Brede scholen in Brabant

Transcriptie

1 Brede scholen in Brabant

2

3 Brede scholen in Brabant Stand van zaken 2004 mevrouw ir. J. Smets P. Franken PON Instituut voor advies, onderzoek en ontwikkeling in Noord-Brabant september 2004

4 ISBN PON Instituut voor advies, onderzoek en ontwikkeling in Noord-Brabant. Het auteursrecht van deze publicatie berust bij het PON. Gehele of gedeeltelijke overname van teksten is toegestaan, mits daarbij de bron wordt vermeld. Vermenigvuldiging en publicatie in een andere vorm dan dit rapport is slechts toegestaan na schriftelijke toestemming van het PON. Deze publicatie is te bestellen onder vermelding van PON-publicatie PON Postbus LA Tilburg Telefoon: (013) Internet:

5 Inhoud 1 Inleiding Aanleiding Begrip brede school Doel en vraagstelling Verantwoording Werkwijze Respons Inhoud rapportage 8 2 Gemeentelijk bredeschoolbeleid Inleiding Gemeentelijk beleid Bredeschoolontwikkeling in Brabant Rol van de overheid Ervaring met de brede school 14 3 Brede Basisscholen Inleiding Aanleiding, doel en doelgroep Partners van de brede school Organisatie van de brede school Huisvesting brede school Overheidsbeleid Ervaring met de brede school 24 4 Brede scholen voor voortgezet onderwijs Inleiding Beknopte resultaten Landelijk onderzoek 26 5 Ontwikkelingen Inleiding Aantal brede scholen Initiatief Doel en doelgroep Activiteiten Partners Organisatie Huisvesting Rol overheden Ervaring met de brede school 35

6 6 Aandachtspunten voor beleid Inleiding Definiëring Voorwaarden Samenwerking Suggesties voor provinciaal beleid 39 Bijlage 1: Bredeschoolontwikkeling in Noord-Brabant Bijlage 2: Overzicht van de bredeschoolontwikkeling binnen het basisonderwijs in Noord-Brabant 42

7 1 Inleiding 1.1 Aanleiding Rond 1995 is er een ontwikkeling van brede scholen op gang gekomen. Vanaf 2000 steeg het aantal gemeenten dat zich bezig hield met bredeschoolontwikkeling explosief. Het resultaat was dat in 2002 de helft van de Nederlandse gemeenten aan brede scholen werkte. Landelijk onderzoek wijst uit dat deze trend inmiddels tot stilstand is gekomen. In 2003 is het aantal gemeenten in Nederland dat bezig is met bredeschoolontwikkeling niet verder toegenomen, zo blijkt uit het Jaarbericht 2003 van Oberon 1. Er komen wel nieuwe gemeenten bij, maar het proces is ook in een aantal gemeenten stopgezet. Vooral kleinere gemeenten blijken te worstelen met voorbereidende werkzaamheden, bijvoorbeeld met de financiering of de bouw van multifunctionele accommodaties. In 2001 heeft het PON onderzoek gedaan naar de ontwikkeling van brede scholen in Noord-Brabant. Dat onderzoek heeft in maart 2002 geresulteerd in een rapport met de titel Brabantse scholen maken zich breed. De ontwikkeling van brede scholen in de provincie Noord-Brabant: een onderzoek. De provincie wil graag opnieuw in kaart hebben gebracht hoe het staat met de bredeschoolontwikkeling in Noord-Brabant. 1.2 Begrip brede school Dé brede school bestaat niet. Er wordt op verschillende manieren invulling gegeven aan de brede school. Brede scholen kennen vele verschijningsvormen en streven verschillende doelen na. Belangrijk bij bredeschoolontwikkeling is samenwerking en samenhang tussen de voorzieningen voor kinderen en ouders in de wijk. In het voortgezet onderwijs wordt met brede school eveneens gedoeld op samenwerkingsverbanden van scholen en instellingen voor zorg, sport en cultuur en niet op brede scholengemeenschappen van vmbo, havo en vwo. In dit onderzoek zijn we van het standpunt uitgegaan dat een brede school is wat betrokkenen er zelf onder verstaan. Het komt voor dat betrokkenen daarover van mening verschillen. Zo zijn er gemeenten waarvan de ambtenaar spreekt over een brede school terwijl de betrokken basisschool aangeeft dat zij niet participeren in een brede school. Blijkbaar denken gemeente en school daar verschillend over. Ook het omgekeerde kan voorkomen. En ook over de invulling van het begrip brede school bestaat verschil van mening. Zo zijn er gemeenten en scholen die bij het onder één dak huisvesten van peuterspeelzaal en basisschool spreken van een brede school terwijl anderen die invulling te beperkt vinden. Gemeenten en instellingen blijken momenteel behoefte te hebben aan aanscherping van de definitie. Oberon heeft in het Jaarbericht 2003 een aantal kwaliteitscriteria geformuleerd die uitkomst kunnen bieden. Het zijn een- 1 Oberon, Brede scholen in Nederland, Jaarbericht 2003, oktober PON-rapportage: BREDE SCHOLEN IN BRABANT 5

8 duidige formuleringen van de kenmerken waarmee een brede school zich onderscheidt van een gewone school. Gemeenten en instellingen hebben aangegeven hoe belangrijk zij deze criteria vinden. Het belangrijkste kenmerk van de brede school is de multidisciplinaire samenwerking. Ook het multifunctioneel ruimtegebruik, een sluitende begroting, een gezamenlijke visie en gezamenlijk beheer scoren bij driekwart van de gemeenten en instellingen hoog. Op het inhoudelijke vlak is een doorgaande pedagogische lijn het belangrijkste criterium. Op één punt verschillen gemeenten en instellingen: instellingen vinden de kwaliteit van de organisatie een belangrijker criterium dan gemeenten. 1.3 Doel en vraagstelling In dit onderzoek is nagegaan wat in 2004 de stand van zaken is met betrekking tot de ontwikkeling van brede scholen in Noord-Brabant. Het gaat zowel om scholen voor basisonderwijs als om scholen voor voortgezet onderwijs. De beschikbare gegevens zijn vergeleken met de gegevens van 2001/2002 zodat ontwikkelingen in kaart kunnen worden gebracht. De volgende vragen staan centraal. 1 Welke gemeenten en scholen in Noord-Brabant zijn betrokken bij de ontwikkeling van brede scholen? 2 Wat is de stand van zaken met betrekking tot deze bredeschoolontwikkeling. Wat is al gerealiseerd en welke plannen zijn er voor de komende jaren op dit terrein? Welke problemen worden ervaren bij de realisatie van de plannen en bij de realisatie van de brede school? Welke ervaringen heeft men met de uitvoering van de plannen en met de uitvoering van de brede school? 3 Welke aandachtspunten voor beleid kunnen worden geformuleerd? 1.4 Verantwoording Om de resultaten van het vervolgonderzoek te kunnen vergelijken met de resultaten uit het eerste onderzoek is de vraagstelling in het onderzoek zo veel mogelijk gehandhaafd. De wijze waarop gegevens zijn verzameld is anders. Daaraan liggen de volgende redenen ten grondslag. In het in 2001 uitgevoerde onderzoek zijn gemeenteambtenaren benaderd voor het verkrijgen van informatie over de brede basisscholen. Uit de resultaten bleek dat gemeenteambtenaren vaak niet gedetailleerd op de hoogte zijn van de vormgeving van de brede school. In sommige gemeenten zijn meerdere brede scholen gevestigd, en dat is in toenemende mate het geval. Om een volledig beeld van de bredeschoolontwikkeling te krijgen zou per school een vragenlijst ingevuld moeten worden. Dat gebeurde in de praktijk niet. Het resultaat was dat de informatie op gemeenteniveau beschikbaar was en niet op het niveau van de scholen. Het PON is van mening dat het onderzoek aan kwaliteit wint door scholen rechtstreeks te benaderen. 6 PON-rapportage: BREDE SCHOLEN IN BRABANT

