CENTRUM VOOR BIOMEDISCHE ETHIEK EN RECHT
|
|
- Nina de Ridder
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 CENTRUM VOOR BIOMEDISCHE ETHIEK EN RECHT DRIEJAARLIJKSE PRIJS VOOR BIOMEDISCHE ETHIEK PROFESSOR ROGER BORGHGRAEF Het Centrum voor biomedische ethiek en recht bestaat dit jaar twintig jaar. Het werd in 1986 officieel geopend met de toekenning van een eredoctoraat aan Richard McCormick, één der meest invloedrijke moraaltheologen van deze eeuw. Dat het Centrum er kwam, was mede te danken aan de grote ethische bewogenheid van de toenmalige Vice-Rector Biomedische Wetenschappen, Roger Borghgraef. Bij zijn emeritaat werd een fonds opgericht met als opzet een driejaarlijkse prijs uit te reiken voor de biomedische ethiek. Deze prijs zal dit jaar voor de vierde keer worden toegekend. Vorige laureaten waren Xavier Bossuyt, Johan Menten en Cécile Bolly. De prijs gaat naar een werk dat een waardevolle bijdrage levert tot de biomedische ethiek. Dit dient een verhandeling te zijn van maximaal 50 pagina s, opgesteld in één van de drie landstalen of het Engels. De kandidaten zijn houder van een universitair diploma, met belangstelling voor de biomedische ethiek, en zijn bij voorkeur jonger dan 45 jaar. De prijs zal dit jaar worden uitgereikt op 29 september tijdens de Academische Zitting naar aanleiding van het internationaal congres New Pathways for European Bioethics. Dit congres vindt plaats naar aanleiding van het 20-jarig bestaan van het Centrum voor biomedische ethiek en recht. Voor meer inlichtingen kan men zich wenden tot het Centrum voor biomedische ethiek en recht, Kapucijnenvoer 35, B-3000 Leuven. Tel Website: Ethische Perspectieven 16 (1), doi : /EPN by Ethische Perspectieven. All rights reserved.
2 MIJN BIJZONDER BREIN Neurowetenschappen en Ethiek Studiedag op vrijdag 21 april 2006 Situering De voorbije honderd jaar zijn we meer over de menselijke hersenen te weten gekomen dan de tienduizend jaar daarvoor. We krijgen inzicht in de manier waarop die menigte van honderd miljard zenuwcellen zich ontwikkelt en zich structureert. En toch blijven de hersenen een mysterie. We begrijpen nog steeds niet goed hoe elektrische stromen en chemische reacties leiden tot gevoelens als verdriet, woede en blijdschap. Hoe kan een orgaan van anderhalve kilogram herinneringen ophalen, ziek worden, of ethische keuzes maken? En bovenal, wat is de relatie tussen onze hersenen en ons bewustzijn en identiteit? Naarmate we meer over de structuur en de functie van onze hersenen te weten komen, dagen nieuwe vragen op. Weten we wat een depressie werkelijk is? Als ik mijn ADHD-kind een neurostimulerend middel geef, drogeer ik het dan? Is de geheugencapaciteit oneindig oprekbaar? Beïnvloeden onze hersenen ons moreel gedrag? Wat zijn de ethische implicaties en uitdagingen van neurowetenschappen en hoe kunnen we daar mee omgaan? Deze en andere vragen vormen de rode draad doorheen deze studiedag. Deskundigen verkennen de ethische aspecten van de toenemende kennis over onze hersenen en gaan in gesprek met de deelnemers. Doelgroep Iedereen die begaan is met de ethische aspecten van neurowetenschappen of de zorg voor mensen met een neurologische aandoening ter harte neemt zoals neurologen, huisartsen, psychologen, ethici, psychiaters, leden van CLB s en commissies medische ethiek, families en patiënten(verenigingen). Accreditering (ethiek) werd aangevraagd. Ethische Perspectieven 16 (2006)1, p. 87
3 Programma Het volledige programma en de inschrijvingsmodaliteiten vindt u op Waar? Campus Gasthuisberg, Onderwijs en Navorsing 2 ( ) Wanneer? Vrijdag 21 april 2006 Meer informatie nodig? Prof. dr. Kris Dierickx, Centrum voor biomedische ethiek en recht, Faculteit Geneeskunde, K.U.Leuven, Kapucijnenvoer 35/3, 3000 Leuven. Kris.Dierickx@med.kuleuven.be Tel.: ZORG. EEN WIJSGERIG- EN THEOLOGISCH-ETHISCH GRONDSLAGENONDERZOEK MET TOEPASSING OP DE ZORG VOOR SUÏCIDALE OUDEREN Proefschrift Linus Vanlaere Op 11 januari 2006 verdedigde Linus Vanlaere zijn proefschrift tot het bekomen van de graad van doctor in de godgeleerdheid. De promotor was professor dr. C. Gastmans, Faculteit Geneeskunde, K.U.Leuven. Zorgethiek maakt als (relatief) nieuw perspectief dat de waarden van zorg, verbondenheid, aandacht en vertrouwen in het brandpunt van het ethische reflectieproces plaatst, vooral opgang in de gezondheidszorg. Toch kan zorgethiek uitgerekend hier rekenen op flink wat kritiek. De notie zorg is goed voor een groot deel van deze kritiek. Critici wijzen erop dat zorg bijzonder vaag en ambigu is. Zo zou onvoldoende duidelijk zijn wat het concept zorg als uitgangspunt van een ethische benadering inhoudt, wat de waarde van zorg is en hoe belangrijk die waarde is ten opzichte van andere waarden. Wanneer onduidelijk is wat we onder goede zorg verstaan en hoe we via zorg menselijk gedrag kunnen evalueren en vervolgens laten evolueren in het licht van menswaardigheid het doel van ethiek kan er volgens deze critici amper sprake zijn van een zorgethiek. In een poging om aan deze fundamentele kritiek tegemoet te komen, ondernemen we in dit proefschrift een wijsgerig- en theologisch-ethisch grondslagenonderzoek van zorg. Het proefschrift is daartoe opgebouwd uit drie delen. Ethische Perspectieven 16 (2006)1, p. 88
