ZWEMWATERPROFIEL PLAS MIDDELWAARD. Actualisatie 2010

Transcriptie

1 ZWEMWATERPROFIEL PLAS MIDDELWAARD Actualisatie 21 Rijkswaterstaat Oost-Nederland November 21 2

2 Colofon Titel: Uitgegeven door: Verantwoordelijke RWS Dienst: Oorspronkelijke versie (28) uitgevoerd door: Actualisatie: Zwemwaterprofiel Plas Middelwaard Rijkswaterstaat Waterdienst Rijkswaterstaat Oost-Nederland Grontmij Grontmij / DHV Monique van Veen / Niek Wattel / Edwin van der Pouw Kraan / Imke Leenen / Martin de Haan RWS Oost-Nederland Marleen Kalsbeek Bert Voortman Opmaak: Grontmij / DHV Datum update: November 21 Status: BWID-code: Donar-code: Eindrapportage NLBW93_VOP212 MIDDWD OSWOP-code: 177 Numind-code: 473 Disclaimer Dit zwemwaterprofiel heeft de status van een onderzoek. Aan de inhoud van dit zwemwaterprofiel kunnen geen rechten worden ontleend. De in dit zwemwaterprofiel opgenomen informatie is met de grootst mogelijke zorg samengesteld, de volledigheid en actualiteit kan echter niet worden gegarandeerd. Let hiervoor ook op de datum van het opstellen of actualiseren van het zwemwaterprofiel. RWS aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor schade als gevolg van onjuistheden in en/of onvolledigheid van de aangeboden informatie noch voor schade die geleden wordt als gevolg van het gebruik, op welke wijze dan ook, van de aangeboden informatie in dit onderzoek. RWS aanvaardt geen verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de in dit rapport voorgestelde maatregelen. 3

3 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING ZWEMWATERPROFIEL Zwemwaterprofiel Kwaliteitsklassen en normen Routekaart zwemwaterprofiel Blauwalgen AANPAK GEBIEDSBESCHRIJVING PLAS MIDDELWAARD Algemeen Hydromorfologie en ecologie Riolering en afvalwaterzuivering Begrenzing Gezondheidsrisico s ANALYSE VAN HISTORISCHE DATA Normoverschrijdingen Historisch data-analyse in relatie tot weersomstandigheden POTENTIËLE VERONTREINIGINGSBRONNEN EN ROUTES Inleiding Mogelijke bronnen en routes RICHTGETALLEN (ZWEMPROF) Inleiding Resultaten ZWEMPROF EVALUATIE EN CONCLUSIES AANBEVELINGEN EN MAATREGELEN LITERATUUR...28 BIJLAGE 1 Verslag veldbezoek... 1 BIJLAGE 2 Betrokken organisaties... 7 BIJLAGE 3 Protocol voor begrenzing van zwemwater (binnenwater)... 8 BIJLAGE 4 Invulblad Zwemprof

4 1 INLEIDING ZWEMWATERPROFIEL De nieuwe Europese Zwemwaterrichtlijn (26/7/EG) is begin 26 vastgesteld. Het doel van deze richtlijn is het beschermen van de gezondheid van zwemmers in oppervlaktewateren. In de nieuwe richtlijn worden bepalingen neergelegd met betrekking tot de monitoring en de indeling van de zwemwaterkwaliteit in kwaliteitsklassen (uitstekend, goed, aanvaardbaar en slecht) alsmede de verstrekking van informatie daarover aan het publiek en de Europese Commissie. Een pro-actief beheer van de zwemwaterkwaliteit wordt voorgeschreven, risico s moeten in kaart worden gebracht in een zwemwaterprofiel en maatregelen moeten worden uitgevoerd om minimaal een aanvaardbare kwaliteit te kunnen bereiken en blootstelling van zwemmers aan verontreiniging te voorkomen. 1.1 Zwemwaterprofiel Van iedere zwemwaterlocatie zal moeten worden ingeschat welke emissiebronnen via welke verspreidingsroutes de zwemwaterkwaliteit negatief beïnvloeden. Hierbij spelen de locatiespecifieke eigenschappen van het zwemwater een belangrijke rol. Alle bevindingen komen samen in een zwemwaterprofiel van de desbetreffende zwemwaterlocatie. Het opstellen van een zwemwaterprofiel is ook een verplichting volgens de nieuwe zwemwaterrichtlijn. Op basis hiervan kan de beheerder maatregelen nemen om het risico op besmetting van de zwemmer (verder) te reduceren. Op het ogenblik wordt hoofdzakelijk op basis van expert judgement geredeneerd. Het zwemwaterprofiel, eventueel aangevuld met een aantal extra metingen, maakt het mogelijk om eventuele beheersmaatregelen beter te onderbouwen. Financiële middelen worden hierdoor effectiever ingezet. Tevens kan het zwemwaterprofiel ingezet worden voor communicatie over de kwaliteit van de zwemwater(locatie) en de genomen beheersmaatregelen naar de maatschappij/burger. Een zwemwaterprofiel is in eerste instantie bedoeld om inzicht te verkrijgen in de fecale verontreinigingsbronnen en routes en richt zich op de indicatoren voor fecale verontreinigingen (Escherichia coli en intestinale enterococcen). In deze zwemwaterprofielen worden echter ook overige gezondheidsrisico s meegenomen, zoals cyanobacteriën, zwemmersjeuk en botulisme. Cyanobacteriën zijn in de volksmond beter bekend als blauwalgen. In dit zwemwaterprofiel zal daarom verder over blauwalgen worden gesproken. 1.2 Kwaliteitsklassen en normen In de nieuwe Europese zwemwaterrichtlijn wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende kwaliteitsklassen. De indeling én de normen hierbij zijn weergegeven in tabel 1.1. Tabel 1.1 Parameter Normen voor de verschillende kwaliteitsklassen voor zoet binnenwater wat betreft intestinale enterococcen en Escherichia coli Goede kwaliteit * Uitstekende kwaliteit Intestinale enterococcen (kve/1 ml) Escherichia coli (kve/1 ml) * gebaseerd op een 95-percentiel ** gebaseerd op een 9-percentiel Aanvaardbare kwaliteit ** Referentiemethoden voor de analyse ISO of ISO ISO of ISO Als een fecale verontreiniging via oppervlaktewater naar een zwemwater wordt getransporteerd, treedt verdunning op. De locatiespecifieke eigenschappen van het ontvangende zwemwater zijn van belang bij een beoordeling van de invloed van diverse routes op de bacteriologische kwaliteit van het zwemwater. Een belangrijke onderverdeling hierin is de verdeling tussen geïsoleerd of doorstroomd 5

