BESLUIT. Besluit van de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet.

Transcriptie

1 Openbare versie BESLUIT Besluit van de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet. Nummer 6234/92 Betreft zaak: 6234/Forum GGZ Nijmegen - De Gelderse Roos I. MELDING 1. Op 14 december 2007 heeft de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit (hierna: de Raad) een melding ontvangen van een voorgenomen concentratie in de zin van artikel 34 van de Mededingingswet. Hierin is medegedeeld dat Stichting Forum GGz Nijmegen en Stichting De Gelderse Roos voornemens zijn te fuseren, in de zin van artikel 27, onder a, van de Mededingingswet. Van de melding is mededeling gedaan in Staatscourant 247 van 20 december Ambtshalve zijn vragen gesteld aan verschillende marktpartijen. Er is een zienswijze van de Nederlandse Zorgautoriteit (hierna: NZa) ontvangen. II. PARTIJEN 2. Stichting Forum GGz Nijmegen (hierna: Forum GGz Nijmegen) is een stichting naar Nederlands recht. Zij heeft zeggenschap over twee stichtingen, te weten Stichting GGz Nijmegen en de Pompestichting. Forum GGz Nijmegen is actief binnen de Geestelijke Gezondheidszorg (hierna: GGZ). Forum GGz Nijmegen biedt in en rondom Nijmegen klinische en niet-klinische GGZ voor volwassenen en ouderen, en niet-klinische GGZ voor kinderen en jeugdigen aan. Daarnaast is Forum GGz Nijmegen middels de Pompestichting actief op het vlak van forensische GGZ. 3. Stichting De Gelderse Roos (hierna: De Gelderse Roos) is een stichting naar Nederlands recht. De Gelderse Roos biedt in de provincie Gelderland en in beperkte mate in de provincie Utrecht klinische en niet-klinische GGZ voor volwassenen en ouderen, en niet-klinische GGZ voor kinderen en jeugdigen aan. Daarnaast is De Gelderse Roos actief op het vlak van forensische GGZ, de exploitatie van dagactiviteitencentra alsmede diverse sociotherapeutische wooncentra/regionale instellingen voor beschermd wonen. Tevens beschikt De Gelderse Roos over een herstellingsoord in Lunteren. III. DE GEMELDE OPERATIE 4. De gemelde operatie is vastgelegd in een ondertekende Beleidsverklaring van De Gelderse Roos en Forum GGz Nijmegen d.d. 7 december Volgens dit document en door partijen overgelegde informatie zal uiterlijk per 1 januari 2009 een holdingstichting worden opgericht die zeggenschap zal verkrijgen over Stichting De Gelderse Roos, Stichting GGz 1 openbare versie

2 Nijmegen en de Pompestichting. Stichting Forum GGz Nijmegen zal als gevolg van de gemelde concentratie worden ontbonden. IV. TOEPASSELIJKHEID VAN HET CONCENTRATIETOEZICHT 5. De gemelde concentratie is een concentratie in de zin van artikel 27, lid 1, onder a, van de Mededingingswet. 6. De betrokken ondernemingen zijn Forum GGz Nijmegen en De Gelderse Roos (hierna gezamenlijk: partijen). 7. Uit de bij de melding ter beschikking gestelde omzetgegevens blijkt dat de gemelde concentratie binnen de werkingssfeer van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht valt. V. BEOORDELING A. RUIMTE VOOR CONCURRENTIE 8. In eerdere besluiten 1 is geconcludeerd dat activiteiten in het kader van de Wet Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische Ziekenhuizen (hierna: BOPZ) niet kunnen worden aangemerkt als ondernemingsactiviteiten. Voorts is ten aanzien van de Openbare Geestelijke Gezondheidszorg (hierna: OGGZ) geconcludeerd dat er bij het bieden van deze zorg geen ruimte is voor concurrentie. Daarom zal in onderhavige zaak niet verder op de activiteiten van partijen in het kader van BOPZ en OGGZ worden ingegaan. 9. Partijen zijn van mening dat op het gebied van forensische GGZ geen ruimte is voor concurrentie, daar er geen sprake is van ondernemingsactiviteiten. Evenwel kan, gezien de materiële beoordeling (zie punten 52 tot en met 55), in het midden worden gelaten of dit daadwerkelijk het geval is. B. RELEVANTE MARKTEN Rel evant e pr oduct mar kt en Algemene GGZ 1 Zie het besluit van 11 juli 2006 in zaak 5660/GGZ Groep Europoort Bavo RNO Groep, punt 22 en het besluit van 1 september 2004 in zaak 3865/Rijngeest Robert Fleury, punten 17 tot en met openbare versie

