LEERWIJZER JEUGD UITKOMSTEN VAN EEN ENQUÊTE ONDER DE BEZOEKERS VAN HET CONGRES TOEKOMST VAN DE JEUGDZORG

Transcriptie

1 Rapportage LEERWIJZER JEUGD UITKOMSTEN VAN EEN ENQUÊTE ONDER DE BEZOEKERS VAN HET CONGRES TOEKOMST VAN DE JEUGDZORG Aan Deelnemers congres Toekomst van de Jeugdzorg Van Partners+Pröpper drs. Mark Rouw, telefoon: , drs. Bart Litjens Vught, 28 november 2012

2 Inhoudsopgave 1 Leerwijzer Jeugd Uitkomsten digitale enquête... 4

3 1 Leerwijzer Jeugd Op 29 november vindt het congres Toekomst van de Jeugdzorg plaats. Opgave Gemeenten zijn met ingang van 1 januari 2015 verantwoordelijk voor alle vormen van jeugdhulp. Momenteel bereiden de gemeenten zich daar met maatschappelijke partners op voor. Vanuit jeugdzorginbeeld.nl ondersteunen we een groot aantal gemeenten en maatschappelijke partners bij de voorbereidingen op deze ontwikkelingen. We zien een aantal relevante consequenties die van belang zijn voor een goede voorbereiding: Van gemeenten en partners vraagt dit onder meer om het versterken van integraal werken. Opgaven rond jeugdhulp, maatschappelijke ondersteuning en werk en inkomen groeien steeds meer naar elkaar toe. De omvang van de taken neemt substantieel toe en daarmee ook de risico s. De noodzaak voor preventief werken en risicobeheersing neemt toe. De omvang van de taken neemt substantieel toe en daarmee ook de risico s. De noodzaak voor preventief werken en risicobeheersing neemt toe. Afname van de financiële basis vanwege van doelmatigheidskortingen door het Rijk. Gemeenten en partners moeten de taken doelmatiger en doeltreffender uitvoeren dan nu het geval is. Samen meer realiseren! Doorontwikkeling van een garantie-/ zelfredzame samenleving naar een participatiesamenleving (civil society) is nodig mede in het licht van ontwikkelingen als Welzijn Nieuwe Stijl en Kanteling van de Wet maatschappelijke ondersteuning. Burgerparticipatie, wijk gericht werken en het versterken van de civil society gaan steeds meer in elkaar over. De uitdaging bestaat uit het formuleren van een nieuwe visie op sociaal beleid én een antwoord op de vraag: wanneer ben ik een goede samenwerkingspartner voor burgers en andere maatschappelijke partijen? De opgaven zijn uitdagend. Ze vragen om gerichte (politieke keuzes) en consistent en duurzaam beleid in samenspel met een groot aantal partijen. Professionele regievoering is vereist. Focus op de maatschappelijke opgaven: opgaven gestuurd werken. Er is inzicht in de ambities en de mijlpalen, de hiervoor benodigde middelen (zoals budget, tijd, benodigde competenties en informatie), het opgaveteam (de mensen wiens inzet en competenties die nodig zijn om de opgave te realiseren, de externe organisaties (en die al dan niet deel uit maken van het opgaveteam), voortgang en resultaten. 1 1 Zie ook: Partners+Pröpper, Naar een opgaven gestuurde organisatie: Samen meer realiseren, november 2012 (beschikbaar via 1

