Eetstoornissen bij het jonge kind

Transcriptie

1 Eetstoornissen bij het jonge kind B A S I S P R E S E N T A T I E : B A S Z E G E R S, K I N D E R A R T S - S O C I A L E P E D I A T R I E, M M C V E L D H O V E N T H E A V A N Z E B E N, K I N D E R A R T S - S O C I A L E P E D I A T R I E, M U M C + M A A S T R I C H T M E T D A N K A A N I N G E V E R B E E K, A RT S - A S S I S T E N T K I N D E R G E N E E S K U N D E M U M C +

2 Leerdoelen: Kennis van normale eetontwikkeling Voorwaarden om te kunnen eten Mijlpalen in eetgedrag Kennis van afwijkend eetgedrag Differentiaal diagnose en aanpak Niét: chronisch zieke kinderen Wél: gedragsmatig slechte eters Weten wanneer en waar naartoe verwijzen Welke eettherapie Binnen eigen ziekenhuis of elders

3 Inhoud Korte introductie cijfers Normaal eetgedrag Afwijkend eetgedrag Aan de hand van casuïstiek Behandelingsopties Samenvatting en conclusie Finalevraag

4 Als we ons als kinder-/jeugdartsen bewust zijn van de impact van een niet etend kind op ouders, helpen we ze anders én beter

5 Een niet etend kind Geeft gevoelens van irritatie machteloosheid schuldgevoel angst zorgen frustratie gevoel van falen boosheid verdriet Die leiden tot onzekerheid van alles proberen overbezorgdheid strijd toegeven negatieve sfeer niet op één lijn stress relatieproblemen ouder is op gezin uit balans (Groot en Klein 2014)

6 Enkele cijfers Voedingsproblemen treden op bij ongeveer: 10-25% van de jonge kinderen 25-50% van de jonge kinderen Bij kinderen met chronische ziekte of psychomotore retardatie 40-80% Benoit, D. (2009) Feeding disorders, failure to thrive and obesity. Handbook of infant mental health (3rd edition).

7 Oorzaken van voedingsproblemen Onderzoek 400 kinderen 0-10 jaar met ernstige voedingsproblemen 75% jonger dan 3 jaar, meisjes = jongens >2 jaar vaker gedragsmatig probleem Veereman-Wauters et al. (2000). Multidisciplinaire aanpak van voedingsproblemen bij kinderen. T v Geneeskunde, 56,

8 Normale eetontwikkeling Een kind van 8-9 maanden moet uit een beker kunnen drinken: Waar Niet waar

9 Normale eetontwikkeling

10 Eetproces 3 Fasen van eten 1. Ervaren van hongergevoel inname van voedsel 2. Bewerken van voeding in de mond en doorslikken 3. Verzadiging bij maag-darmpassage en vertering voedsel. Kindermann, Voedings- en eetproblemen bij jonge kinderen, Praktische Pediatrie 2010

11 Factoren in eetproces Kindermann, Voedings- en eetproblemen bij jonge kinderen, Praktische Pediatrie 2010

12 Maar soms gaat het mis Kindermann, Voedings- en eetproblemen bij jonge kinderen, Praktische Pediatrie 2010

13 Risicogroepen voor voedingsproblemen Kinderen met ernstige ziekte op jonge leeftijd (<1 e jaar) Prematuren Chronisch zieke kinderen met verhoogde energiebehoefte Neurologisch Cardiaal Respiratoir Kinderen met langdurig sondevoeding Kinderen met autisme, angststoornis, verstandelijke beperking Maternale depressie, angst, eetstoornissen of andere persoonlijkheidsproblematiek Bryant-Waugh R etal, Feeding and eating disorders in childhood, Int Journ Eat Disord 2010;43(2):

14 Afwijkend eetgedrag: Casus 1 Remco, 3 jaar en 3 maanden Voorgeschiedenis: Geboren bij 35+5 weken, ongecompliceerd beloop GER, waarvoor 3 maanden esomeprazol Longontsteking doorgemaakt vorige winter Sinds 6 maanden moeite met eten Weigert, kauwt lang, spuugt het uit Móet eten: laat de helft staan, kokhalst, trucjes werken niet Toetjes gaan wel Het lijkt wel of hij grote dingen niet kan slikken, dokter

