ZWEMWATERPROFIEL. Kralingse plas. Actualisatie

Transcriptie

1 ZWEMWATERPROFIEL Kralingse plas Actualisatie Hoogheemraadschap Schieland en de Krimpenerwaard Maart 2016

2 Colofon Titel: Zwemwaterprofiel Kralingse Plas Uitgegeven door: Hoogheemraadschap Schieland en de Krimpenerwaard Oorspronkelijke versie (2004/2012) uitgevoerd door: Grontmij Actualisatie 2016 door: HHSK, Johan van Tent Datum update: Maart 2016 Status: Eindrapportage 1

3 Inhoudsopgave Voorwoord Inleiding zwemwaterprofiel Zwemwaterprofiel Kwaliteitsklassen en normen Routekaart zwemwaterprofiel Blauwalgen Aanpak Gebiedsbeschrijving Kralingse Plas Algemeen Hydromorfologie en ecologie Riolering en afvalwaterzuivering Begrenzing Gezondheidsrisico s Toetsing en analyse van metingen fecale verontreiniging Toetsing zwemwaterrichtlijn Analyse meetresultaten Verontreinigingsbronnen en routes Inleiding Mogelijke bronnen en routes Model Zwemprof Blauwalgen Beschrijving toestand Oorzaken blauwalgenbloei Evaluatie en conclusies Aanbevelingen en maatregelen Literatuur...23 BIJLAGEN...24 BIJLAGE 1 Verslag veldbezoek...25 BIJLAGE 2 Betrokken organisaties...29 BIJLAGE 3 Toetswaarden en beoordelingen bacteriologische parameters...30 BIJLAGE 4 Weeranalyse van bacteriologische overschrijdingen...31 BIJLAGE 5 Model Zwemprof

4 Voorwoord Dit zwemwaterprofiel is een herziening van eerder opgestelde zwemwaterprofielen in 2004 en De situatie betreffende fecale verontreinigingen is in deze periode nauwelijks veranderd. De veranderingen in dit deel van het zwemwaterprofiel zijn daarom beperkt. Het hoogheemraadschap heeft zich samen met de gemeente Rotterdam ingezet om de waterkwaliteit te verbeteren ten einde overlast door blauwalgen te voorkomen. Hoewel de waterkwaliteit aanzienlijk is verbeterd, is er nog steeds regelmatig een blauwalgenbloei. Het hoogheemraadschap zet zich samen met de gemeente in om aanvullende maatregelen hiertegen te nemen. 3

5 1 Inleiding zwemwaterprofiel De Europese Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EG, hierna genoemd als zwemwaterrichtlijn) is begin 2006 vastgesteld. Het doel van deze richtlijn is het beschermen van de gezondheid van zwemmers in oppervlaktewateren. In de richtlijn zijn bepalingen gesteld met betrekking tot de monitoring en de indeling van de zwemwaterkwaliteit in kwaliteitsklassen (uitstekend, goed, aanvaardbaar en slecht) alsmede de verstrekking van informatie daarover aan het publiek en de Europese Commissie. Een proactief beheer van de zwemwaterkwaliteit wordt voorgeschreven, risico s moeten in kaart worden gebracht in een zwemwaterprofiel en maatregelen moeten worden uitgevoerd om minimaal een aanvaardbare kwaliteit te kunnen bereiken en blootstelling van zwemmers aan verontreiniging te voorkomen. In Nederland zijn de taken voor zwemwater zo verdeeld dat de provincie zwemwaterlocaties aanwijst en toezicht houdt en dat de waterbeheerder zorg draagt voor de monitoring van de zwemwaterkwaliteit en het opstellen van de zwemwaterprofielen. 1.1 Zwemwaterprofiel Van iedere zwemwaterlocatie moet worden ingeschat welke emissiebronnen via welke verspreidingsroutes de zwemwaterkwaliteit negatief beïnvloeden. Hierbij spelen de locatiespecifieke eigenschappen van het zwemwater een belangrijke rol. Alle bevindingen komen samen in een zwemwaterprofiel van de desbetreffende zwemwaterlocatie. Het opstellen van een zwemwaterprofiel is ook een verplichting volgens de zwemwaterrichtlijn. Op basis hiervan kan de beheerder maatregelen nemen om het risico op besmetting van de zwemmer (verder) te reduceren. Op het ogenblik wordt hoofdzakelijk op basis van expert judgement geredeneerd. Het zwemwaterprofiel, eventueel aangevuld met een aantal extra metingen, maakt het mogelijk om eventuele beheersmaatregelen beter te onderbouwen. Financiële middelen worden hierdoor effectiever ingezet. Tevens kan het zwemwaterprofiel ingezet worden voor communicatie over de kwaliteit van de zwemwater(locatie) en de genomen beheersmaatregelen naar de maatschappij/burger. Een zwemwaterprofiel is in eerste instantie bedoeld om inzicht te verkrijgen in de fecale verontreinigingsbronnen en routes en richt zich op de indicatoren voor fecale verontreinigingen (Escherichia coli en intestinale enterococcen). In deze zwemwaterprofielen worden echter ook overige gezondheidsrisico s meegenomen, zoals cyanobacteriën, zwemmersjeuk en botulisme. Cyanobacteriën zijn in de volksmond beter bekend als blauwalgen. In dit zwemwaterprofiel zal daarom verder over blauwalgen worden gesproken. 1.2 Kwaliteitsklassen en normen In de Europese zwemwaterrichtlijn wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende kwaliteitsklassen: uitstekend, goed, aanvaardbaar en slecht. Het minimale niveau dat behaald moet worden is aanvaardbaar. Als dit niet bereikt wordt dan krijgt de locatie de beoordeling slecht. Een slechte beoordeling resulteert in een negatief zwemadvies gedurende het hele zwemseizoen. Vijf opeenvolgende slechte beoordelingen leiden tot een permanente sluiting van de zwemlocatie. De indeling én de normen hierbij zijn weergegeven in tabel

6 Evalueren? Actieprogramma Tabel 1.1. Normen voor de verschillende kwaliteitsklassen voor zoet binnenwater wat betreft intestinale enterococcen en Escherichia coli Parameter Uitstekende kwaliteit* Goede kwaliteit * Aanvaardbare kwaliteit ** Referentiemethod en voor de analyse Intestinale enterococcen (kve/100 ml) Escherichia coli (kve/100 ml) * gebaseerd op een 95-percentiel van de lognormale verdeling ** gebaseerd op een 90-percentiel van de lognormale verdeling ISO of ISO ISO of ISO Als een fecale verontreiniging via oppervlaktewater naar een zwemwater wordt getransporteerd treedt verdunning op. De locatiespecifieke eigenschappen van het ontvangende zwemwater zijn van belang bij een beoordeling van de invloed van diverse routes op de bacteriologische kwaliteit van het zwemwater. Een belangrijke onderverdeling hierin is de verdeling tussen geïsoleerd of doorstroomd zwemwater en 'overstroomd' of 'incidenteel doorstroomd' zoals vaak het geval is bij uiterwaardenplassen. 1.3 Routekaart zwemwaterprofiel Er is een algemeen protocol opgesteld voor het opstellen van een zwemwaterprofiel ( Handreiking voor het opstellen van een zwemwaterprofiel Grontmij, RWS-RIZA, 2005). Hieronder staat de routekaart uit het protocol (zie figuur 1.1) welke voor het opstellen van de zwemwaterprofielen gebruikt is. Deze aanpak volgens de routekaart resulteert in een algemeen beeld van de zwemwaterlocatie, zijn omgeving en de mogelijke bronnen, met een indicatie van de grootte van bijdrage van deze bronnen op de waterkwaliteit in de zwemlocatie. Beschrijving gebied/hydromorfologie Veldbezoek Historische waterkwaliteit Lijst: bronnen routes Meetprogramma Richtgetallen Analyseren Evalueren Zwemwater profiel Figuur 1.1 Algemene routekaart om te komen tot een zwemwaterprofiel Dit zwemwaterprofiel is een herziening van twee eerdere zwemwaterprofielen die in 2006 en 2012 door Grontmij/DHV opgesteld zijn. 5