4 In het eerste deel staat de vraag centraal Wat is het algemeen karakter van zorg?. Het eerste hoofdstuk is een verkenning van het verschijnsel zorg in het menselijke bestaan. Zorg is in de eerste plaats een alom aanwezig bestanddeel van het dagelijkse bestaan dat typisch is voor mensen. Pas vanuit deze brede betekenis leggen we het verband met ethiek. Aan de hand van een conceptanalyse komen we uit op vier definiërende kenmerken van zorg: zorg in de tweeledige structuur van zorg-voor-anderen en zorg-voor-zichzelf is een fundamentele bestaanswijze, maar meteen ook een ethische opgave (1); zorg is een praktijk waarin houding en activiteit samengaan (2); zorg is wederkerig (3); en zorg is tevens een belangrijke zingever in ons bestaan (4). In het tweede hoofdstuk gaan we na in hoeverre de brede betekenis van zorg die we in het eerste hoofdstuk op het spoor zijn gekomen, een ethiek van de zorg voorbereidt. We bespreken drie auteurs die zorg als uitgangspunt nemen van een ethisch perspectief dat ook zorgethiek is gaan heten. Deze zorgethiek neemt haar aanvang in het werk van Carol Gilligan die vanuit het concept zorg een vrouwelijke moraal ontwikkelt, die gekenmerkt wordt door contextualiteit en gerelationeerdheid. Daarna brengen we de zorgethiek van Joan Tronto aan bod. Tronto koppelt de morele gerichtheid op zorg los van vrouwen en werkt zorg uit als een centrale morele waarde die als basis kan dienen voor de goede samenleving. Stan Van Hooft de derde auteur die we bespreken werkt veeleer een filosofisch-ethisch model uit dat berust op deep caring, een ontologische structuur van het morele handelen. Op het einde van dit tweede hoofdstuk brengen we de kritiek op zorg als uitgangspunt van een ethisch perspectief aan bod. Deze kritiek stelt dat het concept zorg naar een emotie verwijst die moet worden aangevuld met universele ethische normen en principes, zoniet mist zorgethiek normativiteit. In het derde hoofdstuk proberen we deze kritiek van antwoord te dienen door zorg te enten op de aristotelische deugdethiek. Zorg als deugd verklaart niet alleen hoe mensen door opvoeding en oefening zorgzame mensen worden, maar ook hoe zorg een morele sensibiliteit is waarin aanvoelen en inzicht samengaan. Een deugd is een karakterhouding die het deugdelijk gedrag betreft op basis van voelen én denken. Een deugdelijke actor voelt juist en denkt juist ; zorg als deugd reduceert zorg niet tot een emotie. Zorg als deugd is echter nog niet voldoende om de vaagheid omtrent de normativiteit van zorg op te helderen. De vraag naar een normatieve grondslag van zorg betreft de vraag naar wat het menselijk wenselijke is. Omdat deze vraag zelf op een relatie wijst wenselijk volgens wie en ten opzichte van wat of wie? zal de nor- Ethische Perspectieven 16 (2006)1, p. 89
5 matieve structuur van zorg steeds betrekking hebben op de relatie tussen de zorgverlener en het object van zorg (diegene of datgene waarop de zorg zich richt). In de zorgverlening gaat het om een relatie tussen mensen. Dit betekent dat de normatieve grondslag van zorg in het domein van de gezondheidszorg voornamelijk wordt uitgemaakt door een bepaalde antropologie, door een specifiek mensbeeld. In het tweede deel van dit proefschrift stellen we ons de vraag Wat is het normatief karakter van zorg? en stellen we ons tot doel om een relationele antropologie die onderliggend is aan de zorg-ethische benadering, expliciet uit te werken en te verbinden met de wijsgerig-theologische inzichten van het Leuvense personalisme. Daartoe werken we in het vierde hoofdstuk de antropologie van het Leuvense personalisme uit als grondslag voor zorg. Door ons te baseren op Louis Janssens grondlegger van het Leuvense personalisme en de verankering van zijn persoonsbegrip in het Scholastieke denken van Thomas van Aquino, leren we dat de mens wezenlijk relationeel is van aard. Persoon-zijn betekent persoon-worden en is een intersubjectief gebeuren. Zorg wordt geduid binnen deze wezenlijke intersubjectiviteit. Dit laat ons toe om in het vijfde hoofdstuk te verduidelijken wat we onder goede zorg kunnen verstaan. Zorg verschijnt als goede zorg wanneer deze gericht is op de capaciteiten en vermogens van personen en op de ontplooiing ervan. Meer specifiek wordt goede zorg geduid als de verantwoordelijkheid die de zorgverlener neemt voor de verantwoordelijkheid die de zorgontvanger opneemt voor zichzelf en in de mate van het mogelijke voor anderen (cf. Burggraeve). In het derde deel van dit proefschrift wordt nagegaan of zorg als normatief concept namelijk door haar personalistische grondslag oriëntaties biedt voor de klinische praktijk en hoe ze dit kan doen. De vraag waar we ons dus in dit deel op concentreren, luidt: Is zorg als normatief concept hanteerbaar bij de evaluatie van de klinische praktijk?. Om deze vraag te beantwoorden, richten we ons bij wijze van casus concreet op de problematiek van zelfdoding bij ouderen (75+). Onderzoek heeft aangetoond dat zelfdoding bij voornamelijk mannen van 75 jaar en ouder een ernstig maar onderschat probleem vormt in vele westerse landen, waaronder niet in het minst België. In het zesde hoofdstuk zoomen we in op de epidemiologische aspecten van zelfdodingsgedrag bij ouderen, en pogen we om een beeld te vormen van de factoren die dit gedrag kunnen verklaren. Zelfdoding is vaak het resultaat van het gelijktijdig voorkomen van factoren die permanent onderliggend aanwezig zijn (zoals bijvoorbeeld bepaalde persoonlijkheidskenmerken) en van toestandsgebonden Ethische Perspectieven 16 (2006)1, p. 90