5 zwemwater en 'overstroomd' of 'incidenteel doorstroomd' zoals vaak het geval is bij uiterwaardenplassen. 1.3 Routekaart zwemwaterprofiel Rijkswaterstaat Waterdienst heeft een aantal pilot-onderzoeken laten uitvoeren en is gekomen tot een algemeen protocol voor het opstellen van een zwemwaterprofiel. Dit heeft geleid tot een routekaart (zie figuur 1.1) welke voor het opstellen van de zwemwaterprofielen gebruikt is. Deze aanpak volgens de routekaart resulteert in een algemeen beeld van de zwemwaterlocatie, zijn omgeving en de mogelijke bronnen, met een indicatie van de grootte van bijdrage van deze bronnen op de waterkwaliteit in de zwemlocatie. Beschrijving gebied/hydromorfologie Veldbezoek Historische waterkwaliteit Lijst: bronnen routes Meetprogramma Richtgetallen Analyseren Evalueren Zwemwater profiel Evalueren? Actieprogramma Figuur 1.1 Algemene routekaart om te komen tot een zwemwaterprofiel Grontmij en DHV hebben in opdracht zwemwaterprofielen van een up-date voorzien. 1.4 Blauwalgen Algemeen De Europese Zwemwaterrichtlijn vraagt behalve om aandacht voor de fecale verontreiniging ook nadrukkelijk aandacht voor de risico s van blauwalgen. Ter ondersteuning bij het opstellen van het blauwalgendeel van een Zwemwaterprofiel is de Handreiking Zwemwaterprofiel Blauwalgen opgesteld (DHV, 27). De hierin voorgeschreven aanpak vindt plaats op basis van het stappenplan zoals weergegeven in figuur 1.2. Het aantal stappen is afhankelijk van de hoeveelheid beschikbare informatie en het oordeel over de kans op toxische bloei. Voor locaties die nooit problemen kennen met blauwalgen is het profiel eenvoudig. Voor locaties waar een aanzienlijke kans bestaat op een toxische bloei, is het profiel uitgebreider. 6

6 Basale beschrijving Analyse toestandsvariabelen Aanwezigheidscheck gegevens cyanobacteriën Is informatie voldoende? ja nee Toestandsvariabelen alarmerend en/of onvoldoende? ja nee Inschatting kans op cyanobacteriën Cyanobacterie analyse Nadere beschrijving Inzi cht in oor zaken ja Is er een aanzienlijke kans op toxische bloei in komende vijf jaar? nee geen verdere actie Maatregelen - informatie naar publiek - maatregelen ter vermindering van de kans op toxische bloei en drijflagen Figuur 1.2. Monitoring Stappenplan uit de handreiking Blauwalgen in het Zwemwaterprofiel Uit het stappenplan blijkt dat er voor elk zwemwater een basale beschrijving van het systeem gegeven wordt. Vervolgens dient er een historisch databestand te worden aangemaakt. Zo n historisch databestand is noodzakelijk om een beoordeling te kunnen geven over de mogelijke proliferatie van toxische blauwalgen in de komende jaren. Een gedegen beoordeling kan alleen plaats vinden als er voldoende informatie beschikbaar is. Daarom is een stap ingebouwd waarin dit wordt beoordeeld. Bij onvoldoende beschikbare informatie kan op basis van de analyse van toestandsvariabelen een inschatting worden gemaakt van eventuele blauwalgenbloeien in het verleden. Als uit deze analyse blijkt dat mogelijk dominantie van blauwalgen is opgetreden, dan dient een passende monitoring te worden uitgevoerd in het komende seizoen. Indien er voldoende informatie verzameld is, volgt de uiteindelijke beoordeling. Het blauwalgendeel van het Zwemwaterprofiel is gereed als de beoordeling luidt dat er geen aanzienlijke kans op een toxische bloei is in de komende vijf jaar. Dit oordeel en de onderbouwing maken deel uit van het Zwemwaterprofiel. Wanneer echter op basis van de historische data-analyse blijkt de kans op een toxische bloei in de komende vijf jaar wel aanzienlijk is, dan dient een nadere beschrijving van het systeem te worden gemaakt. Een nadere beschrijving van het systeem waarin de zwemlocatie zich bevindt, heeft tot doel inzicht te geven in de mogelijke werking van het systeem met betrekking tot het ontstaan van toxische blauwalgenbloeien. Dit betekent dat de achterliggende oorzaken/factoren worden beschreven die mogelijk leiden tot de bloei van toxische blauwalgen. De nadere beschrijving maakt het mogelijk een oordeel te vormen over de meest effectieve maatregelen om de kans op blauwalgenbloei te doen afnemen. 7

7 2 AANPAK Voor het opstellen van het zwemwaterprofiel zijn, aan de hand van de Handreiking voor het opstellen van Zwemwaterprofiel, alle stappen doorlopen. Hieronder is aangegeven in welke onderwerpen deze stappen terugkomen en waar in de rapportage deze zijn terug te vinden. De gepresenteerde aanpak kan dan ook worden gezien als leeswijzer. Hoofdstuk 1 Inleiding De achtergrond voor het opstellen van een zwemwaterprofiel en een blauwalgenrapportage worden hierin beschreven, alsmede de normen en kwaliteitsklassen volgens de nieuwe zwemwaterrichtlijn. Hoofdstuk 2 Aanpak Hoofdstuk 3 Gebiedsbeschrijving Hierin wordt de zwemlocatie meer in detail beschreven op basis van de in de handreiking genoemde stappen locatiebeschrijving, gebiedsbeschrijving en veldbezoek. Hydromorfologie en ecologie. Deze paragraaf omvat de benodigde informatie over stromingen, peilen, flora en fauna (veldbezoek, hydromorfologie, gebiedsbeschrijving). Begrenzing. Het protocol binnenwater uit het rapport KRW en oppervlaktewater: Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water (DHV, 25) is gebruikt om de begrenzing van een zwemzone voor te stellen. Gezondheidsrisico s. In deze paragraaf wordt gemeld of er meldingen van gezondheidsklachten (zwemmersjeuk, botulisme, enz) zijn geweest op deze locatie en/of bloeien van blauwalgen. Hoofdstuk 4 Analyse van historische data Analyse historische data. De microbiologische data van de zwemwaterbemonsteringen van 26 tot en met 29 vormen de basis voor de analyse van de historische waterkwaliteit. Deze historische databestanden worden gebruikt om te zien of er een bepaalde trend zichtbaar is die wijst op: invloed van weersomstandigheden, bijvoorbeeld indien overschrijdingen of verhogingen altijd optreden na hevige neerslag; een relatie met bepaalde bronnen, bijvoorbeeld wanneer alleen hoge waarden gevonden worden bij een hoge recreatiedruk; de relatie met een bepaalde periode in het jaar waarop verhogingen plaatsvinden; verhogingen kunnen van jaar tot jaar plaatsvinden op verschillende tijdstippen, maar ze kunnen ook altijd in dezelfde periode plaatsvinden. De historische databestanden zijn gebaseerd op de nieuwe zwemwaterrichtlijn en bevatten dus de daarin opgenomen indicatoren van fecale verontreinigingen (intestinale enterococcen en Escherichia coli). Hoofdstuk 5 Potentiële bronnen van bacteriële verontreiniging Potentiële bronnen van verontreiniging. Op basis van het veldbezoek, de analyse van de historische data, de gegevens van de waterkwaliteitsbeheerder en de plattegronden is een lijst van alle potentiële verontreinigingsbronnen en routes voor fecale verontreiniging opgesteld. Alle potentiële bronnen en routes zijn op deze lijst gezet ook al lijken ze niet van belang. Soms blijkt dat juist een bron die vooraf niet als relevant werd beschouwd toch verhoogde waarden veroorzaakt óf dat door samenloop van omstandigheden meerdere bronnen samen verantwoordelijk zijn voor verhoogde waarden. Elke bron kan dan meetellen. 8