7 1.4 Blauwalgen Algemeen De Europese Zwemwaterrichtlijn vraagt behalve om aandacht voor de fecale verontreiniging ook nadrukkelijk aandacht voor de risico s van blauwalgen. Ter ondersteuning bij het opstellen van het blauwalgendeel van een Zwemwaterprofiel is de Handreiking Zwemwaterprofiel Blauwalgen opgesteld (DHV, RWS-RIZA, 2007). Voor locaties die nooit problemen kennen met blauwalgen is het profiel eenvoudig. Voor locaties waar een aanzienlijke kans bestaat op een toxische bloei, is het profiel uitgebreider. 6

8 2 Aanpak Voor het opstellen van het zwemwaterprofiel zijn, aan de hand van de Handreiking voor het opstellen van Zwemwaterprofiel, alle stappen doorlopen. Hieronder is aangegeven in welke onderwerpen deze stappen terugkomen en waar in de rapportage deze zijn terug te vinden. De gepresenteerde aanpak kan dan ook worden gezien als leeswijzer. Hoofdstuk 1 Inleiding De achtergrond voor het opstellen van een zwemwaterprofiel en een blauwalgenrapportage worden hierin beschreven, alsmede de normen en kwaliteitsklassen volgens de nieuwe zwemwaterrichtlijn. Hoofdstuk 2 Aanpak Hoofdstuk 3 Gebiedsbeschrijving Hierin wordt de zwemlocatie meer in detail beschreven op basis van de in de handreiking genoemde stappen locatiebeschrijving, gebiedsbeschrijving en veldbezoek. Hydromorfologie en ecologie. Deze paragraaf omvat de benodigde informatie over stromingen, peilen, flora en fauna (veldbezoek, hydromorfologie, gebiedsbeschrijving). Begrenzing. Het protocol binnenwater uit het rapport KRW en oppervlaktewater: Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water (DHV, 2005) is gebruikt om de begrenzing aan te geven. Gezondheidsrisico s. In deze paragraaf wordt gemeld of er meldingen van gezondheidsklachten (zwemmersjeuk, botulisme, enz.) zijn geweest op deze locatie en/of bloeien van blauwalgen. Hoofdstuk 4 Toetsing en analyse van metingen fecale verontreiniging In dit hoofdstuk is de beoordeling conform de zwemwaterrichtlijn weergegeven. Verder is er een analyse gemaakt van de meetgegevens van bacteriën. Op basis van de metingen kunnen al aanwijzingen voor de bronnen gevonden worden. Hoofdstuk 5 Verontreinigingsbronnen en routes Op basis van het veldbezoek, de analyse van de historische data, de gegevens van de waterkwaliteitsbeheerder en de plattegronden is een lijst van alle potentiële verontreinigingsbronnen en routes voor fecale verontreiniging opgesteld. Alle potentiële bronnen en routes zijn op deze lijst gezet ook al lijken ze niet van belang. Soms blijkt dat juist een bron die vooraf niet als relevant werd beschouwd toch verhoogde waarden veroorzaakt óf dat door samenloop van omstandigheden meerdere bronnen samen verantwoordelijk zijn voor verhoogde waarden. Elke bron kan dan meetellen. Hoofdstuk 6 Blauwalgen In dit hoofdstuk wordt beschikbare informatie over de aanwezigheid van blauwalgen op een rij gezet. Op grond van veldwaarnemingen en metingen wordt de kans op blauwalgenoverlast in de toekomst beoordeeld. Vervolgens wordt een nadere beschrijving van de zwemwaterlocatie gegeven met als doel inzicht te geven in de mogelijke werking van het systeem met betrekking tot het ontstaan van bloei van toxische blauwalgen. De achterliggende oorzaken/factoren worden beschreven die mogelijk leiden tot de bloei van toxische blauwalgen. Hoofdstuk 7 Evaluatie en conclusies Alle gegevens die afkomstig zijn uit de voorgaande stappen zijn naast elkaar gelegd en bekeken. Hierbij is vooral onderzocht welke potentiële bronnen die uit de analyse van de data van de waterkwaliteitsbeheerders, het veldbezoek en de plattegronden volgen, relevant zijn voor de zwemwaterkwaliteit op de locatie en zijn de resultaten van de 7

9 spreadsheet modellering (ZWEMPROF) gebruikt. Daarnaast is een soort rangschikking van belangrijke bronnen gemaakt. Op deze manier is duidelijk waar de mogelijke knelpunten zitten en waar eventueel maatregelen genomen zouden moeten worden. De belangrijkste bevindingen en de (mogelijke) consequenties hiervan zijn op een rij gezet. Hoofdstuk 8 Aanbevelingen en maatregelen Op basis van de conclusies uit hoofdstuk 7 zijn in dit hoofdstuk maatregelen benoemd die de kwaliteit van het zwemwater kunnen verbeteren en andere aanbevelingen die voortvloeien uit dit zwemwaterprofiel. 8

10 3 Gebiedsbeschrijving Kralingse Plas 3.1 Algemeen De Kralingse Plas ligt ingesloten tussen het Kralingse Bos en de wijk Kralingen in Rotterdam, noordoostelijk van het centrum, nabij knooppunt Terbregseplein. De Kralingse Plas is een ontvening met een oppervlakte van circa 100 ha. De zwemlocatie Kralingse Plas is een zandstrand aan de westzijde van de plas (figuur 3.1 en 3.2). Het strand is circa 20 meter breed en loopt flauw af. Een steiger en balken bevestigd aan palen vormen de afscheiding tussen de zwemzone en de rest van de plas. De zwemzone staat in open verbinding met plas. Het zandstrand ligt aan een brede ligweide met gras. De noordpunt van de zwemlocatie is bestemd voor naaktrecreatie. De zwemlocatie is het gehele jaar gratis toegankelijk. Figuur 3.1 Overzicht Kralingse Plas en faciliteiten (Bron: Folder Kralingse Bos) Ten zuiden van de zwemlocatie liggen havens van scoutingorganisaties en watersportverenigingen, waar enkele honderden bootjes liggen. In de jachthavens zijn sanitaire voorzieningen aanwezig. In deze hoek bevindt zich naast de sluis het gemaal die het water vanuit de Kralingse Plas naar de hoger gelegen boezem maalt. Op de zwemlocatie zijn in de periode 21 maart t/m 30 september op de meeste delen van de zwemlocatie honden niet toegestaan. Bij toegang tot de zwemlocatie staat een informatiebord, waarop onder andere is aangegeven waar en in welk gedeelte het toegestaan is met een hond te wandelen. Dit wordt in het gebied door middel van 9