6 factoren, waaronder voornamelijk depressie, verlieservaringen, gebrek aan sociale steun en/of lichamelijke aandoeningen. Bij zelfdoding spelen echter niet alleen verschillende factoren, maar ook een veelheid aan intenties en motieven bij de persoon zelf. Met het oog op het uittekenen van goede zorg voor suïcidale ouderen die altijd ontoereikend blijft wanneer we zelfdoding bij ouderen niet (beter) begrijpen pogen we in het zevende hoofdstuk een aantal belangrijke intuïties te verhelderen die er mede toe leiden dat sommige ouderen hun situatie als ondraaglijk ervaren en tot zelfdoding overgaan. Volgens ons houden deze intuïties voornamelijk verband met onafhankelijk leven, waardigheid en verantwoordelijkheid, zaken die in hun beleving in het gedrang komen door de ervaringen van het ouder-worden en die hun zelfbesef aantasten. We diepen deze intuïties verder uit en plaatsen ze in een zorgethisch perspectief. Hiermee wordt het achtste hoofdstuk ingeleid, waar we voorstellen doen die aantonen hoe zorgzaamheid ten aanzien van suïcidale ouderen zich kan vertalen in de klinische praktijk. Aan de hand van het veerkracht-denken maken we inzichtelijk hoe interventies op het vlak van relaties, zingeving en verantwoordelijkheid van ouderen net die elementen die de personalistische grondslag van zorg uitmaken kunnen doorgroeien in nieuwe levensomstandigheden. Het veerkracht-denken maakt concreet hoe zorg als normatief concept namelijk zorg als de verantwoordelijkheid voor de verantwoordelijkheid van de ander naar suïcidale ouderen toe kan worden aangewend. Ethische Perspectieven 16 (2006)1, p. 91
Ethisch verantwoorde zorg voor ouderen Tussen kwetsbaarheid en waardigheid. Prof. Dr. Chris GASTMANS KU Leuven
Ethisch verantwoorde zorg voor ouderen Tussen kwetsbaarheid en waardigheid Prof. Dr. Chris GASTMANS KU Leuven INLEIDING Verbreding van ethische reflectie in gezondheidszorg Perspectiefverandering: zorg
Nadere informatieIn gesprek over levensvragen: goede zorg rond het levenseinde. Prof dr Carlo Leget
In gesprek over levensvragen: goede zorg rond het levenseinde Prof dr Carlo Leget Een casus Een 85-jarige vrouw die altijd erg actief is geweest (vrijwilligerswerk, vriendinnen, buurtcomité), is meer en
Nadere informatieOnschuldig? De grenzen van aansprakelijkheid en verantwoordelijkheid binnen goede zorg. Paul Schotsmans
Onschuldig? De grenzen van aansprakelijkheid en verantwoordelijkheid binnen goede zorg Paul Schotsmans Een eenvoudige vraag, maar tegelijk een grote uitdaging... 2 Casussen Confrontatie met onmacht Jongen
Nadere informatieOpen communicatie leidt tot minder stress. introductie. 1 methode familiezorg introductie
Methode Familiezorg Open communicatie leidt tot minder stress introductie 1 methode familiezorg introductie Voorwoord Inleiding Het hart van de zorg is daar waar de zorg gegeven wordt, waar kwetsbare families
Nadere informatieETHISCHE REFLECTIE ETHISCHE REFLECTIE 20/05/2016
OP HET HANDELEN ALS ERGOTHERAPEUT Autonomie in verbondenheid Dit is voor mij persoonlijk het raakvlaak tussen ergotherapie en ethiek. De autonomie van de cliënt in relatie tot zijn omgeving Het handelen
Nadere informatieAUTONOMIE: HOEKSTEEN OF STRUIKELBLOK?
AUTONOMIE: HOEKSTEEN OF STRUIKELBLOK? PATIËNTENRECHTEN EN ETHIEK IN DE PSYCHIATRIE AXEL LIÉGEOIS Inleiding Verschillende benaderingen van de zorgrelatie Ethische beschouwingen bij de Wet Patiëntenrechten
Nadere informatieZorg om de zorg. Menselijke maat in de gezondheidszorg
Zorg om de zorg Menselijke maat in de gezondheidszorg Prof.dr. Chris Gastmans Prof.dr. Gerrit Glas Prof.dr. Annelies van Heijst Prof.dr. Eduard Kimman sj Dr. Carlo Leget Prof.dr. Ruud ter Meulen (red.)
Nadere informatieCENTRUM VOOR BIOMEDISCHE ETHIEK EN RECHT
CENTRUM VOOR BIOMEDISCHE ETHIEK EN RECHT TOEGEPASTE ZORG Pascal Borry en Linus Vanlaere Centrum voor Biomedische Ethiek en Recht, K.U. Leuven Zorgethiek is bijzonder actueel en mag worden beschouwd als
Nadere informatieCENTRUM VOOR BIOMEDISCHE ETHIEK EN RECHT FACULTEIT GENEESKUNDE K.U.LEUVEN
FACULTEIT GENEESKUNDE K.U.LEUVEN Studiedag Zorg aan zet: Ethiek en lichamelijkheid in de zorg voor ouderen Woensdag 22 september 2010 Campus Gasthuisberg K.U.Leuven, Onderwijs en Navorsing 1 Waardigheid:
Nadere informatieGeneeskundige Dagen Antwerpen 2016. Voorzitter: Prof. Dr. Bernard Sabbe Covoorzitter: Dr. André Wildiers
Geneeskundige Dagen Antwerpen 2016 Voorzitter: Prof. Dr. Bernard Sabbe Covoorzitter: Dr. André Wildiers GDA 2016: Zorg voor de Psyche! Thema: Psychiatrie: vandaag en morgen Waar: Campus Drie Eiken Wanneer:
Nadere informatieProf. Chris Gastmans
www.hhzhlier.be 1 h.-hartziekenhuis vzw IS ER NOG PLAATS VOOR EEN NATUURLIJKE, ONTHAASTE DOOD? Prof. Chris Gastmans Ethicus, KU Leuven www.hhzhlier.be 2 Het nieuwe sterven Kort Kwaliteitsvol tot het einde
Nadere informatieMIRARI Van kritiek naar dialoog.
