RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK. Lentiz VMBO Maasland VMBOK

Transcriptie

1 RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK Lentiz VMBO Maasland VMBOK Plaats : Maasland BRIN nummer : 14YD C3 BRIN nummer : 14YD 06 VMBOK Onderzoeksnummer : Datum onderzoek : 29 oktober - 10 november 2015 Datum vaststelling : 9 februari 2016

2 Pagina 2 van 13

3 1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 29 oktober en 10 november 2015 een onderzoek uitgevoerd bij de afdeling vmbo-k van Lentiz, Maasland, om een oordeel te kunnen uitspreken over de kwaliteit van het onderwijs op deze afdeling en over de naleving van wet- en regelgeving. Aanleiding De afdeling vmbo-b van deze vestiging is betrokken in het jaarlijkse steekproefonderzoek voor het Onderwijsverslag Dit onderzoek leidt tot een kwaliteitsprofiel voor deze afdeling van de school en een bepaling van het toezichtarrangement. Tegelijkertijd is de afdeling vmbo-gt van de school bezocht voor een onderzoek naar kwaliteitsverbetering. De inspectie streeft ernaar om waar mogelijk de kwaliteit van scholen integraal in beeld te brengen. Gegeven de twee genoemde onderzoeken was er slechts een geringe uitbreiding van de onderzoeksactiviteiten nodig om ook de kwaliteit van de afdeling vmbo-k in beeld te brengen en daarover een oordeel uit te spreken. Bovendien draagt het onderzoek bij de afdeling vmbo-k bij aan het in beeld brengen van de effecten van de samenwerking met Lentiz Maassluis. De samenwerking tussen de beide vestigingen van Lentiz is bedoeld om de kwalitatieve problemen bij de vestiging Lentiz het hoofd te bieden. Onderzoeksopzet Zoals hiervoor vermeld heeft de inspectie ervoor gekozen een aantal onderzoeksactiviteiten te combineren. Dit kwaliteitsonderzoek bij de afdeling vmbo-k heeft plaatsgevonden in het verlengde van het onderzoek bij de afdeling vmbo-b in het kader van de jaarlijkse steekproef voor het Onderwijsverslag, en het onderzoek naar kwaliteitsverbetering bij de afdeling vmbo-gt van deze locatie. Daarnaast is met de school ook afgesproken gelijktijdig onderzoek te doen naar de voortgang van de samenwerking tussen de locaties Maasland en Maassluis van Lentiz. De afdeling vmbo-gt is bij een kwaliteitsonderzoek in juni 2014 als zwak beoordeeld. In overleg met de school was besloten het onderzoek naar kwaliteitsverbetering in oktober 2015 uit te voeren. Gegeven de omvang en de organisatie van de school ligt het voor de hand te veronderstellen dat de kwaliteit van de drie afdelingen een sterke onderlinge samenhang vertoont. Om die reden is besloten de lopende onderzoeksactiviteiten uit te breiden met een kwaliteitsonderzoek bij de afdeling vmbo-k. Pagina 3 van 13

4 Omdat inhoud en doelstellingen van de diverse onderzoeken van elkaar verschillen worden er voor de drie onderzoeken bij vmbo-b, bij vmbo-k en bij vmbo-gt afzonderlijke rapporten uitgebracht. Daarbij zij opgemerkt dat de bevindingen inhoudelijk weinig van elkaar afwijken en de rapporten om die reden grote inhoudelijk overlap vertonen. Ook is er samenhang gezocht van dit onderzoek met de ontwikkeling van Lentiz VMBO Maassluis. Na eerdere onderzoeken daar en de zorgelijke conclusies over de kwaliteit van het onderwijs op die vestiging is door het bestuur besloten tot ingrijpende organisatorische veranderingen op die school. Een intensivering van de samenwerking met de locatie Maasland neemt daarbij een prominente rol in. Met het oog daarop is in dit onderzoek ook gekeken naar de ontwikkeling in die samenwerking. De samenwerking is van toepassing op alle afdelingen van het vmbo. In de maand november van dit jaar zal op alle afdelingen van Lentiz VMBO Maassluis een afzonderlijk kwaliteitsonderzoek worden uitgevoerd, zodat wij ook een goed beeld verkrijgen van het functioneren van de samenwerking tussen VMBO Maasland en VMBO Maassluis. De inspectie baseert haar kwaliteitsoordelen door de onderwijspraktijk van de school te toetsen aan een selectie van kwaliteitsindicatoren uit het toezichtkader voortgezet onderwijs Bij dit onderzoek hebben we de indicatoren uit het zogenaamde kernkader onderzocht. Dit is het gedeelte uit het toezichtkader dat bij al onze kwaliteitsonderzoeken minimaal wordt beoordeeld. Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: - Wij hebben relevante documenten van en over de school geanalyseerd. - Een schoolbezoek, waarbij wij in een aantal lessen de onderwijspraktijk hebben geobserveerd. - Het leerlingvolgsysteem is ingezien. In aansluiting daarop is een aantal dossiers van leerlingen bestudeerd. - Wij hebben gesprekken gevoerd met het management, vaksecties, leraren, ondersteuningsfunctionarissen, mentoren, leerlingen en leden van de MR. - Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de bevindingen van het onderzoek besproken met de directie en het bestuur. Pagina 4 van 13

