ZWEMWATERPROFIEL AAKVLAAI, BADSTRAND

Transcriptie

1 ZWEMWATERPROFIEL AAKVLAAI, BADSTRAND Rijkswaterstaat Zuid-Holland November 2008, aanvullingen december 2009

2 Colofon Uitgegeven door: Verantwoordelijke Dienst: Uitgevoerd door: Opmaak: Rijkswaterstaat Waterdienst Rijkswaterstaat Zuid-Holland Grontmij - DHV Inez Sondag / Monique van Veen / Imke Leenen / Martin de Haan Grontmij / DHV Datum: November 2008, aanvullingen december 2009 Status: Eindrapportage 1

3 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING ZWEMWATERPROFIEL Zwemwaterprofiel Kwaliteitklassen en normen Routekaart zwemwaterprofiel Cyanobacteriën AANPAK GEBIEDSBESCHRIJVING AAKVLAAI, BADSTRAND Algemeen... 8 Hydromorfologie en ecologie Riolering en afvalwaterzuivering Begrenzing Gezondheidsrisico s Blauwalgen ANALYSE VAN HISTORISCHE DATA POTENTIËLE VERONTREINIGINGSBRONNEN EN ROUTES RICHTGETALLEN (ZWEMPROF) EVALUATIE EN CONCLUSIES AANBEVELINGEN EN MAATREGELEN LITERATUUR...25 BIJLAGE 1 BIJLAGE 2 BIJLAGE 3 BIJLAGE 4 Verslag veldbezoek Betrokken Organisaties Protocol voor begrenzing van zwemwater Invulblad ZWEMPROF 2

4 1 INLEIDING ZWEMWATERPROFIEL De nieuwe Europese Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EG) is begin 2006 vastgesteld. Het doel van deze richtlijn is het beschermen van de gezondheid van zwemmers in oppervlaktewateren. In de nieuwe richtlijn worden bepalingen neergelegd met betrekking tot de monitoring en de indeling van de zwemwaterkwaliteit in kwaliteitsklassen (uitstekend, goed, aanvaardbaar en slecht) alsmede de verstrekking van informatie daarover aan het publiek en de Europese Commissie. Een pro-actief beheer van de zwemwaterkwaliteit wordt voorgeschreven, risico s moeten in kaart worden gebracht in een zwemwaterprofiel en maatregelen moeten worden uitgevoerd om minimaal een aanvaardbare kwaliteit te kunnen bereiken en blootstelling van zwemmers aan verontreiniging te voorkomen. 1.1 Zwemwaterprofiel Van iedere zwemwaterlocatie zal moeten worden ingeschat welke emissiebronnen via welke verspreidingsroutes de zwemwaterkwaliteit negatief beïnvloeden. Hierbij spelen de locatiespecifieke eigenschappen van het zwemwater een belangrijke rol. Alle bevindingen komen samen in een zwemwaterprofiel van de desbetreffende zwemwaterlocatie. Het opstellen van een zwemwaterprofiel is ook een verplichting volgens de nieuwe zwemwaterrichtlijn. Op basis hiervan kan de beheerder maatregelen nemen om het risico op besmetting van de zwemmer (verder) te reduceren. Op het ogenblik wordt hoofdzakelijk op basis van expert judgement geredeneerd. Het zwemwaterprofiel, eventueel aangevuld met een aantal extra metingen, maakt het mogelijk om eventuele beheersmaatregelen beter te onderbouwen. Financiële middelen worden hierdoor effectiever ingezet. Tevens kan het zwemwaterprofiel ingezet worden voor communicatie over de kwaliteit van de zwemwater(locatie) en de genomen beheersmaatregelen naar de maatschappij/burger. Een zwemwaterprofiel is in eerste instantie bedoeld om inzicht te verkrijgen in de fecale verontreinigingsbronnen en routes en richt zich op de indicatoren voor fecale verontreinigingen (Escherichia coli en intestinale enterococcen). In deze zwemwaterprofielen worden echter ook overige gezondheidsrisico s meegenomen, zoals blauwalgen, zwemmersjeuk en botulisme. 1.2 Kwaliteitklassen en normen In de nieuwe Europese zwemwaterrichtlijn wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende kwaliteitsklassen. De indeling èn de normen hierbij is weergegeven in tabel 1.1. Tabel 1.1 Parameter Normen voor de verschillende kwaliteitsklassen voor zoet binnenwater wat betreft intestinale enterococcen en Escherichia coli Goede kwaliteit * Uitstekende kwaliteit Intestinale enterococcen (kve/100 ml) Escherichia coli (kve/100 ml) * gebaseerd op een 95-percentiel ** gebaseerd op een 90-percentiel Aanvaardbare kwaliteit ** Referentiemethoden voor de analyse ISO of ISO ISO of ISO Als een fecale verontreiniging via oppervlaktewater naar een zwemwater wordt getransporteerd treedt verdunning op. De locatiespecifieke eigenschappen van het ontvangende zwemwater zijn van belang bij een beoordeling van de invloed van diverse routes op de bacteriologische kwaliteit van het zwemwater. Een belangrijke onderverdeling hierin is de verdeling tussen geïsoleerd of doorstroomd zwemwater. 3

5 1.3 Routekaart zwemwaterprofiel Rijkswaterstaat Waterdienst heeft een aantal pilot-onderzoeken laten uitvoeren en is gekomen tot een algemeen protocol voor het opstellen van een zwemwaterprofiel. Dit heeft geleid tot een routekaart (zie figuur 1.1) welke voor het opstellen van de zwemwaterprofielen gebruikt is. Deze aanpak volgens de routekaart resulteert in een algemeen beeld van de zwemwaterlocatie, zijn omgeving en de mogelijke bronnen, met een indicatie van de grootte van bijdrage van deze bronnen op de waterkwaliteit in de zwemlocatie. Beschrijving gebied/hydromorfologie Veldbezoek Historische waterkwaliteit Lijst: bronnen routes Meetprogramma Richtgetallen Analyseren Evalueren Zwemwater profiel Evalueren? Actieprogramma Figuur 1.1 Algemene routekaart om te komen tot een zwemwaterprofiel Rijkswaterstaat Waterdienst heeft Grontmij en DHV gevraagd zwemwaterprofielen op te stellen voor 186 zwemlocaties met gebruikmaking van de Handreiking voor het opstellen van een zwemwaterprofiel (Grontmij, RWS-RIZA, 2005). 1.4 Cyanobacteriën Algemeen De Europese Zwemwaterrichtlijn vraagt behalve om aandacht voor de bacteriële verontreiniging ook nadrukkelijk aandacht voor de risico s van cyanobacteriën (blauwalgen). Ter ondersteuning bij het opstellen van het blauwalgdeel van een Zwemwaterprofiel is de Handreiking Blauwalgen in het zwemwaterprofiel, (DHV, 2007) gebruikt. De hierin voorgeschreven aanpak vindt plaats op basis van het stappenplan zoals weergegeven in figuur 1.2. Het aantal stappen is afhankelijk van de hoeveelheid beschikbare informatie en het oordeel over de kans op toxische bloei. Voor locaties die nooit problemen kennen met blauwalgen is het profiel eenvoudig. Voor locaties waar een aanzienlijke kans bestaat op een toxische bloei, is het profiel uitgebreider. 4