11 paaltjes weergegeven. Een gedeelte tussen het reguliere zwemstrand en het nudistenstrand is gereserveerd voor het los laten lopen van honden (figuur 3.4). Op de zwemlocatie zelf markeren hagen de zones waar dit is toegestaan. De schatting van de gemeente Rotterdam dat zeker tientallen honden op dat deel van het zwemstrand komen. Beheer De gemeente Rotterdam is verantwoordelijk voor het dagelijks beheer van de zwemlocatie Kralingse Plas. Onder dit beheer valt onder andere het egaliseren van het strand, maaien van de grasweide, legen van de prullenbakken en het schoonhouden van de stranden. Het maaien van de ligweide gebeurt ongeveer twintig keer per jaar. Het strand wordt aan het begin van het zwemseizoen geëgaliseerd en gedurende het seizoen vaak nog een paar keer. Het strand en de ligweiden worden gedurende het zwemseizoen twee tot drie keer per week schoongemaakt. Als er drijflagen van blauwalgen worden aangetroffen dan worden deze ook waar mogelijk door de gemeente verwijderd. Faciliteiten De zwemlocatie biedt de bezoekers een verscheidenheid aan faciliteiten. Bij de toegang tot de zwemlocatie bevindt zich een parkeerplaats die ruimte biedt voor circa honderd auto s. Enkele parkeerplaatsen zijn bestemd voor invaliden. Tevens zijn er fietsenrekken. Bij de parkeerplaats bevindt zich een kiosk. Aan het begin van de toegangsweg naar de zwemlocatie is een restaurant aanwezig. Op het strand is in het zwemseizoen iedere dag van tot uur toezicht aanwezig. Er staan voldoende prullenbakken, die dagelijks geleegd worden. Op de grasweide staan op twee locaties toiletunits, voorzien van toiletpapier en een waterkraantje. De toiletten zijn aangesloten op de gemeentelijke riolering. Douches zijn niet aanwezig. In het water, op het zandstrand en op de grasweide zijn speeltoestellen aanwezig. Zo is er op de grasweide binnen een omheind gedeelte een peuterbad, waarvan het water gereinigd wordt. In de zwemzone staat een glijbaan en op het strand en grasweide staan verschillende klimtoestellen. In figuur 3.2 zijn de verschillende faciliteiten weergegeven. Op het strand staan diverse informatieborden van de provincie (figuur 3.3). Figuur 3.2 Detail van figuur 3.1 met een overzicht van het zwemstrand 10

12 Figuur 3.3 Provinciaal informatiebord Kralingse Plas Bezoekersaantallen Over het aantal bezoekers dat op de zwemlocatie komt, zijn geen exacte getallen bekend. In de zomer met mooi weer kunnen er zeker honderden mensen aanwezig kunnen zijn. De gemeente Rotterdam heeft aangegeven dat op mooie dagen zeker duizenden mensen aanwezig zijn. Waterkwaliteitsbemonstering In de zwemzone van de Kralingse Plas bevindt zich een waterkwaliteitsmeetpunt ten behoeve van de zwemwaterkwaliteit, waar het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard gedurende het zwemseizoen eens per 14 dagen metingen verricht. Bij de zwemzone van de Kralingse Plas bevindt dit meetpunt (00128) zich aan het eind van de steiger. Dit punt staat weergegeven in figuur 3.4. Overeenkomstig de Zwemwaterrichtlijn worden Escherichia coli en intestinale enterococcen gemeten. Daarnaast wordt de hoeveelheid blauwalgen bepaald en gecontroleerd op de aanwezigheid van drijflagen van blauwalgen. Verder worden de nog enkele algemene parameters gemeten/geregistreerd die een relatie kunnen hebben met de zwemwaterkwaliteit. De provincie Zuid-Holland is officieel toezichthouder op de waterkwaliteit van het oppervlaktewater op deze en overige zwemwaterlocaties in Zuid-Holland. De provincie heeft dit toezicht ondergebracht bij de Omgevingsdienst Midden-Holland. Actuele informatie over de zwemwaterkwaliteit kan geraadpleegd worden via en de bijbehorende app, de zwemwatertelefoon of via teletekst. Daarnaast wordt het publiek op de zwemwaterlocatie geïnformeerd middels een informatiebord. 3.2 Hydromorfologie en ecologie Hydromorfologie De Kralingse Plas heeft een oppervlakte van circa 100 hectare. De gemiddelde diepte bedraagt 2,5 m. Er wordt een vast peil gehanteerd. De verblijftijd van het water in de 11

13 plas is meer dan een jaar. Via een gemaal in de zuidwesthoek van de plas wordt water vanuit de Kralingse Plas naar de hoger gelegen boezem, de Rotte, gemalen. Via een verder stroomopwaarts gelegen punt in de Rotte wordt bij watertekort ook water vanuit de Rotte op de Kralingse Plas ingelaten. Dit water wordt gedefosfateerd en verblijft enige tijd in een bezinksloot voor het de plas instroomt. Naast het gemaal bevindt zich een sluis waar men met een boot vanaf de boezem toegang heeft tot de plas. Op verschillende plekken aan de oostkant staat de plas in verbinding met sloten/singels. Op het flauw aflopende zandstrand kunnen plassen ontstaan die afstromen naar de zwemzone. Ecologie Op de zwemlocatie kunnen grote aantallen (water)vogels aanwezig zijn. Tijdens het veldbezoek op 16 december 2011 zijn meer dan honderd meeuwen, honderd meerkoeten en enkele tientallen aalscholvers in buurt van de zwemzone waargenomen. De meeuwen en aalscholvers hebben de neiging om op de steiger die de afbakening vormt tussen de zwemzone en de plas, uit te rusten, of op de balk die in het verlengde van de steiger ligt. De meerkoeten zijn overwegend op de plas zelf te vinden. Ook ganzen zijn in behoorlijke aantallen het hele jaar door aanwezig, ook op het zwemstrand. Op enkele tientallen meters van de zwemzone vandaan ligt ook een eilandje met ruigte en afgeschermd met drijvende, vastgelegde boomstammen. Het eilandje vormt eveneens een goede rustplaats voor verschillende soorten watervogels. Waterplanten zijn in grote hoeveelheden aanwezig, maar worden gemaaid ten behoeve van het zwemmen en de recreatievaart. De visstand bestond vóór de uitvoering van de maatregelen voornamelijk uit brasem maar de hoeveelheid brasem is door het afvissen sterk afgenomen. De visstand wordt voornamelijk bepaald door blankvoorn, brasem, baars en snoek. 3.3 Riolering en afvalwaterzuivering Aan de zuidkant van de plas sluit een aantal watergangen aan op de plas. Op enkele watergangen, waaronder de Ramlehsloot en park Rozenburg, zijn riooloverstorten aanwezig. Door de gemeente zijn echter voorzieningen getroffen waardoor deze vrijwel nooit overstorten. 12

14 3.4 Begrenzing De zwemzone is vastgesteld volgens het protocol in het rapport KRW en oppervlaktewater, Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water' (DHV, 2005). In figuur 3.4 zijn de zwemzone en het meetpunt weergegeven. Het monsternamepunt is aangegeven met een gele stip. Figuur 3.4 monsterpunt Luchtfoto van de zwemwaterlocatie Kralingse Plas met de zwemzone en het 3.5 Gezondheidsrisico s Zwemwaarschuwingen, negatief zwemadvies en/of zwemverboden Voor de zwemlocatie aan de Kralingse Plas zijn in de afgelopen jaren vanwege fecale verontreinigingen waarschuwingen van kracht geweest, namelijk: - Juni 2012, 14 dagen - Augustus 2012, 8 dagen - Juni 2015, 4 dagen Er is in de periode 2012 tot 2015 jaarlijks sprake geweest van forse blauwalgenbloei. Er is daarom elk jaar wel een negatief zwemadvies of een zwemverbod van kracht geweest. 13

15 De totale periode van maatregelen als gevolg van blauwalgenbloei varieerde van 22 tot 56 dagen in de periode Figuur 3.5 De gemeente Rotterdam zet matrixborden in om bezoekers attent te maken op het negatieve zwemadvies (juli 2015) Botulisme en zwemmersjeuk Tussen 2008 en 2015 zijn geen meldingen van botulisme gemeld. In 2015 hebben sommige mensen last gehad van huidirritatie na het zwemmen in de Kralingse Plas. De oorzaak hiervoor is niet vastgesteld. Zwemmersjeuk door cercariën lijkt onwaarschijnlijk omdat er geen slakken gevonden konden worden. In de zelfde periode zin wel Gloeotrichia echinulata en Gloeotrichia natans aangetroffen. Van deze laatste is bekend dat deze huidirritatie veroorzaakt bij aanraking. 14