5 Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staat de conclusie van het onderzoek waaronder het vervolgtoezicht. In hoofdstuk 3 beschrijven we de bevindingen uit het onderzoek in de vorm van een kwaliteitsprofiel. Dit wordt gevolgd door een paragraaf waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Pagina 5 van 13

6 2. CONCLUSIES EN TOEZICHTARRANGEMENT Een kwaliteitsonderzoek zoals wij hebben uitgevoerd, leidt tot een zogenaamd toezichtarrangement voor kwaliteit en/of voor naleving. Een arrangement kan basistoezicht inhouden of juist aangepast toezicht inhouden. In het eerste geval (bij basistoezicht) vinden wij de kwaliteit van voldoende niveau en is het daarom niet nodig om de school onder intensief toezicht te plaatsen. Als er echter teveel tekortkomingen zijn geconstateerd, wordt conform beslisregels geoordeeld dat de kwaliteit onvoldoende is en stellen we een aangepast arrangement vast voor zwakke of voor zeer zwakke kwaliteit en/of voor naleving. Onze conclusie voor de afdeling vmbo-k van Lentiz, Maasland is als volgt: Op basis van het onderzoek kennen wij aan de afdeling het basisarrangement toe omdat zowel de opbrengsten alsook de kwaliteit van het onderwijsproces op de onderzochte onderdelen van voldoende niveau zijn. Dit betekent dat wij op dit moment geen reden hebben om het toezicht te intensiveren. Wij hebben geen tekortkomingen in de naleving van de wettelijke voorschriften vastgesteld. Pagina 6 van 13

7 3. BEVINDINGEN In dit hoofdstuk leest u de bevindingen uit ons onderzoek op basis waarvan we tot onze conclusie over de kwaliteit zijn gekomen. Eerst geven we een samenvattend algemeen beeld over de kwaliteit van het onderwijs op de afdeling vmbo-k van Lentiz, Maasland. Daarna volgt het kwaliteitsprofiel waarin de oordelen op de indicatoren staan. Vervolgens lichten we die oordelen in onderlinge samenhang toe. 3.1 Algemeen beeld De school is traditioneel sterk gericht op een goede ondersteuning en begeleiding van haar leerlingen. Het is een relatieve kleine school, met een groen profiel in een sterk geïndustrialiseerde omgeving. Door haar omvang en karakter trekt de school relatief veel kinderen met behoefte aan aanvullende ondersteuning. De afgelopen jaren heeft de school nadrukkelijk de opbrengsten meer centraal gesteld. Met een duidelijk, positief resultaat. Een belangrijke bijdrage daarbij is geleverd door veel meer structuur in de lessen te brengen die daardoor effectiever zijn geworden. De omslag wordt aangestuurd door een ambitieuze schoolleiding. Bij de aansturing van het vernieuwingsproces ontbreekt het echter aan een duidelijke en expliciete probleemanalyse. Het gemis aan een gemeenschappelijke probleemperceptie kan in de verdere loop van het verbetertraject afbreuk doen aan het draagvlak onder docenten bij gebrek aan een referentiepunt voor het waarderen van de effecten van de ingezette veranderingen. De ontwikkelingen van de school worden positief beïnvloed door de organisatorische samenvoeging met Lentiz VMBO Maassluis, die is gericht op wederzijdse versterking van de scholen en een betere positionering van het beroepsonderwijs in de regio. Dit wordt bewerkstelligd door een breed en onderling op elkaar afgestemd onderwijsaanbod van een groene school en een school die zich meer profileert op business. 3.2 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel staan de indicatoren die in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader voortgezet onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Pagina 7 van 13

