ZWEMWATERPROFIEL BERGEN AAN ZEE

Transcriptie

1 ZWEMWATERPROFIEL BERGEN AAN ZEE Rijkswaterstaat Zee en Delta Februari 2014

2 Colofon Titel: Verantwoordelijke organisatie: Oorspronkelijke versie (2008) uitgevoerd door: Actualisatie door: Opdrachtgever: Opmaak: Zwemwaterprofiel Bergen aan Zee Rijkswaterstaat Zee en Delta Grontmij / DHV RPS / Tauw / KWR Rijkswaterstaat Water, Verkeer en Leefomgeving Grontmij / DHV Datum actualisatie: Februari 2014 Status: BWID-code zwemwaterlocatie: Donar-code zwemwaterlocatie: Definitief (R095/NC ) NLBW95_BERGAZBSD BERGAZBSD OSWOP-code zwemwaterlocatie: 4334 Numind-code zwemwaterlocatie: Disclaimer Dit zwemwaterprofiel heeft de status van een onderzoek. Aan de inhoud van dit zwemwaterprofiel kunnen geen rechten worden ontleend. De in dit zwemwaterprofiel opgenomen informatie is met de grootst mogelijke zorg samengesteld, de volledigheid en actualiteit kan echter niet worden gegarandeerd. Let hiervoor ook op de datum van het opstellen of actualiseren van het zwemwaterprofiel. RWS aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor schade als gevolg van onjuistheden in en/of onvolledigheid van de aangeboden informatie noch voor schade die geleden wordt als gevolg van het gebruik, op welke wijze dan ook, van de aangeboden informatie in dit onderzoek. RWS aanvaardt geen verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de in dit rapport voorgestelde maatregelen. 1

3 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING ZWEMWATERPROFIEL Zwemwaterprofiel Kwaliteitsklassen en normen Routekaart zwemwaterprofiel AANPAK GEBIEDSBESCHRIJVING BERGEN AAN ZEE Algemeen Hydromorfologie en ecologie Riolering en afvalwaterzuivering Begrenzing Gezondheidsrisico s ANALYSE VAN HISTORISCHE DATA Bacteriële parameters Historisch data-analyse in relatie tot weersomstandigheden POTENTIËLE VERONTREINIGINGSBRONNEN EN ROUTES BRONNENANALYSE EVALUATIE EN CONCLUSIES Zwemwaterkwaliteit Bronnenanalyse AANBEVELINGEN VOOR MAATREGELEN LITERATUUR BIJLAGE 1 BIJLAGE 2 Verslag veldbezoek Betrokken organisaties 2

4 1 INLEIDING ZWEMWATERPROFIEL De Europese Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EG) is begin 2006 vastgesteld. Het doel van deze richtlijn is het beschermen van de gezondheid van zwemmers in oppervlaktewateren. In de richtlijn worden bepalingen neergelegd met betrekking tot de monitoring en de indeling van de zwemwaterkwaliteit in kwaliteitsklassen (uitstekend, goed, aanvaardbaar en slecht) alsmede de verstrekking van informatie daarover aan het publiek en de Europese Commissie. Een proactief beheer van de zwemwaterkwaliteit wordt voorgeschreven, risico s moeten in kaart worden gebracht in een zwemwaterprofiel en maatregelen moeten worden uitgevoerd om minimaal een aanvaardbare kwaliteit te kunnen bereiken en blootstelling van zwemmers aan verontreiniging te voorkomen. 1.1 Zwemwaterprofiel Van iedere zwemwaterlocatie moet worden ingeschat welke emissiebronnen via welke verspreidingsroutes de zwemwaterkwaliteit negatief beïnvloeden. Hierbij spelen de locatiespecifieke eigenschappen van het zwemwater een belangrijke rol. Alle bevindingen komen samen in een zwemwaterprofiel van de desbetreffende zwemwaterlocatie. Het opstellen van een zwemwaterprofiel is een verplichting volgens de zwemwaterrichtlijn. Op basis hiervan kan de beheerder maatregelen nemen om het risico op besmetting van de zwemmer (verder) te reduceren. Het zwemwaterprofiel, eventueel aangevuld met een aantal extra metingen, maakt het mogelijk om eventuele beheersmaatregelen beter te onderbouwen. Een zwemwaterprofiel is bedoeld om inzicht te verkrijgen in de fecale verontreinigingsbronnen en routes en richt zich op de indicatoren voor fecale verontreinigingen (Escherichia coli en intestinale enterococcen) zoals die in de richtlijn gedefinieerd zijn. In dit zwemwaterprofiel wordt ook aandacht besteed aan eventuele overige gezondheidsrisico s. 1.2 Kwaliteitsklassen en normen In de Europese zwemwaterrichtlijn wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende kwaliteitsklassen, die vastgesteld worden aan de hand van de concentraties intestinale enterococcen en Escherichia coli (E.coli). Beide typen bacteriën (micro-organismen) zijn afkomstig van feces van mensen en dieren en worden daarom fecale bacteriën genoemd. Deze typen bacteriën zijn indicatorsoorten voor een grotere groep van ziekteverwekkende fecale bacteriën en kunnen leiden tot voornamelijk maag- en darmklachten. De indeling van kwaliteitsklassen is toegelicht in tabel 1.1. Tabel 1.1. Parameter Normen voor de verschillende kwaliteitsklassen voor zoute kustwateren en overgangswateren wat betreft intestinale enterococcen en Escherichia coli. Uitstekende Goede kwaliteit * kwaliteit * Intestinale enterococcen (kve/100 ml) Escherichia coli (kve/100 ml) * gebaseerd op een 95-percentiel ** gebaseerd op een 90-percentiel Aanvaardbare kwaliteit ** Referentiemethoden voor de analyse ISO of ISO ISO of ISO De beoordeling van elke zwemwaterlocatie en de indeling in de kwaliteitsklassen vindt plaats op basis van de metingen zoals die 4 jaar voorafgaand aan het moment van beoordelen verzameld zijn. Naast deze Europese beoordeling hanteert Nederland ook signaalwaarden voor het beoordelen van afzonderlijke metingen gedurende het badseizoen (tabel 1.2). Indien op een zwemwaterlocatie concentratie van E.coli hoger is dan 1800 kve/100 ml en/of de concentratie intestinale enterococcen 3