MIRARI Van kritiek naar dialoog. Door Tomas Serrien Verwondering is het begin van alle wijsheid. (Aristoteles) Mirari - 1 HET WAT en HET WAAROM: Het grondidee van Mirari. Het is tijd voor een filosofisch
Nadere informatieKwetsbaarheid delen in de zorg
Kwetsbaarheid delen in de zorg workshop ethische dilemma s 2 oktober 2017 Marita de Kleijne, Commissie Ethiek dr. Hans van Dartel, ethicus Opzet Introductie: ethiek en beroepsvereniging Kwetsbaarheid in
Nadere informatieUniversiteit Opleiding Cursus Beschrijving Link. Vaardigheidsonderwijs 2e jaar
Overzicht bachelorcursussen Dit overzicht geeft een groot aantal bachelorcursussen weer die aandacht besteden cultuur en/of gender op het gebied van gezondheidszorg. Het overzicht betreft cursussen uit
Nadere informatieInhoud. Deel 1: Enkele filosofische kaders m.b.t. handicaps en rechtvaardigheid 15
5 Inhoud Woord vooraf 11 Deel 1: Enkele filosofische kaders m.b.t. handicaps en rechtvaardigheid 15 Hoofdstuk 1: John Rawls en personen met een handicap: een moeizame relatie 19 Rechtvaardigheid als billijkheid
Nadere informatieAanbod 2011 *Met verplaatsingsonkosten 0,4 /km vorming plaats aantal deelnemers
Aanbod 2011 *Met verplaatsingsonkosten 0,4 /km vorming plaats aantal Traject: Presente Zorg Presente zorg is een praktijk waarbij de zorggever zich aandachtig en toegewijd op de ander betrekt en met hem
Nadere informatieETHIEK EN ETHISCH BELEID AZ TURNHOUT
ETHIEK EN ETHISCH BELEID AZ TURNHOUT De ethische identiteit en het ethisch beleid van AZ Turnhout zijn ingebed in de opdrachtverklaring, de missie, visie, strategie en kernwaarden van ons ziekenhuis. Op
Nadere informatieVan mensvisie naar goede zorg De invloed van de eigen mensvisie op de zorgpraktijk
Van mensvisie naar goede zorg De invloed van de eigen mensvisie op de zorgpraktijk 1. Mensbeelden: impliciet/expliciet, beschrijvend en normatief Het geleefde, gesproken, besproken mensbeeld: van impliciet
Nadere informatieWanneer ons moreel kompas faalt
Studiedag Wanneer ons moreel kompas faalt Over ethiek in zorg en welzijn 23 oktober 2018 Gent Werken in zorg en welzijn betekent werken met de mens op zijn kwetsbaarst. Dat gaat in de praktijk doorgaans
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/19116 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/19116 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Dartel, Hans van Title: Naar een handelingsgericht ethiekbeleid voor zorgorganisaties
Nadere informatieEthiek in de ouderenzorg Over waarden, dialoog en grondhoudingen
Visies Visies Artevelde Algemene op op Hogeschool zorgrelatie zorgrelatie casus Gent Gent, 24 mei 2016 Ethiek in de ouderenzorg Over waarden, dialoog en grondhoudingen Axel Liégeois KU Leuven Broeders
Nadere informatieGastvrijheid: een universele waarde
Gastvrije zorg Liselotte Van Ooteghem & Meredith Delaere Op het menu 1. Gastvrijheid en zorg 2. Gastvrije zorg 3. Blikopeners 4. Als ergo in de praktijk 5. Gastvrije zorg organiseren 1 Gastvrijheid: een
Nadere informatieZorgplichten en zorgethiek
Zorgplichten en zorgethiek ACADEMISCH PROEFSCHRIFT ter verkrijging van de graad van doctor aan de Universiteit van Amsterdam op gezag van de Rector Magnificus prof.mr. P.F. van der Heijden ten overstaan
Nadere informatieUniversitair Psychiatrisch Centrum Sint-Kamillus
Universitair Psychiatrisch Centrum Sint-Kamillus Krijkelberg 1-3360 Bierbeek T 016 45 26 11 F 016 46 30 79 upc.st.kamillus@fracarita.org www.kamillus.be Ten geleide Mensen worden bij een bezoek aan het
Nadere informatieExamenprograma filosofie havo/vwo
Examenprograma filosofie havo/vwo Havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein
Nadere informatieOmgaan met een vraag naar euthanasie
Home Vrijzicht vzw vzw Werkgroep Datum nieuwsbrief Ethiek Juni 2006 Omgaan met een vraag naar euthanasie Ethisch advi es Ethisch advies Home Vrijzicht vzw Veurnseweg 538 8906 Elverdinge Tel 057/22 41 80
Nadere informatieInleiding. Inleiding. Inleiding 6/03/2013
Inleiding Waarom we hier staan en wie we zijn Project Zorgethiek KULeuven (2002-2006) Grondslagenonderzoek zorg en ethiek Toepassing op de problematiek van zelfdoding bij ouderen OP ZOEK NAAR (DE ZIN VAN)
Nadere informatieEthische reflectie Moreel beraad. Axel Liégeois KU Leuven Broeders van Liefde
Visies Visies Algemene op op zorgrelatie zorgrelatie casus Ethische reflectie Moreel beraad Axel Liégeois KU Leuven Broeders van Liefde axel.liegeois@kuleuven.be Morele intuïtie INLEIDING en ethische reflectie
Nadere informatiePersoon en lichaam in het recht
VRIJE UNIVERSITEIT Persoon en lichaam in het recht Menselijkc waardigheid en zelfbeschikking in het tijdperk van de medische biotechnologie ACADEMISCH PROEFSCHRIFT ter verkrijging van de graad Doctor aan
Nadere informatieWijziging pagina 5: het centraal examen duurt 180 minuten FILOSOFIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V
Wijziging pagina 5: het centraal examen duurt 180 minuten FILOSOFIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V17.09.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens
Nadere informatieInformatiebrochure voor hulpverleners
Informatiebrochure voor hulpverleners Hoe ervaren vrouwelijke moslimpatiënten en hulpverleners de zorg in kraamafdelingen in het Vlaamse ziekenhuis? Een interviewstudie over de ethische aspecten van interculturele
Nadere informatieConsequentialisme (Gevolgenethiek)
22 oktober 2016 Ethiek Ethische theorieën Deontologie (Plichtethiek) Consequentialisme (Gevolgenethiek) Deugdethiek Casus bespreking Conclusies Filosofie van het juiste handelen. Systematische bezinning
Nadere informatieCENTRUM VOOR BIOMEDISCHE ETHIEK EN RECHT FACULTEIT GENEESKUNDE K.U.LEUVEN
FACULTEIT GENEESKUNDE K.U.LEUVEN ZILVEREN JUBILEUM CENTRUM VOOR BIOMEDISCHE ETHIEK EN RECHT Paul Schotsmans, gewoon hoogleraar medische ethiek aan de Faculteit Geneeskunde, K.U.Leuven. Het ligt in mijn
Nadere informatieEthiek: Is e-health een recht of een plicht?