6 Basale beschrijving Analyse toestandsvariabelen Aanwezigheidscheck gegevens cyanobacteriën Is informatie voldoende? ja nee Toestandsvariabelen alarmerend en/of onvoldoende? ja nee Inschatting kans op cyanobacteriën Cyanobacterie analyse Nadere beschrijving Inzicht in oorzaken ja Is er een aanzienlijke kans op toxische bloei in komende vijf jaar? nee geen verdere actie Maatregelen - informatie naar publiek - maatregelen ter vermindering van de kans op toxische bloei en drijflagen Figuur 1.2 Monitoring Stappenplan uit de Handreiking Blauwalgen in het Zwemwaterprofiel Uit het stappenplan blijkt dat er voor elk zwemwater een basale beschrijving van het systeem gegeven wordt. Vervolgens dient er een historisch databestand te worden aangemaakt. Zo n historisch databestand is noodzakelijk om een beoordeling te kunnen geven over de mogelijke proliferatie van toxische blauwalgen in de komende jaren. Een gedegen beoordeling kan alleen plaats vinden als er voldoende informatie beschikbaar is. Daarom is een stap ingebouwd waarin dit wordt beoordeeld. Bij onvoldoende beschikbare informatie kan op basis van de analyse van toestandsvariabelen een inschatting worden gemaakt van eventuele blauwalgbloeien in het verleden. Als uit deze analyse blijkt dat mogelijk dominantie van blauwalgen is opgetreden, dan dient een passende monitoring te worden uitgevoerd in het komende seizoen. Indien er voldoende informatie verzameld is volgt de uiteindelijke beoordeling. Het blauwalgdeel van het Zwemwaterprofiel is gereed als de beoordeling luidt dat er geen aanzienlijke kans op een toxische bloei is in de komende vijf jaar. Dit oordeel en de onderbouwing maken deel uit van het Zwemwaterprofiel. Wanneer echter op basis van de historische data-analyse blijkt de kans op een toxische bloei in de komende vijf jaar wel aanzienlijk is, dan dient een nadere beschrijving van het systeem te worden gemaakt. Een nadere beschrijving van het systeem waarin de zwemlocatie zich bevindt, heeft tot doel inzicht te geven in de mogelijke werking van het systeem met betrekking tot het ontstaan van toxische bloei van blauwalgen. Dit betekent dat de achterliggende oorzaken/factoren worden beschreven die mogelijk leiden tot de bloei van toxische blauwalgen. De nadere beschrijving maakt het mogelijk een oordeel te vormen over de meest effectieve maatregelen om de kans op bloei van blauwalgen te doen afnemen. 5

7 2 AANPAK Voor het opstellen van het zwemwaterprofiel zijn, aan de hand van de Handreiking voor het opstellen van Zwemwaterprofiel, alle stappen doorlopen. Hieronder is aangegeven in welke onderwerpen deze stappen terugkomen en waar in de rapportage deze zijn terug te vinden. De gepresenteerde aanpak kan dan ook worden gezien als leeswijzer. Hoofdstuk 1 Inleiding De achtergrond voor het opstellen van een zwemwaterprofiel en een blauwalgenrapportage worden hierin beschreven, alsmede de normen en kwaliteitsklassen volgens de nieuwe zwemwaterrichtlijn. Hoofdstuk 2 Aanpak Hoofdstuk 3 Gebiedsbeschrijving Hierin wordt de zwemlocatie meer in detail beschreven op basis van de in de handreiking genoemde stappen locatiebeschrijving, gebiedsbeschrijving en veldbezoek. Hydromorfologie en ecologie. Deze paragraaf omvat de benodigde informatie over stromingen, peilen, flora en fauna (veldbezoek, hydromorfologie, gebiedsbeschrijving). Begrenzing. Het protocol binnenwater uit het rapport KRW en oppervlaktewater: Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water (DHV, 2005) is gebruikt om de begrenzing van een zwemzone voor te stellen. Gezondheidsrisico s. In deze paragraaf wordt gemeld of er meldingen van gezondheidsklachten (zwemmersjeuk, botulisme, enz) zijn geweest op deze locatie en/of bloeien van blauwalgen. Blauwalgen. Hierin wordt beschikbare informatie over de aanwezigheid van blauwalgen op een rij gezet. Op grond van veldwaarnemingen en metingen wordt de kans op blauwalgenoverlast in de toekomst beoordeeld. Hoofdstuk 4 Historische data Analyse historische data. De microbiologische data van de zwemwaterbemonsteringen van de laatste drie tot vijf jaar vormen de basis voor de analyse van de historische waterkwaliteit. Deze historische databestanden worden gebruikt om te zien of er een bepaalde trend zichtbaar is die wijst op: invloed van weersomstandigheden, bijvoorbeeld indien overschrijdingen of verhogingen altijd optreden na hevige neerslag; een relatie met bepaalde bronnen, bijvoorbeeld wanneer alleen hoge waarden gevonden worden bij een hoge recreatiedruk; de relatie met een bepaalde periode in het jaar waarop verhogingen plaatsvinden; verhogingen kunnen van jaar tot jaar plaatsvinden op verschillende tijdstippen, maar ze kunnen ook altijd in dezelfde periode plaatsvinden. De historische databestanden zijn deels gebaseerd op de huidige zwemwaterrichtlijn en bevatten dus de daarin opgenomen indicatoren van fecale verontreinigingen (thermotolerante bacteriën van de coligroep en fecale streptococcen). Totaal bacteriën van de coligroep zijn niet meegenomen in deze analyse, omdat deze parameters geen duidelijke relatie heeft met fecale besmetting. De parameters behorende bij de nieuwe zwemwaterrichtlijn, intestinale enterococcen en Escherichia coli, zijn wanneer deze beschikbaar zijn eveneens geanalyseerd. Hoofdstuk 5 Potentiële bronnen van bacteriële verontreiniging Potentiële bronnen van verontreiniging. Op basis van het veldbezoek, de analyse van de historische data, de gegevens van de waterkwaliteitsbeheerder en de plattegronden is een lijst van alle potentiële verontreinigingsbronnen en routes voor fecale verontreiniging opgesteld. Alle potentiële bronnen en routes zijn op deze lijst gezet ook al lijken ze niet van belang. Soms blijkt dat juist een bron die vooraf niet als relevant werd beschouwd toch verhoogde waarden veroorzaakt óf dat door samenloop van omstandigheden 6