5 Evalueren? Actieprogramma hoger is dan 400 kve/100 ml wordt een extra monster genomen. Als dit extra monster bevestigt dat er sprake is van overschrijding van de signaalwaarde, wordt tijdelijk een negatief zwemadvies ingesteld. Zodra uit nieuw genomen monsters blijkt dat de signaalwaarde niet langer wordt overschreden, wordt het negatief zwemadvies weer ingetrokken. Tabel 1.2. Signaalwaarden voor intestinale enterococcen en Escherichia coli. Parameter Signaalwaarde Referentiemethoden voor de analyse Intestinale ISO of ISO enterococcen (kve/100 ml) Escherichia coli (kve/100 ml) 1800 ISO of ISO Routekaart zwemwaterprofiel Sinds 2005 is een algemeen protocol voorhanden voor het opstellen van een zwemwaterprofiel. Hierin is een routekaart opgenomen (zie figuur 1.1) die voor het opstellen van de zwemwaterprofielen wordt gebruikt. De aanpak volgens de routekaart resulteert in een algemeen beeld van de zwemwaterlocatie, zijn omgeving en de mogelijke bronnen van fecale verontreiniging, met een indicatie van de grootte van bijdrage van deze bronnen op de waterkwaliteit in de zwemlocatie. Beschrijving gebied/hydromorfologie Veldbezoek Historische waterkwaliteit Lijst: bronnen routes Meetprogramma Richtgetallen Analyseren Evalueren Zwemwater profiel Figuur 1.1. Algemene routekaart om te komen tot een zwemwaterprofiel. In 2008 is voor het eerst een zwemwaterprofiel opgesteld voor Bergen aan Zee met gebruikmaking van de Handreiking voor het opstellen van een zwemwaterprofiel (Grontmij, RWS-RIZA, 2005). In 2013 hebben RPS, Tauw en KWR het zwemwaterprofiel geactualiseerd en de zwemzone aangepast met gebruikmaking van het rapport Optimalisatie van zwemzones Noordzee (Royal HaskoningDHV, 2012). 4

6 2 AANPAK Voor het opstellen van het zwemwaterprofiel zijn, aan de hand van de Handreiking voor het opstellen van het Zwemwaterprofiel, alle stappen doorlopen. Hieronder is aangegeven in welke onderwerpen deze stappen terugkomen en waar in de rapportage deze zijn terug te vinden. De gepresenteerde aanpak kan dan ook worden gezien als leeswijzer. Hoofdstuk 1 Inleiding De achtergrond voor het opstellen van een zwemwaterprofiel wordt hierin beschreven, alsmede de normen en kwaliteitsklassen volgens de zwemwaterrichtlijn. Hoofdstuk 2 Aanpak Hoofdstuk 3 Gebiedsbeschrijving Hierin wordt de zwemlocatie meer in detail beschreven op basis van de in de handreiking genoemde stappen locatiebeschrijving, gebiedsbeschrijving en veldbezoek. Hydromorfologie en ecologie. Deze paragraaf omvat de benodigde informatie over stromingen, peilen, flora en fauna (veldbezoek, hydromorfologie, gebiedsbeschrijving). Begrenzing. Het protocol Noordzee uit het rapport KRW en oppervlaktewater: Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water (DHV, 2005) is gebruikt om de begrenzing van een zwemzone voor te stellen. Bij de actualisatie in is de zwemzone aangepast met gebruikmaking van het rapport Optimalisatie van zwemzones Noordzee (Royal HaskoningDHV, 2012). Gezondheidsrisico s. In deze paragraaf wordt beschreven of er meldingen van gezondheidsklachten zijn geweest. Hoofdstuk 4 Analyse van historische data Analyse historische data. De microbiologische data van de zwemwaterbemonsteringen van de laatste vier jaar vormen de basis voor de analyse van de historische waterkwaliteit. Conform de Europese Zwemwaterrichtlijn zijn de parameters intestinale enterococcen en Escherichia coli geanalyseerd. Een nadere analyse wordt alleen uitgevoerd wanneer er sprake is geweest van een beoordeling in de klasse slecht of aanvaardbaar, of wanneer er een overschrijding is van de signaalwaarden. In een nadere analyse wordt gekeken naar: de invloed van weersomstandigheden, bijvoorbeeld indien overschrijdingen of verhogingen altijd optreden na hevige neerslag; een relatie met bepaalde bronnen, bijvoorbeeld wanneer alleen hoge waarden gevonden worden bij een hoge recreatiedruk; de relatie met een bepaalde periode in het jaar waarop verhogingen plaatsvinden; verhogingen kunnen van jaar tot jaar plaatsvinden op verschillende tijdstippen, maar ze kunnen ook altijd in dezelfde periode plaatsvinden. Hoofdstuk 5 Potentiële bronnen van bacteriële verontreiniging Potentiële bronnen van verontreiniging. Op basis van het veldbezoek, de analyse van de historische data, de gegevens van de waterkwaliteitsbeheerder en de plattegronden is een lijst van alle potentiële verontreinigingsbronnen en -routes voor fecale verontreiniging opgesteld. Alle potentiële bronnen en routes zijn op deze lijst gezet ook al lijken ze niet van belang. Soms blijkt dat juist een bron die vooraf niet als relevant werd beschouwd toch verhoogde waarden veroorzaakt óf dat door samenloop van omstandigheden meerdere bronnen samen verantwoordelijk zijn voor verhoogde waarden. Elke bron kan dan meetellen. 5