Ethiek: Is e-health een recht of een plicht? Elisabeth van Schaik Trainer, health coach & patiënt expert Jaco van Duivenboden Senior adviseur e-health (Nictiz) Mobile Health, 23 nov 2017 Alistair Niemeijer
Nadere informatieMet de botten in de modder, het hoofd in de wolken, neus in de boeken & de handen in het sop
Met de botten in de modder, het hoofd in de wolken, neus in de boeken & de handen in het sop Reflecties uit het leven van een ethica Yvonne Denier * Jawel. Ik ben een ethica. Het is te zeggen, ik ben een
Nadere informatieAlle gelukkige families lijken op elkaar, elke ongelukkige familie is ongelukkig op zijn eigen wijze. Tolstoj Anna Karenina
Alle gelukkige families lijken op elkaar, elke ongelukkige familie is ongelukkig op zijn eigen wijze Tolstoj Anna Karenina Familiezorg Methode Familiezorg Relationeel werken Denken en handelen vanuit het
Nadere informatieMisbruik, hulpverlening en therapie, met oog voor
ksgv-studiebijeenkomst Misbruik, hulpverlening en therapie, met oog voor zingeving en spiritualiteit Antwerpen-Wilrijk, donderdag 13 juni 2013, 9.00 13.00 uur Theologisch en Pastoraal Centrum (tpc), Groenenborgerlaan
Nadere informatieHans AUSLOOS en Ignace BOSSUYT (eds.), Hooglied. Bijbelse liefde in beeld, woord en klank
BOEKENRUBRIEK Hans AUSLOOS en Ignace BOSSUYT (eds.), Hooglied. Bijbelse liefde in beeld, woord en klank Acco - VBS-reeks Geïllustreerd ISBN 978 90 334 68957 16 x 24 cm ca. 220 blz. Geen enkel boek heeft
Nadere informatieDe paradox van verantwoordelijkheid en autonomie. Leentje De Wachter Coördinator stimul Lubbeek Lector, filosofie en ethiek, UC Leuven-Limburg
De paradox van verantwoordelijkheid en autonomie Leentje De Wachter Coördinator stimul Lubbeek Lector, filosofie en ethiek, UC Leuven-Limburg OVERZICHT 1. Maatschappelijke context 2. Probleemstelling de
Nadere informatiePsychisch lijden is nooit banaal
Psychisch lijden is nooit banaal Ariane Bazan is hoogleraar Klinische Psychologie, Université Libre de Bruxelles (ULB). Gertrudis Van de Vijveris gewoon hoogleraar Moderne Wijsbegeerte en Wetenschapsfilosofie,
Nadere informatieEindexamen filosofie vwo II
Opgave 2 Over wetenschap en religie: zij die uit de hemel kwamen 7 maximumscore 2 een argumentatie waarom wetenschappelijke kennis niet als probleemloze bron van vooruitgang kan worden beschouwd: wetenschap
Nadere informatieTransactionele Analyse. Begrijpen en beïnvloeden. Nederlandse Vereniging voor Transactionele Analyse
Nederlandse Vereniging voor Transactionele Analyse Transactionele Analyse Begrijpen en beïnvloeden De Transactionele Analyse biedt een praktische, heldere theorie die door iedereen te begrijpen is. Het
Nadere informatieOpgave 2 Doen wat je denkt
Opgave 2 Doen wat je denkt 7 maximumscore 2 een argumentatie waarom Swaab het bestaan van vrije wil verwerpt op grond van de experimenten van Libet: bewustzijn komt pas na de beslissingen van de hersenen
Nadere informatieHet Ontwikkelteam Digitale geletterdheid geeft de volgende omschrijving aan het begrip digitale technologie:
BIJGESTELDE VISIE OP HET LEERGEBIED DIGITALE GELETTERDHEID Digitale geletterdheid is van belang voor leerlingen om toegang te krijgen tot informatie en om actief te kunnen deelnemen aan de hedendaagse
Nadere informatieInhoud 1 Gezinsopvoeding als politiek probleem 2 Zorgethiek: een politiek filosofisch vocabulaire
Inhoud 1 Gezinsopvoeding als politiek probleem 13 De probleemstelling 13 1.1 Goede gezinsopvoeding: een persoonlijk, maatschappelijk en politiek belang 13 1.2 Opvoedingsondersteuning 16 1.2.1 Wetenschappelijke
Nadere informatieMoreel Beraad. Roelie Dijkman, specialist ouderengeneeskunde SHDH
Moreel Beraad Roelie Dijkman, specialist ouderengeneeskunde SHDH Wat is goed handelen? Wat en wie bepaalt dat? Ethiek Het systematisch nadenken over normen en waarden die in handelings- en beslissituaties
Nadere informatieBijzondere examenreglementen
Bijzondere examenreglementen Versie goedgekeurd door de Academische raad d.d. 14.05.2007 Examenreglement van de K.U.Leuven 2007-2008 Onderafdeling 1 - Bijzondere bepalingen in verband met de verhandeling
Nadere informatiePROGRAMMA ETHIEK VAN LEVEN EN ZORGEN
PROGRAMMA ETHIEK VAN LEVEN EN ZORGEN CURSUSLEIDING Arjo Klamer hoogleraar Economie van kunst en cultuur, Erasmus Universiteit Rotterdam Pieter Wijnsma zelfstandig adviseur en coach, voormalig directeur
Nadere informatieEthiek & E-care in de jeugdzorg beroepsethische overwegingen
Ethiek & E-care in de jeugdzorg beroepsethische overwegingen Symposium Oog in oog met online jeugdhulp Dr. Jos Kole jos.kole@radboudumc.nl IQ Healthcare sectie Ethiek van de Gezondheidszorg 9 oktober 2014
Nadere informatieOuderenzorg in 2025?