8 Hoofdstuk 6 ZWEMPROF Invullen richtgetallen. Na inventarisatie van bronnen en routes is met behulp van een eenvoudig spreadsheetmodel (ZWEMPROF) geschat in hoeverre een bepaalde bron of bronnen een bijdrage leveren aan fecale verontreiniging van het betreffende water. Het model geeft als resultaat aan of er a) geen invloed, b) geringe invloed, c) wezenlijke invloed of d) grote invloed is van belangrijke fecale verontreinigingen. Hoofdstuk 7 Evaluatie en conclusies Analyse en evaluatie van gegevens. Alle gegevens die afkomstig zijn uit de voorgaande stappen zijn naast elkaar gelegd en bekeken. Hierbij is vooral onderzocht welke potentiële bronnen die uit de analyse van de data van de waterkwaliteitsbeheerders, het veldbezoek en de plattegronden volgen, relevant zijn voor de zwemwaterkwaliteit op de locatie en zijn de resultaten van de spreadsheet modellering (ZWEMPROF) gebruikt. Daarnaast is een soort rangschikking van belangrijke bronnen gemaakt. Op deze manier is duidelijk waar de mogelijke knelpunten zitten en waar eventueel maatregelen genomen zouden moeten worden. Conclusies. De belangrijkste bevindingen en de (mogelijke) consequenties hiervan zijn op een rij gezet. Hoofdstuk 8 Aanbevelingen en maatregelen Maatregelen en bevindingen. Indien er geen problemen zijn geconstateerd, bestaat er in beginsel weinig aanleiding om maatregelen te nemen. Indien er wel relevante verontreinigingsbronnen zijn gevonden of indien er onduidelijkheid is over de betrouwbaarheid van (enkele) resultaten, wordt in deze paragraaf een doorkijk gegeven naar mogelijke maatregelen. 9

9 3 GEBIEDSBESCHRIJVING PLAS MIDDELWAARD 3.1 Algemeen Plas Middelwaard is een voormalige zandwinput van ongeveer 17 ha groot en ligt in de uiterwaarden van de Lek net buiten Vianen. Deze rivier stroomt ten noordwesten van de plas. Aan de oostzijde wordt de plas begrensd door de snelweg A2, aan de zuidoostzijde van de plas ligt Vianen (Figuur 3.1). De voormalige zandwinput is eind jaren 7 ontstaan ten behoeve van de aanleg van rijkswegen. Figuur 3.1 Locatie Plas Middelwaard (is rood omcirkeld; bron: Het zandstrand ligt in de noordoostelijke hoek van de plas (Figuur 3.2). In het water ligt een ballenlijn aan paaltjes tot de plaats waar de diepte ongeveer één meter is. Buiten de ballenlijn loopt de bodem geleidelijk af naar twee meter diepte (bij normale zomerse waterstand) en loopt vervolgens steil naar beneden. Vlak achter de ballenlijn staan bordjes waarmee aangegeven wordt dat zwemmen achter de ballenlijn gevaarlijk is. Langs de oevers van de plas staan nauwelijks bomen, alleen op de noordelijke oever staat een enkele boom. Langs de noord-westkant is veel wilgopslag en essen. Langs de oever staat hier riet. Langs de overige oevers is kort gras. Het westelijke deel van de plas is ongeveer zes jaar geleden uitgebreid. Hier is een periode zand gewonnen. 1

10 Figuur 3.2 Zwemzone Plas Middelwaard Beheer De oostzijde van de plas is bestemd voor dagrecreatie, dit deel valt onder het beheer van de Stichtse Groenlanden. Het westelijke deel van het gebied is bestemd voor natuur- en landschapsbeheer en valt onder het beheer van Natuur- en Vogelwacht "de Vijfheerenlanden". Duiken is sinds juli 26 door de beheerder verboden. Alleen met een vergunning is het mogelijk om te duiken. Het duikverbod is waarschijnlijk ingesteld, omdat voor de plas geen noodreddingsplan beschikbaar is. Vlak achter de aanwezige ballenlijn in het water staan bordjes waarmee aangegeven wordt dat zwemmen achter de ballenlijn gevaarlijk is. Het gebied rond de plas wordt gebruikt door hondenbezitters om te wandelen. In het losloopgebied kunnen de honden het water in. Er is een aanlijngebod. Op het zwemstrand zijn honden verboden. Faciliteiten In het oostelijke deel wordt voornamelijk van de plas gebruik gemaakt door zwemmers en mensen die op het zandstrand liggen te zonnen. In het water ligt een ballenlijn aan paaltjes tot de plaats waar de diepte ongeveer één meter is. Ook wordt er in de plas gevist. Na de provinciale herindeling in 21 behoort het gebied rond Vianen tot de Provincie Utrecht. Hierna is een aantal maatregelen genomen ter verbetering van het gebied rond de plas. Zo is het strand vergroot, is de drijflijn verlegd en zijn toiletten geplaatst die tijdens hoog water verplaatst kunnen worden (volgens vergunning dienen deze weggehaald te zijn van 1 oktober tot 1 april). Daarnaast zijn picknickplaatsen en speelvoorzieningen aangebracht en zijn informatieborden neergezet. Verder zijn een afsluitbaar parkeerterrein voor circa 1 personenauto s en fietsenrekken naast het zandstrand te vinden. Het gebied is toegankelijk vanaf zonsopgang tot zonsondergang. Bezoekersaantal De plas is een drukbezochte zwemlocatie. Op een topdag kan het aantal bezoekers oplopen tot ongeveer 2.5 mensen. Op een mooie dag zullen ongeveer 1. bezoekers aan de plas aanwezig 11

