Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet.

Transcriptie

1 Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet. Zaaknummer 1899/ NUON GGR I. MELDING 1. Op 26 april 2000 heeft de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit een melding ontvangen van een voorgenomen concentratie in de zin van artikel 34 van de Mededingingswet. Hierin is medegedeeld dat N.V. NUON ENW voornemens is zeggenschap te verkrijgen, in de zin van artikel 27, onder b, van de Mededingingswet, over N.V. Maatschappij tot Gasvoorziening Gelders Rivierengebied. 2. Van de melding is mededeling gedaan in Staatscourant 86 van 3 mei Naar aanleiding van de mededeling in de Staatscourant heeft een derde een zienswijze naar voren gebracht. Deze zienswijze wordt, voor zover relevant, in het navolgende nader uiteengezet. II. PARTIJEN 3. N.V. NUON ENW (hierna: NUON) is een naamloze vennootschap naar Nederlands recht. Zij staat aan het hoofd van de NUON-groep. Zij heeft als aandeelhouders de provincies Flevoland, Friesland, Gelderland en oord- Holland, twee houdstermaatschappijen en 72 gemeenten. 4. NUON is actief op het gebied van transport en levering van elektriciteit, gas en warmte, decentrale productie van elektriciteit en warmte door middel van warmtekracht-koppelingsinstallaties, alsmede decentrale productie van elektriciteit uit duurzame energiebronnen (zon, wind, water en biomassa), productie, distributie en levering van water, ontwikkeling en levering van met energie en warmte aanverwante producten en diensten. 5. N.V. Maatschappij tot Gasvoorziening Gelders Rivierengebied (hierna: GGR) is een naamloze vennootschap naar Nederlands recht. Zij staat aan het hoofd van de GGR-groep. Zij heeft als aandeelhouders de Provincie Gelderland en 20 Gelderse gemeenten. 6. GGR is actief op het gebied van transport en levering van gas aan eindverbruikers en ontwikkeling en levering van aanverwante producten en diensten. III. DE GEMELDE OPERATIE 7. De gemelde operatie is neergelegd in een biedingsbrief van NUON van 22 december 1999 en een concept koopovereenkomst van aandelen tussen aandeelhouders in GGR en NUON. NUON is blijkens de biedingsbrief

2 voornemens het gehele geplaatste aandelenkapitaal van GGR te verwerven, maar is eveneens bereid een belang te verwerven dat ligt tussen de 50% en 100% van het geplaatste aandelenkapitaal[1], mits uitsluitende zeggenschap wordt verkregen. IV. TOEPASSELIJKHEID VAN HET CONCENTRATIETOEZICHT 8. De gemelde operatie is een concentratie in de zin van artikel 27, onder b, van de Mededingingswet. De hierboven, onder punt 7, omschreven transactie leidt er toe dat NUON uitsluitende zeggenschap verkrijgt over GGR[2]. 9. Betrokken ondernemingen, in de zin van het Besluit vaststelling formulieren Mededingingswet (Staatscourant 1 van 2 januari 1998), zijn NUON en GGR. 10. Uit de bij de melding ter beschikking gestelde omzetgegevens blijkt dat de gemelde concentratie binnen de werkingssfeer van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht valt. V. BEOORDELING A. Relevante markten Relevante productmarkten 11. Partijen zijn beide actief op het gebied van levering van gas en het gebied van verkoop en/of verhuur van warmte- en warmwaterapparatuur. a. De markt voor levering van gas 12. In voorgaande besluiten is geconcludeerd dat de markt voor levering van gas kan worden onderverdeel naar levering aan kleinverbruikers, aan middelgrote afnemers en aan grootverbruikers[3]. In navolging van het voorstel voor een Gaswet[4] zal in het onderhavige geval onder kleinverbruikers worden verstaan: afnemers met een jaarverbruik tot 1 miljoen m3 gas, onder middelgrote afnemers: afnemers met een jaarverbruik tussen 1 miljoen m3 gas en 10 miljoen m3 gas en onder grootverbruikers: afnemers met een jaarverbruik van 10 miljoen m3 gas of meer. 13. In genoemd wetsvoorstel is bepaald dat de gasmarkt in fasen wordt geliberaliseerd[5]. Na voltooiing van het liberaliseringsproces op het gebied van de levering van gas behoeft mogelijkerwijs niet langer onderscheid gemaakt te worden tussen categorien afnemers, omdat in dat geval alle afnemers keuzevrijheid hebben. Tot die tijd dient echter rekening gehouden te worden met het bestaan van afzonderlijke markten voor beschermde en nietbeschermde afnemers van gas, hetgeen leidt tot een (tijdelijk) onderscheid tussen kleinverbruikers, middelgrote afnemers en grootverbruikers van gas. Niet uit te sluiten valt dat ook na voltooiing van het liberaliseringsproces, gelet op de verschillen die er bestaan tussen de verschillende categorien afnemers wat betreft onder meer wijze en omvang van inkoop, er een blijvend onderscheid gemaakt moet worden tussen categorien afnemers.