8 meerdere bronnen samen verantwoordelijk zijn voor verhoogde waarden. Elke bron kan dan meetellen. Hoofdstuk 6 ZWEMPROF Invullen richtgetallen. Na inventarisatie van bronnen en routes is met behulp van een eenvoudig spreadsheetmodel (ZWEMPROF) geschat in hoeverre een bepaalde bron of bronnen een bijdrage leveren aan fecale verontreiniging van het betreffende water. Het model geeft als resultaat aan of er a) geen invloed, b) geringe invloed, c) wezenlijke invloed of d) grote invloed is van belangrijke fecale verontreinigingen. Hoofdstuk 7 Evaluatie en conclusies Analyse en evaluatie van gegevens. Alle gegevens die afkomstig zijn uit de voorgaande stappen zijn naast elkaar gelegd en bekeken. Hierbij is vooral onderzocht welke potentiële bronnen die uit de analyse van de data van de waterkwaliteitsbeheerders, het veldbezoek en de plattegronden volgen, relevant zijn voor de zwemwaterkwaliteit op de locatie en zijn de resultaten van de spreadsheet modellering (ZWEMPROF) gebruikt. Daarnaast is een soort rangschikking van belangrijke bronnen gemaakt. Op deze manier is duidelijk waar de mogelijke knelpunten zitten en waar eventueel maatregelen genomen zouden moeten worden. Conclusies. De belangrijkste bevindingen en de (mogelijke) consequenties hiervan zijn op een rij gezet. Hoofdstuk 8 Aanbevelingen en maatregelen Maatregelen en bevindingen. Indien er geen problemen zijn geconstateerd bestaat er in beginsel weinig aanleiding om maatregelen te nemen. Indien er wel relevante verontreinigingsbronnen zijn gevonden of indien er onduidelijkheid is over de betrouwbaarheid van (enkele) resultaten, wordt in deze paragraaf een doorkijk gegeven naar mogelijke maatregelen. 7

9 3 GEBIEDSBESCHRIJVING AAKVLAAI, BADSTRAND 3.1 Algemeen De Aakvlaai is een 150 hectare groot watersportgebied aan de zuidoostkant van de Biesbosch. Het is ingericht met diverse eilandjes en kreken daartussen. In 1999 is dit gebied aangelegd voor de recreatievaart ter compensatie voor het afsluiten van vaargebieden in de natuurkernen van de Biesbosch. De Aakvlaai was voor die tijd een polder. Naast de recreatiefunctie heeft het gebied een functie in het waterbeheer. Het speelt een belangrijke rol bij het opvangen van hoogwaterafvoeren van de Maas, die ten zuiden van het gebied stroomt. Een overzicht van de Aakvlaai en de omgeving is weergegeven in figuur 3.1. In Aakvlaai zijn meerdere standjes gelegen. De stranden zijn genummerd om aan te geven over welk deel van de Aakvlaai gesproken wordt. Figuur 3.1 Overzicht van de omgeving De Biesbosch, die ten noordwesten van het watersportgebied ligt, is een beschermd natuurgebied en heeft een belangrijke functie voor vogels. Hieronder bevinden zich verschillende soorten watervogels, zoals ganzen en aalscholvers. Gezien de ligging van het recreatiegebied zijn de vogels die in de Biesbosch voorkomen, eveneens te verwachten in het recreatiegebied. In de omgeving van de Aakvlaai ligt tevens de Amercentrale, een op kolen gestookte elektriciteitscentrale. Vanuit de nabij gelegen jachthaven Vissershang, aan de noordwestkant van het gebied, heeft men zowel over water als over land vrije toegang tot het gebied. De diepte in de kunstmatige kreken is ongeveer 2,5 meter. Op de diverse eilandjes zijn aanlegplaatsen voor boten. Er zijn vier zwemstrandjes. Op elk van de vier strandjes in de Aakvlaai staat een informatiebord van de provincie Noord-Brabant. Drie van de vier zwemstranden liggen op de eilandjes in het recreatiegebied en deze zijn daarom alleen met een boot te bereiken. Strandje 1 is tevens te bereiken via een weg die om het gebied heen ligt. De stranden bestaan hoofdzakelijk uit zand, met daaronder een sliblaag, de 8

10 overgang van oever naar het water verloopt geleidelijk. In het zand kan je gedeeltelijk wegzakken (zie verslag veldbezoek). De stranden worden begrensd door ligweiden met bosjes wilgen, elzen, rietgras en brandnetels (zie figuur 3.2). De stranden zijn ongeveer 20 tot 30 m breed en 80 tot 120 m lang en hebben een komvormig uiterlijk. Figuur 3.2 Voorbeeld van strandje in de Aakvlaai (strandje 2) Bij de strandjes 1 en 2 zijn speciale aanlegsteigers voor de recreatievaart geplaatst. Er zijn ook aan de achterkanten van diverse eilandjes aanlegsteigers. Overnachten is toegestaan maar dat mag alleen aan boord van een boot. Boten worden ook op het strand gelegd (zie foto I veldbezoek). De maximale vaarsnelheid is zes kilometer per uur. Beheer De Aakvlaai ligt in de gemeente Werkendam. Deze gemeente is gelegen in de provincie Noord- Brabant. Geertruidenberg, Raamsdonksveer en Hank zijn plaatsen die in de omgeving van de Aakvlaai liggen. Geertruidenberg en Raamsdonksveer liggen ten zuiden van het gebied, aan de andere kant van de Maas, en Hank ligt ten noordoosten van het gebied. Rijkswaterstaat Zuid-Holland heeft de verantwoordelijkheid voor de waterkwantiteit en kwaliteit op deze locatie. De provincie Noord-Brabant is toezichthouder op de waterkwaliteit en is verantwoordelijk voor de zwemwaterverboden. De locatie wordt beheerd door Staatsbosbeheer. De ligweiden en stranden worden door Staatsbosbeheer zes keer per jaar onderhouden. Dit beheer bestaat uit maaien van de ligweiden en het omharken van de stranden. Het is toegestaan in de Aakvlaai te vissen. De visrechten zijn in handen van de Federatie Zuidwest Nederland (opgave Staatsbosbeheer). Er wordt gevist op de meest voorkomende witsoorten. Faciliteiten De faciliteiten zijn op deze zwemwaterlocatie beperkt. Sanitaire voorzieningen, drijflijnen en speeltoestellen zijn niet aanwezig. De jachthaven Vissershang, die naast het gebied ligt, heeft een horecagelegenheid. Naast deze jachthaven zijn ruime parkeermogelijkheden. Er zijn geen prullenbakken aanwezig. Aanwezigheid van vuilwaterinzamelingsstation voor boten ontbreekt. 9