11 zijn. Vele honden lopen rond de plas omdat hondenclubs hier afspreken en de hondenuitlaatservice hier langskomt. Waterkwaliteitsbemonstering De provincie Utrecht neemt in de maanden april t/m september 12 keer een oppervlaktewatermonster op de zwemlocatie. Dit komt neer op een frequentie van eenmaal per twee weken. Bij Plas Middelwaard is één monsternamepunt: coördinaten x = , y = Deze is in figuur 3.3 weergegeven met een wit kruis. De monsters worden geanalyseerd en getoetst aan de Nederlandseen Europese zwemwaternormen. Per meting zijn de volgende parameters geanalyseerd: doorzicht, zuurstofconcentratie, zuurstofverzadiging, zuurgraad, watertemperatuur, Escherichia coli en intestinale enterococcen. Er wordt in Plas Middelwaard standaard geen blauwalgmonitoring uitgevoerd omdat er hier nog nooit blauwalgen zijn gesignaleerd. De bepaling van het aantal kolonievormende eenheden bacteriën vond plaats met behulp van membraanfiltratie. De celtellingen werden uitgevoerd conform de betreffende bijlage van het blauwalgenprotocol. Als men informatie wil inwinnen over de actuele situatie kan gebeld worden naar de zwemwatertelefoon, of teletekst pagina 725 of de website van de provincie Utrecht, geraadpleegd worden. Het oude blauwalgenprotocol (tot 29) schreef voor dat voor een locatie, afhankelijk van het gemeten microcystinegehalte, een waarschuwing, negatief zwemadvies of zwemverbod moest worden afgekondigd. In het nieuwe blauwalgenprotocol (vanaf 29) is aangegeven dat de gemeten blauwalgendichtheden (het aantal getelde cellen) bepalend is voor de te treffen publieksmaatregel. Op dit moment vindt daarom bij het vermoeden van blauwalgen niet meer standaard meting van microcystinegehalte plaats. Figuur 3.3 Locatie monsterpunt VOP212 (wit kruis) 12

12 3.2 Hydromorfologie en ecologie Hydromorfologie Plas Middelwaard is een plas gelegen in de uiterwaarden bij Vianen en ligt tussen de zomer- en winterdijk van de rivier de Lek. De plas staat niet in rechtstreekse verbinding met de Lek. Bij hoge waterstanden is de uiterwaard, en dus ook het water van de Middelwaard, meestromend met de rivier. Langs de zuidkant van plas Middelwaard loopt een kwelsloot. Deze sloot staat niet in verbinding met de plas. Verder is het waterpeil van de plas afhankelijk van het waterpeil van de Lek via kwel. Vanaf het strand loopt de waterdiepte over een afstand van 5 meter geleidelijk af tot een diepte van ongeveer twee meter bereikt is waarna de bodem ineens stijl afloopt. De gemiddelde diepte van de plas is onbekend, maar uitgezonderd van de noordoostelijke hoek van de plas, loopt de oever snel af. Volgens duikerssites gaat de plas tot minstens 13 meter diepte. De uiterwaard rond de plas bestaat voornamelijk uit een dunne laag rivierklei met daaronder zand. De bodem van de plas zelf is voornamelijk zand. Ecologie Langs de noordwestzijde van de zwemwaterlocatie is veel wilgopslag en essen aanwezig. Langs de oever staat hier riet. Langs de overige oevers is kort gras aanwezig. Het gebied rondom de plas behoort tot het natuurgebied Middelwaard en hier is natuurbeheer en - ontwikkeling het hoofddoel. In dit gebied lopen Schotse Hooglanders en paarden rond. De runderen en paarden kunnen vrij het water in lopen. Ten zuidwesten van de plas liggen graslanden waar het vee graast. Het vee kan door rasters, hekken en veeroosters niet het zwemstrand op. De plas Middelwaard is ingesloten door het Viaanse bos, de stedelijke bebouwing van Vianen, de snelweg A2 en de Lek. Onder duikers staat Plas Middelwaard ook wel bekend als de grasplas, dit vanwege de grote hoeveelheden waterplanten in het ondiepe gedeelte van de plas. Waterplanten als fonteinkruid, waterpest en grof hoornblad zijn tijdens het veldbezoek aangetroffen. Vis is aanwezig in de plas, maar niet in grote hoeveelheden. Er zijn scholen met juveniele vis te zien in de plas, grotere vissen als brasem en karper ontbreken. Snoek is wel in de plas aanwezig. 3.3 Riolering en afvalwaterzuivering Een afvalwaterzuivering is niet aanwezig in de omgeving. 3.4 Begrenzing De begrenzing van de zwemwaterzone is vastgesteld aan de hand van het rapport KRW en oppervlaktewater, Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water (DHV, 25). Op basis van het protocol zwemwaterlocaties in binnenwater is de zwemwaterzone bepaald. De zwemzone bevindt zich in de noordoostelijke hoek van de plas. Hier ligt ook een ballenlijn in het water. De diepte bij deze ballenlijn is ongeveer één meter. De ballenlijn wordt door vierkante houten palen op zijn plaats gehouden. Door de waarschuwingsbordjes die achter de ballenlijn geplaatst zijn, kan aangenomen worden dat de meeste zwemmers zich, vanwege de veiligheid, binnen de ballenlijn zullen bevinden. Door de aanwezigheid van de gevaarlijke situatie dient de ballenlijn als afbakening van de zwemzone (figuur. 3.5). 13

13 Figuur 3.5 Zwemzone Plas Middelwaard (rood vlak) 3.5 Gezondheidsrisico s Er zijn in de laatste jaren geen negatieve zwemadviezen geweest en/of gezondheidsklachten geweest. 14

14 4. ANALYSE VAN HISTORISCHE DATA De analyse van de historische data is opgebouwd uit twee delen. Ten eerste is gekeken naar de normoverschrijdingen van de organismen Escherichia coli en intestinale enterococcen in de jaren 26 tot en met 29. Hierna is beoordeeld of het zinvol is om een nadere analyse van de historische data uit te voeren. In het tweede deel is (indien nodig) een data-analyse uitgevoerd met de bacteriologische data, in vergelijking met de klimatologische gegevens in die periode. Met het oog op de nieuwe normen zijn alleen de normoverschrijdingen/verhogingen en de historische data-analyse uitgevoerd met de Escherichia coli en intestinale enterococcen. De figuren van de thermotolerante bacteriën van de coligroep en fecale streptococcen zijn niet in dit zwemwaterprofiel opgenomen omdat er voor de kwaliteitsbeoordeling volgens de nieuwe Zwemwaterrichtlijn voldoende meetgegevens (minimaal vier meetjaren) van de organismen Escherichia coli en intestinale enterococcen beschikbaar zijn. De concentraties van deze indicator organismen zijn bepaald met respectievelijk NEN 657, NEN 6562, ISO en ISO In onderstaande analyses is een overschrijding gedefinieerd als een concentratie die hoger is dan de norm. Een concentratie die meer dan 1,5 maal de norm is wordt geclassificeerd als extreem. Een concentratie die meer dan,5 maal de norm is, wordt geclassificeerd als verhoging. In de grafieken wordt met een lijn klasse (goed) aangegeven. 4.1 Normoverschrijdingen Uit de analyse van de historische data blijkt dat er in 27 en 29 in elk jaar een verhoging is geweest met betrekking tot Escherichia coli. In figuren 4.1 tot en met 4.4 zijn de jaartrends van Escherichia coli en intestinale enterococcen weergegeven. Escherichia coli en Intestinale enterococcen Escherichia coli Escherichia coli - klasse (goed) Intestinale enterococcen 26 Extremen Escherichia coli Intestinale enterococcen - klasse (goed) Extremen Intestinale enterococcen Escherichia coli [kve/1 ml] PLAS MIDDELWAARD - zoet - (NLBW93_VOP212) apr mei jun jul aug sep Intestinale enterococcen [kve/1 ml] Figuur 4.1. Jaartrend van de E. coli en intestinale enterococcen in 26, Plas Middelwaard 15