3 10. Evenals in eerdere besluiten 2 zal in onderhavig besluit worden uitgegaan van klinische GGZ enerzijds en niet-klinische GGZ anderzijds als aparte productmarkten. 11. In eerdere besluiten 3 is ervan uitgegaan dat GGZ voor volwassenen en ouderen onderdeel uitmaken van dezelfde markt. In dit besluit zal worden aangesloten bij eerdere besluiten en derhalve zal worden uitgegaan van een markt voor klinische GGZ voor volwassenen en ouderen en een markt voor niet-klinische GGZ voor volwassenen en ouderen. 12. Evenals in eerdere zaken 4 zal in onderhavig besluit niet-klinische GGZ voor kinderen en jeugdigen als aparte productmarkt worden beschouwd. Algemene GGZ versus specialistische GGZ Opvattingen partijen (i) Topreferente GGZ 13. Partijen geven aan topreferente GGZ aan te bieden. Forum GGz Nijmegen biedt topreferente GGZ aan de doelgroepen orthopsychiatrie en angststoornissen. De Gelderse Roos biedt topreferente GGZ aan de doelgroepen asielzoekers en vluchtelingen, korsakov, niet aangeboren hersenletsel en persoonlijkheidsstoornissen. Partijen zijn van mening dat hier geen sprake is van een beïnvloede markt omdat de activiteiten, gelet op de verschillende doelgroepen, niet overlappen. (ii) Intensieve psychiatrie 14. Forum GGz Nijmegen biedt intensieve psychiatrie aan. Bij intensieve zorg gaat het om patiënten met zeer ernstige en complexe psychiatrische problemen die voorheen in een reguliere GGZ-instelling waren opgenomen, maar daar een veiligheidsrisico vormden en daarom naar een 2 Zie het besluit van 2 november 2006 in zaak 5632/GGZ Noord-Holland Noord GGZ Dijk en Duin, punten 30 tot en met 32; en het besluit in zaak 3865/Rijngeest Robert Fleury, reeds aangehaald, punten 23 tot en met Zie het besluit in zaak 5632/GGZ Noord-Holland Noord GGZ Dijk en Duin, reeds aangehaald, punten 38 en 39, het besluit van 25 juli 2007 in zaak 5775/ Adhesie Mediant RIAGGZ over de IJssel Zwolse poort, punt 14 en het besluit van 3 augustus 2007 in zaak 6068/AMC De Meren JellinekMentrum, punt Zie het besluit in zaak 5632/GGZ Noord-Holland Noord GGZ Dijk en Duin, reeds aangehaald, punt 40, en het besluit in zaak 3865/Rijngeest Robert Fleury, reeds aangehaald, punten 32 en 33, het besluit in zaak 5775/Adhesie Mediant RIAGGZ over de IJssel Zwolse poort, reeds aangehaald, punt 15 en het besluit in zaak 6068/AMC De Meren JellinekMentrum, punt openbare versie

4 gespecialiseerde instelling voor intensieve zorg worden overgebracht. In een eerder besluit 5 is ervan uitgegaan dat intensieve psychiatrie geen onderdeel vormt van de relevante markten voor klinische GGZ voor volwassenen en ouderen, niet-klinische GGZ voor volwassenen en ouderen en niet-klinische GGZ voor kinderen en jeugdigen. Partijen onderschrijven het standpunt van de NMa. (iii) Sterk gedragsgestoorde ernstig verstandelijk gehandicapten 15. De Gelderse Roos levert GGZ aan sterk gedragsgestoorde ernstig verstandelijk gehandicapten (hierna: SGEVG). Partijen zijn van mening dat GGZ voor SGEVG een afzonderlijke relevante productmarkt vormt. De doelgroep bestaat uit personen die op een laag emotioneel en intellectueel niveau functioneren, een beperking ondervinden in hun sociale (zelf)redzaamheid, en daarbij ernstige gedragsproblemen hebben. Het betreft cliënten die gewoonlijk in een instelling voor gehandicaptenzorg verblijven, maar die tijdelijk (tussen de zes en twaalf maanden) aanvullende expertise nodig hebben die de instelling voor gehandicaptenzorg niet kan bieden. Om deze groep cliënten te kunnen bedienen moeten aanzienlijke investeringen verricht worden in gebouwen en faciliteiten. Daarnaast dient men over specifieke kennis en deskundigheid te beschikken, aldus partijen. (iv) Doven en slechthorenden 16. De Gelderse Roos levert GGZ aan doven en slechthorenden. De zintuiglijke stoornissen stellen volgens partijen hoge eisen aan de verblijfsvoorzieningen op het gebied van verlichting, akoestiek en ICT en aan het personeel. Partijen zijn van mening dat GGZ voor doven en slechthorenden een afzonderlijke relevante productmarkt vormt. Beoordeling 17. Vanuit de vraagzijde bezien kunnen patiënten met een bepaald ziektebeeld of behorende tot een bepaalde doelgroep in veel gevallen terugvallen op de algemene GGZ als alternatief voor specialistische GGZ. Vanuit de aanbodzijde bezien is in een eerder besluit 6 aangegeven dat de omschakeling van de behandeling van een bepaalde doelgroep of een bepaald ziektebeeld naar behandeling van een andere doelgroep of ziektebeeld voor de meeste behandelingen relatief eenvoudig, binnen een niet al te lang tijdsbestek en zonder grote extra investeringen kan plaatsvinden. De omschakeling vergt met name het verkrijgen van bepaalde expertise. 5 Zie het besluit in zaak 6068/AMC De Meren - JellinekMentrum, reeds aangehaald, punt Zie het besluit in zaak 3865/Rijngeest Robert Fleury, reeds aangehaald, punt 28 tot en met openbare versie