9 Een andere ontwikkeling die heroverweging van de onderzoeksopzet rechtvaardigt is de monitor die Oberon onlangs voor de derde keer heeft uitgevoerd in opdracht van de Ministeries van VWS en OCenW en de VNG. De gegevens voor deze monitoren (jaarberichten) zijn verkregen van contactpersonen van gemeenten (vaak onderwijsambtenaren) in Nederland. Het jaarbericht geeft weer wat er op landelijk niveau in gemeenten speelt als het gaat om de ontwikkeling en opzet van brede scholen. Ook in dit onderzoek gaat het om informatie op gemeenteniveau en niet op het niveau van de scholen. Het PON is van mening dat een onderzoek naar brede scholen in Brabant geen herhaling moet zijn van het door Oberon uitgevoerde onderzoek. Door de scholen rechtstreeks te benaderen kunnen de onderzoeken elkaar aanvullen. 1.5 Werkwijze Ten eerste zijn alle gemeenten in Brabant telefonisch benaderd met de vraag welke scholen in de betreffende gemeente, inclusief naam en adres, bezig zijn met de ontwikkeling of opzet van een brede school. Daarnaast zijn enkele vragen gesteld over het gemeentelijk beleid inzake brede scholen. Vervolgens is aan alle brede scholen voor basisonderwijs (in oprichting) een brief gestuurd met het verzoek om een vragenlijst in te vullen. De vragenlijst komt qua inhoud zoveel mogelijk overeen met de vragenlijst uit het eerder gehouden onderzoek. De vragenlijst kon via een website worden ingevuld. Deze werkwijze vergemakkelijkt voor de scholen het invullen. Ook alle scholen voor voortgezet onderwijs is in een brief gevraagd om een vragenlijst via internet in te vullen. De vragenlijst komt zoveel mogelijk overeen met de reeds bestaande vragenlijst uit het eerder gehouden onderzoek. Om de respons te verhogen is een geldbedrag verloot onder de inzenders. De vragenlijsten zijn ingevuld via de website van het PON. Voor het online afnemen van vragenlijsten is gebruik gemaakt van NetQuestionnaires. De data zijn geanalyseerd en vergeleken met de resultaten uit het eerste onderzoek. Voor zover mogelijk zijn de resultaten vergeleken met de cijfers uit het jaarbericht 2003 van Oberon. 1.6 Respons Respons gemeenten In het voorjaar van 2004 zijn alle Brabantse gemeenten benaderd met vragen over bredeschoolontwikkeling. Omdat gekozen is voor een telefonische benadering, zijn alle 68 gemeenten bereikt; de respons is 100%. Respons basisonderwijs Uit het onderzoek onder gemeenteambtenaren kwam naar voren dat in 38 van de 68 gemeenten in Brabant (56%) een of meerdere brede scholen aanwezig of in ontwikkeling zijn. In totaal gaat het volgens gemeenten om 87 brede scholen of netwerkorganisaties. Daarbij zijn 135 scholen voor basisonderwijs betrokken (dat is 15% van het totaal aantal scholen voor basisonderwijs). PON-rapportage: BREDE SCHOLEN IN BRABANT 7

10 De brede scholen hebben het verzoek gekregen een vragenlijst in te vullen. In totaal zijn 60 vragenlijsten ingevuld. Gevraagd was om per brede school één vragenlijst in te vullen. In 7 gevallen zijn er meerdere vragenlijsten per brede school ingevuld. Deze vragenlijsten zijn buiten de analyse gelaten. Enkele scholen hebben via aangegeven dat zij de vragenlijst niet hebben kunnen invullen, bijvoorbeeld wegens ziekte van de directeur. Enkele scholen hebben doorgegeven dat er wel banden bestaan met een peuterspeelzaal maar dat er momenteel geen sprake is van een brede school. De totale respons op het verzoek om mee te werken aan het onderzoek bedraagt 65%. Van de 53 brede scholen die een vragenlijst hebben ingevuld geven er 5 aan (nog) geen brede school te zijn. Er loopt een onderzoek naar samenwerking of een nieuwe locatie, maar er is volgens de schoolleiding nog geen sprake van een samenwerkingsverband. Deze scholen zijn afgehaakt na de eerste vraag en daarom buiten de analyse gelaten. De antwoorden in deze rapportage hebben derhalve betrekking op 48 brede scholen. Uit de reactie van 6 scholen (5 via de vragenlijst, 1 via ) kan worden opgemaakt dat zij (nog) geen deel uitmaken van een brede school. Dat betekent dat er volgens de scholen geen sprake is van 87 maar van 81 brede scholen. Respons voortgezet onderwijs Alle 81 scholen voor voortgezet onderwijs in Noord-Brabant zijn benaderd met het verzoek om, als zij deel uitmaken van een brede school, via internet een vragenlijst in te vullen. Scholen die geen deel uit maken van een brede school werd gevraagd dit per door te geven. In totaal hebben 32 scholen gereageerd. De respons bedraagt derhalve 40%. Van die 32 scholen hebben er 5 de vragenlijst ingevuld (4 scholen volledig en 1 school gedeeltelijk), 6 scholen zijn na het invullen van het adres gestopt en 21 scholen hebben via aangegeven dat zij geen deel uitmaken van een brede school. 1.7 Inhoud rapportage Hoofdstuk twee gaat in op het bredeschoolbeleid van de Brabantse gemeenten. Is de brede school een thema in de gemeente? Zijn er al brede scholen of zijn er plannen op dat terrein? Is er budget voor de brede school beschikbaar? Wat is de rol van de gemeente bij de bredeschoolontwikkeling? In hoofdstuk drie geven brede scholen voor basisonderwijs hun mening over de bredeschoolontwikkeling. Aan de orde komen aanleiding, doel en doelgroep van de brede school, de partners van de brede school, de organisatie, de huisvesting en de rol van de overheid, gezien door de ogen van de vertegenwoordigers van de scholen. Hoofdstuk vier geeft de resultaten weer van de scholen voor voortgezet onderwijs. Omdat het aantal scholen dat een vragenlijst heeft ingevuld niet groot is, is de informatie niet representatief. Er wordt ook ingegaan op resultaten van landelijk onderzoek onder scholen voor voortgezet onderwijs. 8 PON-rapportage: BREDE SCHOLEN IN BRABANT