4 Een partij voert professionele regie wanneer hij invulling geeft aan de vijf prestatievelden voor regie. 1 Het geheel afbakenen: onderwerp afbakenen naar inhoud, actoren en proces. Waar richt regievoering zich wél en nadrukkelijk niet op? 2 Overzicht krijgen over het geheel: actoren bevragen op relevante informatie. Verkrijgen van goed en omvattend beeld van situatie. 3 Beleidslijnen uitzetten voor het geheel: stimuleren van visievorming over beleidskoers. Problemen thematiseren. Beleidslijnen onder woorden brengen en uitdragen. Toezicht houden op voortgang proces en bijsturen. 4 Organiseren van samenwerking voor het geheel: actoren mobiliseren, enthousiasmeren en inspireren om bij te dragen aan het geheel. Actoren koppelen. Toezicht houden op inzet, inbreng én resultaten van samenwerking. Bevindingen terugkoppelen naar actoren. 5 Verantwoording afleggen over het geheel: verantwoorden van handelen en resultaten van het geheel van actoren. Tonen van commitment en betrokken zijn. Digitale enquête: wat valt op? Er is kortom veel te doen en we kunnen daarbij veel van elkaar leren. Doen en leren gaan hand in hand. Tijdens het congres willen daaraan een bijdrage leveren. Ter voorbereiding is daartoe onder de deelnemers een korte digitale enquête uitgezet die door 5 van de deelnemers is ingevuld. De vragenlijst is ingevuld door een gevarieerd groep. Naast gemeenten gaat het om allerlei maatschappelijke partners zoals Bureau Jeugdzorg, welzijns- en zorgorganisaties. In hoofdstuk 2 geven we de uitkomsten per vraag weer. Wat valt op in de respons van de deelnemers aan de enquête? Er bestaat volgens de deelnemers aan de enquête een redelijk zicht op het speelveld in termen van de jeugdproblematiek, de effectiviteit van beleid en maatregelen. Een aandachtspunt vormt het zicht op de maatschappelijke partners die actief zijn in de gemeente. Het is belangrijk dat gemeenten bij de voorbereiding en uitvoering partijen betrekken die voorheen geen natuurlijke samenwerkingspartners waren, zoals Bureau Jeugdzorg en jeugdzorgaanbieders. Naast deze nieuwe samenwerkingspartners zouden gemeenten ook de voorliggende voorzieningen, ouders en jongeren moeten betrekken bij de transitie Jeugdzorg. Om invulling te geven aan professionele regievoering zouden gemeenten vooral moeten loslaten. Dat betekent bijvoorbeeld dat gemeenten inzetten op een proces van gemeenschappelijke beeldvorming en inzicht. In dit proces inspireren gemeenten de partners om op eigen wijze bij te dragen aan de transitie Jeugdzorg. Deelnemers aan het congres zien een belangrijke rol weggelegd voor het Centrum voor Jeugd en Gezin in de toekomstige jeugdzorg. Het gaat wat daarbij onder meer op de coördinatie van jeugdhulp, het vervullen van een informatie en adviesfunctie en het functioneren als inlooppunt. Deelnemers zien in het CJG geen nieuw indicatieorgaan. Wel zien zij binnen het CJG er een inhoudelijke adviesrol weggelegd voor Bureau Jeugdzorg. Bureau Jeugdzorg blijft volgens de deelnemers aan het congres ook verantwoordelijk voor de 2

5 Jeugdbescherming en reclassering. Belangrijk is dat Bureau Jeugdzorg nauw samenwerkt met de gemeente en aansluit op de gemeentelijke visie. Uit de enquête volgt een aantal inhoudelijke accenten voor het nieuwe jeugdzorgbeleid, namelijk het bestrijden van overlast en verbeteren van veiligheid, het bevorderen van de eigen kracht en zelfredzaamheid van gezinnen en het voorzien in faciliteiten voor vrije tijdsbesteding van jongeren. In het nieuwe jeugdzorgbeleid moet een goede balans aanwezig zijn tussen preventie en repressie. Deelnemers aan de enquête wijzen op een aantal belangrijke voorwaarden om van de transitie Jeugdzorg een succes te maken: De transitie Jeugdzorg moet in samenhang worden opgepakt met de andere transities binnen het sociale domein en het onderwijs; Er moet gewerkt worden volgens het één gezin, één plan, één regisseur principe; De Jeugd GGZ moet worden betrokken. 3

6 2 Uitkomsten digitale enquête In welke mate hebben gemeenten zicht op het speelveld van de jeugdzorg? Effectiviteit huidige beleid en aanbod 6% 44% 5 Het aanbod voor jeugdhulp 22% 5 28% Slecht Binnen gemeente actieve partners 29% 47% 24% Matig Goed De jeugdproblematiek 18% 53% 29% Figuur 1: aspecten waar gemeenten volgens respondenten zicht op hebben (n=17). 1 94% van de respondenten geeft aan dat het zicht op de effectiviteit van het huidige beleid en aanbod matig tot goed is. Hiervan geeft 5 aan dat het zicht van gemeenten op de effectiviteit goed is. 2 Gemeenten hebben matig zicht op het aanbod gericht op jeugdhulp. 50 % van de respondenten geeft aan dat het zicht matig is. De overige 50 % is verdeeld. 22 % vindt dat gemeenten slecht zicht heeft op het aanbod en 28% geeft aan dat gemeenten het aanbod voor jeugdhulp goed in beeld hebben. 3 Gemeenten hebben een matig tot slecht beeld van de partners die op het speelveld van de jeugd in de eigen gemeenten actief zijn. 76% van de respondenten geeft aan dat het zicht op de partners matig tot slecht is. 29% geeft aan dat het beeld slecht is. 4 Gemeenten hebben een matig tot goed zicht op de jeugdproblematiek. Dit geeft 82% van de respondenten aan. 29% geeft aan dat gemeenten een goed zicht hebben op de jeugdproblematiek. Wie moeten gemeenten bij de totstandkoming en uitvoering van de transitie van de Jeugdzorg betrekken? 1 Alle respondenten geven aan dat gemeenten de voorliggende voorzieningen en de jeugdzorgaanbieders moeten betrekken in de transitie van de Jeugdzorg. 2 Ruim driekwart van de respondenten vindt ook dat ouders en jongeren moeten worden betrokken. 3 83% van de respondenten vindt een regionale aanpak belangrijk bij de totstandkoming van de transitie Jeugdzorg. 4 Overige partijen die de gemeenten volgens de respondenten moeten betrekken zijn onder meer de huisartsen, Jeugd-GGZ, zorgverzekeraars, veiligheidshuizen en vrijwilligersorganisaties. 4