15 Escherichia coli en Intestinale enterococcen 27 Escherichia coli Extremen Escherichia coli Escherichia coli - klasse (goed) Intestinale enterococcen - klasse (goed) Intestinale enterococcen Extremen Intestinale enterococcen Escherichia coli [kve/1 ml] PLAS MIDDELWAARD - zoet - (NLBW93_VOP212) apr mei jun jul aug sep Intestinale enterococcen [kve/1 ml] Figuur 4.2. Jaartrend van de E. coli en intestinale enterococcen in 27, Plas Middelwaard Escherichia coli en Intestinale enterococcen 28 Escherichia coli Extremen Escherichia coli Escherichia coli - klasse (goed) Intestinale enterococcen - klasse (goed) Intestinale enterococcen Extremen Intestinale enterococcen Escherichia coli [kve/1 ml] PLAS MIDDELWAARD - zoet - (NLBW93_VOP212) apr mei jun jul aug sep Intestinale enterococcen [kve/1 ml] Figuur 4.3. Jaartrend van de E. coli en intestinale enterococcen in 28, Plas Middelwaard 16

16 Escherichia coli en Intestinale enterococcen 29 Escherichia coli Extremen Escherichia coli Escherichia coli - klasse (goed) Intestinale enterococcen - klasse (goed) Intestinale enterococcen Extremen Intestinale enterococcen Escherichia coli [kve/1 ml] PLAS MIDDELWAARD - zoet - (NLBW93_VOP212) apr mei jun jul aug sep Intestinale enterococcen [kve/1 ml] Figuur 4.4. Jaartrend van de E. coli en intestinale enterococcen in 29, Plas Middelwaard Op basis van de nieuwe zwemwaterrichtlijn wordt de zwemwaterkwaliteit van Plas Middelwaard beoordeeld als uitstekend voor Escherichia coli en intestinale enterococcen. Zie tabel 4.1. Tabel 4.1. Kwaliteitsklasse bepaling zwemwater Ooltgensplaat Plas Middelwaard Zwemwaterklasse op basis van Logpercentielen PLAS MIDDELWAARD - zoet - (NLBW93_VOP212) aant waarn oordeel Escherichia coli 36 Uitstekend Intestinale enterococcen 37 Uitstekend Er zijn in de meetjaren 26 tot en met 29 twee verhogingen gesignaleerd: een analyse van de data in relatie met weersomstandigheden is op zijn plaats. 4.2 Historisch data-analyse in relatie tot weersomstandigheden Om een beeld te krijgen van mogelijke verontreinigingsbronnen en routes op deze locatie is een historische data-analyse uitgevoerd voor de periode Om de weersinvloed te bepalen zijn microbiologische gegevens van het zwemwater vergeleken met de weergegevens van het KNMI weerstation De Bilt. Daarnaast is gekeken of een jaarlijks terugkerende gebeurtenis in een bepaald gedeelte van het seizoen invloed heeft op de waterkwaliteit, door alle metingen per jaar met elkaar te vergelijken. In de periode hebben in 27 en 29 verhogingen plaatsgevonden van de parameter Escherichia coli. In de figuren 4.5 tot en met 4.13 zijn de gegevens van representatieve meetjaren vergeleken met de weersomstandigheden. Voor wat betreft Escherichia coli gaat het om de meetjaren 27 en 29. E. coli 27 Ten tijde van de verhoging op 24 september 27 is een temperatuur van circa 2 graden gemeten. Het aantal zonuren drie dagen voorafgaand aan de verhoging varieerde van 2 tot 9 uur. De 17

17 temperatuur lijkt daarmee niet van invloed te zijn op de verhoging. Tijdens de verhoging is relatief weinig neerslag gevallen. De neerslag lijkt daarmee niet van invloed te zijn op genoemde verhoging. De overheersende windrichting is ten tijde van de verhoging zuid met een windsnelheid van 2 m/s. Dit is een schuine aanlandige wind. De wind lijkt daarmee van invloed te zijn op de verhoging. Figuur 4.5 tot en met figuur 4.9 presenteren de gemeten concentraties Escherichia coli in relatie tot de weersomstandigheden in Escherichia Coli en Zonneschijnduur -3 dag -2 dag -1 dag Escherichia coli Extremen Escherichia coli Escherichia coli - klasse (goed) PLAS MIDDELWAARD - zoet - (NLBW93_VOP212) 27 KNMI-station: De Bilt Escherichia coli [kve/1ml] Zonneschijnduur [uur] mrt 13-apr 17-apr 1-mei 3-mei 22-mei 24-mei 5-jun 14-jun 19-jun 29-jun 9-jul 17-jul 24-jul 31-jul 14-aug 22-aug 28-aug 12-sep 24-sep Figuur 4.5. Concentraties Escherichia coli vergeleken met de zonneschijnduur in 27 Eschericha Coli en weergegevens 27 Escherichia coli Extremen Escherichia coli Escherichia coli - klasse (goed) Max. temperatuur ( C) PLAS MIDDELWAARD - zoet - (NLBW93_VOP212) KNMI-station: De Bilt Escherichia coli [kve/1 ml] Max. temperatuur ( C) 2 5 april mei juni juli augustus september Figuur 4.6. Concentraties Escherichia coli vergeleken met de maximale luchttemperatuur in 27 18

18 Eschericha Coli en weergegevens Escherichia coli Escherichia coli - klasse (goed) PLAS MIDDELWAARD - zoet - (NLBW93_VOP212) 27 Extremen Escherichia coli Etmaalsom v.d. neerslag (mm) KNMI-station: De Bilt 45 Escherichia coli [kve/1 ml] Etmaalsom v.d. neerslag (mm) april mei juni juli augustus september Figuur 4.7. Concentraties Escherichia coli vergeleken met de etmaalsom van de neerslag in 27 Eschericha Coli en weergegevens 27 Escherichia coli Extremen Escherichia coli Escherichia coli - klasse (goed) Neerslag intensiteit (mm/h) PLAS MIDDELWAARD - zoet - (NLBW93_VOP212) KNMI-station: De Bilt 7 14 Escherichia coli [kve/1 ml] Neerslag intensiteit (mm/h) 2 1 april mei juni juli augustus september Figuur 4.8. Concentraties Escherichia coli vergeleken met de neerslag intensiteit in 27 19

