ZWEMWATERPROFIEL KATSE VEER BADSTRAND

Transcriptie

1 ZWEMWATERPROFIEL KATSE VEER BADSTRAND Rijkswaterstaat Zeeland November 2008

2 Colofon Uitgegeven door: Verantwoordelijke RWS Dienst: Rijkswaterstaat Waterdienst Rijkswaterstaat Zeeland Uitgevoerd door: Frieke Heens / Marjolein van Buuren / Imke Leenen / Martin de Haan Opmaak: Grontmij / DHV Datum: November 2008 Status: Eindrapportage 1

3 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING ZWEMWATERPROFIEL Zwemwaterprofiel Kwaliteitklassen en normen Routekaart zwemwaterprofiel AANPAK GEBIEDSBESCHRIJVING KATSE VEER BADSTRAND Algemeen Hydromorfologie en ecologie Riolering en afvalwaterzuivering Begrenzing Gezondheidsrisico s ANALYSE VAN HISTORISCHE DATA POTENTIËLE VERONTREINIGINGSBRONNEN EN ROUTES RICHTGETALLEN (ZWEMPROF) EVALUATIE EN CONCLUSIES AANBEVELINGEN EN MAATREGELEN LITERATUUR...20 BIJLAGE 1 BIJLAGE 2 BIJLAGE 3 BIJLAGE 4 Verslag veldbezoek Betrokken organisaties Protocol voor begrenzing van zwemwater Invulblad ZWEMPROF 2

4 1 INLEIDING ZWEMWATERPROFIEL De nieuwe Europese Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EG) is begin 2006 vastgesteld. Het doel van deze richtlijn is het beschermen van de gezondheid van zwemmers in oppervlaktewateren. In de nieuwe richtlijn worden bepalingen neergelegd met betrekking tot de monitoring en de indeling van de zwemwaterkwaliteit in kwaliteitsklassen (uitstekend, goed, aanvaardbaar en slecht) alsmede de verstrekking van informatie daarover aan het publiek en de Europese Commissie. Een pro-actief beheer van de zwemwaterkwaliteit wordt voorgeschreven, risico s moeten in kaart worden gebracht in een zwemwaterprofiel en maatregelen moeten worden uitgevoerd om minimaal een aanvaardbare kwaliteit te kunnen bereiken en blootstelling van zwemmers aan verontreiniging te voorkomen. 1.1 Zwemwaterprofiel Van iedere zwemwaterlocatie zal moeten worden ingeschat welke emissiebronnen via welke verspreidingsroutes de zwemwaterkwaliteit negatief beïnvloeden. Hierbij spelen de locatiespecifieke eigenschappen van het zwemwater een belangrijke rol. Alle bevindingen komen samen in een zwemwaterprofiel van de desbetreffende zwemwaterlocatie. Het opstellen van een zwemwaterprofiel is ook een verplichting volgens de nieuwe zwemwaterrichtlijn. Op basis hiervan kan de beheerder maatregelen nemen om het risico op besmetting van de zwemmer (verder) te reduceren. Op het ogenblik wordt hoofdzakelijk op basis van expert judgement geredeneerd. Het zwemwaterprofiel, eventueel aangevuld met een aantal extra metingen, maakt het mogelijk om eventuele beheersmaatregelen beter te onderbouwen. Financiële middelen worden hierdoor effectiever ingezet. Tevens kan het zwemwaterprofiel ingezet worden voor communicatie over de kwaliteit van de zwemwater(locatie) en de genomen beheersmaatregelen naar de maatschappij/burger. Een zwemwaterprofiel is in eerste instantie bedoeld om inzicht te verkrijgen in de fecale verontreinigingsbronnen en routes en richt zich op de indicatoren voor fecale verontreinigingen (Escherichia coli en intestinale enterococcen). In deze zwemwaterprofielen worden echter ook overige gezondheidsrisico s meegenomen, zoals cyanobacteriën, zwemmersjeuk en botulisme. 1.2 Kwaliteitklassen en normen In de nieuwe Europese zwemwaterrichtlijn wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende kwaliteitsklassen. De indeling én de normen hierbij is weergegeven in tabel 1.1. Tabel 1.1. Normen voor de verschillende kwaliteitsklassen voor zoute kustwateren en overgangswateren wat betreft intestinale enterococcen en Escherichia coli. Parameter Uitstekende Goede kwaliteit * kwaliteit * Intestinale enterococcen (kve/100 ml) Escherichia coli (kve/100 ml) * gebaseerd op een 95-percentiel ** gebaseerd op een 90-percentiel Aanvaardbare kwaliteit ** Referentiemethoden voor de analyse ISO of ISO ISO of ISO Als een fecale verontreiniging via oppervlaktewater naar een zwemwater wordt getransporteerd treedt verdunning op. De locatiespecifieke eigenschappen van het ontvangende zwemwater zijn van belang bij een beoordeling van de invloed van diverse routes op de bacteriologische kwaliteit van het 3