3 14. Aangezien de materile beoordeling hierdoor niet wordt benvloed, kan in het onderhavige geval in het midden blijven of er, binnen de groep van beschermde afnemers, nader onderscheid moet worden gemaakt naar de groep afnemers die in 2002 keuzevrijheid krijgt en de groep afnemers die naar alle waarschijnlijkheid in 2004 keuzevrijheid zal krijgen (zie de punten 23 en 24). Tevens kan in het midden worden gelaten of, ingeval sprake is van keuzevrijheid voor bepaalde afnemers, er n markt is voor levering aan alle op dat moment vrije afnemers of dat onderscheid nodig blijft naar de groep afnemers die thans reeds vrij is, de groep afnemers die in 2002 keuzevrijheid zal hebben gekregen en/of de groep afnemers die naar alle waarschijnlijkheid in 2004 keuzevrijheid zal hebben gekregen (zie de punten 23 en 24). b. De markt voor verkoop en/of verhuur van warmte- en warmwaterapparatuur 15. Beide partijen zijn actief op de markt voor verkoop/verhuur van warmte- en warmwaterapparatuur. Deze activiteiten vormen een aparte productmarkt[6]. Relevante geografische markten a. De markt voor levering van gas 16. Wat betreft de geografische omvang van de markt voor levering aan vrije afnemers wordt in onderhavige zaak, conform eerdere besluiten, uitgegaan van een markt, die ten minste nationaal van omvang is[7]. 17. Tot 1 januari 2002 zijn de middelgrote afnemers van gas beschermde afnemers, terwijl de kleinverbruikers tot 1 januari 2004 beschermde afnemers zijn[8]. Dit houdt in dat zij tot die tijd op exclusieve basis gebonden zijn aan de leverancier van gas, in wiens leveringsgebied zij gevestigd zijn, en niet de mogelijkheid hebben te wisselen van gasleverancier[9]. Primair kan daarom wat betreft de levering aan beschermde afnemers worden uitgegaan van het leveringsgebied als relevante geografische markt[10]. 18. Bij de beoordeling van de gevolgen van de concentratie zal rekening worden gehouden met het naar verwachting in geografische zin ruimer worden van de relevante markt als gevolg van door wetgeving gentameerde wijzigingen in de marktstructuur. Wanneer de twee groepen die thans nog beschermde afnemers zijn, naar verwachting in 2002 en 2004 keuzevrijheid zullen krijgen, zal ook voor deze groepen gelden dat de marktomvang niet meer automatisch samenvalt met het gebied waarin het leveringsbedrijf oorspronkelijk een monopoliepositie had. Op dit moment is echter niet vast te stellen op welke termijn de relevante geografische markt zich zal hebben ontwikkeld tot bijvoorbeeld een nationale markt. b. De markt voor verkoop en/of verhuur van warmte- en warmwaterapparatuur 19. Met partijen kan worden aangenomen dat de geografische omvang van de markt voor de verkoop/verhuur van warmte- en warmwaterapparatuur ten minste regionaal is[11]. Partijen bieden deze apparatuur op dit moment aan binnen hun leveringsgebieden. Wel kan geconstateerd worden dat op deze markt ook enkele grote spelers (installatiebedrijven, aannemers) actief zijn, die op landelijk niveau opereren. In onderhavige zaak kan echter in het midden blijven of de relevante geografische markt regionaal is dan wel nationaal, omdat de uiteindelijke beoordeling hierdoor niet wordt benvloed (zie punt 25).