7 % 83% 83% 67% 56% 2 Figuur 2: partijen die gemeenten bij de transitie van de jeugdzorg moeten betrekken (n=18). Waar moeten de accenten in het nieuwe jeugdzorgbeleid komen? opvoeding 77% 23% vrije tijd 35% 65% aanpak multiprobleem gezinnen 35% 65% niet eigen kracht en zelfredzaamheid veiligheid en overlast educatie en werk 28% 22% 6% 41% 72% 78% 53% weinig gemiddeld zeer veel gezondheid 12% 47% 41% Figuur 3: accenten in het nieuwe jeugdzorgbeleid volgens respondenten (n=17). 1 Respondenten geven aan dat er binnen het nieuwe jeugdzorgbeleid veel aandacht moet zijn voor veiligheid en overlast, eigen kracht en zelfredzaamheid, aanpak van multiprobleem gezinnen en vrije tijdsbesteding. 2 Respondenten vinden dat de onderwerpen opvoeding, gezondheid, educatie en werk onderdeel uitmaken van het nieuwe jeugdzorgbeleid maar om een gemiddelde aandacht vragen. Daarbij valt op dat een klein deel van de respondenten vindt dat gezondheid, educatie en werk om weinig aandacht binnen het nieuwe jeugdzorgbeleid vragen. 3 Andere accenten die respondenten noemen zijn preventie, het anders werken door professionals en de samenwerking met de GGZ. 5

8 Wat is een goede balans tussen preventie en repressie in het nieuwe jeugdzorgbeleid? Gemiddelde score = 2,4 PREVENTIE REPRESSIE Figuur 4: balans tussen preventie en repressie (n=18). Respondenten vinden dat er een goede balans moet zitten in het nieuwe jeugdzorgbeleid tussen preventie en repressie. Er is lichte neiging naar de inzet van preventieve maatregelen. Welke rol ligt er voor het Centrum voor Jeugd en Gezin nadat de transitie is voltooid? % 78% 67% % Figuur 5: rol van het CJG na de transitie (n=18). 1 Alle respondenten zien een rol voor het Centrum voor Jeugd en Gezin binnen het nieuwe jeugdzorgbeleid. 2 Respondenten vinden dat het CJG zich met name moeten gaan richten op de coördinatie van jeugdhulp, het vervullen van een informatie en adviesfunctie en het faciliteren van een inlooppunt. 3 Naast de rollen die genoemd zijn in figuur 5 geven enkele respondenten aan graag te zien dat het CJG meer outreachend gaat werken en vooral geen nieuw indicatieorgaan moet worden. 6

9 Verwachtingen ten aanzien van de gemeente(n) als de nieuwe regisseur voor alle jeugdhulp. Moet de gemeente vooral 'vastzetten' of 'loslaten'? Onderwerp Vastzetten 1 5 Loslaten Opgave voorschrijven van de Organiseren van een proces om afbakenen afbakening (inhoud, tot gemeenschappelijke 3,3 partijen beeldvorming te komen Overzicht verkrijgen Beleidslijnen uitzetten Samenwerking organiseren Verantwoording afleggen en te zetten stappen) Vooropstellen van de eigen definitie van de situatie en op basis hiervan monitoren voorschrijven van doelen, middelen en tijdpad Medewerking organiseren inclusief controle (tussentijds en achteraf) Transparant maken in hoeverre normen en targets zijn gehaald 2,6 3,3 3,3 3,4 Organiseren van gemeenschappelijke beeldvorming en inzicht Inspireren om op eigen manier en passend tempo bij te dragen aan een gemeenschappelijke opgave Duurzaam netwerk organiseren als uitvalsbasis om samen te werken en elkaar aan te spreken op afspraken Delen van successen en lessen Figuur 6: de balans tussen vastzetten en loslaten (gemiddelde scores per item op een schaal van 1 tot 5, n=18). Regievoering kan betekenen loslaten en/ of vastzetten. Regie is voor de één vooral afspraken maken, deze vastleggen, elkaar daar aan houden en ingrijpen wanneer het de verkeerde kant uitgaat. Voor een ander is regie bovenal verbinden, ondersteunen, ruimte geven en een kans geven aan ontwikkelingen. Uit de resultaten van de enquête klinkt een voorkeur door voor maatwerk tussen vastzetten en loslaten. Daarbij licht een accent op loslaten. Dat wil onder meer zeggen: het afbakenen van de opgave (transitie Jeugdzorg) en het verkrijgen van overzicht door het organiseren van een proces om tot gemeenschappelijke beeldvorming en inzicht te komen; het uitzetten van beleidslijnen door partijen te inspireren om op een eigen manier en in een passend tempo bij te dragen aan het realiseren van de opgave; het organiseren van samenwerking via een duurzaam netwerk als uitvalsbasis om samen te werken en elkaar aan te spreken op afspraken. De respondenten verwachten van gemeenten dat ze ten aanzien van het afleggen van verantwoording meer vastzetten door transparant te maken in hoeverre de doelen en normen zijn gehaald. Welke rol ligt er voor Bureau Jeugdzorg binnen de toekomstige Jeugdzorg? 1 Respondenten zien voornamelijk een rol weggelegd voor Bureau Jeugdzorg gericht op inhoudelijke advisering binnen het CJG en het invullen van de Jeugdbescherming en reclassering. Bureau Jeugdzorg moet voor wat betreft de inhoudelijke advisering aansluiten op de gemeentelijke visie. 7