5 zwemwater. Een belangrijke onderverdeling hierin is de verdeling tussen geïsoleerd of doorstroomd zwemwater. 1.3 Routekaart zwemwaterprofiel Rijkswaterstaat Waterdienst heeft een aantal pilot-onderzoeken laten uitvoeren en is gekomen tot een algemeen protocol voor het opstellen van een zwemwaterprofiel. Dit heeft geleid tot een routekaart (zie figuur 1.1) welke voor het opstellen van de zwemwaterprofielen gebruikt is. Deze aanpak volgens de routekaart resulteert in een algemeen beeld van de zwemwaterlocatie, zijn omgeving en de mogelijke bronnen, met een indicatie van de grootte van bijdrage van deze bronnen op de waterkwaliteit in de zwemlocatie. Beschrijving gebied/hydromorfologie Veldbezoek Historische waterkwaliteit Lijst: bronnen routes Meetprogramma Richtgetallen Analyseren Evalueren Zwemwater profiel Evalueren? Actieprogramma Figuur 1.1. Algemene routekaart om te komen tot een zwemwaterprofiel. Rijkswaterstaat Waterdienst heeft Grontmij en DHV gevraagd zwemwaterprofielen op te stellen voor 186 zwemlocaties met gebruikmaking van de Handreiking voor het opstellen van een zwemwaterprofiel (Grontmij, RWS-RIZA, 2005). 4

6 2 AANPAK Voor het opstellen van het zwemwaterprofiel zijn, aan de hand van de Handreiking voor het opstellen van Zwemwaterprofiel, alle stappen doorlopen. Hieronder is aangegeven in welke onderwerpen deze stappen terugkomen en waar in de rapportage deze zijn terug te vinden. De gepresenteerde aanpak kan dan ook worden gezien als leeswijzer. Hoofdstuk 1 Inleiding De achtergrond voor het opstellen van een zwemwaterprofiel wordt hierin beschreven, alsmede de normen en kwaliteitsklassen volgens de nieuwe zwemwaterrichtlijn. Hoofdstuk 2 Aanpak Hoofdstuk 3 Gebiedsbeschrijving Hierin wordt de zwemlocatie meer in detail beschreven op basis van de in de handreiking genoemde stappen locatiebeschrijving, gebiedsbeschrijving en veldbezoek. Hydromorfologie en ecologie. Deze paragraaf omvat de benodigde informatie over stromingen, peilen, flora en fauna (veldbezoek, hydromorfologie, gebiedsbeschrijving). Begrenzing. Het protocol binnenwater uit het rapport KRW en oppervlaktewater: Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water (DHV, 2005) is gebruikt om de begrenzing van een zwemzone voor te stellen. Gezondheidsrisico s. In deze paragraaf wordt gemeld of er meldingen van gezondheidsklachten zijn geweest. Hoofdstuk 4 Analyse van historische data Analyse historische data. De microbiologische data van de zwemwaterbemonsteringen van de laatste drie tot vijf jaar vormen de basis voor de analyse van de historische waterkwaliteit. Deze historische databestanden worden gebruikt om te zien of er een bepaalde trend zichtbaar is die wijst op: invloed van weersomstandigheden, bijvoorbeeld indien overschrijdingen of verhogingen altijd optreden na hevige neerslag; een relatie met bepaalde bronnen, bijvoorbeeld wanneer alleen hoge waarden gevonden worden bij een hoge recreatiedruk; de relatie met een bepaalde periode in het jaar waarop verhogingen plaatsvinden; verhogingen kunnen van jaar tot jaar plaatsvinden op verschillende tijdstippen, maar ze kunnen ook altijd in dezelfde periode plaatsvinden. De historische databestanden zijn deels gebaseerd op de huidige zwemwaterrichtlijn en bevatten dus de daarin opgenomen indicatoren van fecale verontreinigingen (thermotolerante bacteriën van de coligroep en fecale streptococcen). Totaal bacteriën van de coligroep zijn niet meegenomen in deze analyse, omdat deze parameter geen duidelijke relatie heeft met fecale besmetting. De parameters behorende bij de nieuwe zwemwaterrichtlijn, intestinale enterococcen en Escherichia coli, zijn wanneer deze beschikbaar zijn eveneens geanalyseerd. Hoofdstuk 5 Potentiële bronnen van bacteriële verontreiniging Potentiële bronnen van verontreiniging. Op basis van het veldbezoek, de analyse van de historische data, de gegevens van de waterkwaliteitsbeheerder en de plattegronden is een lijst van alle potentiële verontreinigingsbronnen en routes voor fecale verontreiniging opgesteld. Alle potentiële bronnen en routes zijn op deze lijst gezet ook al lijken ze niet van belang. Soms blijkt dat juist een bron die vooraf niet als relevant werd beschouwd toch verhoogde waarden veroorzaakt óf dat door samenloop van omstandigheden meerdere bronnen samen verantwoordelijk zijn voor verhoogde waarden. Elke bron kan dan meetellen. 5