11 Op elk van de vier stranden zijn informatieborden van de Provincie geplaatst. Er is geen toezicht op de zwemmers. Bezoekersaantal Er zijn gegevens voorhanden over bezoekersaantallen. Volgens Staatsbosbeheer komen er gemiddeld op de zwemlocatie 200 bezoekers en maximaal 400 personen per dag. De jachthaven Vissershang heeft ongeveer 500 ligplaatsen. Honden zijn in het recreatiegebied toegestaan en tijdens het veldbezoek werden ook honden in het water waargenomen. Op de locatie worden gemiddeld acht honden per week in het water gezien en soms paarden. Paarden worden alleen strandje 1 gesignaleerd (bron: bezoekster van het strand en Staatsbosbeheer). Het aantal de Aakvlaai bezoekende boten kan oplopen tot 175 per dag (schatting Rijkswaterstaat). Waterkwaliteitsbemonstering Het zwemwater van Aakvlaai, badstrand wordt tijdens het zwemseizoen minimaal eens per veertien dagen gecontroleerd door Rijkswaterstaat Zuid-Holland, op de zwemlocatie die over land bereikbaar is. Gedurende het hele jaar worden blauwalgen geschouwd. Screeningen van blauwalgen vinden incidenteel plaats, als de monsternemer blauwalgen waarneemt. Op de meetlocatie wordt aan de hand van algemene fysisch-chemische en bacteriologische parameters de kwaliteit van het zwemwater vastgesteld. Dichtheden van blauwalgen worden in het laboratorium bepaald. Bij de zwemlocatie bevindt zich bij strand 1 één monsternamepunt waar onder meer de bacteriologische en fysisch-chemische zwemwaterkwaliteit gemeten wordt (geur, vuil, olie, schuim, kleur, watertemperatuur, ph, zuurstofgehalte en percentage, doorzicht, totaal coli, thermotolerante coli, fecale streptococcen, Escherichia coli, intestinale enterococcen, bezoekersaantal, geleidbaarheid, neerslag, bewolking, windsnelheid en richting, golfhoogte, luchtdruk, luchttemperatuur, waterdiepte). Dichtheden van blauwalgen worden in het laboratorium bepaald. In figuur 3.3 is het monsternamepunt ( x y) met een rode stip ingetekend, op basis van de door RWS (Waterdienst) aangeleverde coördinaten en aangepast na het veldbezoek op aanwijzing van de monsternemer. Ondanks dat op vier plaatsen gezwommen wordt, wordt er maar op één plaats bemonsterd. De kwaliteit van het zwemwater wordt bekend gemaakt via de zwemwatersite van de provincie ( Daarnaast kunnen recreanten de zwemwatertelefoon of de informatielijn van Rijkswaterstaat ( ) bellen voor informatie over de kwaliteitstoestand van zwemwateren. 3.2 Hydromorfologie en ecologie Hydromorfologie De Aakvlaai staat via de Biesbosch in open verbinding met de Maas. Omdat het recreatiegebied via één doorgang in verbinding staat met de Biesbosch en de Maas, is de doorstroming van het recreatiegebied beperkt. Het doorzicht is tevens beperkt. De waterstanden en de stroomsnelheden in de Rijn-Maasmonding zijn afhankelijk van de afvoeren van de Rijn en de Maas, het direct daarop afgestemde lozingsprogramma bij de Haringvlietsluizen en de getijdenwerking op zee. De invloed van de getijdenwerking is in de gehele Rijn-Maasmonding in meer of mindere mate merkbaar. Door deze factoren fluctueert het waterpeil, evenals de stroomsnelheid, voortdurend. Daardoor is er in het gebied geen sprake van een vast gemiddelde en maximale waterdiepte. Bij het ontwerp van het gebied is uitgegaan van een maximale waterdiepte van 2,8 meter beneden NAP en een gemiddelde waterdiepte van 2,0 meter beneden NAP. Duikers, gemalen, sluizen en andere kunstwerken lijken op basis van kaartmateriaal niet aanwezig in de Aakvlaai. 10

12 Figuur 3.3 Monsternamepunt in de zwemzone is aangegeven in rood Ecologie De zwemlocatie ligt in het Natura 2000 gebied Biesbosch (zie In een Natura 2000 gebied zijn aangewezen (vogel)soorten en/of habitattypen beschermd, voortvloeiend uit de Vogel- en Habitatrichtlijn. Soorten die binnen dit N2000 gebied beschermd zijn én in de zwemzone of directe omgeving kunnen voorkomen zijn: Zeeprik, Rivierprik, Elft, Fint, Zalm, Bittervoorn, Grote modderkruiper, Kleine modderkruiper, Rivierdonderpad, Bever, Noordse woelmuis, Tonghaarmuts, Fuut, Aalscholver, Lepelaar, Kleine zwaan, Kolgans, Grauwe gans, Brandgans, Smient, Krakeend, Wintertaling, Pijlstaart, Slobeend, Tafeleend, Kuifeend, Nonnetje, Grote zaagbek, Bruine kiekendief, Visarend, Porseleinhoen, Meerkoet, Grutto, IJsvogel, Blauwborst, Snor, Meervleermuis, Roerdomp, Grote zilverreiger, Wilde eend, Zeearend en Rietzanger. De eilandjes in het recreatiegebied zijn begroeid met wilgen en verschillende plantensoorten. Uiteindelijk zal het gebied sterk gaan lijken op de Biesbosch: ruige vloedbossen met riet en ruigtevegetatie. Riet, Kattenstaart, Gele lis, Harig wilgenroosje en verschillende biezensoorten zijn plantensoorten veelvuldig op en langs de eilanden en vaste land voorkomen. In het water groeien verschillende fonteinkruidsoorten, Waterpest en Gele plomp. In het gebied komen verschillende vogelsoorten voor. 11

13 Wellicht dat soorten die in de nabij gelegen Biesbosch voorkomen, waaronder verschillende ganzensoorten, eveneens in de Aakvlaai te vinden zijn. Naast vogels komen er verschillende zoogdieren voor. Reeën, hazen en bevers zijn er gesignaleerd. De Aakvlaai staat evenals de andere delen van de Biesbosch in open verbinding met een rivier. Voor vissoorten die in rivieren voorkomen, vormen aangetakte plassen, zoals de Aakvlaai, een ideaal paaien opgroeigebied. Vissoorten uit stilstaande wateren kunnen zich eveneens goed handhaven in dergelijke plassen. De Federatie van hengelsportverenigingen Zuidwest Nederland geeft aan dat de Biesbosch circa 36 vissoorten herbergt. De Brasem, Blankvoorn en Roofblei zijn de meest voorkomende vissoorten in de Biesbosch. De visdichtheid en de samenstelling van de visstand zijn in ondiepe plassen, zoals de Aakvlaai, van invloed op het doorzicht en daarmee op de zwemwaterkwaliteit. Hierover zijn echter geen gegevens bekend. Volgens opgave van Staatsbosbeheer zijn er relatief veel vogels in het recreatiegebied. In de zomer en het voorjaar is het vaak te druk door recreatie, maar worden toch zo n twintig soorten, waaronder ganzen, eenden en meeuwen, waargenomen. De aantallen zouden s zomers oplopen tot tientallen, maar s winters kunnen de aantallen oplopen tot honderden vogels. Grote hoeveelheden watervogels kunnen de zwemwaterkwaliteit negatief beïnvloeden. De nabijheid van beschermde gebieden onder de Vogel- en Habitatrichtlijn (VHR) kunnen een indicatie zijn voor de aanwezigheid van grote aantallen watervogels. De VHR-gebieden nabij de locatie zijn weergegeven in figuur 3.4. De Biesbosch, waar de zwemlocatie deel van uitmaakt, is een VHR-gebied. (bron: zwemwaterlocatie Figuur 3.4 VHR-gebieden in de omgeving 3.3 Riolering en afvalwaterzuivering De Aakvlaai ligt buiten het bebouwde gebied. De gemeente Werkendam geeft aan dat de gebouwen in de haven Visserhang aangesloten zijn op drukriolering. In de haven is momenteel nog geen vuilwaterinzamelingsstation aanwezig. Er wordt momenteel aan een voorstel gewerkt voor de afvoer van fecaliën om te voldoen aan de milieueisen per 1 januari Het is onbekend waar het regenwater van de daken van de gebouwen naar toe afstroomt. Het regenwater van het parkeerterrein stroomt af naar de berm. Staatsbosbeheer geeft aan dat er in de toekomst mogelijk een IBA (Individuele Behandeling Afvalwater) geplaatst wordt bij de Aakvlaai. Mogelijk bij de kampeerboerderij op het schiereiland aan de zuidzijde, deze is niet aangesloten op de riolering. 12