11 In hoofdstuk vijf worden de resultaten van het onderzoek vergeleken met de resultaten van het eerder gehouden PON-onderzoek (2001) en met de resultaten uit landelijk onderzoek van Oberon (2003). Per onderwerp worden de belangrijkste ontwikkelingen in beeld gebracht. De rapportage wordt afgesloten met hoofdstuk zes, waarin aandachtspunten voor provinciaal beleid worden geformuleerd. PON-rapportage: BREDE SCHOLEN IN BRABANT 9

12 2 Gemeentelijk bredeschoolbeleid 2.1 Inleiding In het voorjaar van 2004 zijn alle Brabantse gemeenten benaderd met vragen over bredeschoolontwikkeling. Meer specifiek ging het om de namen van scholen die bezig zijn met de ontwikkeling van een brede school en om het beleid van de gemeente ten aanzien van brede scholen. Omdat gekozen is voor een telefonische benadering, zijn alle 68 gemeenten bereikt; de respons is 100%. Dit hoofdstuk geeft een beeld van de ontwikkeling van brede scholen in gemeenten, zoals waargenomen door vertegenwoordigers van gemeenten. 2.2 Gemeentelijk beleid De brede school is in 59 gemeenten (87%) in Brabant een thema. Dat betekent dat gemeenten het onderwerp op de agenda hebben staan. Het wil niet zeggen dat overal brede scholen (in voorbereiding zijn). In 9 gemeenten is de brede school geen thema of geen thema meer. De redenen daarvoor zijn divers. In enkele gemeenten is de brede school wel een thema maar zit het proces nog in een erg pril stadium, bijvoorbeeld omdat er nog een haalbaarheidsonderzoek naar draagvlak gaande is. De gemeente heeft daartoe initiatief genomen omdat voor een of meerdere scholen verbouw of nieuwbouw aan de orde is en men dat als aanleiding ziet om te komen tot een brede school. In sommige gemeenten is de brede school geen thema omdat de politiek er niet voor kiest of omdat men de noodzaak er niet van in ziet. Andere gemeenten wachten af omdat men van mening is dat het proces bij de scholen moet starten. In enkele gemeenten is nieuwbouw of verbouw niet aan de orde of is er reeds geïnvesteerd in nieuwe gebouwen waardoor het nu te laat is om voorzieningen te combineren. Zeker kleine gemeenten krijgen niet meer zo gauw een nieuwe kans. In één gemeente, waar de basisscholen zijn geïntegreerd met de peuterspeelzaal, spreekt men niet van een brede school omdat samenwerking met andere voorzieningen financieel niet te realiseren is. Brede school is thema N ja nee 59 9 Bij de meeste gemeenten in Brabant staat de brede school op de agenda. Bij 43% van de gemeenten is er een beleidskader vastgesteld waarin de brede school als thema is opgenomen. In 22% van de gemeenten is een beleidskader in voorbereiding. Dat betekent dat tweederde van de gemeenten in een beleidskader aangeeft dat de brede school een gewenste ontwikkeling is. De invalshoek van waaruit het beleidskader is geschreven is divers. 10 PON-rapportage: BREDE SCHOLEN IN BRABANT

13 De belangrijkste invalshoek is onderwijsbeleid, gevolgd door integraal huisvestingsbeleid. Andere invalshoeken die in het beleidskader aan de orde komen zijn het geven van een kwaliteitsimpuls, onderwijsachterstandenbeleid en samenwerking tussen instellingen. Beleidskader % vastgesteld in voorbereiding nee niet van toepassing Invalshoek beleidskader (n=44) onderwijsbeleid integraal huisvestingsbeleid jeugdbeleid cultuurbeleid sociaal beleid anders De helft van de gemeenten heeft geen budget voor de ontwikkeling of het samenwerkingsproces van de brede school. Als er wel een budget voor de ontwikkeling van de brede school beschikbaar is komt dat in de meeste gevallen van de gemeente en in een aantal gevallen (ook) van de provincie. Het is logisch dat er voor de huisvesting van de brede school in meer gemeenten budget beschikbaar is. Gemeenten zijn namelijk verantwoordelijk voor de huisvesting van scholen. Vaak zijn nieuwbouw- of verbouwplannen voor de school en/of een andere voorziening de aanleiding om tot een brede school te komen. Budget voor ontwikkeling, proces brede school nee ja, van gemeente ja, van provincie van provincie én gemeente ja, van andere bron % Budget voor huisvesting brede school nee ja, van gemeente ja, van andere bron PON-rapportage: BREDE SCHOLEN IN BRABANT 11

14 2.3 Bredeschoolontwikkeling in Brabant In meer dan de helft (56%) van de gemeenten zijn brede scholen operationeel of in voorbereiding. In 16 gemeenten zijn brede scholen actief, in nog eens 17 gemeenten zijn brede scholen in ontwikkeling en in 5 gemeenten zijn brede scholen actief én in voorbereiding. In 30 gemeenten (44%) zijn (nog) geen brede scholen. Gemeentelijk beleid ten aanzien van brede scholen gaat vooral over scholen binnen het primair onderwijs. Gemeenten zijn nauwelijks op de hoogte van de ontwikkelingen binnen het voortgezet onderwijs. Slechts vier gemeenten zijn op de hoogte van bredeschoolontwikkeling in het voortgezet onderwijs. Maar liefst 42 gemeenten (62%) hebben plannen om binnen drie jaar te komen tot het opzetten van een brede school. Van die 42 gemeenten zijn er 16 die nu nog geen brede school (in voorbereiding) hebben. Als de plannen daadwerkelijk worden gerealiseerd zijn over drie jaar in 54 gemeenten (79%) één of meerdere brede scholen in ontwikkeling of operationeel. in ontwikkeling 25% operationeel 31% plannen 24% geen plannen 21% In bijlage 1 wordt de bredeschoolontwikkeling in Noord-Brabant in kaart gebracht. In alle grote en middelgrote gemeenten is tenminste één brede school operationeel of in voorbereiding. De gemeenten die geen plannen hebben voor een brede school zijn verspreid over de provincie. In bijlage 2 staat in tabelvorm het huidige aantal brede scholen per gemeente weergegeven, evenals de door gemeenten verwachte uitbreiding. Er wordt een vergelijking gemaakt met de resultaten van het eerder gehouden PONonderzoek. Daaruit kwam naar voren dat er in 2004 naar verwachting (tenminste) 75 brede scholen voor basisonderwijs zouden zijn. Dat aantal is ruimschoots gehaald. In sommige gemeenten wil men de komende drie jaar meer dan één brede school op gaan zetten. Gemeenten kunnen niet allemaal het precieze aantal brede scholen noemen dat zij willen opzetten, naar schatting komen er minimaal 90 nieuwe brede scholen voor primair onderwijs bij en 4 scholen voor voortgezet onderwijs. Steeds meer brede scholen worden gevestigd in multifunctionele gebouwen, waarin meerdere voorzieningen onder één dak zijn gehuisvest. Brede scholen worden ook vaak gehuisvest in nieuwe gebouwen. In 70% van de gemeenten die plannen hebben voor nieuwe brede scholen gaat het om nieuwbouw- of verbouwplannen en om het bouwen van multifunctionele accommodaties. 12 PON-rapportage: BREDE SCHOLEN IN BRABANT