8 Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen Wij hebben daarnaast onderzocht of de school voldoet aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Dit wordt tot uitdrukking gebracht met de score ja of nee. Aanwijzing voor auteur: Geef hier eventueel toelichting structuuropbouw van de tabellen bij meerdere afdelingen. De opbrengsten liggen op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie verwacht mag worden De leerlingen behalen in de onderbouw het opleidingsniveau dat mag worden verwacht De leerlingen lopen weinig vertraging op in de bovenbouw van de opleiding vmbo-k De leerlingen van de opleiding vmbo-k behalen voor het centraal examen de cijfers die mogen worden verwacht Bij de opleiding vmbo-k zijn de verschillen tussen het cijfer voor het schoolexamen en het cijfer voor het centraal examen van een aanvaardbaar niveau. De sociale opbrengsten zijn van voldoende niveau De sociale opbrengsten zijn van voldoende niveau. De leerlingen krijgen voldoende tijd om zich het leerstofaanbod eigen te maken De leerlingen maken efficiënt gebruik van de onderwijstijd. Het (vak)didactisch handelen van leraren stelt leerlingen in staat tot leren en ontwikkeling De onderwijsactiviteit heeft een doelgerichte opbouw. 7.2 De leraar geeft een begrijpelijke uitleg. 7.3 De leerlingen zijn actief betrokken. 7.4 De leerlingen krijgen effectieve feedback op hun leerproces. Pagina 8 van 13

9 De school biedt effectief aanvullend onderwijs en ondersteuning aan leerlingen die dat nodig hebben. (basisondersteuning) De school volgt systematisch de vorderingen van de leerlingen aan de hand van genormeerde toetsen. 9.2 De school bepaalt wat de onderwijs- en ondersteuningsbehoefte is van individuele of groepen leerlingen. 9.4 De school voert de ondersteuning planmatig uit. De school bewaakt de kwaliteit van haar opbrengsten De school evalueert systematisch de opbrengsten De school werkt doelgericht aan de kwaliteit van de opbrengsten. De school bewaakt de kwaliteit van het onderwijsproces De school evalueert systematisch het onderwijsproces De school werkt doelgericht aan de verbetering van het onderwijsproces De school borgt de kwaliteit van het onderwijsproces. Nalevingsindicatoren 2013 ja nee N1 N2 N4 Door of namens het bestuur is de vastgestelde schoolgids naar de inspectie gestuurd en deze schoolgids bevat de onderzochte onderdelen (WVO, art. 24c en 24a). Door of namens het bestuur is het vastgestelde schoolplan naar de inspectie gestuurd en dit schoolplan bevat de onderzochte onderdelen (art. 24c en 24 WVO). Door of namens het bestuur zijn het Examenreglement en het PTA naar de inspectie gestuurd en deze documenten bevatten de onderzochte onderdelen (Eindexamenbesluit art. 31). 3.3 Toelichting bij kwaliteitsprofiel Het bovenstaande algemene beeld en kwaliteitsprofiel lichten we hieronder toe. Daarbij komen achtereenvolgens de volgende aspecten aan bod: opbrengsten, didactisch handelen, ondersteuning en begeleiding en kwaliteitszorg. De opbrengsten De opbrengsten van de afdeling vmbo-k zijn voldoende. Voor haar oordeel baseert de inspectie zich op de opbrengsten van de afgelopen drie jaar. Alle 4 de indicatoren voor de opbrengsten laten daarbij een positieve Pagina 9 van 13