14 De Amercentrale (afstand 2,0 km) loost een deel van zijn koelwater (60 l/s) stroomafwaarts van de Aakvlaai op de Maas. De Amercentrale past een desinfectie van het koelwater toe, om te voorkomen dat (ziekteverwekkende) amoeben kunnen groeien/voorkomen. 3.4 Begrenzing De Aakvlaai omvat vier verschillende zwemstrandjes waar de helling van de oever geleidelijk verloopt. Bij geen van de strandjes is een drijflijn aanwezig om de zwemzone te markeren. In het onderstaande figuur is de locatie aangegeven. De begrenzing van de zwemwaterzones is vastgesteld aan de hand van het rapport KRW en oppervlaktewater, Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water [ref. 1]. Op basis van het protocol zwemwaterlocaties in binnenwater wordt dan de zwemwaterzone bepaald. In het gebied Aaklvlaai zijn vier strandjes gelegen, bij alle vier de strandjes staat een informatiebord van de Provincie. Per strandje wordt de begrenzing van de zwemwaterzone vastgesteld. Bij strandje 1 wordt bemonsterd. Figuur 3.5 Luchtfoto van de stranden met de vier zwemzones en de begrenzingen en het monsternamepunt bij strandje 1 in het rood 13

15 3.5 Gezondheidsrisico s De provincie Noord Brabant heeft geen gezondheidsklachten of klachten over zwemmersjeuk of botulisme gehad voor deze locatie. Er zijn de afgelopen jaren geen zwemverboden en/of waarschuwingen voor deze locatie geweest. 3.6 Blauwalgen De zwemwaterlocatie Aaklvaai is gelegen in het oppervlaktewater Brabantse Biesbosch. Voor dit oppervlaktewater (en dus ook voor de daarin gelegen zwemwaterlocaties) is de kans op proliferatie van blauwalgen beoordeeld in de rapportage Blauwalgenrapportage voor zwemwaterlocaties in rijkswateren (DHV/Grontmij, 2008). Daarbij is gebruik gemaakt van de Handreiking Blauwalgen in het zwemwaterprofiel, (DHV, 2007). In 2009 zijn op deze locatie extra tellingen van potentieel toxische blauwalgen uitgevoerd. De resultaten staan weergegeven in figuur 3.6. Totaal aantal blauwalgen 0,007 Som van Totaal *1000 [cellen/ml] 0,006 0,005 0,004 0,003 0,002 0, Datum Figuur 3.6. Verloop van totaal aantal potentieel toxische blauwalgen bij zwemlocatie Aakvlaai badstrand gedurende het zwemwaterseizoen Op de zwemlocatie Aakvlaai badstrand zijn alleen algencellen die behoren tot het geslacht Microcystis waargenomen. De concentratie van deze algencellen bedroeg in 2009 maximaal 6,4 cellen per milliliter. Na analyse van beschikbare gegevens is geconcludeerd dat er een gering risico is op toxische bloei van blauwalgen. Een nadere blauwalgenbeschrijving is daarom niet nodig. 14

16 4 ANALYSE VAN HISTORISCHE DATA De analyse van de historische data is opgebouwd uit twee delen. In het eerste deel is gekeken naar de normoverschrijdingen van de indicatororganismen (thermotolerante bacteriën van de coligroep, fecale streptococcen, Escherichia coli en intestinale enterococcen) in jaren Hierna is beoordeeld of het zinvol is om een nadere analyse van de historische data uit te voren. Een nadere analyse is alleen uitgevoerd wanneer er sprake is geweest van normoverschrijdingen en / of verhogingen van concentraties gedurende de jaren Een verhoging is hier gedefinieerd als een concentratie die hoger is dan de helft van de norm van één van de parameters. In het tweede deel is (indien nodig) een data-analyse uitgevoerd met de bacteriologische data, in vergelijking met de klimatologische gegevens in de periode Met het oog op de nieuwe normen zijn historische data-analyses alleen uitgevoerd met de thermotolerante bacteriën van de coligroep, fecale streptococcen, Escherichia coli en intestinale enterococcen. De concentraties van deze indicatororganismen zijn bepaald met respectievelijk NEN 6570, NEN 6562, ISO en ISO In onderstaande analyses is een overschrijding gedefinieerd als een concentratie die hoger is dan de norm, een verhoging als een concentratie die hoger is dan de helft van de norm. Een concentratie die meer dan 1,5 maal de norm is wordt geclassificeerd als extreem. In de grafieken wordt met een lijn klasse (goed) aangegeven. Hieronder zijn de analyseresultaten (jaartrends) van de thermotolerante bacteriën van de coligroep en voor de fecale streptococcen voor de jaren 2003 t/m 2007 in grafiekvorm weergegeven. Voor de Escherichia coli en intestinale enterococcen zijn de data van 2003 en 2007 gepresenteerd. Thermotolerante bacteriën van de coligroep Thermotolerante bacteriën van de coligroep - norm Thermotolerante bacteriën van de coligroep [kve/100ml] AAKVLAAI, BADSTRAND- zoet 0 apr mei jun jul aug sep Figuur 4.1 Jaartrends van de thermotolerante bacteriën van de coligroep van 2003 t / m 2007 Uit de bovenstaande figuur komt naar voren dat in de periode van 2003 t/m 2007 er geen overschrijdingen zijn geconstateerd van de norm. Over het algemeen kan gesteld worden dat de concentratie van de thermotolerante bacteriën van de coligroep ligt onder de 200 kve/100 ml. In 2003 is de concentratie zeer laag. Uit de originele data blijkt dat de concentratie van de bacteriën lager is dan 100 kve/100 ml. Dit betekent dat het laboratorium geen bacteriën heeft kunnen aantreffen in het monster. In 2003 is hier vaker sprake van geweest, ook bij andere indicatoren van fecale 15

17 verontreiniging. Waarschijnlijk heeft dit te maken met het laboratorium welke de betreffende metingen heeft uitgevoerd. Over het algemeen kan gesteld worden dat de meetdata van 2003 niet geheel betrouwbaar zijn. Fecale Streptococcen Fecale streptococcen - norm 450 AAKVLAAI, BADSTRAND- zoet 400 Fecale streptococcen [kve/100ml] apr mei jun jul aug sep Figuur 4.2 Jaartrends van de fecale streptococcen van 2003 t / m 2007 Uit de bovenstaande figuur komt naar voren dat in de periode van 2003 t/m 2007 er geen overschrijdingen zijn geconstateerd van de norm. Over het algemeen kan gesteld worden dat de concentratie van de fecale streptococcen ligt onder de 100 kve/100 ml, met uitzondering van een verhoging (de helft van de norm) op 24 juni 2004 van 150 kve/100 ml. De concentratie thermotolerante bacteriën van de coligroep was op de datum laag, 62 kve/100 ml. Reeds eerder is aangegeven dat dit betekent dat het laboratorium geen bacteriën heeft aan kunnen treffen. 16