15 Nieuwbouw- of verbouwplannen (n=42) ja nee nog niet bekend % Multifunctionele accommodatie (n=42) ja nee nog niet bekend Rol van de overheid Aan vertegenwoordigers van de gemeenten is gevraagd welke rol zij voor de gemeentelijke en provinciale overheid weggelegd zien als het gaat om de brede school. Ruim de helft van de gemeenten ziet voor zichzelf vooral een rol als regisseur weggelegd. Ook zijn gemeenten een belangrijke facilitator en initiator van de brede school. Andere taken die gemeenten zouden kunnen hebben zijn: partijen bij elkaar brengen, stimuleren, coördineren of aanstellen van een coördinator, ondersteunen en zij hebben een huisvestingstaak. Enkele respondenten zijn van mening dat de gemeente geen bepalende rol moet hebben maar op afstand betrokken moet zijn. De meeste gemeenteambtenaren (78%) zijn van mening dat de provincie een bijdrage kan leveren aan de bredeschoolontwikkeling. De overige ambtenaren vinden dat niet of hebben daar geen mening over. De belangrijkste bijdrage van de provincie is een financiële, in de vorm van het verstrekken van subsidies. Daarnaast verwacht men een bijdrage van de provincie op het terrein van informatieoverdracht en deskundigheidsbevordering. Andere taken van de provincie kunnen zijn: ondersteunen, stimuleren, evalueren, monitoren, instandhouden van het infopunt en meewerken aan versnelde goedkeuring van het bestemmingsplan. De provincie heeft enige tijd geleden het tijdelijk infopunt brede school opgericht. Het infopunt heeft een functie als helpdesk. Gemeenten en instellingen kunnen bij het infopunt terecht met vragen over de bredeschoolontwikkeling. Het infopunt richt zich met name op startende brede scholen. De dienstverlening is gratis. De meeste gemeenteambtenaren hebben wel eens van het infopunt gehoord (53%). Bijna 30% heeft niet alleen van het infopunt gehoord maar is ook bekend met hun activiteiten. Een vijfde deel van de respondenten kent het infopunt niet. Rol gemeente regierol voorwaardenscheppend/faciliterend initiator anders % PON-rapportage: BREDE SCHOLEN IN BRABANT 13

16 Bijdrage provincie % ja nee geen idee subsidie informatieoverdracht deskundigheidsbevordering anders Bekendheid infopunt brede school wel eens van gehoord bekend met activiteiten nee Ervaring met de brede school Aan gemeenteambtenaren is gevraagd wat voor ervaring zij hebben met de bredeschoolontwikkeling. Meer specifiek ging het om het benoemen van zaken die goed en minder goed lopen. Niet iedereen heeft op dit moment al voldoende ervaring met de brede school om positieve punten en knelpunten te benoemen. Verschillende ambtenaren zijn van mening dat het hele proces goed verloopt. Men geeft aan dat vooral de samenwerking, de communicatie en het overleg tussen de partijen goed verloopt (n=18). Ook het feit dat partners zelf het belang van de brede school inzien en dat er draagvlak is voor de brede school wordt vaak als positief punt genoemd (n=14). Verder geeft een aantal respondenten aan dat de inhoud voorop staat, dat de brede school een kwaliteitsimpuls geeft (n=7). Tot slot worden als positieve punten genoemd de activiteiten die worden georganiseerd (n=4), de organisatiestructuur (n=4), de coördinatie (n=2) en de ondersteuning (n=2). Gemeenten noemen een aantal voorwaarden voor een goedlopend proces, te weten draagvlak (ook bestuurlijk), voldoende ambtelijke capaciteit, voldoende middelen, een coördinator, overleg/communicatie in open structuur, goede samenwerking, een goede organisatiestructuur, uithoudingsvermogen, elkaar ruimte en tijd gunnen, goed beheer van het gebouw. Ook worden er enkele knelpunten genoemd. De financiën vormen het grootste knelpunt (n=13). Een ander belangrijk knelpunt is dat betrokken partijen het lastig vinden om (een deel van) de eigen identiteit, de autonomie op te geven (n=12). Ook de samenwerking komt regelmatig als knelpunt naar voren (n=8). Tot slot vinden enkele respondenten dat het (bouw)proces te lang duurt, dat wet- en regelgeving ingewikkeld zijn en belemmerend werken (n=7), dat het ontbreekt aan goede coördinatie (n=4), dat er knelpunten zijn rond het gebouw, het beheer en de exploitatie (n=3) en dat de meerwaarde niet bekend is (n=2). 14 PON-rapportage: BREDE SCHOLEN IN BRABANT

17 3 Brede Basisscholen 3.1 Inleiding Zoals eerder vermeld is begin 2004 aan gemeenteambtenaren de vraag gesteld of er in hun gemeente brede scholen voor basisonderwijs actief of in voorbereiding zijn en zo ja, welke scholen dat zijn. Aan alle basisscholen die volgens gemeenten participeren in een brede school is een brief gestuurd met de vraag om via internet een vragenlijst in te vullen. Het was de bedoeling dat per brede school één vragenlijst ingevuld zou worden. De resultaten van de enquête, die in dit hoofdstuk worden weergegeven, zijn gebaseerd op een representatief aantal van 48 brede scholen ofwel 60% van het totaal aantal brede scholen in Brabant. Uit onderstaande tabel blijkt dat een derde van de respondenten aangeeft dat de brede school al operationeel is. Twee brede scholen zijn opgericht vóór 2000, 6 scholen zijn tot stand gekomen in en 10 scholen zijn in de periode gestart. Het merendeel van de brede scholen is nog in voorbereiding. Opvallend is dat de gemeente de belangrijkste initiatiefnemer is, namelijk bij 77% van de brede scholen. Ruim de helft van de respondenten (57%) noemt de onderwijsinstelling als (een van de) initiatiefnemer(s). Welzijnsinstellingen en culturele instellingen zijn veel minder vaak initiatiefnemer van de brede school. Andere initiatiefnemers zijn peuterspeelzaal, kinderopvang en buitenschoolse opvang. Ontwikkeling brede school er is al een brede school brede school is in voorbereiding % Jaar totstandkoming brede school vóór of later Initiatiefnemers brede school gemeente onderwijsinstelling welzijnsinstelling culturele instelling anders PON-rapportage: BREDE SCHOLEN IN BRABANT 15

