincie. De afdeling Omgevingsvergunningen en Toezicht (OT) van de Provincie Friesland houdt toezicht op de waterkwaliteit van het zwemwater. De dienstdoende piketambtenaar is te bereiken via het secretariaat van de afdeling op telefoonnummer Hiertoe stelt de provincie jaarlijks de rapportage Wet Hygiene en Veiligheid Badinrichtingen en Zwemgelegenheden op. Rijkswaterstaat IJsselmeergebied is waterbeheerder van het IJsselmeer en bovendien verantwoordelijk voor de waterkwaliteit van het water bij de zwemlocatie. De gemeente beheert het strand. Zo wordt het strand dagelijks door de gemeente schoongemaakt, worden de afvalcontainers dagelijks geleegd en voert de gemeente kleine reparaties uit. Op de zwemlocatie bevindt zich het leegstaande Badpaviljoen Hindeloopen, waarvan de eigenaar ook woonboten verhuurt in de Westerfeart (binnendijks). De meeste woonboten staan leeg, maar 3 boten worden nog verhuurd. Het is de bedoeling dat in de toekomst deze woonboten worden verwijderd. Het Badpaviljoen Hindeloopen is niet aangesloten op de riolering. Ook de woonboten zijn niet aangesloten op de riolering, maar deze bevinden zich binnendijks. Er is geen directe verbinding met het buitendijkse water. De overige bebouwing heeft geen overstorten of regenwateruitlaten direct op het zwemwater van de locatie. De rioleringsbeheerder van de gemeente Nijefurd geeft daarnaast aan dat er geen mogelijke additionele verontreinigingsbronnen zijn in de nabijheid van de zwemlocatie. Verder naar het oosten ligt camping Hindeloopen. Deze camping heeft totaal 640 plaatsen bestaande uit tenten, caravans en chalets. De voorzieningen, chalets en caravans op de camping zijn aangesloten op de riolering. De camping beschikt over een café, snackbar en een erkende surfschool. Bij de camping is ook een kinderboerderij aanwezig. Bezoekers van het strand worden geïnformeerd door een informatiebord (foto C) bij de meest zuidelijke opgang van de zwemlocatie. Informatie over de faciliteiten bij het zwemwater is te vinden in de zwemwaterfolder, die jaarlijks wordt uitgegeven door de provincie. De zwemwaterlocatie is via drie ingangen vanaf de zeedijk te bereiken. Op het strand bevinden zich geen douches en toiletten. Camping Hindeloopen (binnendijks) beschikt wel over sanitair, waar ook bezoekers van het strand

27 gratis gebruik van (mogen) maken. Dit is echter enkele minuten lopen en staat nergens aangegeven. Het is daarom onwaarschijnlijk dat veel badgasten van deze voorzieningen gebruik maken. Binnendijks staan aan de voet van de dijk staan vier afvalcontainers. Deze worden dagelijks door de gemeente geleegd. Sinds het badpaviljoen leeg staat zijn er buitendijks geen voorzieningen meer aanwezig. Aan de voet van de dijk mag niet geparkeerd worden. Naast de parkeerplaats bij Camping Hindeloopen is een grote openbare parkeerplaats (binnendijks) met ongeveer 500 plekken waar bezoekers van het strand gebruik van kunnen maken. Informatie over de faciliteiten bij het zwemwater is te vinden in de zwemwaterfolder, die jaarlijks wordt uitgegeven door de provincie. Tijdens een goede zomerse dag kunnen er maximaal 400 mensen op het strand aanwezig zijn. Gemiddeld zullen er ongeveer 40 bezoekers per dag op het strand aanwezig zijn. De zwemlocatie wordt naast dagjesmensen en gasten van de camping ook gebruikt door surfers. Surfen is op de locatie overal toegestaan. Er is geen zwemlijn aanwezig, wel is de zwemzone aangegeven met gele tonnen op 50m afstand uit de oever (foto D). Buiten de zwemzone is een gebied aangewezen waar kitesurfen het hele jaar is toegestaan. Aan de noordkant van de zwemlocatie is met drijflijnen aangegeven waar kitesurfers het strand kunnen bereiken. Bij de noordelijkste opgang is een informatiebord geplaatst dat aangeeft dat er een kitesurfzone is (foto E). Windsurfen is overal toegestaan. Er zijn geen aanlegplaatsen voor boten nabij de zwemwaterlocatie. Vanwege het ondiepe water tot ver uit de kust is er geen hinder van scheepvaart. Honden en paarden zijn niet toegestaan. Tijdens het veldbezoek zijn wel enkele uitwerpselen van honden op de zwemlocatie aangetroffen. Er wordt geschat dat er per dag toch rond de 15 honden op de zwemlocatie komen. De onderwateroever van de zwemlocatie bij Hindeloopen loopt flauw en er zijn weinig waterplanten aanwezig. Zuidelijk van de zwemzone bevindt zich een beschut gedeelte waar wel een weelderige oeverbegroeiing aanwezig is (foto F). Deze oeverbegroeiing bestaat hier voornamelijk uit Riet. De waterdiepte op 50 meter uit de kust wordt geschat op ongeveer 1,50 meter. Het strand en het water in de omgeving worden door watervogels als rust en foerageerplaats gebruikt. Ter plaatse van de zwemwaterlocatie waren tijdens het veldbezoek geen vogels aanwezig en zijn weinig uitwerpselen van vogels aangetroffen. Er is geschat dat er per dag rond de 50 watervogels op de zwemlocatie komen. Grote hoeveelheden watervogels kunnen de zwemwaterkwaliteit negatief beïnvloeden. A B

28 C D E F A-F. Foto s genomen tijdens het veldbezoek