4 B. Gevolgen van de concentratie a. De markt voor levering van gas 20. Wat betreft de levering van gas aan beschermde afnemers staan partijen primair niet met elkaar in concurrentie; binnen hun respectievelijke verzorgingsgebieden zijn partijen de enige die gas aan beschermde afnemers mogen leveren. De voorgenomen concentratie leidt er wel toe dat partijen als gevolg van een bundeling van inkoopactiviteiten in staat zijn op grotere schaal gas in te kopen[12]. Dit zou kunnen leiden tot inkoopvoordelen, die in een concurrerende verkoopmarkt in het algemeen zullen worden doorgeven aan de eindgebruikers. Op het gebied van levering aan beschermde afnemers bestaat geen concurrentie en worden de tarieven gereguleerd door de Minister van Economische Zaken. 21. Op het gebied van de levering van gas aan afnemers die thans al vrij zijn (grootverbruikers), hebben partijen op een nationale markt een gezamenlijk marktaandeel van minder dan [0-10]%[13]. NUON had volgens opgave van partijen in 1999 een marktaandeel van [0-10]%. GGR levert sinds 1 januari 2000 aan n vrije afnemer gas. Op deze markt is met name Gasunie actief. 22. Tot 2002 zal de onderhavige concentratie derhalve niet leiden tot noemenswaardige veranderingen in de concurrentiestructuur. In het algemeen is er reden de effecten van een voorgenomen concentratie op een wat langere termijn, namelijk een periode van drie tot vijf jaar na de melding, te beoordelen [14]. Dit geldt temeer nu het moment waarop uiterlijk alle beschermde afnemers keuzevrijheid zullen krijgen wettelijk wordt vastgelegd[15]. 23. Wat betreft de groep afnemers die in 2002 keuzevrijheid van leverancier zal krijgen, hebben partijen naar eigen schatting thans op nationaal niveau een gezamenlijk marktaandeel van circa [10-20]% (NUON [10-20]%, GGR [0-10]%). Wat betreft de groep afnemers die naar verwachting in 2004 keuzevrijheid zal krijgen, hebben partijen naar eigen schatting thans op nationaal niveau een gezamenlijk marktaandeel van circa [30-40]% (NUON [20-30]%, GGR [0-10]%). Er is geen reden aan de opgave van partijen te twijfelen. 24. Ingeval de groepen afnemers die in 2002 en in 2004 keuzevrijheid zullen krijgen alsdan tot dezelfde productmarkt gerekend moeten worden, hebben partijen op een nationale markt een gezamenlijk marktaandeel van circa [20-30]%. Ingeval de levering van gas als zodanig (zonder onderscheid naar afnemersgroepen) n relevante productmarkt zal vormen, is het gezamenlijke marktaandeel van partijen op een nationale markt circa [10-20]% (NUON [10-20]%, GGR [0-10]%). Er bestaan verschillende sterke concurrenten van partijen, zoals Gasunie, Essent en Eneco. Daarnaast zal de betekenis van mogelijke toetredingsdrempels voor de markten voor levering van gas afnemen als gevolg van de liberalisering[16]. b. De markt voor verkoop en/of verhuur van warmte- en warmwaterapparatuur 25. Partijen geven aan dat zij de in punt 15 beschreven apparatuur aanbieden in verschillende regios in Nederland. Op regionaal niveau bestaat derhalve tussen de activiteiten van partijen geen overlap. Indien de markt een nationale omvang zou hebben, dan schatten partijen hun gezamenlijke marktaandeel ruim beneden [0-10]%, terwijl enkele grote concurrenten (installatiebedrijven,