Ouderenzorg in 2025? https://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=vo9 wlawhe3e Niemand gaat actief de gang naar het verpleeghuis, je wordt opgenomen, ik had geen inspraak 1 IDENTITEIT: wie
Nadere informatieDe verpleegkundige als skilled compagnion
De verpleegkundige als skilled Goed communiceren over pijn -en pijnmedicatie, op de goede manier en om de goede reden Decock Stefanie; geïnspireerd door prof. em. Grypdonk Blikopener Mensen werken met
Nadere informatieAppendix 3. Attitude - Vragenlijst (B-versie)
Appendix 3. Attitude - Vragenlijst (B-versie) Inleiding Met deze vragenlijst proberen wij na te gaan, hoe je tegen je toekomstige beroep en beroepsuitoefening aankijkt. Ook zijn wij geïnteresseerd in je
Nadere informatieGelijke Kansen en Diversiteit binnen het UZ Gent
Gelijke Kansen en Diversiteit binnen het UZ Gent 1. Missie - visie Gelijke Kansen en Diversiteit UZ Gent Het UZ Gent is een pluralistische instelling. De benadering van Gelijke Kansen en Diversiteit op
Nadere informatieMaster in de seksuologie
Master in de seksuologie Faculteit Geneeskunde Kiezen voor de opleiding seksuologie De seksuologie is een erg jonge wetenschap amper iets meer dan een eeuw oud, waarvan de ontwikkeling lang heeft geleden
Nadere informatiestamcelonderzoek eiceldonatie van tot Een ethische reflectie over de vermarkting van het vrouwelijke lichaam congres
van stamcelonderzoek tot eiceldonatie Een ethische reflectie over de vermarkting van het vrouwelijke lichaam congres Zaterdag 8 december 2007 Hof van Liere Stadscampus Universiteit Antwerpen Op zaterdag
Nadere informatieDEELNEMEN AAN ONDERZOEK
DEELNEMEN AAN ONDERZOEK DRAAG BIJ AAN DE WETENSCHAP Een bijdrage leveren aan de wetenschap? Dat kan! De KU Leuven doet onderzoek naar cognitieve beperkingen ten gevolge van een beroerte. Wij zijn steeds
Nadere informatieDeze vraagstelling is nader toegespitst op de volgende sub-vragen:
Samenvatting Dit proefschrift gaat over ervaringen en leerprocessen in de ontwikkeling van de theorie en praktijk van Moreel Beraad als methode van ethiekondersteuning in de gezondheidszorg. Hoofdstuk
Nadere informatieSpirituele zorg Wat kun je ermee? Carlo Leget
Spirituele zorg Wat kun je ermee? Carlo Leget Palliatieve zorg Palliatieve zorg is een benadering die de kwaliteit van het leven verbetert van patiënten en hun naasten die te maken hebben met een levensbedreigende
Nadere informatieKwaliteitsvol praktijkvoeren OLA Het klinisch consult. Centrum voor Biomedische Ethiek en Recht KU Leuven
Kwaliteitsvol praktijkvoeren OLA Het klinisch consult Centrum voor Biomedische Ethiek en Recht KU Leuven Medische ethiek van theorie naar praktijk Eerste semester Modellen en methoden in medische ethiek
Nadere informatieVoorwoord 11 Inleiding 13
Voorwoord 11 Inleiding 13 1 Een gemeenschappelijk perspectief 13 2 Herkenning, reflectie en argumentatie 14 2.1 Herkenning 14 2.2 Reflectie 14 2.2.1 Ethisch kader 14 2.2.2 Términologisch kader 15 2.3 Argumentatie
Nadere informatiePositieve psychologie & Zingeving
Positieve psychologie & Zingeving Studiebijeenkomst KSGV Vrijdag 29 maart 2019, 13.00-17.00 uur Auditorium Catharijneconvent (Lange Nieuwstraat 38 te Utrecht) Informatie en aanmelding: www.ksgv.nl ksgv@ksgv.nl
Nadere informatieDe appende zorgverlener en de twitterende patiënt
De appende zorgverlener en de twitterende patiënt Welke invloed hebben internet, social media en geluids- en beeldopnames op de zorgrelatie? Die vraag stond centraal tijdens de bijeenkomst De appende zorgverlener
Nadere informatieWORKSHOP ZORGETHIEK Studiedag Tachtig Tinten Agentschap Zorg & Welzijn 19 januari 2017
WORKSHOP ZORGETHIEK Studiedag Tachtig Tinten Agentschap Zorg & Welzijn 19 januari 2017 Katrien.ruytjens@gmail.com Intervisor zorgorganisaties, procesbegeleider postgraduaatsopleiding referentiepersoon
Nadere informatieFACULTEIT GENEESKUNDE EN FARMACIE VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL Laarbeeklaan Brussel AANVULLEND FACULTAIR DOCTORAATSREGLEMENT
FACULTEIT GENEESKUNDE EN FARMACIE VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL Laarbeeklaan 103 1090 Brussel AANVULLEND FACULTAIR DOCTORAATSREGLEMENT Dit document is een aanvulling op het Centraal Reglement voor de toekenning
Nadere informatieDE CONVENTIE MENSENRECHTEN EN BIOGENEESKUNDE VAN DE RAAD VAN EUROPA
DE CONVENTIE MENSENRECHTEN EN BIOGENEESKUNDE VAN DE RAAD VAN EUROPA INHOUD EN GEVOLGEN VOOR PATIENTEN EN HULPVERLENERS H. NYS (editor) INTERSENTIA RECHTSWETENSCHAPPEN Antwerpen Groningen INHOUDSTAFEL pg
Nadere informatieEindexamen Filosofie vwo I
4 Beoordelingsmodel Opgave 1 De deugd en kledingvoorschriften 1 Een juist antwoord bevat de volgende elementen: Een antwoord op de vraag onder welke deugd de rechtvaardiging van de meisjes kan vallen volgens
Nadere informatieZilverzachte zorg verlenen (z)onder druk?