18 Escherichia coli en Intestinale enterococcen 2003 Escherichia coli Escherichia coli - klasse (goed) Extremen Escherichia coli Intestinale enterococcen Intestinale enterococcen - klasse (goed) Extremen Intestinale enterococcen Escherichia coli [kve/100 ml] AAKVLAAI, BADSTRAND- zoet Intestinale enterococcen [kve/100 ml] 0 apr mei jun jul aug sep 0 Figuur 4.3 Concentraties E. coli en intestinale enterococcen in 2003 Escherichia coli en Intestinale enterococcen 2007 Escherichia coli Escherichia coli - klasse (goed) Extremen Escherichia coli Intestinale enterococcen Intestinale enterococcen - klasse (goed) Extremen Intestinale enterococcen Escherichia coli [kve/100 ml] AAKVLAAI, BADSTRAND- zoet Intestinale enterococcen [kve/100 ml] 0 apr mei jun jul aug sep 0 Figuur 4.4 Concentraties E. coli en intestinale enterococcen in 2007 E. coli en intestinale enterococcen zijn in 2003 en 2007 gemeten. In de figuur vallen de waarden van E. coli samen met intestinale enterococcen, waardoor het lijkt alsof E. coli slechts enkele malen gemeten is. Op basis van de uitgevoerde metingen kan over het algemeen gesteld worden dat de concentraties laag zijn, ruim onder de norm behorend bij de kwaliteitsklasse goed. Een uitzondering betreft een verhoging (boven de helft van de norm) van de concentratie E. coli op 800 kve/100 ml op 17

19 20 mei Opvallend is dat in 2003 de concentratie van zowel E. coli als intestinale enterococcen zeer laag is. Reeds eerder is aangegeven dat dit betekent dat het laboratorium geen bacteriën heeft aan kunnen treffen. Tabel 4.1 Klassenbeoordeling van de zwemwaterkwaliteit In tabel 4.1 is de klassenbeoordeling van het zwemwater weergegeven. De beoordeling is uitgevoerd op basis van de nieuwe zwemwaterrichtlijn, dus thermotolerante bacteriën van de coligroep zijn hier beoordeeld als Escherichia coli. Bij afwezigheid van voldoende gegevens van de nieuwe parameters staat de nieuwe richtlijn dit toe. Het zwemwater van Aakvlaai badstrand valt dan in de kwaliteitsklasse uitstekend. Fecale streptococcen zijn beoordeeld als intestinale enterococcen. Bij afwezigheid van voldoende gegevens van de nieuwe parameters staat de nieuwe richtlijn dit toe. Het zwemwater van Aakvlaai badstrand valt ook dan in de kwaliteitsklasse uitstekend. Er zijn in 2003 en 2004 verhogingen gesignaleerd. In overleg met Rijkswaterstaat is besloten om een uitgebreide historische data-analyse achterwege te laten. De meetdata van 2003 zijn niet geheel betrouwbaar. In 2004 is er slechts eenmaal een hogere concentratie aangetroffen van fecale streptococcen, de concentratie van thermotolerante bacteriën van de coligroep was op die datum laag. Vooralsnog wordt ervan uitgegaan dat het ook hier een meetfout betreft. 18

20 5 POTENTIËLE VERONTREINIGINGSBRONNEN EN ROUTES De historische data, de gebiedsbeschrijving, gegevens van beheerders, de analyse van de plattegronden en het veldbezoek brengen onderstaande mogelijke bronnen naar voren. Dit zijn Bezoekers/zwemmers Bezoekers zelf kunnen een bron van besmetting zijn op deze locatie. Het bezoekersaantal loopt uiteen van 200 tot 500 personen per dag. Er wordt van uit gegaan dat ongeveer van deze bezoekers zwemmers zijn. Op deze locatie zijn geen sanitaire voorzieningen aanwezig en dit kan tot verontreiniging leiden. Honden De aanwezigheid van honden is op deze locatie toegestaan. Het aantal honden op deze locatie is acht volgens Staatsbosbeheer. De schatting is dat dit aantal aan de lage kant is. Paarden Volgens Staatsbosbeheer komen er soms paarden over de weg op strandje 1. Het aantal paarden wordt ingeschat op 2 paarden per dag. Jachthaven De jachthaven Visserhang heeft 500 ligplaatsen en de gebouwen zijn aangesloten op drukriolering. Er wordt een voorstel gemaakt om per 1 januari 2009 de afvoer van fecaliën te regelen, zodat de haven op die datum aan de gestelde milieueisen voldoet. In de beschouwde periode ( ) was er echter geen vuilwaterinzamelsstation aanwezig, de jachthaven zelf kan dus een bron van verontreiniging zijn. Recreatievaart Uit waarnemingen van de monsternemer zouden de strandjes hier s zomers vol liggen met bootjes. Geschat worden dat 50 tot 175 bootjes in of door de Aakvlaai varen en / of aanleggen. Vogels In het gebied komen onder andere de volgende vogelsoorten voor: Visarend, Slechtvalk, Lepelaar, Kleine en Grote zilverreiger en de IJsvogel. Daarnaast kunnen grote hoeveelheden watervogels, zoals ganzen, eenden, zwanen en steltlopers de zwemwaterkwaliteit negatief beïnvloeden. De nabijheid van beschermde gebieden onder de Vogel- en Habitatrichtlijn (VHR) kunnen een indicatie zijn voor de aanwezigheid van grote aantallen watervogels. Staatsbosbeheer geeft aan dat in voorjaar/ zomer relatief veel vogels aanwezig zijn zelfs zo n 20 soorten op het zwemstrand. s Winters kan dat oplopen tot honderden vogels ook in het water. Kampeerboerderij Bij strandje 1 staat een kampeerboerderij die niet aangesloten is op de riolering. Over het gebruik van het gebouw, dat gedeeltelijk gesloopt is, is niet veel bekend. Naar verwachting is de kampeerboerderij niet meer in gebruik. Amercentrale Op een afstand van circa 2,0 km van de zwemwaterlocatie is de koelwaterlozing van de Amercentrale gelegen. De Amercentrale past een desinfectie van het koelwater toe, om te voorkomen dat (ziekteverwekkende) amoeben kunnen groeien/voorkomen. Gezien de desinfectie en het feit dat de lozing stroomafwaarts van de zwemwaterlocatie gelegen is, is het niet de verwachting dat de koelwaterlozing invloed heeft op de bacteriologische waterkwaliteit. Deze potentiële bron wordt dan ook verder buiten beschouwing gelaten. 19