5 aannemers) landelijk actief zijn. VI. CONCLUSIE 26. Na onderzoek van deze melding is de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit tot de conclusie gekomen dat de gemelde operatie binnen de werkingssfeer valt van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht. Hij heeft geen reden om aan te nemen dat als gevolg van die concentratie een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd. 27. Gelet op het bovenstaande deelt de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit mede dat voor het tot stand brengen van de concentratie waarop de melding betrekking heeft geen vergunning is vereist. Datum: 31 mei 2000 w.g. A.W. Kist Directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit Tegen dit besluit kan degene, wiens belang rechtstreeks bij dit besluit is betrokken, binnen zes weken na bekendmaking van dit besluit een gemotiveerd beroepschrift indienen bij de arrondissementsrechtbank te Rotterdam, sector bestuursrecht, Postbus 50951, 3007 BM, Rotterdam [1] Dit is 50,1% of meer. [2] Blijkens de statuten van GGR geeft ieder aandeel recht op n stem en worden besluiten genomen met volstrekte meerderheid van uitgebrachte stemmen. Er zijn geen vetorechten en er zijn geen aandeelhoudersovereenkomsten, waarin het stemgedrag is vastgelegd. [3] Zie bijvoorbeeld het besluit van 21 april 2000 in zaak 1759/ Nutsbedrijf Amstelland - Energie Delfland - GMK - Gasbedrijf N-O Friesland - Nutsbedrijven Weert - EZK - ENECO, punt 22 e.v.. [4] Het voorstel voor een Gaswet (Kamerstukken II, , ) is op 5 april jl. door de Tweede Kamer der Staten-Generaal aangenomen. Het wetsvoorstel wordt thans door de Eerste Kamer der Staten-Generaal behandeld.

6 [5] Grootverbruikers zijn en blijven vrije afnemers; middelgrote afnemers worden per 1 januari 2002 vrije afnemers en kleinverbruikers per 1 januari [6] Zie onder meer het besluit van 25 juni 1998 in zaak 748/ Edon - Westergo, punten 13 en 14. In dit besluit wordt de verhuur (en verkoop) van c.v.-ketels en warmwaterapparatuur als n productmarkt beschouwd. Partijen verstaan onder deze categorie: warmwater- en verwarmingstoestellen, zoals geisers, wasdrogers en cv-ketels. [7] Zie het besluit van 15 maart 1999, in zaak 1186/ NUON - ENW - EWR - Gamog, punten 26 en 27. [8] Naar verwachting, zie voetnoot 4. [9] Zie hierover de Memorie van Toelichting bij het voorstel voor een Gaswet (Kamerstukken II, , , nr. 3), artikelsgewijze toelichting bij artikel 11. [10] Zie ook het besluit van 15 maart 1999 in zaak 1186, reeds aangehaald, punten 26 en 27 en het besluit van 15 juni 1999 in zaak 1331/ PNEM/MEGA - EDON, punt 104. [11] Zie het besluit van 15 maart 1999 in zaak 1186, reeds aangehaald, punt 36. [12] Een derde heeft als zienswijze naar voren gebracht dat als gevolg van de voorgenomen concentratie NUON een nog grotere inkoopkracht zal verwerven, waardoor NUON betere voorwaarden van gasleveranciers zal kunnen bedingen en NUON betere voorwaarden zal kunnen bedingen bij Gasunie. Naar aanleiding van deze zienswijze kan worden opgemerkt dat NUON het overgrote deel van het door haar benodigde gas inkoopt bij Gasunie, een zeer grote marktpartij. Dit geldt voor de meeste Nederlandse distributiebedrijven. De mogelijkheid van het bedingen van inkoopvoordelen moet alleen al vanwege de marktpositie van Gasunie worden gerelativeerd. Daarnaast geldt dat als gevolg van de voorgenomen concentratie het marktaandeel van NUON op een nationale markt voor levering van gas als zodanig (zonder onderscheid te maken naar afnemersgroepen) zal toenemen met [0-10]% tot circa [10-20]% (zie punt 24). Het is niet aannemelijk dat NUON op basis van (de toename van) dit marktaandeel beschikt over een sterke positie op de inkoopmarkt voor gas, die ten minste nationaal van omvang is. Gasunie is internationaal actief. [13] Om redenen van vertrouwelijkheid zijn marktaandelen van partijen in het onderhavige besluit aangegeven met een bandbreedte. Dergelijke gegevens zijn geplaatst tussen rechte haken. [14] Zie het besluit van 20 oktober 1999 in zaak 1331, reeds aangehaald, punt 161 e.v.. [15] Zie voetnoot 4. [16] In het voorstel voor een Gaswet (zie voetnoot 4) zijn regels opgenomen ter bevordering van een transparante toegang tot transportnetten, onder meer inhoudend dat transportbedrijven worden verplicht hun transportnetten open te

7 stellen voor derden. Aan de inhoud van deze pagina's kunt u geen rechten ontlenen.