7 Hoofdstuk 6 Bronnenanalyse Indien de waterkwaliteit over de jaren niet als uitstekend of goed te beoordelen is, of wanneer er overschrijdingen zijn van de signaalwaarden, zijn de potentiële verontreinigingsbronnen nader geanalyseerd met behulp van het eenvoudige spreadsheetmodel ZWEMPROF. Hiermee wordt geschat in hoeverre een bepaalde bron of bronnen een bijdrage leveren aan fecale verontreiniging van het betreffende water. Het model geeft als resultaat aan of er a) geen invloed, b) geringe invloed, c) wezenlijke invloed of d) grote invloed is van belangrijke fecale verontreinigingen. Bij een uitstekende of goede beoordeling van de zwemwaterkwaliteit zijn de conclusies uit de ZWEMPROF-modellering van de vorige versie van dit zwemwaterprofiel vermeld. Dit is het geval voor Bergen aan Zee. Hoofdstuk 7 Evaluatie en conclusies Analyse en evaluatie van gegevens. Alle gegevens die afkomstig zijn uit de voorgaande stappen zijn naast elkaar gelegd en bekeken. Hierbij is vooral onderzocht welke potentiële bronnen die uit de analyse van de data van de waterkwaliteitsbeheerders, het veldbezoek en de plattegronden volgen, relevant zijn voor de zwemwaterkwaliteit op de locatie en zijn de resultaten van de spreadsheet modellering (ZWEMPROF) gebruikt. Daarnaast is een soort rangschikking van belangrijke bronnen gemaakt. Op deze manier is duidelijk waar de mogelijke knelpunten zitten en waar eventueel maatregelen genomen zouden moeten worden. Conclusies. De belangrijkste bevindingen en de (mogelijke) consequenties hiervan zijn op een rij gezet. Hoofdstuk 8 Aanbevelingen voor maatregelen Maatregelen en bevindingen. Indien er geen problemen zijn geconstateerd, bestaat er in beginsel weinig aanleiding om maatregelen te nemen. Indien er wel relevante verontreinigingsbronnen zijn gevonden of indien er onduidelijkheid is over de betrouwbaarheid van (enkele) resultaten, wordt in deze paragraaf een doorkijk gegeven naar mogelijke maatregelen. Eventueel worden preventieve maatregelen genoemd om de huidige goede situatie in stand te houden. 6

8 3 GEBIEDSBESCHRIJVING BERGEN AAN ZEE 3.1 Algemeen De zwemwaterlocatie Bergen aan Zee is het zandstrand langs de Noordzee bij de gelijknamige plaats. Bergen aan Zee is een klein dorp met een sterk toeristisch karakter. Het dorp is vrijwel geheel omsloten door de duinen van het Noord-Hollands Duinreservaat. Enkele kilometers ten oosten van de zwemwaterlocatie ligt achter het duinreservaat het dorp Bergen. In de onderstaande afbeelding is Bergen aan Zee en de omgeving weergegeven. In bijlage 1 is een verslag opgenomen van het veldbezoek (augustus 2013) inclusief foto s van de zwemwaterlocatie. Noordzee Bergen Bergen aan zee Noordhollands Duinreservaat Het Woud Figuur 3.1. Overzicht van de omgeving Beheer Gemeente Bergen is verantwoordelijk voor het beheer van het strand en de algemene voorzieningen die op het strand aanwezig zijn. Rijkswaterstaat Zee en Delta is verantwoordelijk voor de waterkwaliteit van het stuk zee bij Bergen aan Zee. Provincie Noord-Holland houdt toezicht op de waterkwaliteit en is verantwoordelijk voor de zwemverboden. Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier is beheerder van waterkwaliteit en waterkwantiteit van het (stedelijk) oppervlaktewater in de gemeente Bergen. In bijlage 2 is een overzicht van de betrokken organisaties en contactpersonen opgenomen. Indeling zwemzone Zwemwaterlocatie Bergen aan Zee omvat zes strandopgangen, zie figuur 3.2. Vier strandopgangen (strandslag 24 t/m 27) liggen ter hoogte van de badplaats Bergen aan Zee, de andere twee liggen in het duingebied ten noorden (strandslag 23) en ten zuiden (strandslag 28) van Bergen aan Zee. De hoofdopgang (strandslag 26) ligt nabij paal 33, hier ligt ook het zeeaquarium. De gemeente heeft het strand ingedeeld in zonnestrand, activiteitenstrand en naaktrecreatiestrand. Het zonnestrand ligt ter hoogte van de hoofdopgang Van der Wijckplein. Het strand ten noorden en ten zuiden ervan is aangewezen als activiteitenstrand. Het naaktrecreatiestrand ligt bij strandslag 23 ten noorden van Bergen aan Zee en loopt door in de zwemwaterlocatie Camperduin. 7