16 4 Toetsing en analyse van metingen fecale verontreiniging 4.1 Toetsing zwemwaterrichtlijn De wijze van toetsing van de bacteriologische zwemwaterkwaliteit is voorgeschreven in de zwemwaterrichtlijn. De beoordeling wordt uitgevoerd over een toetsperiode van 4 jaar. De beoordeling is op basis van een 90- of 95-percentiel van de loggetransformeerde waarde. Eenvoudig gezegd wordt daarmee vooral de grootte en de frequentie van de uitschieters beoordeeld. Tabel 4.1 Overzicht van de beoordelingen van de laatste 8 toetsperioden Oordeel Oordeel Escherichia Toetsperiode coli intestinale enterococcen Eindoordeel Goed Goed Goed Goed Uitstekend Goed Goed Goed Goed Goed Goed Goed Goed Uitstekend Goed Uitstekend Uitstekend Uitstekend Uitstekend Uitstekend Uitstekend Uitstekend Uitstekend Uitstekend In tabel 4.1 zijn de beoordelingen vanaf 2008 weergegeven. De toetswaarden zijn opgenomen in bijlage 3. In het overzicht van de laatste 8 toetsperioden is te zien dat de toetsing vrij constant op het oordeel goed uitkomt. Als naar de toetswaarden (figuur 4.1) gekeken wordt dan is echter te zien dat de toetswaarde voor E. coli steeds dichter bij de grens komt waarbij de beoordeling een klasse lager uitkomt. Figuur percentielwaarden van E. coli van de toetsperioden ten opzichte van de klasse grens aanvaardbaar-goed. 15

17 4.2 Analyse meetresultaten Naast de beoordeling volgens de zwemwaterrichtlijn zijn er ook landelijk grenswaarden vastgesteld voor de beoordeling van individuele metingen. Als de concentraties in het water hoger zijn dan deze grenswaarden dan is er een risico op gezondheidsklachten. Als metingen gedurende het zwemseizoen deze waarde overschrijden dan wordt er een negatief zwemadvies afgegeven. De grenswaarde voor E. coli is vastgesteld op 1800 n/dl, de grenswaarde voor intestinale enterococcen is 400 n/dl. Ten opzichte van de zwemwaterrichtlijn is de norm voor E. coli voor individuele metingen wat ruimer gesteld. In de figuren 4.2 en 4.3 zijn de metingen van de laatste 4 jaar samen met de grenswaarden weergegeven. Wat in de figuren opvalt is dat vooral in de jaren 2012 en 2015 relatief meer hoge waarden werden aangetroffen. Voor de volgende toetsperiode ( ) betekent dat door het wegvallen van het jaar 2012 de toetswaarde vermoedelijk weer wat lager zal uitvallen. Alleen intestinale enterococcen laten een overschrijding van de grenswaarde zien. Dit is de afgelopen 4 jaar 4 maal het geval geweest. Figuur 4.2 De metingen van E. coli in de periode uitgezet tegen de grenswaarde waarbij de provincie een negatief zwemadvies afgeeft. 16

18 Figuur 4.3 De metingen van intestinale enterococcen in de periode uitgezet tegen de grenswaarde waarbij de provincie een negatief zwemadvies afgeeft. De bacteriologische kwaliteit is op deze locatie een serieus aandachtspunt. Als de bacteriologische kwaliteit vaker is zoals in 2012 of 2015 kan de beoordeling makkelijk verslechteren naar aanvaardbaar of zelfs slecht. In de weeranalyse uit het zwemwaterprofiel van 2012 (bijlage 4) werd vastgesteld dat de uitschieters van bacteriologische verontreiniging vooral optreden ten tijde van mooi weer en soms na wat beperkte regenval. De verontreinigingen met mooi weer duiden vermoedelijk op verontreinigingen door recreatievaart en zwemmers. De verontreiniging na regenval duidt vermoedelijk op afspoeling van vogeluitwerpselen van de steiger langs de grens van de zwemlocatie. 17

19 5 Verontreinigingsbronnen en routes 5.1 Inleiding Op basis van de beschikbare gegevens is een lijst van alle potentiële verontreinigingsbronnen en routes voor fecale verontreiniging opgesteld. Alle potentiële bronnen en routes zijn op deze lijst gezet ook al lijken ze niet van belang. Soms blijkt dat juist een bron die vooraf niet als relevant werd beschouwd toch verhoogde waarden veroorzaakt óf dat door samenloop van omstandigheden meerdere bronnen samen verantwoordelijk zijn voor verhoogde waarden 5.2 Mogelijke bronnen en routes De volgende bronnen kunnen een rol spelen bij bacteriologische verontreiniging van de Kralingse Plas: Watervogels Tijdens het veldbezoek op 16 december 2011 zijn meer dan honderd meeuwen, honderd meerkoeten en tientallen aalscholvers gesignaleerd. De meeuwen en aalscholvers hadden de neiging om op de steiger tussen de zwemzone en de plas te zitten. Daarmee poepen de meeuwen en aalscholvers direct in het water van de zwemzone of op de steiger. Uitwerpselen op de steiger kunnen bij regen alsnog het water in spoelen. Ten tijde van het veldbezoek lagen ook uitwerpselen op de steiger. Tevens is bekend dat behoorlijke aantallen ganzen op de zwemlocatie aanwezig kunnen zijn. Figuur 5.1 Vogelpoep op de steiger die de afscheiding van de zwemzone vormt en tientallen ganzen op het strand Honden Volgens een zonering op het informatiebord mogen in het zwemseizoen honden in een gebied tussen het reguliere strand en nudistenstrand loslopen. Dat geldt ook voor enkele aangrenzende, achterliggende delen. Ook in andere aangrenzende delen mogen honden tijdens het zwemseizoen komen, alleen dan wel aangelijnd. Op het reguliere strand en 18

20 nudistenstrand zijn honden tijdens het zwemseizoen verboden. Eventuele verontreinigingen vanaf het hondenstrand kunnen via het water bij het gewone zwemstrand terecht komen. Ook is er kans dat doordat in de aangrenzende delen honden wel aanwezig mogen zijn tijdens het zwemseizoen, dat er honden op de zwemstranden komen. Bezoekers Exacte bezoekersaantallen zijn niet bekend maar volgens een aangesproken wandelaar tijdens het veldbezoek op 16 december gaf aan dat er soms enkele honderden mensen aanwezig zijn. De schatting sluit aan op de omvang van het gebied en het aantal parkeermogelijkheden past. Dat normoverschrijdingen en verhogingen hebben plaatsgevonden na of tijdens zonnige perioden met hoge temperaturen, duidt ook op de invloed van zwemmers. Pleziervaart/jachthavens Pleziervaart op de plas is gezien het optreden van normoverschrijdingen bij een (zuid)oostelijke wind waarschijnlijke een belangrijke bron van fecale verontreinigingen. Ondanks dat het lozen van vuilwater door de recreatie- en beroepsvaart verboden is. Tijdens zomerse dagen kan het op de plas druk zijn met boten. Daardoor is de kans groot dat een booteigenaar zijn vuilwater al of niet opzettelijk in het oppervlaktewater loost. De boten kunnen zich ook dicht in de buurt van de zwemzone ophouden; sommige booteigenaren meren hun boot af aan de steiger die de zwemzone afbakent. Indien er vuilwater geloosd wordt, dan zal dat voornamelijk op het open water zijn en niet in de jachthavens maar is niet uit te sluiten. Paarden Rondom de Kralingse Plas ligt een ruiterpad. Zo hebben ruiters nabij de parkeerplaats van de zwemlocatie de mogelijkheid het ruiterpad op te gaan. Daardoor bestaat er een kans dat paarden soms ook weleens op het strand komen. Riooloverstorten Aan de zuidkant sluiten sloten aan op de plas, waarop riolen overstorten. Dit betreft onder andere de Ramlehlaan en Park Rozenburg. De riolen storten hooguit een enkele keer per jaar over en de afstand tot het zwemstrand is vrij groot. 5.3 Model Zwemprof In de vorige zwemwaterprofielen is geprobeerd om met het eenvoudige spreadsheetmodel ZWEMPROF de grootte van de invloed van de genoemde bronnen vast te stellen. De uitkomsten van het model zijn opgenomen in bijlage 5. Uit het model komt naar voren dat geen enkele bron een grote invloed heeft, dit komt overeen met de beoordeling goed. Bronnen die volgens het model wel enige invloed kunnen hebben, zijn: zwemmers (bij grote drukte), honden, recreatievaart (bij grote drukte) en watervogels. 19