15

16 Afwijkend eetgedrag? Remco heeft een eetprobleem: Waar Niet waar

17 Definities afwijkend eetgedrag Voedingsprobleem: Stoornis in het voedingsproces dat zo langdurig bestaat of ernstig is, dat het de groei, de gezondheid en/of (psychosociale) ontwikkeling van een kind bedreigt Eetprobleem: Probleem gerelateerd aan het niet willen, kunnen, durven of mogen eten en/of drinken Eetstoornis: Eetprobleem dat zo langdurig bestaat of ernstig is, dat het de groei, de gezondheid en/of (psychosociale) ontwikkeling van een kind bedreigt (NVK-richtlijn 2012)

18 Alarmsymptomen Zijn er alarmsymptomen in het verhaal van Remco? Ja Nee

19 Alarmsymptomen voor somatiek Dysfagie, odynofagie Ongecoördineerd slikken Recidiverende pneumonie Frequent braken Afwijkende defaecatie Diarree / obstipatie Ontkleurde ontlasting Bloedbijmenging Afbuigende lengtegroei (>1SD) Malaise, moeheid, traagheid Recidiverende koortsperioden Ontwikkelingsachterstand Afwijkend lichamelijk oz Micro/hydroceophalie Dysmorfieën Huidafwijkingen Hepatosplenomegalie Hypotonie Microgenitaal, cryptorchisme Neurologische symptomen Hoofdpijn Epilepsie Afwijkend looppatroon Kindermann, Voedings- en eetproblemen bij jonge kinderen, Praktische Pediatrie 2010

20 Het is een pedagogisch probleem als: Kinderen minder eten dan de aanbevolen hoeveelheden, Er geen aanwijzingen voor ziekte zijn, Kinderen voldoende groeien en goed functioneren. Geen somatische oorzaak Geen aanvullende diagnostiek inzetten Voldoen aan de Wolfson criteria

21 Wolfson criteria 1. Langdurige voedselweigering (>1 maand) 2. Afwezigheid van ziekte leidend tot voedselweigering, of geen verbetering eetgedrag op medische behandeling van de ziekte 3. Begin leeftijd < 2 jaar, presentatie < 6 jaar 4. Aanwezigheid van tenminste één van de volgende symptomen: Dysfunctioneel voeden: s nachts voeden (>6 mnd), stalken met voeden, dwingend voeden, mechanisch voeden, afleidingsmanoeuvres bij het voeden Anticiperend kokhalzen Levine et al, Screening criteria for diagnosis of infantile feeding disorders as a cause of poor feeding or food refusal, J Ped Gastroenterol Nutr, 2011 May;52(5):563-8

22 Afwijkend eetgedrag: Casus 2 Simone, 12 maanden Voorgeschiedenis: Geboren bij 35+5 weken, ongecompliceerd beloop GER, waarvoor 3 maanden esomeprazol Al vanaf geboorte moeite met eten, veel spugen Introductie brood lukt niet: weigert, kauwt lang, spuugt het uit Fruit/groentehapjes gepureerd en toetjes gaan wel Het lijkt wel of zij grote dingen niet kan slikken, dokter

23

24 Hoe pak je dit aan? Differentiaal diagnose Passageprobleem Logopedisch probleem Voedselallergie of coeliakie Gastro-oesofageale reflux Aanvullend onderzoek Slikonderzoek Logopedisch consult Provocatie / bloedonderzoek ph-metrie? Gedragsmatig eetprobleem

25 Eetproblemen als gevolg van lichamelijk ziekte Slechte eetlust door ziekte Cardiaal, respiratoir, neurologisch of nefrologisch probleem Weerstand door angst voor onaangename gevolgen Gastro-oesofageale reflux, voedselallergie, coeliakie Fysieke belemmering voor normaal eten of drinken Anatomische of neurologische afwijkingen met slikstoornissen Langdurige sondevoeding Prematuriteit, chronische ziekte: toegenomen energiebehoefte NVK-richtlijn 2012