7 Hoofdstuk 6 ZWEMPROF Invullen richtgetallen. Na inventarisatie van bronnen en routes is met behulp van een eenvoudig spreadsheetmodel (ZWEMPROF) geschat in hoeverre een bepaalde bron of bronnen een bijdrage leveren aan fecale verontreiniging van het betreffende water. Het model geeft als resultaat aan of er a) geen invloed, b) geringe invloed, c) wezenlijke invloed of d) grote invloed is van belangrijke fecale verontreinigingen. Hoofdstuk 7 Evaluatie en conclusies Analyse en evaluatie van gegevens. Alle gegevens die afkomstig zijn uit de voorgaande stappen zijn naast elkaar gelegd en bekeken. Hierbij is vooral onderzocht welke potentiële bronnen die uit de analyse van de data van de waterkwaliteitsbeheerders, het veldbezoek en de plattegronden volgen, relevant zijn voor de zwemwaterkwaliteit op de locatie en zijn de resultaten van de spreadsheet modellering (ZWEMPROF) gebruikt. Daarnaast is een soort rangschikking van belangrijke bronnen gemaakt. Op deze manier is duidelijk waar de mogelijke knelpunten zitten en waar eventueel maatregelen genomen zouden moeten worden. Conclusies. De belangrijkste bevindingen en de (mogelijke) consequenties hiervan zijn op een rij gezet. Hoofdstuk 8 Aanbevelingen en maatregelen Maatregelen en bevindingen. Indien er geen problemen zijn geconstateerd bestaat er in beginsel weinig aanleiding om maatregelen te nemen. Indien er wel relevante verontreinigingsbronnen zijn gevonden of indien er onduidelijkheid is over de betrouwbaarheid van (enkele) resultaten, wordt in deze paragraaf een doorkijk gegeven naar mogelijke maatregelen. 6

8 3 GEBIEDSBESCHRIJVING KATSE VEER BADSTRAND 3.1 Algemeen De locatie Katse Veer Badstrand is gelegen in de Oosterschelde aan de oostzijde van de Zandkreekdam ten noorden van Goes en ten noorden van de A58. De Zandkreekdam vormt de fysieke scheiding tussen de Oosterschelde en het Veerse meer. De Zandkreek is een relatief ondiepe zijarm van de Oosterschelde. Ten noorden van de Zandkreek ligt natuurgebied de Katseplaat dat beheerd wordt door Natuurmonumenten. Zwemwaterlocatie Figuur 3.1. Overzicht van de omgeving De zwemlocatie bestaat uit een zandstrand, dat begrensd wordt door duinflora. De zwemlocatie wordt in het oosten fysiek begrensd wordt door een oude strekdam/veersteiger en aan de westzijde door de Zandkreekdam (RWS Zeeland, 2007; zie figuur 3.2). 7

9 Figuur 3.2. Schema zwemlocatie Katse Veer Badstrand (bron website provincie Zeeland). De zwemlocatie is gratis toegankelijk en er is gratis parkeergelegenheid. Er is een fietsenstalling aanwezig en informatieborden (zie figuur 3.4). De zwemlocatie is toegankelijk voor rolstoelen. Er is geen toezicht op zwemmers. Het strand is niet gezoneerd met betrekking tot bepaalde activiteiten. Activiteiten worden niet op deze locatie georganiseerd. Honden en/of paarden zijn toegestaan bij de zwemwaterzone. Er worden echter niet veel paarden waargenomen op het strand. Over algemeen kan gesteld worden dat bij en rondom de Oosterschelde en het Veerse Meer veel vogels voorkomen, net zo als op de Katseplaat in de Zandkreek. Nabij de locatie is geen hengelsportvereniging actief. De Oosterschelde (en dus ook de Zandkreek) heeft zout water en staat onder invloed van eb en vloed. Op de hoek van de Katseveerweg is restaurant Katseveer gevestigd. Beheer De locatie Katse Veer Badstrand bevindt zich in de provincie Zeeland en ligt in de gemeente Goes. De provincie Zeeland is toezichthouder op de kwaliteit van het zwemwater op deze en overige zwemwaterlocaties in de provincie. De locatie wordt beheerd door de gemeente Goes. Waterschap Zeeuwse Eilanden is beheerder van waterkwaliteit en waterkwantiteit van het omliggende, binnendijkse, gebied. Het waterbeheer van de Zandkreek en de Oosterschelde is in handen van Rijkswaterstaat. Dit geldt ook voor het waterbeheer van het Veerse Meer. Faciliteiten Op de locatie zijn 2 mobiele toiletten, 1 douche en diverse vuilnisbakken aanwezig. De toiletten worden door Boels 1 keer per week schoongemaakt, de prullenbakken worden (bij zomers weer) elke dag leeggemaakt. De toiletten van het restaurant Katse veer zijn niet toegankelijk voor badgasten. Op het strand staan waarschuwingsborden om waterschoenen te dragen om verwonding ten gevolge van het trappen in scherpe oesters te voorkomen (figuur 3.3). De borden waarschuwen ook voor de stroming die kan ontstaan als gevolg van de sluis in de Zandkreekdam. 8