18 3.2 Aanleiding, doel en doelgroep Per brede school zijn verschillende ontwikkelingen aanleiding geweest om te komen tot de brede school. De meest genoemde ontwikkelingen zijn de behoefte aan meer samenwerking tussen instellingen (80%) en de aansluiting van voor- en vroegschoolse educatie op het basisonderwijs (72%). De (veranderende) huisvestingsvraag van onderwijs- en/of welzijnsinstellingen speelt in 57% van de gevallen een rol. Dat blijkt ook uit de gesprekken met gemeenteambtenaren. Aanleiding voor brede school meer samenwerking tussen instellingen aansluiting voorschoolse educatie op basisonderwijs (veranderende) huisvestingsvraag integratie jeugd- en onderwijsbeleid bevordering leefbaarheid sociaal emotionele problematiek van kinderen aansluiting dagopvang of verlengde schooldag onderwijsachterstand van leerlingen anders % De brede school heeft verschillende doelen. De in de vragenlijst genoemde onderwerpen worden allemaal vrij vaak als doel genoemd. Het belangrijkste doel, door 80% van de respondenten genoemd, is het versterken van de relatie tussen school en omgeving door het creëren van een aanbod voor kinderen, ouders en de buurt. Het voorkomen en bestrijden van onderwijsachterstand of het scheppen van gelijke onderwijskansen komt op de tweede plaats. Het bieden van opvang buiten reguliere schooltijden en het realiseren van zorgverbreding worden het minst vaak als doel van de brede school genoemd. Opvallend is dat aanleiding en doel van de brede school niet altijd overeenkomen. Zo is de onderwijsachterstand van leerlingen voor 37% van de scholen aanleiding om tot een brede school te komen, terwijl het door 59% van de scholen als doel van de brede school wordt genoemd. versterken relatie school en omgeving bestrijden onderwijsachterstand ontwikkelen sociale competenties bevorderen ouderbetrokkenheid multifunctioneel bouwen doorgaande leerlijn ontwikkelingskansen opvang buiten schooltijden realiseren zorgverbreding anders PON-rapportage: BREDE SCHOLEN IN BRABANT

19 Zoals eerder vermeld zijn de meeste brede scholen nog in voorbereiding. Van deze brede scholen is dan ook nog niet bekend of de doelstellingen zijn gehaald. De brede scholen die al enige tijd actief zijn kunnen wel aangeven of de doelstellingen zijn gehaald. Geen enkele brede school geeft aan dat alle doelstellingen zijn gehaald. Bij een vijfde van de respondenten zijn de doelstellingen gedeeltelijk gehaald, bij 13% zijn de doelstellingen (nog) niet gehaald. Doelstellingen % allemaal gehaald gedeeltelijk gehaald niet gehaald nog niet bekend Je zou verwachten dat het belangrijkste doel van de brede school, het versterken van de relatie tussen school en omgeving, er toe leidt dat evenzoveel brede scholen zich op ouders en buurtbewoners richten. Dat is echter niet het geval: slechts 37% van de respondenten noemt ouders/buurtbewoners als doelgroep van de brede school. De meeste brede scholen richten zich op kinderen in het algemeen (80%). Minder vaak worden kinderen met een onderwijsachterstand (26%) en kinderen van werkende ouders (15%) als doelgroep genoemd. Andere doelgroepen die worden genoemd zijn kinderen van verschillende scholen die naschoolse opvang bezoeken, sociaal-culturele instellingen, kinderen met een zorgachterstand en kinderen van 12 tot 18 jaar. Doelgroep brede school ieder kind ouders/buurtbewoners kinderen met een onderwijsachterstand kinderen van werkende ouders anders % De brede school richt zich vooral op educatie en een doorgaande pedagogische leerlijn. Op die terreinen worden de meeste activiteiten ontwikkeld. Dat is in overeenstemming met de belangrijkste aanleidingen om te komen tot een brede school, namelijk samenwerking tussen instellingen en de aansluiting van voorschoolse educatie op het basisonderwijs. Opvallend is dat er veel activiteiten op het terrein van de zorg worden ontwikkeld, terwijl het realiseren van zorgverbreding in verhouding weinig als doel van de brede school wordt genoemd. Andere activiteiten die worden ontwikkeld zijn gericht op sociale competentie en veiligheid. PON-rapportage: BREDE SCHOLEN IN BRABANT 17

20 educatie doorgaande pedagogische lijn zorg gezin en opvoeding cultuur overige vrije tijdsbesteding sport anders Partners van de brede school Bij de brede school zijn doorgaans veel verschillende partijen betrokken. Aan respondenten is gevraagd om aan te geven of de betreffende organisatie kernpartner of samenwerkende partij is. Uit de laatste kolom valt op te maken hoe vaak organisaties niet betrokken zijn bij een brede school. Per organisatie is het meest voorkomende antwoord vetgedrukt weergegeven. Niet verrassend is dat basisonderwijs, peuterspeelzaalwerk en kinderopvang de belangrijkste kernpartners van de brede school zijn. De belangrijkste samenwerkende partijen zijn gemeente, ouderorganisatie, GGD, (school)maatschappelijk werk en de bibliotheek. De overige organisaties zijn bij het merendeel van de brede scholen niet betrokken. Andere kernpartners of samenwerkende partijen zijn ROC, thuiszorg, logopedist en politie. Partners brede school kernpartner (%) samenwerkende partij (%) niet betrokken (%) basisonderwijs kinderopvang peuterspeelzaalwerk gemeente GGD jeugdzorg (school)maatschappelijk werk sociaal-cultureel werk bibliotheek opbouwwerk muziekschool/creativiteitscentrum buurt-/wijkvereniging ouderorganisatie sportvereniging anders PON-rapportage: BREDE SCHOLEN IN BRABANT