26 Maar Simone kan ook een extreem selectieve eter zijn! Weigeren specifieke smaak/geur/consistentie/merk Neofobie Vaak ook overgevoelig voor andere prikkels Gevaar? Overweeg bepaling vitamines/electrolyten Kindermann, Voedings- en eetproblemen bij jonge kinderen, Praktische Pediatrie 2010

27 De poli is bijna klaar Casus 3. Robin, 2 jaar en 1 maanden Voorgeschiedenis: Geboren bij 35+5 weken, ongecompliceerd beloop Ernstige GER, sinds 6 maanden sondevoeding via PEG Longontsteking doorgemaakt vorige winter Nissen-fundoplicatie met succes Weigert alles, kauwt wel, maar slikt niets door Alleen sondevoeding accepteert hij Het lijkt wel of hij niet meer kan slikken, dokter

28

29 Waarom huilt Robin zo? Robin heeft honger: Waar, het is tijd voor zijn sondevoeding Niet waar, Robin kent geen honger meer

30 Pathologische voedselweigering Eetstoornis is resistent tegen elke gangbare pedagogische aanpak Eetangst: sterk vermijdingsgedrag Slikangst: vreemde beleving van smaak/structuur/ademhaling Slikfobie: intense angst voor doorslikken van voeding, vaak na traumatische ervaringen KNO-gebied Forse strijd aan tafel. Intensieve therapie om deze kinderen weer tot eten te krijgen. Messer A (1994) Chronische voedselweigering: eetaversie, slikangst en slikfobie, in: Messer A, De Vos I, Wolters W (ed), Eetproblemen bij kinderen en adolescenten, Baarn: Ambo, (p.83-90)

31 Dus Praktische indeling in eetproblematiek bij het jonge kind 4 Types: Type 1: pedagogische problemen Type 2: extreem selectieve eters Type 3: eetproblemen als gevolg van lichamelijke ziekte Type 4: pathologische voedselweigering Op basis van anamnese, lichamelijk onderzoek en groeicurve goed van elkaar te onderscheiden

32 Vragen tot dusver? DAN GAAN WE DOOR NAAR DE BEHANDELING

33 Behandeling Wat doen jullie nu? Ergotherapie Eetteam Diëtiste Thuiszorg Logopediste Jeugdgezondheidszorg Orthopedagoog Psychologie GGZ Fysiotherapie

34 Behandeling type 1: Pedagogische problemen Maak het eten leuk! (vliegtuigje / mama hapje, Remco hapje ) Ik geef dit advies Dit is een slecht advies

35 Pedagogische adviezen Geef voorlichting over gezonde voeding en normaal eetgedrag Voedingscentrum Jeugdgezondheidszorg Triple P Video-interactiebegeleiding Orthopedagoog Diëtiste

36 Pedagogische adviezen Vaste regel: alleen aan tafel eten Goede zithouding / -stoel Rustige omgeving zonder afleiding Kleine porties, adequaat voor kind Aantrekkelijke maaltijd Bied geweigerde voedingsmiddelen herhaaldelijk aan (10-15 keer) Kind zelf controle over het eten Veeg niet na elke hap mond schoon Geen druk of dwang, geen strijd Neutraal bij kokhalzen / braken, evt ander soort voeding Positief over wat er gegeten is, prijzen, ook kleine hoeveelheden Maaltijd niet langer dan 30 minuten Meng nieuwe voeding geleidelijk toenemend met reeds geaccepteerd voedsel Geef geen tussendoortjes Geef voorlichting over gezonde voeding en normaal eetgedrag Voedingscentrum Betrek: Jeugdgezondheidszorg Triple P Video-interactiebegeleiding Orthopedagoog Diëtiste

37 Type 2 en 4: (selectieve) voedselweigering Doel behandeling = weer gaan eten Hoe? Door systematische desensitisatie en successieve approximatie Door systematische approximatie en successieve desensitisatie