10 Figuur 3.3. Waarschuwingsbord op Katse veer. Bezoekersaantal Er worden gemiddeld 200 en maximaal 400 bezoekers verwacht op de locatie Katse veer. Waterkwaliteitsbemonstering Het zwemwater op de locatie Katse Veer (37)wordt tijdens het zwemseizoen minimaal eens per veertien dagen gecontroleerd door Rijkswaterstaat Zeeland. Informatie over de waterkwaliteit en andere bijzonderheden worden bekendgemaakt via de zwemwatersite van de provincie (zie bijlage 2) en op teletekst pagina 725. Daarnaast kunnen recreanten de zwemwatertelefoon bellen met klachten over zwemwaterlocaties. Bij het strand bevindt zich monsternamepunt 37 waar de bacteriologische en fysisch-chemische zwemwaterkwaliteit gemeten wordt conform de parameters van zowel de oude als nieuwe zwemwaterrichtlijn. De locatie van het monsternamepunt (X=51, Y= 3, ) is weergeven in figuur Hydromorfologie en ecologie Hydromorfologie De zwemwaterlocatie ligt in een zout water getijdengebied. Het hoogwaterpeil is ongeveer NAP + 1,50 m, het laagwaterpeil is circa NAP 1,50 m. Bij vloed komt het waterpeil tot aan de zeewering. Bij eb bevindt de waterlijn zich globaal tussen het einde van de strekdam aan de westzijde en de havendam aan de oostzijde van de zwemwaterlocatie. De breedte van het strand is bij eb circa 600 m. De Oosterschelde is ter plaatste circa 1,0 km breed en 20 m diep. De doorlaatsluis in de Zandkreekdam zorgt voor de doorspoeling van het Veerse Meer. De theoretische daggemiddelde capaciteit is 40 m 3 /s aan in- en uitlaten en afhankelijk van het peilgemiddelde van het Veerse Meer en getij van de Oosterschelde. Door Rijkswaterstaat zijn gegevens over de stroming aangeleverd. Deze stromingsmodellen zijn gebouwd om inzicht te krijgen in de stroomsnelheid ter plaatse van de vaargeul. De met het model berekende stroomsnelheden nabij de oever zijn vrij onnauwkeurig. De stroomsnelheid varieert naar schatting van Rijkswaterstaat Zeeland van 0,1 m/s op 1 m diepte tot 0,7 m/s op 100 m uit de kust. Deze variatie wordt veroorzaakt door het doorlaatmiddel in de Zandkreekdam. Deze sluis ligt op 500 m noordelijk van de zwemlocatie. Ecologie 9

11 De oevers van de zwemwaterzone bestaan uit een zandstrand. Het zandstrand wordt begrensd door duinflora. De Katseplaat is een buitendijks getijdengebied ten oosten van de Zandkreekdam en ten noorden van Katse Veer Badstrand. Bij laag water komt de zandplaat bloot te liggen. Voor kustvogels is het dan voedselbron en rustgebied ineen. Bij eb doen steltlopers zoals de kluut zich te goed aan mossels, garnaaltjes en wormen. Ook visdiefjes, aalscholvers en plevieren maken gebruik van de plaat. De zwemlocatie ligt in het Natura 2000 gebied Oosterschelde (figuur 3.4) en grenst bovendien aan het Natura 2000 gebied Veerse Meer. In een Natura 2000 gebied zijn aangewezen (vogel)soorten en/of habitattypen beschermd, voortvloeiend uit de Vogel- en Habitatrichtlijn. Soorten die binnen dit N2000 gebied beschermd zijn én in de zwemzone of directe omgeving kunnen voorkomen zijn: visdief, stern, scholekster, wilde eend, fuut, meerkoet en kievit. De grote variatie aan milieutypen in het gebied gaat gepaard met een grote diversiteit aan dier- en plantensoorten. Mosselen en Oesters gedijen goed in de Oosterschelde. Daarnaast komen er tal van andere soorten schelpdieren en weekdieren voor. Vissoorten die veel voorkomen zijn Schol, tong, jonge platvissen en bot. Van de Geep, Ansjovis, Zeenaalden en de Puitaal worden de jongen in de Oosterschelde geboren. Andere bijzondere soorten die in vrij grote aantallen voorkomen zijn zeesterren, zeeanemonen, sponzen, manteldieren, slakken, borstelwormenen, kwallen en inktvissen. Kwallen kunnen een risico vormen voor badgasten vanwege huidirritaties en pijn. Vanwege de ligging van Katse plaat komen op het strand het hele jaar door veel vogels voor waaronder vele soorten steltlopers, ganzen, eenden, meeuwen en sterns. Zwemwaterlocatie Figuur 3.4 Natura 2000 gebied Oosterschelde waarin de zwemwaterlocatie zich bevindt (bron: Riolering en afvalwaterzuivering Het gemaal Wilhelmina laat water uit op het Veerse Meer ten westen van het strandje. In de nabijheid van de zwemlocatie is geen RWZI aanwezig. 10