19 Escherichia coli en windrichting en gemiddelde windsnelheid - 27 PLAS MIDDELWAARD - zoet - (NLBW93_VOP212) KNMI-station: De Bilt meetgeg norm extremen Figuur 4.9. Concentraties Escherichia coli vergeleken met de windrichting -en snelheid in E. coli 29 Ten tijde van de verhoging op 26 mei 29 is een temperatuur van circa 21 graden gemeten. Het aantal zonuren drie dagen voorafgaand aan de verhoging varieerde van 7 tot 15 uur. De temperatuur lijkt daarmee van invloed te zijn op de verhoging. Tijdens genoemde verhoging is veel neerslag gevallen. De neerslag lijkt daarmee van invloed te zijn op de verhoging. De overheersende windrichting is ten tijde van genoemde verhoging noordoost met een windsnelheid van 3 m/s. Dit is een aflandige wind. De wind lijkt daarmee niet van invloed te zijn op de verhoging. Figuur 4.1 tot en met figuur 4.13 presenteren de gemeten concentraties Escherichia coli in relatie tot de weersomstandigheden in 29. 2

20 14 Escherichia Coli en Zonneschijnduur -3 dag -2 dag -1 dag Escherichia coli Extremen Escherichia coli Escherichia coli - klasse (goed) PLAS MIDDELWAARD - zoet - (NLBW93_VOP212) 29 KNMI-station: De Bilt Escherichia coli [kve/1ml] Zonneschijnduur [uur] feb 23-mrt 16-apr 28-apr 12-mei 26-mei 9-jun 11-jun 23-jun 7-jul 14-jul 21-jul 4-aug 18-aug 1-sep 15-sep 16-sep 29-sep 3-sep 22-okt Figuur 4.1. Concentraties Escherichia coli vergeleken met de zonneschijnduur in 29 Eschericha Coli en weergegevens 29 Escherichia coli Extremen Escherichia coli Escherichia coli - klasse (goed) Max. temperatuur ( C) PLAS MIDDELWAARD - zoet - (NLBW93_VOP212) KNMI-station: De Bilt 4 Escherichia coli [kve/1 ml] Max. temperatuur ( C) 2 5 april mei juni juli augustus september Figuur Concentraties Escherichia coli vergeleken met de maximale luchttemperatuur in 29 21

21 Eschericha Coli en weergegevens Escherichia coli Escherichia coli - klasse (goed) PLAS MIDDELWAARD - zoet - (NLBW93_VOP212) 29 Extremen Escherichia coli Etmaalsom v.d. neerslag (mm) KNMI-station: De Bilt 3 14 Escherichia coli [kve/1 ml] Etmaalsom v.d. neerslag (mm) 2 5 april mei juni juli augustus september Figuur Concentraties Escherichia coli vergeleken met de etmaalsom van de neerslag in 29 Eschericha Coli en weergegevens 29 Escherichia coli Extremen Escherichia coli Escherichia coli - klasse (goed) Neerslag intensiteit (mm/h) PLAS MIDDELWAARD - zoet - (NLBW93_VOP212) KNMI-station: De Bilt Escherichia coli [kve/1 ml] Neerslag intensiteit (mm/h) april mei juni juli augustus september Figuur Concentraties Escherichia coli vergeleken met de neerslag intensiteit in 29 Overall beoordeling Er is geen betrouwbaar verband vast te stellen tussen de verhoogde concentraties in relatie tot de weersomstandigheden. In 29 is er wellicht een relatie met neerslag. 22

22 5. POTENTIËLE VERONTREINIGINGSBRONNEN EN ROUTES 5.1 Inleiding Op basis van het veldbezoek, de analyse van de historische data, de informatie van de waterkwaliteitsbeheerder, de informatie van de locatiebeheerder en de topografische informatie is een lijst van alle potentiële verontreinigingsbronnen en routes voor fecale verontreiniging opgesteld. Alle potentiële bronnen en routes zijn op deze lijst gezet ook al lijken ze niet van belang. Soms blijkt dat juist een bron die vooraf niet als relevant werd beschouwd toch verhoogde waarden veroorzaakt óf dat door samenloop van omstandigheden meerdere bronnen samen verantwoordelijk zijn voor verhoogde waarden. Elke bron telt in hoofdstuk 6 mee. 5.2 Mogelijke bronnen en routes De historische data, de gebiedsbeschrijving, gegevens van beheerders, de analyse van de plattegronden, het zwemwaterprofiel uit 26 en het veldbezoek uit 26 brengen onderstaande mogelijke bronnen van zwemwaterverontreiniging naar voren. Dit zijn: Zwemmers Tijdens topdagen kunnen ongeveer zwemmers aanwezig zijn, terwijl op mooie dagen ongeveer 75 zwemmers aanwezig kunnen zijn. Koeien Tijdens het veldbezoek graasden negen Schotse Hooglanders langs de plas, waarbij ze ook het water in konden. Afstromend water De snelweg A2 ten oosten en de weg over de dijk ten zuiden van de plas kunnen invloed hebben op de waterkwaliteit. Het gaat om een oppervlakte van 152 m 2 op een afstand van 2 meter. Watervogels Er waren circa 3 watervogels in de gehele plas tijdens het veldbezoek aanwezig. Bij extreme drukte is uitgegaan van een aantal van 6. Honden Hondeneigenaren lopen met hun honden in het gebied rond. Voorbij een hekwerk mogen de honden los en kunnen de honden het water in. Honden gaan soms ook vanaf het zandstrand het water in. Er is een schatting gemaakt van 25 honden op een gemiddelde dag en 5 honden op een drukke dag. 23