21 6 RICHTGETALLEN (ZWEMPROF) Met behulp van het spreadsheetmodel ZWEMPROF is een schatting gemaakt van de invloed die de verschillende bronnen kunnen hebben op de kwaliteit van het zwemwater. Het programma is gebaseerd op de nieuwe zwemwaterrichtlijn en dus op de nieuwe normen. Het programma geeft, op basis van de ingevoerde randvoorwaarden en mogelijke vervuilingsbronnen, een indicatie van de invloed van de verschillende bronnen op de zwemwaterkwaliteit. De basis hiervoor wordt gevormd door de berekende concentratie in het zwemwater (kve/100 ml) van intestinale enterococcen en Escherichia coli. In tabel 1.1 staan de nieuwe zwemwaternormen vermeld. In figuur 6.1 is de uitslag van ZWEMPROF voor de zwemzone van Aakvlaai reeds gegeven. De toelichting op deze figuur staat hieronder vermeld en het invoerblad dat daaruit volgt is gegeven in bijlage 4 Figuur 6.1 Uitslag ZWEMPROF van de zwemzone van Aakvlaai (plas) Bij de Aakvlaai zijn we in ZWEMPROF uitgegaan van een plas, omdat er maar een opening is en niet een in- en uitstroom. De plas is geschat op een grootte van 600 bij 500m. De zwemzones van de vier stranden zijn bij elkaar opgeteld. Bezoekers/zwemmers In de Aakvlaai zijn geen sanitaire voorzieningen. Het is een uitstekende plaats om te rusten en even de benen te strekken. Gemiddeld komen in de Aakvlaai personen per dag hiervan zal een deel bezoekers zijn en een deel zwemmers. Uitgegaan is van gemiddeld 100 zwemmers op een dag tot 400 personen bij heel mooi weer. Deze zwemmers hebben geen invloed op de zwemwaterkwaliteit. Recreatievaart Bootjes worden aangelegd zowel op de strandjes als in de kleine haventjes bij strandje 1 en 2 en tegenover strandje 3 en 4. Wanneer er meer dan 175 bootjes per dag zijn op een afstand van 1 m van de zwemzone is er sprake van geringe tot wezenlijke invloed op de waterkwaliteit. Bij afwezigheid van inzamelpunten voor toiletwater van boten bestaat de kans dat er vuil water geloosd wordt. Honden Het geschatte aantal honden door Staatsbosbeheer is acht, dat wil zeggen dat zijn twee honden per strandje. Bij meer dan 14 honden in het water is er sprake van een geringe invloed op de waterkwaliteit. 20

22 Watervogels Grote groepen ganzen, eenden en zwanen kunnen voorkomen zowel in als buiten de zwemzone. Tijdens het veldbezoek waren de stranden geharkt en waren er nauwelijks sporen van feces van vogels. Bij een geschat aantal van 200 vogels in de zwemzone (50 per zwemstrandje) is er sprake van een geringe tot wezenlijke invloed van de vogels op de zwemwaterkwaliteit. Staatsbosbeheer geeft aan dat in voorjaar/ zomer relatief veel vogels aanwezig zijn zelfs zo n 20 soorten. s Winters kan dat oplopen tot honderden vogels. De uitwerpselen zullen door neerslag afspoelen naar het oppervlaktewater. Paarden Wanneer er elke dag twee paarden in de zwemzone zouden komen, dan zouden ze niet van invloed zijn op de zwemwaterkwaliteit. Jachthaven De jachthaven Vissershang heeft 500 ligplaatsen en is aangesloten op de drukriolering. Bovendien ligt de haven op een afstand van ongeveer 2 km van de zwemzone. Het water moet langs diverse eilanden stromen voor het de zwemlocatie bereikt. De jachthaven heeft geen invloed op de zwemwaterkwaliteit. Kampeerboerderij Er is te weinig bekend over de kampeerboerderij om aan te nemen dat het een bron van verontreiniging is voor het zwemwater. Deels zou de boerderij gesloopt zijn en tijdens het veldbezoek was de boerderij afgesloten. Op dit moment is de kampeerboerderij niet in gebruik. Figuur 6.2 Uitslag ZWEMPROF van de zwemzone van Aakvlaai (kanaal) Uit de historische data-analyse is naar voren gekomen dat in de beschouwde periode slechts tweemaal een verhoging is geconstateerd, wellicht zijn beide verhogingen te beschouwen als meetfout. Door Aakvlaai als plas te beschouwen worden de bronnen overschat. Vandaar dat Aakvlaai tevens beschouwd is als stromend systeem. Wanneer we uitgaan van een zwak stromend watersysteem met een debiet van 12 m 3 /sec dan zijn bovenstaande bronnen niet van invloed op de zwemwaterkwaliteit. Zoals reeds eerder is aangegeven, is bij de bovenstaande analyse gebruik gemaakt van het computerprogramma ZWEMPROF. De uitkomsten bij ZWEMPROF zijn erg afhankelijk van de ingevoerde hydrologische/morfologische parameters. Hierbij valt te denken aan waterdiepte, breedte en het verversingsdebiet. Indien het debiet afneemt, is de kans op een overschrijding groter en/of de nauwkeurigheid van de uitslag lager. 21

23 7 EVALUATIE EN CONCLUSIES Het badstrand Aakvlaai is een in 1999 ontwikkeld recreatiegebied met leuke en mooie strandjes met mogelijkheden voor zwemmers/strandbezoekers en recreatievaart. Het is een mooi en aantrekkelijk aangelegd terrein, dat er goed onderhouden uitzag. De stranden waren geharkt en de ligweiden gemaaid. Relatief weinig zwerfvuil lag op het strand. Er zijn geen sanitaire voorzieningen, prullenbakken, speeltuig, drijflijnen of horeca. De dichtstbijzijnde jachthaven/ horecagelegenheid ligt ten noordwesten van het gebied en is de jachthaven Visserhang. Uit het opgestelde zwemwaterprofiel komt naar voren dat in de periode geen overschrijdingen van de normen zijn vastgesteld voor wat betreft de microbiologische parameters. Tussen zijn metingen verricht om te voldoen aan de oude normen en de concentraties thermotolerante bacteriën van de coligroep en concentraties fecale streptococcen bepaald. De thermotolerante bacteriën van de coligroep en de fecale streptococcen voldeden aan de norm in de desbetreffende periode. In de nieuwe Europese zwemwaterrichtlijn zijn andere microbiologische parameters opgenomen, namelijk Escherichia coli en intestinale enterococcen. De metingen van Escherichia coli en de intestinale enterococcen zijn verricht in 2003 en Om een goede kwaliteitsklasse te bepalen dienen van tenminste vier jaar waterkwaliteitsgegevens aanwezig te zijn. Van Escherichia coli en de intestinale enterococcen zijn slechts van twee jaar meetgegevens beschikbaar. Bij afwezigheid van voldoende gegevens van de nieuwe parameters staat de nieuwe richtlijn toe om thermotolerante bacteriën van de coligroep te beoordelen als Escherichia coli. Het zwemwater van Aakvlaai badstrand valt dan in de kwaliteitsklasse uitstekend. Fecale streptococcen zijn beoordeeld als intestinale enterococcen. Het zwemwater van Aakvlaai badstrand valt ook dan in de kwaliteitsklasse uitstekend. Er zijn in 2003 en 2004 verhogingen gesignaleerd. De meetdata van 2003 zijn niet geheel betrouwbaar. In 2004 is er slechts eenmaal een hogere concentratie aangetroffen van fecale streptococcen, de concentratie van thermotolerante bacteriën van de coligroep was op de datum laag. Vooralsnog wordt ervan uitgegaan dat het ook hier een meetfout betreft. Uit het veldbezoek, de historische data-analyse en de bestudering van kaarten van de omgeving van Aakvlaai is naar voren gekomen dat er meerdere potentiële bronnen te onderscheiden zijn: Bezoekers/zwemmers Honden Recreatievaart Vogels Paarden Jachthaven Kampeerboerderij Met behulp van het spreadsheet model ZWEMPROF is bekeken in hoeverre deze bronnen invloed hebben op de zwemwaterkwaliteit. Wanneer uitgegaan wordt van de Aakvlaai als plas dan komt uit de berekeningen naar voren dat de grootste bron van fecale besmettingen vogels zijn. De zwemmers/bezoekers zijn voor een groot deel afkomstig van de recreatievaart, omdat drie van de vier strandjes alleen per boot bereikbaar zijn. Deze bronnen (zwemmers en recreatievaart lijken geen invloed te hebben op de zwemwaterkwaliteit. De combinatie van deze drie bronnen (recreatievaart, zwemmers en vogels) samen zorgen er voor dat er een grote invloed is op de zwemwaterkwaliteit en dat er maatregelen genomen moeten worden. De historische data van de jaren laten echter geen overschrijdingen zien, op twee verhogingen na die mogelijk te wijten zijn aan een meetfout. Het zwemwater van de Aakvlaai valt in de kwaliteitsklasse uitstekend. Dit leidt tot de conclusie dat er een aantal aanbevelingen worden gedaan om de zwemwaterkwaliteit zo te houden of nog verder te verbeteren. Door Aakvlaai als plas te beschouwen worden de bronnen overschat. 22