12 3.4 Begrenzing Ter plaatse van de zwemwaterlocatie is een drijflijn aanwezig. De begrenzing van de zwemwaterzone is vastgesteld aan de hand van het rapport KRW en oppervlaktewater, Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water. Op basis van het protocol zwemwaterlocaties in de Noordzee is de zwemwaterzone bepaald. Aangezien deze locatie duidelijk fysiek begrensd is door de kade en een drijflijn, wordt de begrenzing zoals in figuur 3.5. is aangegeven. Figuur 3.5. Meetpunt en de begrenzing van de zwemzone zijn aangegeven in rood 3.5 Gezondheidsrisico s In de periode zijn bij Provincie Zeeland geen meldingen binnen gekomen met betrekking tot gezondheidsklachten op de zwemlocatie Katse Veer. Er zijn eveneens geen zwemverboden of negatieve zwemadviezen uitgevaardigd voor deze locatie. Op het waarschuwingsbord op het strand en op de website van de provincie Zeeland wordt gewaarschuwd voor de doorlaatsluis in de Zandkreekdam. Er kan door de sluis en de getijdewerking sterke stroming ontstaan, waardoor afdrijvingsgevaar reëel is. Bij hoogwater wordt water vanuit de Oosterschelde het Veerse Meer ingepompt. Om de doorlaatsluis is een boeienlijn gelegd, waar binnen niet gezwommen mag worden. Japanse Oesters zijn zeer scherp en kunnen voor verwondingen zorgen. Op de waarschuwingsborden wordt hiervoor gewaarschuwd en geadviseerd om waterschoenen te dragen. 11

13 4 ANALYSE VAN HISTORISCHE DATA De analyse van de historische data is opgebouwd uit twee delen. In het eerste deel is gekeken naar de normoverschrijdingen van de indicatororganismen (thermotolerante bacteriën van de coligroep, fecale streptococcen, Escherichia coli en intestinale enterococcen) in jaren Hierna is beoordeeld of het zinvol is om een nadere analyse van de historische data uit te voeren. Een nadere analyse is alleen uitgevoerd wanneer er sprake is geweest van normoverschrijdingen en / of verhogingen van concentraties gedurende de jaren Een verhoging is hier gedefinieerd als een concentratie die hoger is dan de helft van de norm van één van de parameters. In het tweede deel is (indien nodig) een data-analyse uitgevoerd met de bacteriologische data, in vergelijking met de klimatologische gegevens in de periode Met het oog op de nieuwe normen zijn historische data-analyses alleen uitgevoerd met de thermotolerante bacteriën van de coligroep, fecale streptococcen, Escherichia coli en intestinale enterococcen. De concentraties van deze indicatororganismen zijn bepaald met respectievelijk NEN 6570, NEN 6562, ISO en ISO In onderstaande analyses is een overschrijding gedefinieerd als een concentratie die hoger is dan de norm, een verhoging als een concentratie die hoger is dan de helft van de norm. Een concentratie die meer dan 1,5 maal de norm is wordt geclassificeerd als extreem. In de grafieken wordt met een lijn klasse (goed) aangegeven Voor de parameters thermotolerante bacteriën van de coligroep (figuur 4.1.) en de fecale streptococcen (figuur 4.2) hebben geen overschrijdingen en/of verhogingen plaatsgevonden in de periode Thermotolerante bacteriën van de coligroep Thermotolerante bacteriën van de coligroep [kve/100ml] Thermotolerante bacteriën van de coligroep - norm KATSE VEER BADSTRAND- zout 0 apr mei jun jul aug sep Figuur 4.1. Jaartrends van de thermotolerante bacteriën van de coligroep van 2003 t / m

14 Fecale Streptococcen Fecale streptococcen - norm 450 KATSE VEER BADSTRAND- zout 400 Fecale streptococcen [kve/100ml] apr mei jun jul aug sep Figuur 4.2. Jaartrends van de fecale streptococcen van 2003 t / m 2007 Voor de parameter E. coli en de intestinale enterococcen (figuur 4.3) zijn er enkele lichte verhogingen gesignaleerd in 2007 (voornamelijk in de maand juli). Deze verhogingen blijven echter onder de helft van de norm. Escherichia coli en Intestinale enterococcen 2007 Escherichia coli Escherichia coli - klasse (goed) Extremen Escherichia coli Intestinale enterococcen Intestinale enterococcen - klasse (goed) Extremen Intestinale enterococcen 750 KATSE VEER BADSTRAND- zout 300 Escherichia coli [kve/100 ml] Intestinale enterococcen [kve/100 ml] 0 apr mei jun jul aug sep 0 Figuur 4.3. Jaartrends van E.coli en Intestinale enterococcen in

15 Tabel 4.1. Kwaliteitsklasse bepaling zwemwater en Zwemwaterklasse op basis van Logpercentielen KATSE VEER BADSTRAND- zout aant waarn oordeel aant waarn oordeel Escherichia coli 0 nvt 12 nvt Intestinale enterococcen 0 nvt 12 nvt Thermotolerante bacteriën van de coligroep 47 Uitstekend 47 Uitstekend Fecale streptococcen 47 Uitstekend 47 Uitstekend Tabel 4.1 geeft de klassebeoordeling van het zwemwater. De beoordeling is uitgevoerd op basis van de nieuwe zwemwaterrichtlijn. Thermotolerante bacteriën zijn hier beoordeeld als Escherischia coli en fecale streptococcen zijn beoordeeld als intestinale enterococcen. Bij afwezigheid van voldoende gegevens van de nieuwe parameters staat de nieuwe richtlijn dit toe. Het zwemwater van Katse Veer badstrand valt dan in de kwaliteitsklasse uitstekend. Er zijn geen overschrijdingen of verhogingen geconstateerd in de jaren Het is niet nodig om te onderzoeken of er een relatie met weersomstandigheden of dergelijke aanwezig is. 14