21 6 Blauwalgen 6.1 Beschrijving toestand In de periode is er ieder jaar sprake geweest van een blauwalgenbloei. De lengte van deze blauwalgenbloei varieerde 22 tot 56 dagen (zie tabel 6.1). In 2012 is er een hevige blauwalgenbloei geweest van de vrij zeldzame soort Gloeotrichia echinulata wat heeft geleid tot een zwemverbod. Over de toxiciteit van deze soort lopen de meningen uiteen. De toxiciteit lijkt in ieder geval niet erg hoog te zijn. De laatste jaren komt deze soort alleen nog in lage aantallen voor. In de jaren 2013 tot en met 2015 zijn vooral de blauwalggeslachten Anabaena en Aphanizomenon dominant. Tabel 6.1 Aantal dagen dat er een maatregel van kracht was a.g.v. blauwalgen Jaar Waarschuwing Negatief zwemadvies Zwemverbod Totaal Figuur 6.1 Microscopische foto van een kolonie van Gloeotrichia echinulata (bron: Aquon) 6.2 Oorzaken blauwalgenbloei In de periode is het integraal plan Kralingse Plas uitgevoerd. Bij de uitvoering van dit plan zijn diverse maatregelen getroffen die die bloei van blauwalgen zou moeten voorkomen of verminderen. Zo is er onder andere een defosfateringsinstallatie geplaatst voor het inlaatwater en is de voedselrijke bodem afgedekt met schoon zand. De verwachting was dat dit afdoende zou zijn om blauwalgenbloei te voorkomen. Het is echter gebleken dat ondanks deze maatregelen, er toch jaarlijks sprake van een blauwalgenbloei. Het waterschap heeft samen met de gemeente onderzoek laten doen naar de oorzaken hiervoor. Uit dit onderzoek is gebleken dat er op de aangebrachte zandlaag een laagje fosfaatrijk slib terecht is gekomen. Het fosfaat uit dit fosfaatrijke slib vormt de belangrijkste oorzaak van de groei voor de blauwalgen. Ook is gebleken dat sommige andere fosfaatbronnen verder geminimaliseerd kunnen worden. Het waterschap en de gemeente spannen zich in om gezamenlijk tot een aanpak te komen om het probleem dat veroorzaakt wordt door dit slib te verhelpen. Zolang het probleem van het fosfaatrijke slib nog niet is aangepakt, is de verwachting dat er ieder jaar een blauwalgenbloei zal optreden. 20

22 7 Evaluatie en conclusies Algemeen De zwemlocatie Kralingse Plas ligt ingesloten tussen het Kralingse Bos en de wijk Kralingen in Rotterdam. De zwemlocatie Kralingse Plas heeft een flauw aflopend zandstrand aan de westzijde van de plas. Een steiger en balken scheiden de zwemzone van de rest van de plas. De zwemlocatie is het gehele jaar gratis toegankelijk. Het strand is onderverdeeld in een zwemstrand, hondenstrand en naaktstrand. Nabij het zwemstrand zijn twee toiletunits aanwezig. De zwemlocatie Kralingse Plas is een zeer druk bezochte locatie. Fecale bacteriën Op basis van de nieuwe zwemwaterrichtlijn is de zwemwaterkwaliteit van de zwemlocatie aan de Kralingse Plas beoordeeld als goed voor wat betreft Escherichia coli en intestinale enterococcen. De kwaliteit van de Kralingse Plas is al lange tijd goed of uitstekend en er lijken niet veel problemen. Ondanks dat lijkt er wel sprake van een langzame verslechtering (zie H 4.2). De jaren 2012 en 2015 waren vooral jaren met een mindere kwaliteit. Als de kwaliteit in komende jaren vergelijkbaar is met 2015 leidt dit zeker tot een achteruitgang van de beoordeling, mogelijk zelfs tot het oordeel slecht. Ook de incidentele overschrijdingen van intestinale enterococcen duiden er op dat de bacteriologische kwaliteit wel een aandachtspunt is. Uit het veldbezoek, de data-analyse en de bestudering van kaarten van de omgeving van de zwemlocatie aan de Kralingse Plas is naar voren gekomen dat er meerdere potentiële bronnen te onderscheiden zijn: Pleziervaart/jachthavens Bezoekers Watervogels Honden Paarden Riooloverstorten Met behulp van het spreadsheet model ZWEMPROF is bekeken in hoeverre deze bronnen invloed hebben op de zwemwaterkwaliteit. Uit de berekeningen is naar voren gekomen dat de grootste bron van fecale besmettingen de honden in de zwemzone is maar ook de watervogels in de zwemzone en de recreatievaart zijn belangrijke bronnen. Blauwalgen Na analyse van beschikbare gegevens van Kralingse Plas is geconcludeerd dat er een groot risico bestaat op een bloei van toxische blauwalgen. Zowel de ervaring van de laatste 4 jaar als ook de gevonden oorzaak voor deze blauwalgenbloei wijzen daarop. 21

23 8 Aanbevelingen en maatregelen De zwemwaterkwaliteit op zwemwaterlocatie Kralingse Plas kan worden beïnvloed door honden en watervogels in de zwemzone en recreatievaart. Daarnaast zijn er problemen met blauwalgen. Om de zwemwaterkwaliteit te handhaven of nog verder te verbeteren kunnen de volgende maatregelen, gericht op het voorkomen van fecale verontreiniging, worden overwogen: De zwemzone afbakenen met een drijflijn De steiger en de balk die de zwemzone markeren, vormen een ideale rustplaats voor verschillende soorten watervogels, waaronder meeuwen, aalscholvers en ganzen. Vervangen van de balk door een drijflijn reduceert waarschijnlijk de aanwezigheid van watervogels en boten bij de zwemzone. Schoonmaken steiger of opvangen afspoelend water Op de steiger ligt veel vogelpoep. Bij regen is het afspoelende water daarom verontreinigd met bacteriën. Door de steiger schoon te houden kan dit worden voorkomen. Het is wel een aandachtspunt dat het water niet door de schoonmaakactiviteiten wordt verontreinigd. Dit vermindert naast bacteriën eveneens de fosfaatbelasting van de plas. Een mogelijk alternatief is het aanbrengen van een voorziening onder de steiger die het afstromende water opvangt en afvoert. Verjagen vogels Op het strand, de steiger en andere plaatsen nabij de zwemzone zijn veel vogels aanwezig. Door er op enige wijze ervoor te zorgen dat er minder vogels zijn zal ook de verontreiniging afnemen. Ook dit heeft eveneens een positief effect op de fosfaatbelasting Hondenstrand verplaatsen Het hondenstrand bevindt zich tussen het reguliere strand en het gedeelte voor naaktrecreatie, dus dicht in de buurt van zwemmende mensen. Verplaatsen van het hondenstrand verdient daarom de aanbeveling. Vuilwaterinnamepunt instellen/toezicht naleving verbod lozen vuilwater Voor zover bekend is er aan de Kralingse Plas nog geen vuilwaterinnamepunt voor afvalwater van de pleziervaart. De aanleg van een dergelijke voorziening zal het lozen van vuilwater op het oppervlaktewater, zeker in combinatie met toezicht op naleving van het lozingsverbod verder terugdringen. Om de overlast door blauwalgen terug te dringen moet er nog een tweede slag gemaakt worden om het nutriëntenrijke slib op de bodem aan te pakken. Het waterschap en de gemeente beraden zich op een gezamenlijke aanpak om dit probleem weg te nemen. Blauwalgen kunnen in de huidige situatie in normoverschrijdende dichtheden aanwezig zijn. Bij overlast van blauwalgen biedt de onderstaande symptoommaatregel een mogelijke oplossing. Behandeling met waterstofperoxide Blauwalgen blijken in tegenstelling tot andere algen gevoeliger voor waterstofperoxide. De Universiteit van Amsterdam en Arcadis hebben een behandelingsmethode bedacht die van dit principe uitgaat. De behandeling met waterstofperoxide kan leiden tot een sterke reductie van blauwalgen. Het effect van deze ingreep is echter van korte duur. 22