Zilverzachte zorg verlenen (z)onder druk? Linus Vanlaere Woonzorggroep GVO Kortrijk - stimul: zorg-ethisch lab Moorsele RHIZO School voor verpleegkunde, Kortrijk Vooraf André & de postbode De stervende
Nadere informatieGEZONDHEIDSENQUETE 2013
GEZONDHEIDSENQUETE 2013 RAPPORT 5: PREVENTIE Stefaan Demarest, Rana Charafeddine (ed.) Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat
Nadere informatieToekomstgericht toezicht: het ontwikkelen van moreel kapitaal
Toekomstgericht toezicht: het ontwikkelen van moreel kapitaal Congres Toezicht in Toekomst 29 mei 015 Harry Kunneman Universiteit voor Humanistiek Inleiding Startpunt: zorgen over de economie van het dikke-ik
Nadere informatieInzet en keuzes in de laatste levensfase
Inzet en keuzes in de laatste levensfase Filosofische en ethische beschouwingen Prof. Dr. Yvonne Denier Docent KU Leuven, Centrum voor Biomedische Ethiek en Recht Stafmedewerker Ethiek, Zorgnet Vlaanderen
Nadere informatieGeschiedenis commissies medische ethiek. Gelijklopend met de bio-ethische beweging in het algemeen
Geschiedenis commissies medische ethiek Gelijklopend met de bio-ethische beweging in het algemeen Medisch-technologische vooruitgang Economische impact van gezondheidszorg Integriteit en waardigheid van
Nadere informatieCAT B / Cursusafhankelijke toets
Oefentoets CAT B1.2.4 0809 / Cursusafhankelijke toets Cursus B1.2 4 0708 het verhaal van de patiënt Cursuscoördinator dr. A.K. Oderwald 4 Opdrachten, gesloten boek, open vragen, MET antwoord aanwijzingen
Nadere informatie1 Aanbevolen artikel
Aanbevolen artikel: 25 november 2013 1 Aanbevolen artikel Ik kan het, ik kan het zélf, ik hoor erbij Over de basisingrediënten voor het (psychologisch) welzijn Een klassieke motivatietheorie toegelicht
Nadere informatieEthische overwegingen en vraagstukken
Ethische overwegingen en vraagstukken Congres Domotica & E-Health 24 juni 2010 Claire Huijnen, Smart Homes Stichting Smart Homes, Nationaal Kenniscentrum Domotica & Slim Wonen Inhoud Domotica + Zorg +
Nadere informatieI N F O R M A T I E B R O C H U R E
I N F O R M A T I E B R O C H U R E BESTE OUDERS Het is de droom van ieder van ons dat onze kinderen en jongeren zich ontplooien tot fijne mensen die in staat zijn later hun eigen weg te gaan. Daarbij
Nadere informatieOpgave 3 De gewapende overval
Opgave 3 De gewapende overval 12 maximumscore 2 een argumentatie dat het idee van vrije wil als bovennatuurlijke kracht in het kader van vrije wil als bewuste aansturing voor veel mensen aantrekkelijk
Nadere informatieOntmoeting met (heftige) emoties een handreiking vanuit de levenskunst
Ontmoeting met (heftige) emoties een handreiking vanuit de levenskunst Palliatieve Zorg symposium Ontmoeten is Leren Kasteel Maurick Vught 2 oktober 2012 Dick Kleinlugtenbelt Agenda Emoties zijn waardevolle
Nadere informatieOPENBAAR PSYCHIATRISCH ZIEKENHUIS GEEL
Zesde jaarlijkse studiedag Klinische psychotherapie OPZ Geel Donderdag 2 december 2010 in cultuurcentrum de Werft Geel Seksualiteit en relaties: een thema in de geestelijke gezondheidszorg? De thematiek
Nadere informatieCVS, MEERDANEEN SYNDROOMALLEEN
CVS, MEERDANEEN SYNDROOMALLEEN P R O F. D R. I G N A A S D E V I S C H Medische Filosofie en Ethiek Departement Huisartsengeneeskunde en Eerstelijnsgezondheidszorg Universiteit Gent VRAAGSTELLING CONGRES
Nadere informatieHet brein geeft te denken
Het brein geeft te denken Eerste druk, oktober 2012 2012 G.D.J. Dingemans Cover: afbeelding van het werk Uitleg van de wereld (3) van SAGE www.sage-art.nl isbn: 978-90-484-2653-9 nur: 770 Uitgever: Free
Nadere informatieGoed verplegen. Kernelementen van een verpleegkundige beroepsethiek. Een voorstel. Oostende 19 maart 2018
Goed verplegen Kernelementen van een verpleegkundige beroepsethiek. Een voorstel. Oostende 19 maart 2018 Uitgangspunten en overwegingen Definities ethiek: 1. Systematische reflectie op waarden en normen
Nadere informatieVAN ZORG NAAR PREVENTIE
VAN ZORG NAAR PREVENTIE Jaap van der Stel Jaap van der Stel Lector GGz Hogeschool Leiden Brijder-Parnassia GGZ ingeest Legitimatie psychische gezondheidszorg Legitimiteit van de psychische gezondheidszorg
Nadere informatieCasus Seksuele handelingen als zorgvraag: directe aanpassing beroepscode?