23 6. RICHTGETALLEN (ZWEMPROF) 6.1 Inleiding Met behulp van het spreadsheetmodel ZWEMPROF is een schatting gemaakt van de invloed die de verschillende bronnen kunnen hebben op de kwaliteit van het zwemwater. Het programma is gebaseerd op de nieuwe zwemwaterrichtlijn en dus op de nieuwe normen. Het programma geeft, op basis van de ingevoerde randvoorwaarden en mogelijke vervuilingsbronnen, een indicatie van de invloed van de verschillende bronnen op de zwemwaterkwaliteit. De basis hiervoor wordt gevormd door de berekende concentratie in het zwemwater (kve/1 ml) van intestinale enterococcen en Escherichia coli. In tabel 1.1 staan de nieuwe zwemwaternormen vermeld. ZWEMPROF is ten opzichte van de versie zoals gebruikt in de oude zwemwaterprofielen uit 26 vernieuwd. De nieuwe versie geeft een betere indicatie van de invloed van de bronnen op de zwemwaterkwaliteit. Dit vanwege het feit dat in de nieuwe versie meer aandacht is besteed aan de invloed van de bronnen op de waterkwaliteit binnen de zwemzone. Voor de zwemzone wordt nu ook rekening gehouden met het volume van de zwemzone en doorstroming. 6.2 Resultaten ZWEMPROF In figuur 6.1 is de uitslag van ZWEMPROF voor de zwemzone van Plas Middelwaard gegeven. De toelichting op deze figuur staat hieronder vermeld en het invoerblad dat daaruit volgt is opgenomen in bijlage 4. Figuur 6.1 Uitslag ZWEMPROF van de zwemzone van Plas Middelwaard Zwemmers Tijdens topdagen kunnen ongeveer zwemmers aanwezig zijn, terwijl op mooie dagen ongeveer 75 zwemmers aanwezig kunnen zijn. Op basis van de invoer in ZWEMPROF blijkt dat zwemmers bij gemiddelde drukte geen invloed hebben op de waterkwaliteit in de zwemzone. Bij topdrukte hebben zwemmers geringe invloed op de zwemwaterkwaliteit. Koeien Tijdens het veldbezoek graasden negen Schotse Hooglanders langs de plas, waarbij ze ook het water in konden. Deze koeien zijn qua verontreiniging gelijkgesteld aan paarden. Op basis van de invoer in ZWEMPROF blijkt dat het agrarisch achterland geen invloed heeft op de waterkwaliteit in de zwemzone. 24

24 Afstromend water De snelweg A2 ten oosten en de weg over de dijk ten zuiden van de plas kunnen invloed hebben op de waterkwaliteit. Het gaat om een oppervlakte van 152 m 2 op een afstand van 2 meter. Op basis van de invoer in ZWEMPROF blijkt dat afstromend water geen invloed heeft op de waterkwaliteit in de zwemzone. Watervogels Er waren circa 3 watervogels in de gehele plas tijdens het veldbezoek aanwezig. Bij extreme drukte is uitgegaan van een aantal van 6. Op basis van de invoer in ZWEMPROF blijkt dat watervogels geen invloed hebben op de waterkwaliteit in de zwemzone. Honden Hondeneigenaren lopen met hun honden in het gebied rond. Voorbij een hekwerk mogen de honden los en kunnen de honden het water in. Honden gaan soms ook vanaf het zandstrand het water in. Er is een schatting gemaakt van 25 honden op een gemiddelde dag en 5 honden op een drukke dag. Op basis van de invoer in ZWEMPROF blijkt dat honden geen invloed hebben op de waterkwaliteit in de zwemzone. Zoals reeds eerder aangegeven, is bij de bovenstaande analyse gebruik gemaakt van het computermodel ZWEMPROF. De uitkomsten bij ZWEMPROF zijn erg afhankelijk van de ingevoerde hydrologische/morfologische parameters. Hierbij valt te denken aan waterdiepte, breedte en het verversingsdebiet. Indien het debiet afneemt, is de kans op een overschrijding groter en/of de nauwkeurigheid van de uitslag lager. 25

25 7. EVALUATIE EN CONCLUSIES Algemeen Plas Middelwaard is een grote plas in de uiterwaarden van de Lek bij Vianen. De plas ligt tussen de zomer- en winterdijk en is verder afgesloten van andere waterlichamen. De zwemzone ligt in de noordoostelijke hoek van de plas. Een groot deel van het gebied om de plas is een uitlaatgebied, waar honden los kunnen lopen. Ook lopen in de zuidwestelijke hoek van de plas Schotse Hooglanders die bij het water kunnen komen. Fecale bacteriën Uit de historische data-analyse blijkt dat er sinds 26, in 27 en 29 een verhoging (boven de helft van de norm) is gemeten voor wat betreft Escherichia coli. Op basis van de nieuwe zwemwaterrichtlijn is de zwemwaterkwaliteit van Plas Middelwaard voorlopig beoordeeld als uitstekend voor wat betreft Escherichia coli en intestinale enterococcen. Gezien de enkele verhogingen is er geen eenduidig verband met de weersomstandigheden. Uit het veldbezoek van 26, de historische data-analyse en de bestudering van kaarten van de omgeving van Plas Middelwaard is naar voren gekomen dat er meerdere potentiële bronnen te onderscheiden zijn: Zwemmers Agrarisch achterland Afstromend water Watervogels Dieren op het zandstrand Met behulp van het spreadsheet model ZWEMPROF is bekeken in hoeverre deze bronnen invloed hebben op de zwemwaterkwaliteit. Uit de berekeningen is naar voren gekomen dat de grootste bron van fecale besmettingen de zwemmers zijn, zwemmers kunnen geen tot geringe invloed hebben op de waterkwaliteit. 26

26 8. AANBEVELINGEN EN MAATREGELEN Uit de modelberekening met ZWEMPROF is gebleken dat er geringe invloed te verwachten is van zwemmers op de zwemwaterkwaliteit. Om de waterkwaliteit te verbeteren, worden de volgende maatregel aanbevolen: Weren honden van zandstrand en ligweide Er kan beter aangegeven worden dat honden niet op het zandstrand en de ligweide mogen komen en dat speciale losloopgebieden aangelegd zijn. 27

27 9. LITERATUUR DHV, 25. KRW en oppervlaktewater, Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water. In opdracht van het Ministerie van Verkeer & Waterstaat, Rijkswaterstaat, RIZA. 28

28 BIJLAGE 1 Verslag veldbezoek Veldbezoek Plas Middelwaard Bezoektijd: Maandag 11 juni 27, 13.u 15.u Aanwezig: Jeroen Pelser, Karlijn Holthaus (Grontmij) Weer: Zonnig met af en toe een wolk, temperatuur rond 22 C Aantal bezoekers: twee bezoekers op het strand, tientallen bezoekers met honden langs de plas Voor de update van dit zwemwaterprofiel is op deze locatie in 21 geen veldbezoek verricht. Er zijn namelijk geen aanwijzingen dat er veranderingen op het strand hebben plaatsgevonden. Hieronder is het verslag van het veldbezoek uit 26 opgenomen. Het bezoek begon op de grote parkeerplaats aan de rand van de plas. De A2 lag heel duidelijk in het zicht vanaf elke plek langs de plas. Bij de ingang van het parkeerterrein stond een groot bord met informatie (Fig. 1A). Bij een pad van de parkeerplaats naar het gebied stond een tweede en een derde bord met specifiekere informatie (Fig. 1B en 1C). Volgens de borden waren honden alleen aangelijnd op het terrein toegestaan (Fig. 2A) en mochten ze helemaal niet op het zandstrand en op de ligweide komen (Fig. 2B). Honden mochten pas na een hek losgelaten worden. Honden liepen echter ook los op het strand (Fig. 2C en 2D). Figuur 1. Informatieborden bij de ingang van de parkeerplaats (A) en bij het pad naar de plas (B en C)

29 Figuur 2. Aanlijngebod voor honden (A), verbodbord voor honden (B), hondenpootafdruk op zandstrand (C) en een hond die net het water uit kwam (D) Tussen de parkeerplaats en het zandstrandje stond een toiletgebouw (Fig. 3A). Er waren in totaal vier deuren, waarvan achter één deur twee urinoirs hingen en achter de andere deurtjes wc-potten stonden (Fig. 3B). Links naast de vier deuren was nog een kleine wastafel met kraantje te vinden (Fig. 3C). De wc s zagen er schoon uit.