24 9 Literatuur DHV, KRW en oppervlaktewater, Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water. In opdracht van het Ministerie van Verkeer & Waterstaat, Rijkswaterstaat, RIZA. DHV, Handreiking Blauwalgen in het Zwemwaterprofiel. Hulpmiddel voor het opstellen van het voor blauwalgen relevante deel van Zwemwaterprofielen. In opdracht van RWS-RIZA. Europese Unie, Richtlijn 2006/7/EG van het Europees Parlement en de Raad van 15 februari 2006 betreffende het beheer van de zwemwaterkwaliteit en tot intrekking van Richtlijn 76/160/EEG. Grontmij, Pilot-onderzoek herziening Europese zwemwaterrichtlijn: Zwemwaterprofiel Kralingseplas Hoogheemraadschap van Schieland. In opdracht van Hoogheemraadschap van Schieland. Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard, Zwemwaterprofiel Kralingse Plas, opgesteld door DHV en Grontmij. Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Rijkswaterstaat, Handreiking bij het opstellen van een zwemwaterprofiel. RIZA-Grontmij

25 BIJLAGEN 24

26 BIJLAGE 1 Verslag veldbezoek Kralingse Plas, 16 december 2012 Datum: 16 december 2012, uur Aanwezigen: Edwin van der Pouw Kraan, Grontmij Op vrijdag 16 december 2012 is het veldbezoek uitgevoerd. Hoewel het veldbezoek buiten het zwemseizoen heeft plaatsgevonden, is tijdens het veldbezoek een goed beeld ontstaan van de mogelijke bronnen van fecale verontreiniging. De zwemlocatie is een flauw aflopend zandstrand van circa 20 meter breed met een door een steiger afgezette zwemzone (foto A). Aan de zwemzone grenst een brede ligweide met gras. De zwemzone staat in open verbinding met rest van de Kralingse Plas. Op de steiger tussen de zwemzone en de plas stond soms een groot aantal meeuwen (foto B), ongeveer honderd. Op de steiger lagen ook uitwerpselen van watervogels. De steiger is niet langs de gehele lengte van het strand aanwezig. In het verlengde van de steiger is de zwemzone afgebakend met een balk die aan palen is bevestigd. Op de balk stonden naast tientallen meeuwen eveneens tientallen aalscholvers (foto C). Op de plas, voornamelijk buiten de zwemzone, zijn in totaal meer dan honderd meerkoeten gesignaleerd. Op enkele tientallen meters van de zwemzone vandaan ligt ook een eilandje met ruigte (foto D). Het eilandje is afgeschermd met drijvende, vastgelegde boomstammen. Op de boomstammen zijn ook verschillende (water)vogels gesignaleerd. Op het zandstrand hadden zich verschillende plassen gevormd, die afstroomden naar de zwemzone (foto E). Tijdens het veldbezoek zijn op het strand op verschillende momenten mensen met (loslopende) honden gesignaleerd (foto F). Buiten de periode 21 maart t/m 30 september zijn honden toegestaan, zo geven borden op verschillende plekken langs de zwemlocatie aan (foto G). In deze periode zijn honden verboden. Als gevolg van vandalisme is niet bij elkaar bord de periode van het verbod duidelijk zichtbaar. De grasweide langs het zwemstrand wordt begrensd door een wandel- en fietspad. Aan de andere zijde van dit pad zijn honden in de periode van 21 maart t/m 30 september wel toegestaan, op voorwaarde dat zij aangelijnd zijn, zo geven bordjes op paaltjes aan (foto H). Bij toegang tot de zwemlocatie staat tevens een informatiebord (foto I). Op dat bord is onder andere aangegeven waar en in welke het toegestaan is met een hond te wandelen (foto J; zie ook figuur 3.2 in hoofdtekst). Bij de toegang tot de zwemlocatie bevindt zich een parkeerplaats die ruimte biedt voor circa honderd auto s (foto K). Enkele parkeerplaatsen zijn gereserveerd voor invaliden. Bij de toegang zijn houten hekken aanwezig waartegen men de fiets kan parkeren (foto L). Bij deze fietsenrekken zijn eveneens ondergrondse afvalcontainers aanwezig voor glas en restafval. Op verschillende plekken langs de grasweide staan vaste prullenbakken of bevestigingspalen voor prullenbakken. Bij de parkeerplaats bevindt zich een kiosk, die ten tijde van het veldbezoek gesloten was. Aan het begin van de toegangsweg naar de zwemlocatie is een restaurant aanwezig. In de buurt van de parkeerplaats is een ruiterpad. Hoewel vanwege het jaargetijde zwemmers niet aanwezig waren, vertelde een wandelaar die naar eigen zeggen regelmatig op de locatie komt, dat in de zomer soms enkele honderden mensen aanwezig zijn. Op de grasweide staan op twee plekken toiletunits (foto M). Ten tijde van het veldbezoek was één van de toiletten open. Het toilet maakte een zeer schone indruk (foto N); toiletpapier en water om handen te wassen zijn aanwezig. 25

27 In het water, op het zandstrand en op de grasweide zijn verschillende speeltoestellen aanwezig (foto O). Zo is er op de grasweide binnen een omheind gedeelte een peuterbad, waarvan het water gereinigd wordt. In het water van de zwemzone staat een glijbaan en op het strand en grasweide staan verschillende klimtoestellen. Aan de andere zijde van het pad langs de grasweide is eveneens een tokkelbaan aanwezig. De noordkant van het strand is gereserveerd voor naaktrecreatie. Op de grasweide langs het strand mag men ook barbecuen (foto G). Ten zuiden van de zwemlocatie, in de westelijke hoek van de Kralingse Plas, liggen verschillende havens van scoutingorganisaties en watersportverenigingen (foto P). In deze hoek bevindt zich naast de sluis een gemaal die het water vanuit de Kralingse Plas naar de hoger gelegen boezem maalt (foto Q). A B C D E F 26

28 G H I J K L M N 27

29 O P Q Foto s genomen tijdens het veldbezoek 28

30 BIJLAGE 2 Betrokken organisaties Terreinbeheerder. Gemeente Rotterdam Afdeling Gemeentewerken P. van Rijswijk Waterbeheerder Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard Maasboulevard GK Rotterdam Postbus AB Rotterdam Telefoon: Provincie (Toezicht) Provincie Zuid-Holland Zuid-Hollandplein 1 Postbus LP Den Haag Telefoon: Omgevingsdienst Midden-Holland Thorbeckelaan 5 Postbus AA GOUDA Telefoon: zwemwater@odmh.nl Actuele informatie 29