9 Faciliteiten Bij de meeste strandopgangen zijn één of meerdere strandpaviljoens aanwezig in de periode van 1 april tot 1 oktober. Bij de paviljoens zijn toiletten aanwezig die tegen betaling gebruikt kunnen worden door de badgasten. Een aantal paviljoens verhuurt strandhutjes aan particulieren als bergruimte voor hun strandgerei, zie foto C en D. Er zijn ongeveer 350 van dit soort hutjes. Daarnaast kunnen strandgasten windschermen en ligstoelen huren. Bij strandslag 28 in het duingebied ten zuiden van Bergen aan Zee zijn geen voorzieningen aanwezig. Iets ten noorden van de hoofdopgang is de reddingsbrigade. De vrijwilligers van de brigade zijn in het zomerseizoen dagelijks aanwezig en daarbuiten bij mooi (zwem)weer. De reddingsbrigade hangt een rode vlag aan een vlaggenmast als zwemmen wordt afgeraden/ verboden in verband met gevaarlijke situaties. Bij iedere strandopgang zijn informatieborden aanwezig, zie foto A en B. Op de informatieborden is onder andere aangegeven dat honden en paarden in het zomerseizoen alleen toegestaan zijn na uur en voor uur. Er wordt geschat dat in de avondperiode ongeveer 400 honden worden uitgelaten op het strand. Bij de hoofdopgang zijn uitwerpselzakjes aanwezig. Op het strand is een groot aantal afvalcontainers aanwezig, ongeveer 2 containers om de 15 tot 50 m. De gemeente heeft het schoonmaken van het strand tussen de paviljoens en de vuilophaal uitbesteed. Het drukbezochte deel wordt dagelijks schoongemaakt. Tevens vindt aan het begin van het seizoen een grote schoonmaak plaats door het waterschap en heeft de gemeente 2 jutters aangesteld. Tijdens het veldbezoek zag het strand er schoon uit. Sinds 2009 is Bergen aan Zee in bezit van de Blauwe Vlag. Daarnaast heeft Bergen aan Zee een score van 9,2 ontvangen bij de verkiezing van het schoonste strand van Nederland. Dit houdt in dat het strand schoon tot zeer schoon is (weinig zwerfafval aanwezig). Recreatie De bezoekers kunnen op verschillende manieren naar het strand komen. De strandopgangen ter hoogte van Bergen aan Zee zijn goed te bereiken met de auto en de fiets. In het hele dorp zijn ongeveer 900 parkeerplaatsen. Op een goede zomerse dag zijn deze allemaal bezet en wordt de toegangsweg naar het dorp afgesloten met een slagboom door de politie. Bezoekers kunnen dan terecht op de extra parkeerplaatsen. De twee strandopgangen in het duingebied zijn alleen met de fiets bereikbaar. Het is met het oog op de persoonlijke veiligheid niet toegestaan met drijvende voorwerpen, zoals luchtbedden en banden, het water op te gaan. Om dezelfde reden wordt afgeraden bij eb te zwemmen in de zee. Nevenactiviteiten, zoals surfen, zeilen, kanoën, vliegeren, sport en spel in groepsverband en vissen zijn in de zomer alleen toegestaan op de activiteitenstranden. In de winter zijn deze activiteiten overal toegestaan en zijn ook niet-gemotoriseerde voertuigen (zeilwagens, blokarts en sulky's) toegestaan op het activiteitenstrand. Bij Bergen aan Zee wordt gemiddeld 1 keer per maand een evenement georganiseerd. Vooral kunstfestivals vinden regelmatig plaats. Het aantal mensen dat op de evenementen afkomt, zal echter minder zijn (ongeveer driekwart) dan het maximum aantal bezoekers op een extreem warme dag. Scheepvaart In Bergen aan Zee is één watersportvereniging actief die boten en catamarans op het strand heeft liggen (zie foto E en F). De locatie ligt op het activiteitenstrand net ten zuiden van Bergen aan Zee. Dit gedeelte van het strand mag ook door surfers gebruikt worden. Een bord waarschuwt strandgangers hiervoor. Er zijn geen drijflijnen die deze zone in het water aangeven. De bootjes moeten op minimaal 100 m uit de kust blijven. Catamarans kunnen gevaarlijk zijn voor zwemmers omdat deze hoge snelheden bereiken. Op enkele kilometers voor de kust bevindt zich een parkeerplek voor schepen die wachten tot ze de haven van IJmuiden in mogen. Geschat wordt dat hier gemiddeld 5 schepen liggen. 8