10 % 78% 72% Figuur 7: rol van het Bureau Jeugdzorg na de transitie (n=18). 2 Eén respondent ziet voor Bureau Jeugdzorg in de toekomst geen rol meer. Er moet wat deze respondent betreft een duidelijke keuze gemaakt worden tussen het CJG of Bureau Jeugdzorg. Welke rol(len) moeten jongeren spelen bij de transitie van de jeugdzorg? % 72% 67% % 28% 11% Figuur 8: de rol van jongeren bij de transitie (n=18). 1 Alle respondenten vinden dat jongeren een rol moet hebben in de transitie van de Jeugdzorg. Verreweg het merendeel voorziet een rol voor jongeren als adviseur eindspraak. Dat wil zeggen dat jongeren een reactie mogen geven om (beleids)producten die ver zijn uitgewerkt. 2 Een groot deel van de respondent wil jongeren ook graag aan de voorkant betrekken als adviseur beginspraak. 8

11 Welke voorwaarden zijn van belang voor het slagen van de transitie jeugdzorg? 10 89% % 61% 4 33% 2 Breder kijken naar andere transities (werk, zorg en onderwijs) werken conform de aanpak van 'één gezin, één regisseur, één aanpak' Betrokkenheid van de Jeugd GGZ Voldoende beleidsvrijheid voor gemeenten Figuur 9: cruciale voorwaarden voor het slagen van de transitie jeugdzorg (n=18). 1 Om de transitie Jeugdzorg te doen slagen, is het van belang de andere transities (werk, zorg en onderwijs) te betrekken. Dit geeft 89% van de respondenten aan. 2 Een andere belangrijke voorwaarde is het werken conform de aanpak van één gezin, één regisseur en één aanpak. 3 De betrokkenheid van de Jeugd GGZ wordt door 61% van de respondenten gezien als voorwaarde voor het slagen van de transitie Jeugdzorg. 4 Een derde van de respondenten ziet het voldoende beleidsvrijheid voor gemeenten als belangrijke voorwaarde. 9

12 Wat moeten gemeenten en andere partijen vooral doen om een goede samenwerkingspartner voor elkaar te zijn? Respondenten hebben de volgende antwoorden geformuleerd op deze open vraag: Bewaken en bewaren wat goed loopt op gebied van samenwerking tussen jeugdzorgpartners. De samenwerking moet financieel beloond worden. Gemeenten moeten niet op de stoel van de behandelaars gaan zitten. Elkaar informeren, kennen, vertrouwen en gebruik maken van elkaars expertise. Tussen gemeenten en andere partijen moet duidelijk zijn welke doelen bereikt moeten worden en onder welke randvoorwaarden. Alle partijen moet zich inhoudelijk zich op de hoogte stellen van de zorg en hulp die nu aangeboden wordt. Er moet regelmatig overleg zijn. Gemeenten moeten eens meekijken en meelopen in de praktijk van de hulpverleners. De bestuurlijke en organisatorische transitie moet gescheiden worden van de inhoudelijke transformatie van de Jeugdzorg. De rol van de gemeente is beide processen aan elkaar te verbinden. Vertrouwen hebben in elkaar en gezamenlijk, op basis van ieders deskundigheid en verantwoordelijkheid, komen tot een werkwijze waarbij het belang van het kind en het gezin voorop staat. 10