31 BIJLAGE 3 Toetswaarden en beoordelingen bacteriologische parameters Escherichia coli Intestinale enterococcen Toetsperiode P90 P95 oordeel P90 P95 oordeel Eindoordeel Goed Goed Goed Goed Uitstekend Goed Goed Goed Goed Goed Goed Goed Goed Uitstekend Goed Uitstekend Uitstekend Uitstekend Uitstekend Uitstekend Uitstekend Uitstekend Uitstekend Uitstekend *P90 en P95 van de lognormale verdeling. 30

32 BIJLAGE 4 Weeranalyse van bacteriologische overschrijdingen ( in de periode ) Om een beeld te krijgen van mogelijke verontreinigingsbronnen en routes op deze locatie is een historische data-analyse uitgevoerd voor de periode Om de weersinvloed te bepalen zijn microbiologische gegevens van het zwemwater vergeleken met de weergegevens van het KNMI weerstation Rotterdam. Daarnaast is gekeken of een jaarlijks terugkerende gebeurtenis in een bepaald gedeelte van het seizoen invloed heeft op de waterkwaliteit, door alle metingen per jaar met elkaar te vergelijken. Bij warm weer is er kans op een grotere recreatiedruk met de mogelijkheid op fecale verontreinigingen. In perioden met veel neerslag kunnen riolen in het achterland overstorten. Dit kan de bacteriologische waterkwaliteit beïnvloeden. Daarnaast kunnen aanwezige verontreinigingen op het strand door neerslag afspoelen in de zwemwaterzone. Bij aanlandige wind blijven eventueel aanwezige verontreinigingen als het ware hangen in de zwemwaterzone. In de periode hebben ieder zwemseizoen verhogingen en/of normoverschrijdingen plaatsgevonden van de parameters Escherichia coli en de intestinale enterococcen. In de figuren 5.5 tot en met 5.12 zijn de gegevens van representatieve meetjaren vergeleken met de weersomstandigheden. Voor wat betreft Escherichia coli gaat het om 2011 en 2010 en voor intestinale enterococcen om De normoverschrijdingen en verhogingen van de overige jaren zijn wel meegenomen in de historische data-analyse, maar in dit profiel zijn hiervan geen figuren gepresenteerd. Relatie met zonneduur/temperatuur In figuren 5.5 en 5.6 zijn respectievelijk de concentraties van intestinale enterococcen in 2010 en Escherichia coli in 2011 weergegeven samen met het aantal zonne-uren in de drie dagen voorafgaande aan de meting. Uit de figuren komt naar voren dat de normoverschrijdingen en verhogingen op dezelfde dagen hebben plaatsgevonden na twee en drie dagen na dagen met veel zonneschijnuren, zo n 12 tot 15 uur. Driedaagse perioden met veel zon gaan overigens niet per definitie samen met overschrijdingen, zoals rond 27 april Ook de verhoging van intestinale enterococcen op 4 augustus 2010 was na een dag met 11 uur zonneschijn; drie dagen voor de verhoging in 2009 scheen de zon ook veel, namelijk 14 uur. De verhogingen van Escherichia coli op 24 augustus en 7 september 2011 waren daarentegen na dagen met weinig zonneschijn, namelijk 1 tot 7 uur. Dat geldt ook voor de verhoging van intestinale enterococcen in

33 27/apr 17/mei 31/mei 15/jun 29/jun 13/jul 27/jul 9/aug 24/aug 7/sep 20/sep 20/sep 20/sep 20/sep 20/sep 20/sep Escherichia coli [kve/100ml] Zonneschijnduur [uur] 20/apr 4/mei 19/mei 1/jun 21/jun 6/jul 19/jul 4/aug 18/aug 8/sep 15/sep 20/sep 20/sep 20/sep 20/sep 20/sep Intestinale enterococcen [kve/100ml] Zonneschijnduur [uur] Intestinale enterococcen en Zonneschijnduur -3 dag -2 dag -1 dag Intestinale enterococcen Extremen Intestinale enterococcen Intestinale enterococcen - klasse (goed) KRALINGSE PLAS westzijde plas thv strand - zoet 2010 KNMI-station: Rotterdam Figuur 5.5 Concentraties intestinale enterococcen vergeleken met de zonneschijnduur in Escherichia Coli en Zonneschijnduur -3 dag -2 dag -1 dag Escherichia coli Extremen Escherichia coli Escherichia coli - klasse (goed) KRALINGSE PLAS westzijde plas thv strand - zoet 2011 KNMI-station: Rotterdam Figuur 5.6 Concentraties E. coli vergeleken met de zonneschijnduur in In de figuren 5.7 en 5.8 zijn respectievelijk de concentraties van intestinale enterococcen in 2010 en Escherichia coli in 2010 weergegeven samen met het verloop van de dagelijkse maximale luchttemperatuur in het betreffende jaar. Uit die figuren komt naar 32

34 Intestinale enterococcen [kve/100 ml] Max. temperatuur ( C) voren dat het temperatuursverloop vóór het optreden van de overschrijdingen en verhogingen op dezelfde dagen in beide jaren verschillend was. Ten tijde van de overschrijding van Escherichia coli in juni 2011 was het erg warm. Op 27 en 28 juni kwam de temperatuur boven de 30 graden Celsius uit en ook op 26 juni was het 23 graden nog warm. Ten tijde van de overschrijding van intestinale enterococcen in september 2010 was het, ondanks dagen met veel zon, niet bijzonder warm. Op 7 september 2010 was het met 15 graden Celsius zelfs koud te noemen. In de week daarvoor was het overwegend 19 tot 21 graden Celsius. Voorafgaand aan de verhogingen van intestinale enterococcen bedroeg de luchttemperatuur 22 graden Celsius of meer. In de vijf dagen voor de verhoging op 4 augustus 2010 was het overwegend 22 graden. Uitschieter zijn de dagen voorafgaand aan de verhoging op 29 juni, toen ook een overschrijding van Escherichia coli is gemeten. De meeste verhogingen bij Escherichia coli zijn ook overwegend gemeten na dagen met een luchttemperatuur van 22 graden of meer, met uitzondering van de verhoging op 7 september 2011, toen in de drie dagen voor de verhoging de temperatuur rond de 18 graden lag. Intestinale Enterococcen en weergegevens2010 Intestinale enterococcen Extremen Intestinale enterococcen Intestinale enterococcen - klasse (goed) Max. temperatuur ( C) KRALINGSE PLAS westzijde plas thv strand - zoet KNMI-station: Rotterdam April May June July August September 0 Figuur 5.7 Concentraties intestinale enterococcen vergeleken met de temperatuur in

35 Escherichia coli [kve/100 ml] Max. temperatuur ( C) Eschericha Coli en weergegevens 2011 Escherichia coli Extremen Escherichia coli Escherichia coli - klasse (goed) Max. temperatuur ( C) KRALINGSE PLAS westzijde plas thv strand - zoet KNMI-station: Rotterdam April May June July August September 0 Figuur 5.8 Concentraties E. coli vergeleken met de temperatuur in Relatie met neerslag/neerslagintensiteit In de figuren 5.9 en 5.10 zijn respectievelijk de concentraties van intestinale enterococcen in 2010 en Escherichia coli in 2011 weergegeven samen met het verloop van de dagelijkse neerslagintensiteit in het betreffende jaar. Uit die figuren komt naar voren dat voorafgaand de overschrijdingen en de verhogingen op dezelfde dagen het nauwelijks geregend heeft. Op 7 september 2010 is er regen gevallen met een intensiteit van 2 mm/uur maar in de gehele week daarvoor is er geen regen gevallen. Ongeveer hetzelfde geldt voor hetzelfde aantal dagen vóór 29 juni, alleen heeft het toen op meer dagen geregend en varieerde de intensiteit tussen 0 en 4,5 mm/uur. Verschillende verhogingen van intestinale enterococcen hebben plaatsgevonden na dagen met een overwegend licht bui. Zo heeft het op alle drie de drie dagen voor 4 juni 2008 met een intensiteit tussen 0,4 en 1,5 mm/uur geregend. In 2009 regende het een dag vóór de overschrijding, namelijk op 6 juli, met circa 5 mm/uur meer dan gemiddeld maar van een zware bui was geen sprake. In de dagen ervoor heeft het toen niet geregend. Ook voorafgaand aan de verhogingen van Escherichia coli in 2011 op 24 augustus en 7 september heeft het geregend. Op 21 augustus met 11 mm/uur zelfs vrij intens maar in de dagen erna veel minder. In de drie dagen voor 8 september regende het dagelijks gemiddeld ongeveer 2,5 mm/uur. 34