Casus Seksuele handelingen als zorgvraag: directe aanpassing beroepscode? 1. Inleiding In de media was de afgelopen weken uitgebreid aandacht voor de casus van de studente verpleegkunde die geacht werd
Nadere informatieZie de mens! Homo sapiens. Zorg om betekenis. Jaarcongres Reliëf 11 maart 2016
Zie de mens! Zorg om betekenis Jaarcongres Reliëf 11 maart 2016 Prof Dr Carlo Leget www.zorgethiek.nu Homo sapiens De mens (wetenschappelijke naam: Homo sapiens) is een tweevoetige primatensoort uit de
Nadere informatieCENTRUM VOOR BIOMEDISCHE ETHIEK EN RECHT FACULTEIT GENEESKUNDE K.U.LEUVEN
CENTRUM VOOR BIOMEDISCHE ETHIEK EN RECHT FACULTEIT GENEESKUNDE K.U.LEUVEN IN VITRO FERTILISATIE (IVF) IN EEN PERSONALISTISCH KADER OF WAAROM EEN KATHOLIEK ETHICUS DE NOBELPRIJS GENEESKUNDE VOOR ROBERT
Nadere informatieInhoud. Vechten voor wie je bent! Illustratie van een docent 11
Inhoud Vechten voor wie je bent! Illustratie van een docent 11 Leidinggevende wie ben je? Inleiding op het centrale thema 13 Dolf van den Berg, namens alle auteurs en andere betrokkenen Wie is het die
Nadere informatieVisie pastoraal in Monsheide
Visietekst pastoraal in Monsheide I. Inleiding Onze christelijke levensbeschouwing, ontleend aan de stichtende Congregatie Sint-Vincentius à Paulo, trachten wij een eigentijdse invulling te geven. Vanuit
Nadere informatieOver een relatie met een (ex-)zorgvrager. Aanvulling bij Omgaan met aspecten van seksualiteit tijdens de beroepsuitoefening
Over een relatie met een (ex-)zorgvrager Aanvulling bij Omgaan met aspecten van seksualiteit tijdens de beroepsuitoefening 1 Inleiding In 2011 heeft de V&VN Commissie Ethiek de notitie Omgaan met aspecten
Nadere informatieHET ZELF ZONDER GRENZEN
HET ZELF ZONDER GRENZEN onderwijs trainingen gesprekken Vooraf Neuro(bio)logie Het zelf voelt wat er gaande / gevraagd is Hedendaags Westers denken Het zelf weet zich in betrekkingen en voelt zich aangesproken
Nadere informatieWaarom welzijn? Over de ethiek van diergebruik en de waarde van welzijn
Waarom welzijn? Over de ethiek van diergebruik en de waarde van welzijn Dr. Franck L.B. Meijboom Ethiek Instituut & Faculteit Diergeneeskunde Universiteit Utrecht Welzijn We zijn niet de eerste! Welzijn
Nadere informatieKwaliteitsvolle vraagverduidelijking
Kwaliteitsvolle vraagverduidelijking Prof. Dr. Bea Maes K.U.Leuven Inhoud Wat is vraagverduidelijking? Wat is kwaliteitsvolle vraagverduidelijking? Wat zijn de ervaringen van personen met een handicap
Nadere informatie(On)bezorgd kind zijn
Vlaams Congres voor Pediatrische Psychologie Zaterdag 26 september 2015 (On)bezorgd kind zijn Zorgen voor chronisch zieke kinderen in (en buiten) het ziekenhuis Wat? Voor wie? Waar? Congres over de psychosociale
Nadere informatieSamenvatting leerstof Geriatrie opleiding
Samenvatting leerstof Geriatrie opleiding Klinisch redeneren doen we in feite al heel lang. VUmc Amstel Academie heeft hiervoor een systematiek ontwikkeld, klinisch redeneren in 6 stappen, om gedetailleerd
Nadere informatieZORG EN NORMATIVITEIT
Bijdragen, International Journal in Philosophy and Theology 69(4), 443-469. doi: 10.2143/BIJ.69.4.2033340 2008 by Bijdragen, International Journal in Philosophy and Theology. All rights reserved. ZORG
Nadere informatieVOELEN WAT ER GEBEURT EEN KENNISMAKING MET ANTONIO DAMASIO
VOELEN WAT ER GEBEURT EEN KENNISMAKING MET ANTONIO DAMASIO Descartes error [1994] Dit is de vergissing van Descartes: de onoverbrugbare scheiding tussen lichaam en geest ( ); de suggestie dat het vermogen
Nadere informatieSTEUNKREDIET VOOR HUMAAN VOEDINGSONDERZOEK REGLEMENT
STEUNKREDIET VOOR HUMAAN VOEDINGSONDERZOEK REGLEMENT ARTIKEL 1 "Het steunkrediet voor humaan voedingsonderzoek" heeft als doel, in de schoot van Belgische Instellingen van universitair niveau, wetenschappelijke
Nadere informatie50 Jaar Overheidsmanagement 35 Jaar ex-vcob 10 Jaar Instituut voor de Overheid
50 Jaar Overheidsmanagement 35 Jaar ex-vcob 10 Jaar Instituut voor de Overheid Prof. Dr. Geert Bouckaert Een stand van zaken In welke sectoren zijn we actief? Met hoeveel zijn we? Hoeveel publiceren we?
Nadere informatieStrategisch Plan t/m 2021
Strategisch Plan 2018 t/m 2021 Publieke versie 22-05-2018 Inhoudsopgave Pagina 1. Inleiding 3 2. Identiteit, missie en visie van Sint Laurensfonds 3 3. De organisatie van Sint Laurensfonds 4 4. Meerjarige
Nadere informatieVan Waarde(n) HUB 28 november 2015, Miranda Meijerman
Van Waarde(n) Al voor de oprichting van het Humanistisch Verbond in 1946 bestond er buitenkerkelijke uitvaartbegeleiding. vandaag staan we stil bij de HUB die nu 10 jaar als zelfstandige stichting functioneert.
Nadere informatieBeste deelnemers, Versie: :20
1 Inleiding door dr. Walter Krikilion, voorzitter Werkgroep Ethiek in de Kliniek van Icuro - Symposium Ethische debatcultuur in de zorg: fictie of realiteit? 17 oktober 2014 - Hasselt Versie: 20-10-2014
Nadere informatie