24 Wanneer Aakvlaai als zwakstromend watersysteem wordt beschouwd, met een laag verversingsdebiet, dan is er geen invloed op de zwemwaterkwaliteit (zie figuur 6.2). Na analyse van beschikbare gegevens is geconcludeerd dat er bij zwemlocatie Aakvlaai een gering risico is op toxische bloei van blauwalgen. Een nadere blauwalgenbeschrijving is daarom vooralsnog niet nodig. 23

25 8 AANBEVELINGEN EN MAATREGELEN De zwemwaterkwaliteit van Aakvlaai kan beïnvloed worden door recreatievaart, zwemmers/bezoekers en watervogels. De historische data van de jaren laten geen overschrijdingen zien, op twee verhogingen na die mogelijk te wijten zijn aan een meetfout. Het zwemwater van de Aakvlaai valt in de kwaliteitsklasse uitstekend. Vanuit waterkwaliteitsoogpunt is het niet noodzakelijk om maatregelen te nemen, ten aanzien van de beleving van het strand en informatievoorziening worden wel enkele voorstellen gedaan.. Voorlichting zwemmers/bezoekers Er zijn reeds voorlichtingsborden voor de bezoekers met gedragsregels. Om bacteriële verontreiniging in de toekomst te blijven voorkomen, kunnen deze borden aangescherpt worden. Hierbij moet de nadruk komen te liggen op de eigen verantwoordelijkheid van de bezoekers. De bezoekers moet duidelijk gemaakt worden dat zij zelf een bron kunnen zijn van bacteriële verontreiniging. Ze dienen zelf inzicht te krijgen in de gevolgen van hun eigen gedrag en dat van hun kinderen. Meten Campylobacter Er wordt vermoed dat watervogels een significante bron van verontreiniging kunnen zijn op deze locatie. Het meten van Campylobacter zou hier meer duidelijkheid in kunnen brengen. Voorlichting recreatievaart Recreatievaart kan een potentiële bron van verontreinigingen zijn. Aanbevolen wordt om door middel van voorlichting aan de recreatievaart dit te voorkomen. Met ingang van 2009 dienen de boten uitgerust te zijn met een vuilwatertank. Naar verwachting is de kans op lozingen dan kleiner, mits er goede voorzieningen aanwezig zijn. Van belang is ook om hierover voorlichting te geven aan de booteigenaren. Ook voor de booteigenaren is het van belang dat er bij de zwemwaterzone goede toiletvoorzieningen aanwezig zijn. Tijdelijk extra meetpunt? Er zijn vier strandjes en er wordt bij een strandje gemeten. Aangeraden wordt om tijdelijk op minimaal twee punten metingen te doen ten behoeve van de zwemwaterkwaliteit. Worden er geen verschillen gemeten, gedurende een periode van twee jaar, dan kan dit tweede meetpunt komen te vervallen. Toiletvoorzieningen Toiletvoorzieningen zijn niet aanwezig. Bij het ontbreken van deze voorzieningen zijn bezoekers geneigd hun behoefte in of nabij het water te doen en de resten af te spoelen in het water. Dit kan bij hoge bezoekersaantallen, in combinatie met geringe doorspoeling, leiden tot bacteriologische verontreiniging. Honden aan de lijn of hondenverbod en voorlichting hondenbezitters Meestal is bij hondenbezitters die hun hond laten zwemmen in de zwemzone geen sprake van kwade wil. Vaak is men zich niet bewust van de mogelijkheid dat hun huisdier de gezondheid van zwemmers in gevaar kan brengen. Door een goede voorlichting, bijvoorbeeld met borden, kan in ieder geval de onwetendheid worden teruggedrongen. Gedacht kan worden om bij de zwemwaterlocatie middels een informatiebord de bezoekers te informeren. Tijdens het veldbezoek is namelijk geconstateerd dat op de locatie zelf hierover geen informatiebord aanwezig is. Paarden Voor paarden geldt het zelfde als voor honden. Voorlichting aan paardenbezitters in de vorm van een informatiebord of folders. 24

26 9 LITERATUUR DHV, KRW en oppervlaktewater, Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water. In opdracht van het Ministerie van Verkeer & Waterstaat, Rijkswaterstaat, RIZA. DHV, Handreiking Blauwalgen in het Zwemwaterprofiel. Hulpmiddel voor het opstellen van het voor blauwalgen relevante deel van Zwemwaterprofielen. In opdracht van Rijkswaterstaat, RIZA. DHV/Grontmij, Blauwalgenrapportage voor zwemwaterlocaties in rijkswateren. In opdracht van Rijkswaterstaat, Waterdienst. Europese Unie, Richtlijn 2006/7/EG van het Europees Parlement en de Raad van 15 februari 2006 betreffende het beheer van de zwemwaterkwaliteit en tot intrekking van Richtlijn 76/160/EEG. Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Rijkswaterstaat, Handreiking bij het opstellen van een zwemwaterprofiel. RIZA-Grontmij RIZA, Campylobacter in water, Onderzoek naar de aanwezigheid van Campylobacter in zwemwater en in mogelijke emissiebronnen. RIZA rapport Websites: Zwemwaterkaart: Beheer en inrichtingsplan Biesbosch: VHR-gebieden: Jachthaven Vissershang in Hank: 25