21 De meeste brede scholen lijken tevreden te zijn met de partners die betrokken zijn bij de brede school: 62% van de respondenten geeft aan geen partijen te missen in het samenwerkingsverband, 38% mist wel partijen in het samenwerkingsverband. Opvallend is dat de muziekschool daarbij verreweg het meest wordt genoemd. De jeugdzorg, bij de helft van de brede scholen niet betrokken, wordt door 29% van de brede scholen gemist. Andere partijen die worden gemist zijn het voortgezet onderwijs en een logopedist. Worden partijen gemist in het samenwerkingsverband % ja nee Partijen die worden gemist muziekschool bibliotheek welzijnsinstelling kinderopvang GGD jeugdzorg politie (school)maatschappelijk werk sportvereniging peuterspeelzaal thuiszorg anders Organisatie van de brede school De meeste scholen hebben een projectplan (56%) of zijn bezig met het opstellen van een projectplan (29%). Het projectplan wordt in de meeste gevallen opgesteld door gemeente én externe partijen, meestal onderwijsinstellingen. Projectplan % er ligt een projectplan projectplan is in voorbereiding nee Partijen betrokken bij projectplan gemeente onderwijsinstellingen gemeente én externe partijen anders PON-rapportage: BREDE SCHOLEN IN BRABANT 19

22 Bij de meeste brede scholen is of wordt een projectcoördinator aangesteld. Bij 9% van de scholen gebeurt dat niet. Verschillende organisaties kunnen een projectcoördinator leveren, zoals gemeente (28%), onderwijsinstelling (19%) en welzijnsinstelling (16%). Bij 22% van de brede scholen levert een andere organisatie de coördinator, zoals administratiekantoor, schoolbegeleidingsdienst of woningbouwvereniging. Ook komt het voor dat de gemeente een projectleider levert en het onderwijs een coördinator. Projectcoördinator % is aangesteld wordt aangesteld nee nog niet bekend Organisatie die coördinator levert gemeente onderwijsinstelling welzijnsinstelling anders nog niet bekend Driekwart van de brede scholen krijgt ondersteuning bij de ontwikkeling van de brede school. Er worden verschillende instanties genoemd die de scholen ondersteunen, zoals de gemeente, een coördinator die daarvoor is aangesteld, de schoolbegeleidingsdienst, Prisma Brabant, een extern deskundige of een extern bureau. Bijna een vijfde van de scholen krijgt geen ondersteuning, maar heeft daar wel behoefte aan. Slechts 9% van de respondenten heeft geen behoefte aan ondersteuning. Ondersteuning ja nee, maar wel behoefte aan nee, geen behoefte aan % Bij veel brede scholen zijn samenwerkingsafspraken vastgelegd. Bij de meeste samenwerkingsverbanden (40%) gebeurt dat via een intentieverklaring, bij een vijfde van de brede scholen via een convenant. Andere mogelijkheden om samenwerkingsafspraken vast te leggen zijn beleidsplan, jaarplan, kadernotitie of samenwerkingsovereenkomst. 20 PON-rapportage: BREDE SCHOLEN IN BRABANT

23 Samenwerkingsafspraken intentieverklaring convenant juridische constructie mondeling nog niet bekend anders % De aanwezigheid van een projectplan en een projectcoördinator en het vastleggen van samenwerkingsafspraken leidt niet automatisch tot een duidelijk omschreven taak- en rolverdeling tussen de partners. Maar liefst 60% van de respondenten geeft aan dat er geen sprake is van een duidelijk omschreven taak- en rolverdeling tussen de partners. Duidelijk omschreven taak- en rolverdeling ja nee % Huisvesting brede school Het voorkomen en bestrijden van onderwijsachterstand of het scheppen van gelijke onderwijskansen is de op één na belangrijkste doelstelling van de brede school. Toch liggen lang niet alle brede scholen in een achterstandswijk. Ruim eenderde van de brede scholen ligt in een achterstandswijk, eenderde van de scholen ligt in een dorpskern, de overige brede scholen zijn verdeeld over de andere type wijken. herstructureringswijk nieuwbouwwijk soc-econ sterke wijk dorpskern achterstandswijk In de meeste gevallen is of wordt er sprake van een multifunctionele accommodatie. Slechts een vijfde van de scholen geeft aan dat dat niet het geval is. De partners die in de multifunctionele accommodatie worden gehuisvest zijn, zoals te verwachten, vooral scholen, peuterspeelzalen en kinderopvang. PON-rapportage: BREDE SCHOLEN IN BRABANT 21

24 Ook andere organisaties zijn goed vertegenwoordigd: welzijnsinstelling (39%), bibliotheek (36%) en GGD (29%). Daarnaast worden als mogelijke huisvestingspartners genoemd: speel-o-theek, speciaal onderwijs, volwasseneneducatie, buurtvereniging, nog niet bekend (nog niet alle ruimtes zijn ingevuld). In bijna 40% van de gevallen is de gemeente eigenaar van de multifunctionele accommodatie. Daarnaast kunnen woningbouwvereniging, welzijnswerk of meerdere partijen gezamenlijk eigenaar zijn (bijvoorbeeld beheersstichting én onderwijsinstelling). In veel gevallen is nog niet bekend wie de eigenaar wordt. Het beheer van de MFA is bij bijna de helft van de brede scholen nog niet geregeld. Bij de brede scholen waar het wel geregeld is komt het meest voor dat alle partijen een eigen deel van het gebouw beheren. Ook de gemeente kan beheerder van het gebouw zijn. Multifunctionele accommodatie ja nee nog niet bekend % Partners die zijn/worden gehuisvest school peuterspeelzaal kinderopvang welzijnsinstelling bibliotheek GGD thuiszorg anders Eigenaar van de MFA gemeente onderwijsinstelling beheersstichting anders Beheer van de MFA alle partijen eigen deel gebouw woningcorporatie onderwijsinstelling welzijnsinstelling nog niet bekend anders PON-rapportage: BREDE SCHOLEN IN BRABANT

25 3.6 Overheidsbeleid Aan vertegenwoordigers van scholen is gevraagd welke rol zij voor de gemeentelijke en provinciale overheid weggelegd zien als het gaat om de bredeschoolontwikkeling. Verreweg de belangrijkste rol die scholen voor de gemeente weggelegd zien is die van voorwaardenschepper. Ongeveer de helft van hen ziet ook een regierol en een coördinerende rol voor de gemeente weggelegd. Het ontwikkelen van een visie op de brede school doen scholen liever zelf. Een van de respondenten geeft aan geen rol voor de gemeente te zien. Een andere respondent ziet de gemeente als eigenaar van het gebouw. Rol gemeente % voorwaardenscheppend regierol coördinerend evaluatie ontwikkelen visie anders Uit het onderzoek blijkt dat scholen van mening zijn dat de provincie een bijdrage kan leveren aan de ontwikkeling van de brede school. Vrijwel alle respondenten zien voor de provincie een voorwaardenscheppende rol weggelegd. Ook op het terrein van deskundigheidsbevordering en informatieoverdracht ziet men een belangrijke taak voor de provincie. Andere rollen die worden genoemd zijn het organiseren van conferenties, bijvoorbeeld gericht op het opvangprofiel, coördinatie en het bevorderen van deelname van zorginstellingen. De provincie heeft enige tijd geleden het tijdelijk infopunt brede school opgericht. Bijna de helft van de respondenten heeft wel eens van het infopunt gehoord. Bijna 30% heeft niet alleen van het infopunt gehoord, maar is ook bekend met de activiteiten van het infopunt. Bijna een kwart van de scholen kent het infopunt niet. Bijdrage provincie % ja nee geen idee voorwaardenscheppend deskundigheidsbevordering informatieoverdracht anders Bekendheid infopunt brede school wel eens van gehoord bekend met activiteiten nee PON-rapportage: BREDE SCHOLEN IN BRABANT 23