16 5 POTENTIËLE VERONTREINIGINGSBRONNEN EN ROUTES Op basis van de historische data, de gebiedsbeschrijving, gegevens van beheerders, een analyse van de plattegronden, internetbronnen en het veldbezoek kunnen voor de zwemwaterlocatie Katse veer een aantal mogelijke bronnen voor verontreiniging worden aangemerkt die de zwemwaterkwaliteit negatief beïnvloeden: Zwemmers/bezoekers De bezoekers zelf kunnen een bron van besmetting zijn op deze locatie. Geschat wordt dat er gemiddeld 200 mensen per dag zijn. Op een mooie warme zomerse dag wordt dit aantal geschat op maximaal 400. Recreatie/beroepsvaart Door het onjuist hanteren van de septic tanks kan de recreatievaart een negatieve invloed op de zwemwaterkwaliteit hebben. De Zandkreekdam, de afsluitdam in de Zandkreek tussen aan de Oosterscheldekant van het Veerse Meer, bevindt zich op 300 meter. De Zandkreeksluis regelt de toegang van het scheepsverkeer uit de Oosterschelde richting Veerse meer. Het gaat voornamelijk om recreatievaart, daarnaast is er in geringe mate ook beroepsvaart. De recreatievaart bestaat ui 5700 boten op een rustige tot 7000 boten op een drukke dag. De beroesvaart bestaat uit 200 boten op een rustige, tot 250 boten op een drukke dag. Watervogels De zwemwaterlocatie grens aan het natuurreservaat Katse Plaat. De waterbodem bestaat uit slik waardoor op het strand veel watervogels voorkomen.het aantal vogels bedraagt circa 200 binnen de zwemzone en 2000 buiten de zwemzone. Honden Honden zijn op het strand toegestaan, daarmee vormen honden een mogelijke besmettingsbron. Er komen dagelijks circa 50 honden op het strand. 15

17 6 RICHTGETALLEN (ZWEMPROF) Met behulp van het spreadsheetmodel ZWEMPROF is een schatting gemaakt van de invloed die de verschillende bronnen kunnen hebben op de kwaliteit van het zwemwater. Het programma is gebaseerd op de nieuwe zwemwaterrichtlijn en dus op de nieuwe normen. Het programma geeft, op basis van de ingevoerde randvoorwaarden en mogelijke vervuilingsbronnen, een indicatie van de invloed van de verschillende bronnen op de zwemwaterkwaliteit. De basis hiervoor wordt gevormd door de berekende concentratie in het zwemwater (kve/100 ml) van intestinale enterococcen en Escherichia coli. In tabel 1.1 staan de nieuwe zwemwaternormen vermeld. In figuur 6.1 is de uitslag van ZWEMPROF voor de zwemzone van Katse Veer reeds gegeven. De toelichting op deze figuur staat in de volgende paragrafen vermeld en het invoerblad dat daaruit volgt is gegeven in bijlage 4. Figuur 6.1 Uitslag ZWEMPROF van de zwemzone van Katse Veer In de oude richtlijn werden ondermeer fecale streptococcen geanalyseerd, dit zijn nagenoeg dezelfde bacteriën als intestinale enterococcen in de nieuwe zwemwaterrichtlijn, de analysemethode is echter anders. Indien de gemeten waarden uit van de fecale streptococcen naast de nieuwe normen voor intestinale enterococcen worden gelegd, blijkt dat de norm voor een goede kwaliteit niet overschreden zou zijn. Zwemmers/bezoekers De bezoekers zelf kunnen een bron van besmetting zijn op deze locatie. Geschat wordt dat er gemiddeld 200 mensen per dag zijn. Op een mooie warme zomerse dag wordt dit aantal geschat op maximaal 400. Uit ZWEMPROF komt naar voren dat zwemmers geen invloed hebben op de zwemwaterkwaliteit op deze locatie. Recreatie/beroepsvaart Door het onjuist hanteren van de septic tanks kan de recreatievaart een negatieve invloed op de zwemwaterkwaliteit hebben. De Zandkreekdam, de afsluitdam in de Zandkreek tussen aan de Oosterscheldekant van het Veerse Meer, bevindt zich op 300 meter. De Zandkreeksluis regelt de toegang van het scheepsverkeer uit de Oosterschelde richting Veerse meer. Het gaat voornamelijk om recreatievaart, op blijkt dat het gaat om vaarbewegingen in het jaar Als men uitgaat van 6 maanden vaarseizoen betekent dit 5744 boten per dag. Daarnaast is er beroepsvaart, nl vaarbewegingen in 2007 dus ongeveer 200 per dag. Uit ZWEMPROF komt naar voren dat recreatievaart een geringe invloed heeft op de waterkwaliteit. De beroepsvaart heeft geen invloed. 16