38 Eettherapie Systematische desensitisatie Negatieve emotie wordt systematisch doorkruist door sterkere positieve emotie Oftewel: beleving van afkeer wordt leuke beleving Successieve approximatie In stapsgewijze opklimmende sterkte aversieve eetprikkels toedienen Elke geslaagde stap wordt sociaal beloond door het kind te prijzen! (Seyscentra 2015)

39 Eettherapie = gedragstherapie Intensief traject, vaak van maanden Klinisch dagbehandeling ambulant Multidisciplinair Infant Mental Health team OUDERS! Logopedie Orthopedagoog Psycholoog Diëtiste Kinderarts In tussentijd vaak sondevoeding nodig om intake te waarborgen

40 V00rbeeld behandelschema eettherapie (Seyscentra 2015)

41 Mogelijkheden voor eettherapie

42 Andere optie: hongerprovocatie Geforceerd bereiken van overgang van langdurig sondevoeding naar orale voeding door het kind te laten hongeren Alleen succesvol bij (vrijwel) volledige afhankelijkheid van sondevoeding Sondegevoed kind kent geen relatie meer tussen honger/eten In stappen afbouwen van sondevoeding honger veroorzaken Gewichtsverlies is normaal, tot 15% accepteren Klinisch of poliklinisch via eetteam Vraagt veel van ouders en kind! Kindermann, Voedings- en eetproblemen bij jonge kinderen, Praktische Pediatrie 2010

43 Vragen over de behandelopties?

44 Samenvatting Veel jonge kinderen eten moeizaam frustratie/falen ouders Eetgedrag is gerelateerd aan ontwikkelingsfasen Eetprobleem eetstoornis 4 Typen eetproblemen Pedagogische problemen Selectieve eters Eetproblemen als gevolg lichamelijke ziekte sluit dit uit! Pathologische voedselweigering Behandeling intensiveert naarmate problemen ernstiger zijn: Pedagogische adviezen Eettherapie Hongerprovocatie

45 Conclusie Als we ons als jeugd- en kinderartsen bewust zijn van de impact van een niet etend kind op ouders, helpen we ze anders en beter

46 Finalevraag WAT DOE JE ALS ALLE BESPROKEN BEHANDELINGEN GEEN EFFECT HEBBEN? HELPT ALTIJD!

47 Literatuur Arts-Rodas, Benoit, Feeding problems in infancy and early childhood: Identification and management, Paediatr Child Health Jan-Feb; 3(1): Benoit, D. (2009). Feeding Disorders, Failure to Thrive, and Obesity. In: Zeanah, C.H. (Ed). Handbook of Infant Mental Health (3th edition). New York / London: The Guilford Press Bernard-Bonnin, Feeding problems of infants and toddlers, Can Fam Physician Oct 10; 52(10): Bryant-Waugh, Markham, Kreipe, Walsh, Feeding and eating disorders in childhood, Int J Eat Disord. 2010;43: Kindermann, Kneepkens, Voedings- en eetproblemen bij jonge kinderen, Praktische pediatrie nr Kindermann, Kneepkens, Stok, Dijk, Engels, Douwes, Discontinuation of tube feeding in young children by hunger provocation, Pediatr Gastroenterol Nutr. 2008;47:87-91 Levine, Bachar, Tsanger, Mizrachi, Levy, Dalal, Kornfeld, Zadik, Turner, Boaz, Screening criteria for diagnosis of infantile feeding disorders as a cause of poor feeding or food refusal, J. Pediatr. Gastroenterol Nutr May;52(5):563-8 NVK/JGZ-richtlijn Signalering van somatische oorzaken van afwijkend voedingsgedrag bij kinderen, versie Messer, Vos, Wolters, Eetproblemen bij kinderen en adolescenten, 1994 Seys, Dumont, van Meerten, Rensen, Duker, Het SLIK-programma: behandelprotocol voor ernstige voedselweigering bij jongen kinderen