10 Bezoekersaantal Het Noordzeestrand van de gemeente Bergen trekt jaarlijks ongeveer 1,1 miljoen bezoekers. Op het strand van Bergen aan Zee komen ongeveer bezoekers per jaar (Jonker en Janssen, 2007). In het zwemseizoen komen (afhankelijk van het weer en de vakanties) over het algemeen enkele honderden à (tien)duizenden bezoekers per dag naar het strand. De meeste bezoekers komen op het zonnestrand ter hoogte van de badplaats, bij de overige opgangen is het rustiger. Waterkwaliteitsbemonstering Vanaf 2013 vindt de monitoring van het zwemwater tijdens het zwemseizoen afhankelijk van de klasse tweewekelijks (klasse slecht/aanvaardbaar) of vierwekelijks (klasse goed/uitstekend) plaats door Rijkswaterstaat. De provincie Noord-Holland is toezichthouder op de zwemwaterkwaliteit van het oppervlaktewater op deze en overige zwemwaterlocaties in de provincie. Informatie over de zwemwaterkwaliteit is te vinden Nabij de hoofdopgang bevindt zich één monsternamepunt waar de bacteriologische en fysisch-chemische zwemwaterkwaliteit wordt gemeten. In figuur 3.2 is dit meetpunt weergegeven. 3.2 Hydromorfologie en ecologie Hydromorfologie Bij Bergen aan Zee zal het water op ongeveer 50 m uit de kust vanaf de laagwaterlijn ongeveer 3 m diep zijn. Door de aanwezigheid van zandbanken varieert de diepte echter. Er zijn geen strekdammen binnen de zwemzone of drijflijnen aanwezig. Het strand is gemiddeld genomen ongeveer 150 m breed. In de directe omgeving van Bergen aan Zee zijn geen duikers, gemalen of sluizen aanwezig. De noordgrens wordt gevormd door de Kerf. Dit is een opening in de duinen waar het zeewater in mag stromen, zonder dat er gevaar bestaat voor overstromingen. De Kerf herbergt hierdoor een uniek stuk natuur. Door verstuiving en duinvorming bij de ingang van de Kerf is de instroom van zeewater tegenwoordig incidenteel. Ecologie De Noordzee is een natuurgebied met vele soorten watervogels, vissen, schelpdieren, krabben, garnalen en wormen. De kustwateren zijn belangrijke kraamkamers voor de gehele Noordzee en het rijkst aan dierenleven. Waarschijnlijk komen bij de onderhavige locatie de soorten voor die algemeen langs de Nederlandse kust voorkomen. Hiertoe behoren de vissoort kleine pieterman en kwallen, die een risico kunnen vormen voor badgasten. De kleine pieterman heeft gifstekels. Het gif van deze vissoort kan heftige pijnen veroorzaken als een zwemmer op de vis trapt. Kwallen schieten bij aanraking zogenaamde netelcellen af, die zorgen voor een sterke irritatie aan de huid. De badgasten worden doorgaans gewaarschuwd als deze soorten zich voor de kust bevinden. Op het strand bij Bergen aan Zee zijn enkele meeuwen en kauwen gezien die op zoek waren naar voedsel. Op de rustigere gedeelten van het strand, buiten de zwemzone, komen grotere groepen meeuwen voor. Er zijn daarnaast ook kleine aantallen scholeksters, plevieren en strandlopers op deze rustige delen. Het aangrenzende duingebied maakt deel uit van de Natura 2000-gebieden 'Schoorlse Duinen' en Noordhollands Duinreservaat. 3.3 Riolering en afvalwaterzuivering Gemeente Bergen is de beheerder van het rioleringsstelsel in de omgeving van de zwemlocatie. Er zijn in de directe omgeving van de zwemlocatie geen riooloverstorten of hemelwateruitlaten aanwezig. De strandpaviljoens van Bergen aan Zee zijn, indien dit mogelijk was, aangesloten op het riool. De paviljoens die niet zijn aangesloten hebben een septic tank. Een septic tank is een bezink- en infiltratievoorziening waarbij het afvalwater in de bodem terechtkomt. Het watersysteem van het zeeaquarium is gesloten, zodat er geen uitwisseling met het zeewater plaatsvindt. 9

11 3.4 Begrenzing De zwemwaterlocatie Bergen aan Zee betreft het Noordzeestrand ter hoogte van Bergen aan Zee. Er zijn geen drijflijnen, strekdammen of palen aanwezig die de zwemzone markeren. De begrenzing van de zwemwaterzone is vastgesteld aan de hand van het rapport KRW en oppervlaktewater, Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water (DHV, 2005). Op basis van het protocol zwemwaterlocaties in de Noordzee is de zwemzone bepaald. In 2013 is de zwemzone aangepast op basis van het rapport Optimalisatie van zwemzones Noordzee (Royal HaskoningDHV, 2012). De zwemzone is aan de noordkant opgerekt tot de Monding De Kerf en sluit aan de zuidkant aan op de zwemzone Egmond aan Zee. De lengte van de zwemzone is ongeveer 5 km. Voorts strekt de zwemzone zich uit tot 50 m uit de laagwaterlijn. In figuur 3.2 is de zwemzone aangegeven. Figuur 3.2. Begrenzing zwemzone en ligging meetpunt 10