36 Escherichia coli [kve/100 ml] Neerslag intensiteit (mm/h) Intestinale enterococcen [kve/100 ml] Neerslag intensiteit (mm/h) Intestinale Enterococcen en weergegevens2010 Intestinale enterococcen Extremen Intestinale enterococcen Intestinale enterococcen - klasse (goed) Neerslag intensiteit (mm/h) KRALINGSE PLAS westzijde plas thv strand - zoet KNMI-station: Rotterdam April May June July August September 0 Figuur 5.9 Concentraties intestinale enterococcen vergeleken met de neerslagintensiteit in Eschericha Coli en weergegevens 2011 Escherichia coli Extremen Escherichia coli Escherichia coli - klasse (goed) Neerslag intensiteit (mm/h) KRALINGSE PLAS westzijde plas thv strand - zoet KNMI-station: Rotterdam April May June July August September 0 Figuur 5.10 Concentraties E. coli vergeleken met de neerslagintensiteit in Relatie met windrichting en -sterkte In figuren 5.11 en 5.12 zijn de concentraties van Escherichia coli in respectievelijk 2007 en 2010 weergegeven samen met de windrichting en windsterkte. Uit deze figuren komt naar voren dat de overschrijdingen en vanzelfsprekend de verhogingen op dezelfde dagen zijn opgetreden bij een matige tot krachtige wind, kracht 3 tot 5, uit zuidoostelijke 35

37 hoek. De andere verhogingen van intestinale enterococcen en Escherichia coli traden op bij wind uit zuidwestelijke richting met een kracht variërend tussen 3 en 10. Intestinale enterococcen en windrichting en gemiddelde windsnelheid KRALINGSE PLAS westzijde plas thv strand - zoet meetgeg norm extremen 600 KNMI-station: Rotterdam Figuur 5.11 Concentraties intestinale enterococcen vergeleken met de windrichting en -snelheid in Escherichia coli en windrichting en gemiddelde windsnelheid KRALINGSE PLAS westzijde plas thv strand - zoet KNMI-station: Rotterdam meetgeg norm extremen Figuur 5.12 Concentraties E. coli vergeleken met de windrichting en -snelheid in

38 Overall beoordeling Uit de historische data-analyse komt het beeld naar voren dat hoge concentraties, dus de normoverschrijdingen en de meeste verhogingen, van fecale bacteriën worden gemeten na één of meerdere dagen met veel zon. In de dagen voorafgaande aan de overschrijdingen en meeste verhogingen was het meestal 22 graden Celsius of meer en regende het soms licht maar nooit intens. De verhogingen traden op wind uit zuidwestelijke richting maar de normoverschrijdingen daarentegen bij wind uit (zuid)oostelijke richting. Dat de normoverschrijdingen optreden bij een (zuid)oostelijk wind in combinatie met zonnig weer, doet vermoeden dat pleziervaart de belangrijkste bron is. Door het zonnige weer zijn veel boten op het water. Aangezien de zwemlocatie aan de westkant van de plas ligt, zorgt een (zuid)oostelijke wind ervoor dat verontreinigingen van de plas in de richting van de zwemlocatie drijven. Gezien het zonnige weer en de redelijk hoge tot hoge luchttemperaturen maken dat ook zwemmers een belangrijke bron kunnen zijn. Alleen zullen zwemmers door de lichte buien die er af en toe voorafgaand aan de overschrijdingen en verhogingen waren, sneller vertrekken of wegblijven dan mensen op de boot. Dat het soms geregend heeft voorafgaand aan de overschrijdingen en verhogingen kan ook duiden op afspoeling. Gezien de overwegend lage intensiteit zal het niet van het zandstrand zijn geweest (regen infiltreert gewoon nog in het zand) maar van de steiger die de afbakening vormt tussen de zwemzone en de rest van de plas. Op de steiger laten verschillende (water)vogels uitwerpselen achter. De lage regenintensiteiten sluiten riooloverstorten vrijwel uit als bron, aangezien die voornamelijk bij hogere intensiteiten optreden. 37

39 BIJLAGE 5 Model Zwemprof Inleiding Met behulp van het spreadsheetmodel ZWEMPROF is een schatting gemaakt van de invloed die de verschillende bronnen kunnen hebben op de kwaliteit van het zwemwater. Het programma is gebaseerd op de nieuwe zwemwaterrichtlijn en dus op de nieuwe normen. Het programma geeft, op basis van de ingevoerde randvoorwaarden en mogelijke vervuilingsbronnen, een indicatie van de invloed van de verschillende bronnen op de zwemwaterkwaliteit. De basis hiervoor wordt gevormd door de berekende concentratie in het zwemwater (kve/100 ml) van intestinale enterococcen en Escherichia coli. In tabel 1.1 staan de nieuwe zwemwaternormen vermeld. Invulblad Zwemprof 38

40 Resultaten ZWEMPROF In figuur 7.1 is de uitslag van ZWEMPROF voor de zwemzone van de Kralingse Plas weergegeven. De toelichting op dit figuur staat hieronder vermeld en het invoerblad dat daaruit volgt is gegeven in bijlage 4. Figuur 7.1 Uitslag ZWEMPROF van de zwemzone Kralingse Plas. EC betekent E. coli en IE en IC betekenen intestinale enterococcen. Pleziervaart Over het aantal boten dat gemiddeld en op zomerse dagen op de plas aanwezig is, zijn geen exacte getallen bekend. In de verschillende jachthavens die aan de plas liggen, kunnen enkele honderden boten gehuisvest worden. Via de sluis kunnen ook boten de plas op komen. In de berekeningen is uitgegaan van 250 boten in een drukke situatie. Voor een gemiddelde dag is uitgegaan van 25 boten. (in dezelfde ordegrootte is het aantal dat op google maps op de plas is te zien). De boten kunnen dicht bij de zwemzone aanwezig zijn. Daarom is voor de afstand van de bron tot de zwemzone uitgegaan van 10 meter. In de berekeningen hebben de boten bij een fractie van 1 geen invloed hebben op de concentratie van fecale bacteriën. Jachthavens In de westhoek van de plas, op ongeveer 100 meter, zijn verschillende havens aanwezig. Deze hebben sanitaire voorzieningen. Volgens de website is er aan de Kralingse Plas geen jachthaven met een uitpompstation voor vuilwater. Of en in welke mate de jachthavens een bron zijn van fecale verontreiniging is niet bekend. In de berekeningen is uitgegaan van een lozingsdebiet van 0,3 kubieke meter per seconde. Bij een fractie van 1 hebben de jachthavens geen invloed op de zwemwaterkwaliteit. Bezoekers Op een gemiddelde zwemdag kunnen enkele honderden zwemmers op de zwemlocatie aanwezig zijn. Bij extreme drukte zijn er soms enkele duizenden mensen. Een groot deel van de bezoekers gaat ook het water in volgens de gemeente Rotterdam (mond. med. 39