26 3.7 Ervaring met de brede school De meeste brede scholen in Brabant zijn nog in ontwikkeling. Als de ontwikkelingen nog in een beginstadium verkeren is het voor respondenten lastig om ervaringen met de brede school weer te geven. Bijna de helft van de brede scholen kan dan ook nog niet aangeven wat goed loopt en wat minder goed loopt binnen de brede school. Respondenten die al wat ervaring hebben met de brede school geven allemaal aan dat vooral de samenwerking, de communicatie, het overleg met de partners goed verloopt binnen de brede school. Door enkele respondenten wordt nog opgemerkt dat men tevreden is over de (hoeveelheid) activiteiten, het groeimodel en de aanwezigheid van een startdocument. Er zijn ook minder positieve ervaringen met de brede school. De minder positieve ervaringen, die zeer divers zijn, hebben betrekking op samenwerking en communicatie met partners, draagvlak, geen gezamenlijke accommodatie en het beheer van de accommodatie, voortgang en sturing, financiën, betrokkenheid van ouders, activiteiten(aanbod), structuur en projectplan. 24 PON-rapportage: BREDE SCHOLEN IN BRABANT

27 4 Brede scholen voor voortgezet onderwijs 4.1 Inleiding Hoeveel brede scholen voor voortgezet onderwijs er in Noord-Brabant zijn is niet bekend. De meeste gemeenten hebben geen zicht op de bredeschoolontwikkeling in het voortgezet onderwijs. Om daar toch een indruk van te krijgen zijn alle 81 scholen voor voortgezet onderwijs in Noord-Brabant benaderd met het verzoek om, als zij deel uitmaken van een brede school, via internet een vragenlijst in te vullen. Scholen die geen deel uit maken van een brede school werd gevraagd dit per door te geven. In totaal hebben 32 scholen gereageerd. De respons bedraagt derhalve 40%. Van die 32 scholen hebben er 4 de vragenlijst volledig ingevuld, 1 school heeft de vragenlijst gedeeltelijk ingevuld, 6 scholen zijn na het invullen van het adres gestopt en 21 scholen hebben via aangegeven dat zij geen deel uitmaken van een brede school. Van de 5 scholen die de vragenlijst hebben ingevuld participeert slechts één school in een brede school, een andere brede school is in voorbereiding. Daarnaast hebben drie scholen plannen om binnen enkele jaren te komen tot een brede school. Stand van zaken brede school participeert in brede school brede school is in voorbereiding plannen om tot brede school te komen N Beknopte resultaten Het aantal scholen dat de vragenlijst heeft ingevuld is te klein om de gegevens te kunnen analyseren. Toch willen we een indruk geven van de meest opvallende resultaten. De volgende informatie heeft betrekking op een klein aantal respondenten en is dus niet representatief voor de brede scholen voor voortgezet onderwijs in Brabant. Het initiatief om tot een brede school voor voortgezet onderwijs te komen ligt niet alleen bij de onderwijsinstelling maar ook bij de gemeente of de welzijnsinstelling. De aanleiding vormt, in volgorde van belangrijkheid, de behoefte aan integratie van jeugd- en onderwijsbeleid, de toenemende sociaal-emotionele problematiek van kinderen, bevordering van leefbaarheid in de wijk, de (veranderende) huisvestingsvraag en de behoefte aan meer samenwerking tussen instellingen. PON-rapportage: BREDE SCHOLEN IN BRABANT 25

28 De voornaamste doelen van de brede school zijn het versterken van de relatie tussen school en omgeving door een aanbod voor kinderen, ouders en buurt, het ontwikkelen van sociale competenties en het bevorderen van de betrokkenheid van ouders. De brede school richt zich op ieder kind. De activiteiten van de brede school richten zich vooral op het gebied van cultuur en sport. De partners van de brede school zijn, behalve de eigen onderwijsinstelling voor voortgezet onderwijs, gemeente, bibliotheek, sociaal-cultureel werk, (school)maatschappelijk werk, jeugdzorg en GGD. De brede school die al operationeel is, is gevestigd in een multifunctionele accommodatie. Behalve de onderwijsinstelling zijn daarin ook de bibliotheek en sport- en wijkvoorzieningen gehuisvest. Ervaringen met de brede school zijn er nog nauwelijks, slechts enkele zaken worden genoemd. Men is positief over de samenwerking onder regie van de school en over activiteiten die worden georganiseerd. Minder positief is men over de huiswerkbegeleiding en het bewaken van de eigen grenzen (school moet niet alle zorg van de samenleving op zich willen nemen). In de meeste gevallen heeft de school contact met de gemeente over de bredeschoolontwikkeling. De gemeente heeft volgens de scholen vooral een voorwaardenscheppende rol. Ook de provincie kan een bijdrage leveren aan de bredeschoolontwikkeling, vooral als het gaat om subsidiëring en deskundigheidsbevordering. 4.3 Landelijk onderzoek Onderzoeksbureau Oberon heeft in 2003 een landelijk onderzoek afgerond naar brede scholen in het voortgezet onderwijs. In opdracht van de ministeries van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen en Volksgezondheid, Welzijn en Sport is onderzoek gedaan naar de verschijningsvormen van de brede school in het voortgezet onderwijs. 2 Op de eerste plaats is een landelijke screening gehouden. Aan alle scholen voor voortgezet onderwijs is de vraag voorgelegd of zij de school of één van de locaties zien als een brede school (in wording). De respons bedroeg 70%. Vervolgens zijn 12 scholen geselecteerd voor een dieptestudie. Van deze scholen is een beschrijving gemaakt. Deze beschrijvingen zijn niet representatief voor alle vo-scholen. De belangrijkste resultaten van dit onderzoek geven we hier weer. Brede scholen kunnen verschillende verschijningsvormen hebben. Daarbij valt op dat de ontwikkelingen in het basisonderwijs de meeste aandacht trekken. Toch zijn er verschillende vo-scholen in het land waar sprake is van initiatieven die nauw verwant zijn met de uitgangspunten van brede scholen in het basisonderwijs. 2 Oberon, De brede school in het voortgezet onderwijs, februari PON-rapportage: BREDE SCHOLEN IN BRABANT