10 score zien. Dat betekent dat leerlingen een opleiding volgen overeenkomstig hun mogelijkheden, met voldoende voortgang hun opleiding afronden, met cijfers voor het centraal examen die overeenkomen met leerlingen van vergelijkbare scholen, en dat cijfers voor school en centraal examen niet teveel van elkaar afwijken. Wat betreft dat laatste valt het op dat leerlingen regelmatig bij het centraal examen hoger scoren dan bij schoolexamens, hetgeen duidt op een kritische en ambitieuze toetsing door de school zelf. In dat verband kan nog opgemerkt wordt worden dat de school haar toetsbeleid heeft aangescherpt de afgelopen jaren en dat daarbij nadrukkelijk wordt gewerkt aan het in stand houden van een hoog ambitieniveau bij de toetsing. Didactisch handelen Het didactisch handelen is op alle onderdelen als voldoende beoordeeld. In 2014 verrichtte de inspectie een onderzoek bij de afdeling vmbo-gt van dezelfde school. Ook toen werd het didactisch handelen op alle onderdelen positief beoordeeld. Niettemin werd er wel aandacht gevraagd voor het expliciteren van de lesdoelen voor de leerlingen en een meer gerichte feedback. Op beide punten is de afgelopen periode vooruitgang geboekt. De school heeft een eigen lesmodel ontwikkeld en vastgelegd in de zogenaamde Maaslandles. We hebben vastgesteld dat dit model door alle docenten op zichtbare wijze wordt gehanteerd. Aan de hand van dat model wordt in iedere les de structuur van de lesdoelen geëxpliciteerd. Dit draagt in hoge mate bij aan de doelgerichtheid van de lessen en de betrokkenheid van de leerlingen. Het lesmodel nodigt bovendien uit tot het geven van feedback. De inspectie is onder de indruk van de mate waarin het lesmodel door alle docenten nagevolgd wordt. Dat daarbij in deze fase voor sommige docenten nog sprake is van het ontwikkelen van routines is onvermijdelijk. Wanneer docenten meer ervaring hebben opgedaan met dit lesmodel zal het naar onze verwachting nog beter lukken de positieve effecten ervan te realiseren. Wel is het noodzakelijk het aspect afstemming van het onderwijs op individuele verschillen een meer expliciete plaats te geven in het model. Hoewel wij enkele mooie voorbeelden hebben gezien van manieren waarop instructie en/of verwerking werden aangepast aan die verschillen, is dat geen vast onderdeel van het repertoire van de meerderheid van de docenten. Dit gaat ten koste van de effectiviteit van de les, omdat leerlingen soms overbodige instructie ontvangen, terwijl andere leerlingen juist behoefte hebben aan aanvullende instructie en die niet ontvangen. De docenten die wel in hun lessen wisten te differentiëren waren uitstekend in staat nut en noodzaak daarvan te verwoorden. Zij kunnen daarom een belangrijke ambassadeursfunctie binnen de school vervullen. Pagina 10 van 13

11 Ondersteuning een begeleiding De ondersteuning en begeleiding is op drie van de vier onderdelen als positief beoordeeld. Het onderdeel planmatige uitvoering van de ondersteuning krijgt het oordeel onvoldoende. Traditioneel heeft de school zich nadrukkelijk geprofileerd als school met bijzondere aandacht voor leerlingen met extra ondersteuningsbehoefte. Nog steeds hecht de school veel waarde aan een gerichte begeleiding van deze categorie leerlingen. Daarvoor heeft zij een systeem ontwikkeld dat een doordachte en degelijke indruk maakt, met een duidelijke rolaanduiding voor alle betrokkenen en voldoende overlegmomenten. Het ontwikkelde systeem functioneert naar ons oordeel evenwel nog niet optimaal. Twee dingen zijn ons opgevallen. Ten eerste de invulling van de groepsplannen. De school heeft deze ontwikkeld om de docenten voldoende houvast te geven om in hun lessen rekening te houden met mogelijkheden en beperkingen van de deelnemers. In het groepsoverzicht worden daartoe zowel gedragselementen als cognitieve aspecten opgenomen. Op dit moment schiet de invulling van die overzichten nog tekort omdat de beschrijvingen op leerlingniveau zeker bij de cognitieve elementen te weinig onderscheidend is. In het verlengde daarvan is het ons opgevallen dat de uitkomsten van de methode-onafhankelijke toetsen onvoldoende worden geanalyseerd. De beschikbare kennis wordt daardoor niet benut voor de invulling van het onderwijs. Op grond van bovenstaande komen wij tot het oordeel dat de uitvoering van de zorg nog onvoldoende planmatig verloopt. De kwaliteitszorg De kwaliteitszorg beoordelen we als zwak. Drie van de vijf aspecten van de kwaliteitszorg beoordelen wij positief. De systematische evaluatie van het onderwijsproces en borging van de kwaliteit van het onderwijsproces beoordelen we als onvoldoende. In dit kwaliteitsonderzoek heeft een oordeel zwak voor de kwaliteitszorg geen doorslaggevende betekenis voor de vaststelling van het toezichtsarrangement. In de periode sinds juni 2014 toen het onderzoek bij de vmbo-gt plaatsvond heeft de school veel energie gestoken in de ontwikkeling en implementatie van verbeterplannen voor het onderwijs. Op het punt van de evaluatie van opbrengsten en het systematisch werken aan verbetering van de opbrengsten was de school ook in 2014 reeds als positief beoordeeld. Kritiek was er toen op de kwaliteitsborging ten aanzien van het Pagina 11 van 13