12 3.5 Gezondheidsrisico s In de periode vanaf 2010 heeft de provincie Noord-Holland geen negatieve zwemadviezen uitgebracht of zwemverboden ingesteld voor Bergen aan Zee. Ook zijn er geen meldingen geweest van gezondheidsklachten bij mens of dier. Op 30 juni 2011 is een algemene waarschuwing afgegeven voor de stranden van Zandvoort aan Zee t/m Bergen aan Zee in verband met het aanspoelen van ampullen op het strand van Bergen aan Zee. De waarschuwing is na een week weer ingetrokken. Sinds 2009 is Bergen aan Zee in bezit van de Blauwe Vlag. Dit is een internationale onderscheiding die jaarlijks wordt toegekend aan stranden en jachthavens die veilig en schoon zijn. In de praktijk betekent dit dat genomineerden moeten voldoen aan een aantal belangrijke criteria zoals schoon (zwem)water (waaronder fecale bacteriën), goede sanitaire voorzieningen en een hoge mate van veiligheid. De Blauwe Vlag is één jaar geldig: jaarlijks wordt opnieuw aan de hand van controles bekeken of de stranden en jachthavens nog aan de vereisten voldoen. 11

13 kve/100ml kve/100ml 4 ANALYSE VAN HISTORISCHE DATA 4.1 Bacteriële parameters Het zwemwater van Bergen aan Zee valt voor zowel E.coli als intestinale enterococcen in kwaliteitsklasse uitstekend. Dit is hetzelfde als in de jaren Tabel 4.1 geeft de klassenbeoordeling van het zwemwater, gebaseerd op de normen zoals aangegeven in tabel 1.1. Tabel 4.1. Kwaliteitsklasse bepaling Zwemwaterklasse op basis van Logpercentielen aant. waarn oordeel Intestinale enterococcen 52 Uitstekend Escherichia coli 52 Uitstekend De concentraties van intestinale enterococcen en E.coli in de zwemseizoenen van zijn weergegeven in figuur 4.1 en 4.2. Ook de signaalwaarden (zie paragraaf 1.2) voor intestinale enterococcen (400 kve/100 ml) en voor E.coli (1800 kve/100 ml) zijn in de figuren weergegeven. Er zijn geen overschrijdingen van deze signaalwaarden gemeten in de afgelopen 4 jaar. Intestinale enterococcen Signaalwaarde apr mei jun jul aug sep okt Figuur 4.1. Concentratie intestinale enterococcen van 2010 tot Escherichia coli Signaalwaarde apr mei jun jul aug sep okt

14 kve/100ml apr mei jun jul aug sep okt Escherichia coli Signaalwaarde apr mei jun jul aug sep okt Figuur 4.2. Concentratie E.coli van 2010 tot Historisch data-analyse in relatie tot weersomstandigheden Bergen aan Zee valt in de kwaliteitsklasse uitstekend voor beide indicatororganismen. Tevens zijn er geen overschrijdingen geweest van de signaalwaarden. Er is daarom geen nadere historische dataanalyse uitgevoerd voor Bergen aan Zee. 13