18 Watervogels De zwemwaterlocatie grens aan het natuurreservaat Katse Plaat. Daarnaast bestaat de waterbodem slikrijk waardoor op het strand veel watervogels voorkomen. Als er gemiddeld 200 vogels op het strand voorkomen, hebben deze geen invloed op de zwemwaterkwaliteit. Honden Honden zijn toegestaan dus zijn honden een mogelijke besmettingsbron. Met een gemiddelde van 50 honden per dag blijkt uit ZWEMPROF dat honden geen wezenlijke verontreinigingsbron zijn. Gebruik ZWEMPROF Bij bovenstaande analyse is gebruik gemaakt van het programma ZWEMPROF. Dit programma is specifiek opgesteld voor zwemlocaties met zoetwater. Colijnsplaat badstrand is gelegen in zoutwater. Daarom zijn bovenstaande uitkomsten geïnterpreteerd met expert judgement. Tevens is in ZWEMPROF de afstervingsconstante voor zout water ingevoerd. Over het algemeen geldt dat de overleving van indicatororganismen (waarop de normen gebaseerd zijn) in zoutwater lager is dan in zoetwater. E. coli concentraties zullen daarom sneller afnemen in zoutwater dan in zoetwater. Voor intestinale enterococcen (en fecale streptococcen) geldt dit in mindere mate. Opgemerkt dient te worden dat dit niet betekent dat alle ziekteverwekkers sneller afsterven. Een aantal ziekteverwekkers (voornamelijk bacteriën) zullen hetzelfde gedrag vertonen als de indicatoren, maar vooral virussen en protozoa kunnen wel langer overleven in zoutwater. Dit is de reden dat de nieuwe Europese normen voor zoutwater aanzienlijk strenger zijn dan voor zoetwater. Zoals reeds eerder aangegeven, is bij de bovenstaande analyse gebruik gemaakt van het computerprogramma ZWEMPROF. De uitkomsten bij ZWEMPROF zijn erg afhankelijk van de ingevoerde hydrologische/morfologische parameters. Hierbij valt te denken aan waterdiepte, breedte en de verversingssnelheid. Indien de verversingssnelheid afneemt, is de kans op een overschrijding groter en/of de nauwkeurigheid van de uitslag lager. 17

19 7 EVALUATIE EN CONCLUSIES De locatie Katse Veer Badstrand is gelegen aan de oostzijde van de Zandkreekdam ten noorden van Goes. De Zandkreek is een relatief ondiepe zijarm van de Oosterschelde. Ten noorden van de Zandkreek ligt het natuurgebied de Katseplaat. Er komen veel vogels voor op en in de omgeving van het zwemstrand. Het strand is vrij ruim en lijkt goed onderhouden. Uit het opgestelde zwemwaterprofiel komt naar voren dat in de periode geen overschrijdingen van de normen zijn vastgesteld voor wat betreft de microbiologische parameters. Tot 2006 zijn alleen metingen verricht om te voldoen aan de oude normen: concentraties thermotolerante bacteriën en fecale streptococcen van de coligroep zijn bepaald in de gehele periode In de nieuwe Europese zwemwaterrichtlijn zijn andere microbiologische parameters opgenomen, namelijk Escherichia coli en intestinale enterococcen (gemeten vanaf 2007). De zwemwaterkwaliteit van Katse Veer wordt op basis van deze nieuwe zwemwaterrichtlijn beoordeeld als uitstekend voor wat betreft de concentraties thermotolerante bacteriën en als uitstekend voor wat betreft de concentraties fecale streptococcen. Uit het veldbezoek, de historische data-analyse en de bestudering van kaarten van de omgeving van Katse Veer badstrand is naar voren gekomen dat er meerdere potentiële bronnen te onderscheiden zijn: Zwemmers/bezoekers Recreatie/beroepsvaart Watervogels Honden Met behulp van het spreadsheet model ZWEMPROF is bekeken in hoeverre deze bronnen invloed hebben op de zwemwaterkwaliteit. Uit de berekeningen is naar voren gekomen er geen eenduidige bron van besmettingen kan worden aangewezen. Wel lijkt recreatievaart een geringe invloed te hebben op de zwemwaterkwaliteit van Katse veer. Uit het veldbezoek blijkt bovendien dat vogels eveneens een bron van vervuiling kunnen zijn. 18