29 Uit het onderzoek onder alle vo-scholen uit het hele land blijkt dat: - 16% van de vo-scholen één of meer van haar locaties als brede school beschouwt; - 9% van de vo-scholen op één of meer locaties aan de totstandkoming van een brede school werkt; - 38% van de vo-scholen wel wat ziet in het concept maar er op dit moment niet actief mee bezig is; - 37% van de vo-scholen niets ziet in het concept van de brede school. Dat betekent dat een kwart van de vo-scholen een brede school (in wording) is. Oberon geeft in de rapportage niet aan of er grote verschillen tussen provincies voorkomen. Als we de cijfers doorrekenen voor Noord-Brabant komt dat neer op 20 brede scholen: 13 scholen die één of meer locaties als brede school beschouwen en 7 scholen die werken aan de totstandkoming van een brede school. De belangrijkste conclusies uit het landelijk onderzoek worden kort weergegeven. Brede scholen in het voortgezet onderwijs zijn in opkomst, er is sprake van een groeiend draagvlak. De meeste aandacht gaat uit naar leerlingen in het vmbo. De argumentatie hiervoor lijkt voort te komen uit de overweging dat de brede school voor vmbo-leerlingen het meeste meerwaarde heeft. De programmering richt zich, met het oog op de toename van de werkdruk voor leerlingen in de bovenbouw, met name op de eerste twee leerjaren van het voortgezet onderwijs. Hoewel leerlingen de belangrijkste doelgroep vormen, zijn zij nog nauwelijks betrokken bij de vormgeving van het aanbod. De vo-scholen hebben in de meeste gevallen zelf het initiatief genomen om te komen tot een brede school. Er zijn verschillende samenwerkingspartners bij betrokken, afkomstig uit de sectoren sport en cultuur (waaronder bibliotheek, muziekschool, theater, musea). Daarnaast wordt samengewerkt met partners uit de sectoren zorg (zoals GGD, maatschappelijk werk) en welzijn. Voor de scholen en de partners van de brede school staat het optimaal functioneren van de leerlingen aan de samenleving centraal. Deze visie wordt vertaald in de volgende doelen: veiligheid, sociale competentie en sociale participatie. Educatieve en cognitieve doelen worden over het algemeen beschouwd als het domein van het reguliere onderwijs. Het aanbod van de brede scholen ligt vooral op de sociaal-emotionele, creatieve en sportieve ontplooiing van leerlingen. Het bevorderen van een positief zelfbeeld, respect voor anderen en besef van waarden en normen zijn belangrijke richtpunten. In de toekomstplannen van brede scholen speelt multifunctionele huisvesting een grote rol. Scholen en partners zijn er van overtuigd dat bundeling van relevante organisaties en voorzieningen onder één dak de samenwerking ten goede zal komen. De meeste brede scholen bevinden zich nog in de pioniersfase. Inbedding in het beleid van scholen en partners ontbreekt vaak. Het succes hangt af van persoonsgebonden enthousiasme. Brede scholen zijn overtuigd van de meerwaarde, maar zij beschikken niet over gegevens waarmee die meerwaarde kan worden aangetoond. Van systematische evaluatie van de resultaten is geen sprake. De financiering van brede scholen is te kenmerken als een bundeling van tijdelijke subsidies, eenmalige projectgelden en eigen middelen van scholen. De financieringsstructuur is kwetsbaar te noemen. PON-rapportage: BREDE SCHOLEN IN BRABANT 27

30 5 Ontwikkelingen 5.1 Inleiding In dit hoofdstuk worden de resultaten uit dit onderzoek vergeleken met de resultaten uit het eerder gehouden PON-onderzoek (2001) en met resultaten uit landelijk onderzoek uitgevoerd door Oberon (2003). We geven hier per thema de richting van de ontwikkelingen en trends weer. Exacte vergelijking van de gegevens is niet altijd mogelijk omdat de dataverzameling niet identiek was. In het vorige PON onderzoek zijn gemeenten en scholen voor voortgezet onderwijs benaderd met de vraag om een vragenlijst in te vullen. Dat is anders dan in het huidige onderzoek, waarin niet alleen gemeenten en scholen voor voortgezet onderwijs zijn benaderd, maar ook de brede scholen voor basisonderwijs een vragenlijst konden invullen. Oberon heeft alle gemeenten in Nederland (496) benaderd met de vraag of er sprake is van bredeschoolontwikkeling en heeft de 264 gemeenten waar dat het geval was een semi-gestructureerde vragenlijst gestuurd. 5.2 Aantal brede scholen In 2002 werkte de helft van alle Nederlandse gemeenten aan brede scholen. Dat geldt voor alle grote gemeenten en voor de meeste middelgrote gemeenten. Ruim de helft van de kleinere gemeenten (tussen de 20 en 50 duizend inwoners) en een derde van de gemeenten met minder dan 20 duizend inwoners werkt aan brede scholen. Deze trend is inmiddels tot stilstand gekomen: het aantal gemeenten met een brede school neemt niet meer toe. Er komen wel nieuwe gemeenten bij, maar het proces is ook in een aantal gemeenten stopgezet. Vooral kleinere gemeenten blijken te worstelen met voorbereidende werkzaamheden, bijvoorbeeld met de financiering of de bouw van multifunctionele accommodaties. Ook al lijkt de landelijke ontwikkeling zich bij gemeenten te stabiliseren, het aantal brede scholen blijft de komende jaren groeien. Hoewel er nog nauwelijks zicht is op de opbrengsten van brede scholen willen veel gemeenten waar al een brede school is in de toekomst meer brede scholen realiseren. De verwachting is dat er in 2006 in Nederland 1200 brede scholen zullen zijn, zo n 17% van het totale aantal basisscholen in Nederland. De bredeschoolontwikkeling in Brabant kende een langzame start. In 2001 stond bij 58% van de gemeenten de brede school op de politieke agenda en waren in tenminste 8 gemeenten (11%) in Brabant 3 één of meer brede basisscholen of samenwerkingsverbanden actief of in voorbereiding. Landelijk lag dat percentage destijds aanzienlijk hoger: in 36% van de gemeenten werd een brede school ontwikkeld. Inmiddels heeft Brabant die achterstand ruimschoots ingehaald. Momenteel hebben 38 gemeenten (56%) een of meerdere brede scholen (in voorbereiding). In 87% van de gemeenten is de brede school een thema en in 65% van de gemeenten is een beleidskader vastgesteld of in voorbereiding. 3 De respons was destijds 70%. Van een aantal gemeenten was niet bekend of er een brede school was. 28 PON-rapportage: BREDE SCHOLEN IN BRABANT