15 5 POTENTIËLE VERONTREINIGINGSBRONNEN EN ROUTES Op basis van de historische data, de gebiedsbeschrijving, gegevens van beheerders, een analyse van de plattegronden, internetbronnen en het veldbezoek kan voor de zwemwaterlocatie Bergen aan Zee een aantal mogelijke bronnen voor verontreiniging worden aangemerkt die de zwemwaterkwaliteit negatief beïnvloeden. Uit de historische data-analyse voor de periode blijkt dat deze bronnen niet zorgen voor overschrijding van de signaalwaarden. Bezoekers. De bezoekers kunnen zelf een bron van besmetting zijn op de zwemlocatie. Op een drukke dag kan beperkte lichaamshygiëne van badgasten en/of het poepen van met name (kleine) kinderen in de zwemzone tot verhoogde concentraties fecale indicatororganismen leiden. Daarnaast kan ook het achterlaten van afval op het strand en in de zwemzone van invloed zijn op de zwemwaterkwaliteit. Op zomerse dagen zullen ongeveer zwemmers per dag van de zwemlocatie gebruik maken. Gemiddeld betreden ongeveer bezoekers per dag het strand. Honden. Honden zijn in het zwemseizoen toegestaan tussen en uur. Gemiddeld komen 75 honden per dag op het strand. Door getijdenwerking komt hondenpoep mogelijk in de zwemwaterzone terecht. Hondenpoep heeft een negatieve invloed op de zwemwaterkwaliteit. Paarden. Paarden zijn in het zwemseizoen toegestaan tussen en uur. Gemiddeld betreedt ongeveer 1 paard per dag het strand. Door getijdenwerking komt paardenpoep mogelijk in de zwemwaterzone terecht. Paardenpoep heeft een negatieve invloed op de zwemwaterkwaliteit. Watervogels. Tijdens het zwemseizoen zijn gemiddeld 50 (water)vogels per dag op de zwemlocatie aanwezig binnen de zwemzone en nog eens 100 buiten de zwemzone. De meeuw is een veel voorkomende watervogel. Op het strand komen daarnaast kraaien en houtduiven voor. Door getijdenwerking komen uitwerpselen mogelijk in de zwemwaterzone terecht. Vogelpoep heeft een negatieve invloed op de zwemwaterkwaliteit. Recreatie- en beroepsvaart. Door onjuist gebruik van chemische toiletten kan de recreatievaart een negatieve invloed op de zwemwaterkwaliteit hebben. Op een rustige dag zijn ongeveer 5 vaartuigen in de buurt van de zwemwaterlocatie aanwezig. Op drukke dagen kunnen dit er wel 25 zijn. Het aantal schepen (beroepsvaart) dat in de nabijheid van de zwemlocatie vaart, varieert van dag tot dag. Op drukke dagen wordt het aantal op 100 schepen geschat. Septic tanks strandwoningen. De strandpaviljoens van Bergen aan Zee zijn, indien dit mogelijk was, aangesloten op het riool. De paviljoens die niet zijn aangesloten hebben een septic tank. Een septic tank (ook wel een bodemlozer) genoemd is een infiltratievoorziening waarbij het afvalwater in de bodem terechtkomt. Door grondwaterstromingen kan verdund afvalwater uit de septic tank in de zwemzone terechtkomen, maar het is onwaarschijnlijk dat dit een grote invloed heeft op de waterkwaliteit. 14

16 6 BRONNENANALYSE ZWEMPROF ZWEMPROF is een spreadsheetmodel waarmee berekend wordt welke effecten verschillende bronnen van verontreiniging op de zwemwaterlocatie kunnen hebben. In het spreadsheet worden de potentiële bronnen voor fecale bacteriën ingevuld die op de locatie aanwezig zijn, evenals de grootte ervan en de afstand ervan tot de zwemzone. Daarnaast worden de dimensies van het watersysteem ingevuld. Het model berekent voor elk van de bronnen of er een significant negatieve invloed van uit kan gaan op de zwemwaterkwaliteit in de zwemzone. Hierbij geldt hoe groter de bron, hoe meer invloed, en ook hoe dichterbij een bron, hoe meer invloed. Bronnenanalyse met behulp van ZWEMPROF wordt alleen uitgevoerd wanneer er sprake is van een beoordeling in de klasse slecht of aanvaardbaar, of wanneer de signaalwaarde wordt overschreden (zie paragraaf 1.2). Voor Bergen aan Zee is dit niet het geval. Daarom is de conclusie uit het zwemwaterprofiel van 2008 overgenomen. Deze luidt: Uit de berekeningen is naar voren gekomen dat de potentiële bronnen geen invloed hebben op de zwemwaterkwaliteit. 7 EVALUATIE EN CONCLUSIES 7.1 Zwemwaterkwaliteit De zwemwaterkwaliteit van Bergen aan Zee wordt beoordeeld als uitstekend voor wat de intestinale enterococcen concentraties betreft en tevens als uitstekend voor wat de E.coli concentraties betreft. In de periode van 2003 tot 2013 heeft de provincie Noord-Holland geen negatieve zwemadviezen uitgebracht of zwemverboden ingesteld voor Bergen aan Zee. 7.2 Bronnenanalyse Er zijn diverse verontreinigingsbronnen die de zwemwaterkwaliteit negatief kunnen beïnvloeden. Uit de historische data-analyse voor de periode blijkt dat deze bronnen niet zorgen voor overschrijding van de signaalwaarden. 8 AANBEVELINGEN VOOR MAATREGELEN Aangezien de zwemwaterkwaliteit uitstekend is, zijn er geen maatregelen nodig om de zwemwaterkwaliteit te verbeteren. Om te voorkomen dat potentiële bronnen in de toekomst wellicht tot problemen leiden, is het wel belangrijk om de bronnen voor bacteriologische parameters klein te houden. Aanbevolen wordt het honden- en paardenverbod te handhaven. 15

17 9 LITERATUUR DHV, KRW en oppervlaktewater, Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water. In opdracht van het Ministerie van Verkeer & Waterstaat, Rijkswaterstaat, RIZA. Europese Unie, Richtlijn 2006/7/EG van het Europees Parlement en de Raad van 15 februari 2006 betreffende het beheer van de zwemwaterkwaliteit en tot intrekking van Richtlijn 76/160/EEG. Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Rijkswaterstaat, Handreiking bij het opstellen van een zwemwaterprofiel. RIZA-Grontmij Rijkswaterstaat Noordzee ( ). Emissiebeheersplan. Rijkswaterstaat Noordzee (2002). Van signalering tot samenwerking. Royal HaskoningDHV, 2012 Optimalisatie van zwemzones Noordzee; Mogelijkheden om bestaande meetpunten voor zwemwaterkwaliteit breder te benutten In opdracht van het Ministerie van Verkeer & Waterstaat, Rijkswaterstaat Waterdienst Websites