20 8 AANBEVELINGEN EN MAATREGELEN Doordat de laatste jaren geen verhogingen of overschrijdingen van een bacteriologische parameter is opgetreden, zijn er geen aanwijzingen dat de kwaliteit van het zwemwater wordt bedreigd. De aanwezigheid van veel vogels lijkt geen invloed te hebben op de zwemwaterkwaliteit. Volgens ZWEMPROF zou de recreatievaart een invloed kunnen hebben. Om de huidige waterkwaliteit te behouden en verhogingen en overschrijdingen in de toekomst te voorkomen worden de volgende maatregelen aanbevolen: Voorlichting recreatievaart Op Oosterschelde en het Veerse meer vindt veel recreatievaart plaats. Recreatievaart kan een potentiële bron van verontreinigingen aangezien de zwemwaterlocatie gelegen is tussen beide wateren. Vandaar dat aanbevolen wordt om door middel van voorlichting aan de recreatievaart dit te voorkomen. Met ingang van 2009 geldt een lozingsverbod en dienen de recreatieboten te zijn uitgerust met een vuilwatertank. Bij jachthavens kan het vuilwater vervolgens worden ingeleverd. Naar verwachting is de kans op lozingen dan kleiner, mits er voldoende, betaalbare innamevoorzieningen aanwezig zijn. Hierbij is het van belang om eigenaren voorlichting te geven. Tevens blijft de aanwezigheid van (chemische) toiletvoorzieningen nabij de zwemwaterzone van belang. Naar verwachting is de kans op lozingen dan kleiner, mits er goede voorzieningen aanwezig zijn. Van belang is ook om hierover voorlichting te geven aan de booteigenaren. Maatregelen om de informatievoorziening en de algemene hygiëne op het strand te verbeteren zijn: Informeren bezoekers en zwemmers Het is altijd belangrijk om de badgasten duidelijk te informeren over het gebruik van de zwemzone en te wijzen op het effect van hygiëne in de zwemzone. Dit kan door extra borden bij elke strandopgang te plaatsen. Ook is het van belang te blijven waarschuwen voor het voorkomen van de Japanse oester. Bezoekers moeten geadviseerd worden waterschoenen te dragen. Aanbevelingen m.b.t. honden Honden zijn toegestaan op deze locatie. Het wordt echter aanbevolen om honden slechts aangelijnd toe te laten en poepzakjes te verstrekken. Hierdoor wordt de mogelijke verontreiniging geminimaliseerd. 19

21 9 LITERATUUR DHV, KRW en oppervlaktewater, Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water. In opdracht van het Ministerie van Verkeer & Waterstaat, Rijkswaterstaat, RIZA. Europese Unie, Richtlijn 2006/7/EG van het Europees Parlement en de Raad van 15 februari 2006 betreffende het beheer van de zwemwaterkwaliteit en tot intrekking van Richtlijn 76/160/EEG. Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Rijkswaterstaat, Handreiking bij het opstellen van een zwemwaterprofiel. RIZA-Grontmij Internetsites:

22 BIJLAGE 1 Verslag veldbezoek Katse veer badstrand, 11 juli 2008 Datum: 11 juli, 2008 Aanwezigen: Frieke Heens, DHV Thijs Poortvliet, Rijkswaterstaat Op vrijdag 11 juli 2008 is het veldbezoek uitgevoerd. Tijdens het veldbezoek is niet alleen de directe omgeving van de zwemwaterlocatie bekeken, maar ook het omliggende gebied om zo alle bronnen in kaart te brengen. Bij de zwemwaterlocatie is een kleine parkeergelegenheid en staan er twee toiletten van Boels (Foto B). Op het badstrand zijn verschillende prullenbakken en een douche aanwezig (foto C). Het strand is zanderig, de waterbodem bestaat uit slik (foto D). De zwemwaterlocatie wordt afgebakend door de Zandkreekdam en een oude veersteiger (foto E), daartussen ligt een drijflijn. Ten noorden en ten oosten van de zwemwaterlocatie ligt een natuurgebied waar er veel vogels (zoals steltlopers visdiefjes, aalscholvers en plevieren) voorkomen. Op het strand staat geen verbodsbord voor honden of paarden. Honden komen zeker op het strand (hondensporen aangetroffen, foto F), paarden vermoedelijk niet (volgens Thijs Poortvliet). A B

23 C D E F A-F. Foto s genomen tijdens het veldbezoek

24 BIJLAGE 2 Betrokken Organisaties Terreinbeheerder Gemeente Goes Mevrouw J. Lourenssen Postbus MC Goes telefoon: (0113) stadskantoor@goes.nl, j.lourenssen@goes.nl Waterbeheerder locatie Rijkswaterstaat Dienst Zeeland de heer Thijs Poortvliet Postbus KA Middelburg telefoon: (0118) thijs.poortvliet@rws.nl Waterbeheerder achterliggend gebied Waterschap Zeeuwse eilanden mevrouw F. Kalteren Postbus ZW Middelburg telefoon: F.Kalteren@wze.nl Provincie Provincie Zeeland Zwemwatersite: Zwemwatertelefoon: Teletekst pagina 725 Dhr. Van de Hoven Telefoon: gho@zeeland.nl

25 BIJLAGE 3 Protocol voor begrenzing van zwemwater 1. Meet vanaf de bij de zwemlocatie behorende strandopgang(en) langs de kust naar beide zijden 500 meter en markeer deze punten bij laag tij 2. Markeer punten op 50 m. vanaf de gemiddelde laag waterlijn 4. Markeer punten op 50 m. vanaf de gevaarlijke zone ja 3. Is er sprake van een gevaarlijke functie binnen 50 m van de oever of voordat een diepte van 1,50 wordt bereikt? nee 5. Verbindt de punten in het water met een rechte lijn 6. Zijn er locatiespecifieke problemen? nee ja = = = Vraag Actie zwemwaterzone 8. De zwemwaterzone is het gebied binnen de twee punten op het strand en de twee punten in het water 7. Controleer de locatiespecifieke richtlijnen *, indien relevant pas deze toe * Zie beschrijving op bladzijde 22

26 BIJLAGE 4 Invulblad ZWEMPROF