30 Figuur 3. Het toiletgebouw (A), één van de toiletten (B) en de wastafel (C) Het zandstrand bestond uit kaal zand. De ligweide die achter het zandstrand lag was erg groot en lag bovendien een stukje hoger dan het zandstrandje (Fig. 4A). Op de ligweide stonden een aantal afvalbakken en een zitbankje. De ballenlijn die in het water lag, bleef op de plek liggen door houten palen (Fig. 4B). De diepte van het water was ongeveer een meter. Achter de ballenlijn stonden een paar houten palen met een afbeelding gevaarlijk te zwemmen (Fig. 4C), omdat een eindje achter de ballenlijn de waterbodem steil naar beneden afloopt en dit gevaarlijk kan zijn voor zowel geoefende als ongeoefende zwemmers.

31 Figuur 4. Overzicht van ligweide, zandstrand en zwemzone (A), ballenlijn (B) en waarschuwingsbordje voor gevaarlijk zwemwater (C) In het water waren weinig vogels te vinden. Er zwommen twee knobbelzwanen rond, een aantal meerkoeten en wilde eenden, in het riet zongen kleine karekieten en boven het water vlogen twee visdiefjes. Bij het zandstrand was nog een kleine hoeveelheid olieachtige substantie in het water te zien. De bodem was op één plek erg rood. Langs de plas stonden weinig rietkragen en bomen. De oever aan de kant van de Lek had het meeste riet en bomen op de oever staan. In het water waren waterplanten aanwezig. Deze planten waren langs alle kanten van de plas te vinden, maar voornamelijk aan de Lek-kant van de plas. De waterplanten lagen in plukken in het water. In ieder geval was fonteinkruid, waterpest en grof hoornblad te zien. Tussen deze waterplanten zwommen grote scholen kleine visjes. Het gebied was behalve voor zwemmers ook voor hondenbezitters erg leuk. Honden mochten na een hek los lopen (Fig. 5A). Vanaf het zandstrand was zowel linksom als rechtsom zo n hek te vinden. Hier lag ook een veerooster. Er hingen twee bordjes bij het hek, eentje voor wanneer je het hondenuitlaatgebied in ging en waar honden los op staat en een bordje wanneer de honden het zwemgedeelte weer op gingen met de tekst honden aangelijnd. In het hondenuitlaatgebied liepen erg veel honden. De hondenbezitters konden hierbij ook over de zomerdijk heen om met de honden langs de Lek te wandelen (Fig. 5B). De honden gingen langs de hele plas het water in, ook bij het zandstrand. Wat wel opviel tijdens het lopen door het hondenuitlaatgebied, was dat er heel weinig hondenpoep lag. Precies tegenover het zandstrandje was een klein zandstrandje te vinden waar de honden veel het water in gingen (Fig. 5C). Aan deze kant van de plas waren het echter niet alleen de honden die het water in gingen. Hier liepen namelijk ook een aantal Schotse Hooglanders rond. In totaal liepen er negen runderen rond waarvan een aantal ten tijde van het veldbezoek in het water stonden (Fig. 5C).

32 Figuur 5. Hekwerk waar het hondenuitlaatgebied begint (A), uitzicht op een zandstrand langs de Lek (B), het hondenzandstrandje aan de overzijde van de plas (C) en de negen Schotse Hooglanders Op een gegeven moment kwamen we ook langs een punt waar het water ineens heel erg troebel was. Dit was wel vreemd, want de rest van de plas was erg helder. De oever was aan deze kant van de plas kleiig (Fig. 6A), wat de troebeling kan verklaren. Hoe deze klei zo opgewoeld was, kon niet met zekerheid gezegd worden. Het zou mogelijk veroorzaakt kunnen zijn door een hond die op deze plek het water ingegaan is. Tussen dit troebele en het omliggende heldere water was een scherpe scheiding te zien.

33 Figuur 6. De kleiige oever (B) en de opwerveling van sediment met scherpe overgang tussen troebel en helder water boven in de foto (B)

34 BIJLAGE 2 Betrokken organisaties Terreinbeheerder Recreatieschap Midden-Nederland Kanaalweg 95B 3533 HH Utrecht. Telefoon: Fax: info@recreatiemiddennederland.nl Waterbeheerder locatie en achterliggende gebied Waterschap Rivierenland De Blomboogerd 1 43 BX Tiel Telefoon: Fax: info@wsrl.nl Gemeente Gemeente Vianen Postbus EA Vianen Telefoon: Fax: gemeente@vianen.nl Provincie Provincie Utrecht Pythagoraslaan TH Utrecht Telefoon: Fax: info@provincie-utrecht.nl

35 BIJLAGE 3 Protocol voor begrenzing van zwemwater (binnenwater) 1. Is de locatie op een diepte van circa 1.5 m optisch afgebakend? nee 5. Bepaal de grenzen van het zwemstrand ja 2. Zijn er locatiespecifieke problemen? nee ja 3. Controleer de locatiespecifieke richtlijnen *, pas deze toe indien relevant 4. De zwemwaterzone is het gebied binnen de afscheiding 6. Markeer de punten waar de grenzen van het zwemstrand de waterlijn raken 7. Is het water 5 m uit de oever minder dan 1,5 m diep? ja nee 8. Is er sprake van een gevaarlijke functie binnen 5 m van de oever? nee ja 1. Is er sprake van een gevaarlijke functie voordat een diepte van 1,5 m wordt bereikt? ja nee 9. Markeer punten op 5 m vanaf de waterlijn 11. Markeer punten op een diepte van 1,5 m 12. Markeer punten op 5 m. vanaf de gevaarlijke zone 13. Verbind de punten in het water met een rechte lijn 14. Zijn er locatiespecifieke problemen? ja = Vraag = Actie Zwemwaterzone = nee 15. Controleer de locatiespecifieke richtlijnen *, pas deze indien relevant toe 16. De zwemwaterzone is het gebied binnen de twee punten op het zwemstrand en de twee punten in het water * Zie beschrijving op bladzijde 22

36 BIJLAGE 4 Invulblad Zwemprof