18 BIJLAGE 1 Verslag veldbezoek Locatie: Bergen aan Zee Datum: 23-aug-13 Wie gesproken?: Willem Taal (Strandcoördinator) en Edwin de Waard (beleidsmedewerker RO en kustveiligheid) bij Gemeente Bergen-NH Weer: Zomerweer 25 C, zonnig met hoge sluierbewolking Foto's: Diverse foto's (onderaan verslag) Checklist bronnen Feces aanwezig op strand Ja, 1 keer hondenpoep. Huisdieren: Honden of paarden op strand Vogels op in zwemzone en op het strand Rioolwaterzuiveringen (kaart) Op de zonnestranden zijn honden en paarden in de zomer (mei t/m sept) niet toegestaan tussen en uur. Daarbuiten zijn ze wel toegestaan. De huidige regels zijn 3 jaar geleden opgesteld en worden goed gehandhaafd. Weinig vogels op de zonnestranden: een paar meeuwen en kraaiachtigen. Op de rustigere delen van het strand komen diverse steltlopers voor. Geen Riooloverstorten (kaart) Geen Ongezuiverde lozingen Drijvend vuil De strandpaviljoens zijn waar mogelijk aangesloten op de riolering. De paviljoens die niet aangesloten zijn lozen middels een septic tank. Het zeeaquarium heeft een gesloten watersysteem, zodat er geen uitwisseling met het zeewater plaatsvindt. Geen Industrie in omgeving (kaart) Geen Watersysteem en bodem Waterdiepte Aflopend naar zee Doorzicht Maximaal 0,5 m Geur Geen bijzonderheden Schuim Geen (alleen branding) Drijflagen Geen Voorzieningen in en bij zwemzone Toiletten Bij de strandpaviljoens. Vrij toegankelijk tegen betaling. Afvoer naar riolering of septic tank.

19 Douches Strandtent/paviljoen Informatieborden (foto) Vuilnisbakken Speeltoestellen in/bij het water Geen, de gemeente gaat volgend jaar een proefproject starten met openbare douches op het strand. Diverse strandpaviljoens geconcentreerd bij de strandopgangen. Actueel, zie foto A. Tevens bord met resultaten zwemwaterkwaliteit, zie foto B. Twee containers per ca. 15 tot 50 m op de drukke delen, daarbuiten met grotere tussenafstanden. Frequentie van legen varieert afhankelijk van bezoekersdrukte van minimaal één keer per week tot meerdere malen per dag. Geen Aanlegsteigers of ankerplaats Beheer Beheer strand Controle en schoonmaken strand Openstelling plas Aantal bezoekers/badgasten (jaarlijks/dagelijks ) Toezicht Inrichting Ingrepen in het gebied de afgelopen jaren Toekomstige plannen inrichting Geen aanlegsteigers, op het activiteitenstrand is een botenvereniging (botenverhuur) actief. Afhankelijk van de bezoekersdrukte wordt het zonnestrand minimaal één keer per week of vaker geëgaliseerd. Goede controle op het strand. Voor de zomerperiode wordt een extra handhaver voor het strand ingezet. Sinds 2013 in bezit van Blauwe Vlag. Afgelopen jaren 3 (schoon) à 4 sterren (zeer schoon) gescoord bij verkiezing Schoonste Strand van Nederland. Gemiddeld: paar 100 Op een topdag: enkele en De reddingbrigade heeft een hoofdpost bij Bergen aan Zee, zie foto G. In de zomer (1 juni t/m 15 september) dagelijks toezicht, buiten het seizoen alleen bij mooi (zwem)weer. Geen Geen Nevengebruik/activiteiten Nevengebruik Activiteiten in het zwemseizoen Activiteiten buiten het zwemseizoen In de zomer zijn nevenactiviteiten alleen toegestaan op de activiteitenstranden, bijvoorbeeld surfen, zeilen, kanoën, vliegeren, sport en spel in groepsverband en vissen. In de winter zijn deze activiteiten overal toegestaan en zijn ook niet-gemotoriseerde voertuigen (zeilwagens, blokarts en sulky's) toegestaan op het activiteitenstrand. Diverse evenementen, zoals de wandelzesdaagse en Jazz & Sail. Diverse evenementen.

20 Foto s genomen tijdens veldbezoek 2013 A B C D E F G H

21 BIJLAGE 2 Betrokken organisaties Terreinbeheerder Gemeente Bergen Dhr. W. Taal Telefoon: / w.taal@bergen-nh.nl Waterbeheerder locatie Rijkswaterstaat Zee en Delta Mevr. Q. Duivestein Lange Kleiweg GK Rijswijk Telefoon: quinty.duivestein@rws.nl Waterbeheerder achterliggend gebied Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier De heer Gert van Ee Postbus ZK Edam Telefoon: g.vanee@hhnk.nl Rioleringsbeheerder Gemeente Bergen Dhr. K. Aardenburg Telefoon: / k.aardenburg@bergen-nh.nl Provincie Provincie Noord-Holland Corine van den Berg en Rowena Kuijper Postbus DA Haarlem Telefoon: bergc@noord-holland.nl / kuijperr@noord-holland.nl