12 onderwijsproces. De wel reeds aanwezige plannen bevatten onvoldoende samenhang, waren te weinig verankerd in een expliciete evaluatie van de bestaande kwaliteit en leidde in onvoldoende mate tot borging van de onderwijskwaliteit. De plannen hebben nu meer samenhang gekregen en zijn op onderdelen ook concreter uitgewerkt dan in Er is ook meer toezicht gekomen op naleving van voorgenomen acties door het management. De al eerder genoemde Maaslandles vormt uitdrukking van duidelijke gemeenschappelijke afspraken om te komen tot verhoogde onderwijskwaliteit en een duidelijke systematiek om de naleving ervan te controleren (door bij voorbeeld lesbezoeken). De wijze waarop de plannen worden beargumenteerd vanuit een waardering van de bestaande situatie laat evenwel te wensen over. Uit de gesprekken is gebleken dat het inspectierapport over het onderzoek van 2014 vooral heeft geleid tot een gevoel van urgentie bij de schoolleiding, die onmiddellijk aan de slag is gegaan met wat zij als belangrijkste knelpunten beschouwde. Een zorgvuldige analyse van die knelpunten, in de vorm van het in kaart brengen van oorzaken, valt uit de plannen en andere documenten niet af te leiden. Daarmee mist ook een door het gehele team gedeelde en geëxpliciteerde probleemperceptie. Dat kan in de nabije toekomst leiden tot en een gebrek aan doelgerichtheid in de verbeteracties, en een gebrek aan draagvlak. Bovendien verhindert het een scherpe beoordeling van de bereikte effecten van de verbeterplannen. Wat betreft de borging is er een ambigu beeld ontstaan bij de inspectie. Enerzijds heeft zoals opgemerkt de Maaslandles geleid tot een duidelijk instrument om afspraken over onderwijskwaliteit vast te leggen en de naleving ervan te controleren. Anderzijds zien we ten aanzien van het toetsbeleid dat (-) inspanningen ter verbetering van de kwaliteit van de toetsen, een duidelijk sluitstuk missen; er is geen systeem van checks and balances om de naleving van afspraken gericht te kunnen controleren. Dat komt omdat in het beleidsplan toetsing dat bijzonder waardevolle elementen bevat nergens is voorzien in een scheiding van rollen die voorziet in een controle op naleving van gemaakte afspraken. Als bijzonder element voor de kwaliteitszorg is gekeken naar de samenwerking tussen Lentiz Maasland en Lentiz Maassluis. De directe aanleiding voor de geïntensiveerde samenwerking lagen bij de kwalitatieve problemen die zijn geconstateerd in Maassluis. Op een breed front zijn in Maassluis veranderingen ingezet (zie daarvoor het afzonderlijke rapport over het onderzoek naar kwaliteitsverbetering bij die locatie). We hebben kunnen vaststellen dat de samenwerking ook positieve impulsen oplevert voor de locatie Maasland. Binnen de vaksecties en ook op het terrein van de ondersteuning leidt de Pagina 12 van 13

13 geïntensiveerde samenwerking tot nieuwe inzichten en werkwijzen, ondermeer door de inzet van docenten op beide locaties. De samenwerking is nu nog vooral operationeel van karakter. Een verdere uitwerking van een overkoepelende en richtinggevende visie op de samenwerking van de twee scholen en de formulering van algemene doelstellingen kan de betekenis van de samenwerking vergroten. Daarmee wordt voorzien in door beide scholen gedeeld en geëxpliciteerd belang van de verdere uitbouw van de samenwerking Het ontbreken daarvan kan in de toekomst leiden tot een gebrek aan doelgerichtheid in de samenwerking, en de vermindering van draagvlak. Daarbij is van belang dat verdere uitwerking wordt gegeven aan de invulling van rollen en taken van alle leidinggevenden. Pagina 13 van 13