5 18. Uit marktonderzoek in onderhavige zaak is eveneens gebleken dat het niet aannemelijk is dat een aparte relevante productmarkt voor specialistische GGZ kan worden onderscheiden. Vanuit de algemene GGZ kunnen namelijk in het algemeen relatief eenvoudig specialistische vormen van GGZ worden aangeboden. Eventuele specialismen zullen derhalve tot de activiteiten van algemene GGZ worden gerekend. 19. Het is echter mogelijk, zoals ook in eerdere besluiten 7 is aangegeven, dat er een aantal specialismen bestaat waarvoor geldt dat vraagsubstitutie ten opzichte van algemene GGZ - niet of slechts in beperkte mate mogelijk is en tevens geen sprake is van aanbodsubstitutie, bijvoorbeeld als gevolg van specifieke investeringen. 8 Voor een dergelijk specialisme kan derhalve sprake zijn van een aparte relevante productmarkt. 20. Partijen hebben aangegeven zich naast de algemene GGZ te richten op de hierboven onder i tot en met iv genoemde specialismen. Of in onderhavige zaak de door partijen genoemde specialismen een afzonderlijke productmarkt vormen of behoren tot de activiteiten van algemene GGZ kan evenwel in het midden blijven, daar de materiële beoordeling (zie punten 40 tot en met 51) hierdoor niet wordt beïnvloed. Deze specialismen zullen derhalve verder niet worden meegenomen als aparte productmarkt(en) in de beoordeling. 21. Voor wat betreft topreferente GGZ geldt bovendien het volgende. Gezien het specifieke karakter van topreferente GGZ zoals die wordt aangeboden door academische ziekenhuizen, alsmede de specifieke toelatingseisen, is in een eerder besluit 9 geconcludeerd dat er sprake is van een aparte relevante productmarkt voor academische topreferente GGZ. 22. Partijen bieden echter geen academische topreferente GGZ aan. Uit het marktonderzoek in onderhavige zaak is naar voren gekomen dat er geen eenduidige definitie bestaat of gehanteerd wordt voor topreferente GGZ. In tegenstelling tot voor de ziekenhuissector gelden geen specifieke eisen voor het aanbieden van bijzondere vormen van GGZ die door partijen worden aangeduid als (niet-academische) topreferente GGZ. Derhalve kunnen de door partijen aangeboden en als topreferente GGZ aangeduide vormen van GGZ worden gezien en beoordeeld als specialismen. Forensische GGZ 7 Zie het besluit in zaak 3865/Rijngeest Robert Fleury, reeds aangehaald, punt 30 en het besluit in zaak 6068/AMC De Meren - JellinekMentrum, reeds aangehaald, punt Zie het besluit in zaak 3865/Rijngeest Robert Fleury, reeds aangehaald, punt Zie het besluit in zaak 6068/AMC De Meren - JellinekMentrum, reeds aangehaald, punt openbare versie

6 23. Zowel Forum GGz Nijmegen als De Gelderse Roos is actief op het gebied van forensische GGZ. Forensische GGZ betreft de behandeling in het kader van een strafrechtelijk vonnis (TBS en voorwaardelijke modaliteiten) en GGZ aan gedetineerden in het gevangeniswezen (bijzondere opvang). 10 Deze vormen van forensische GGZ worden ingekocht door de Directie Forensische Zorg van de Dienst Justititiële inrichtingen van het Ministerie van Justitie. Forensische GGZ betreft tevens zorg met een preventieve taak voor personen die met politie of justitie in aanraking zijn gekomen of dreigen te komen. 24. De Pompestichting, onderdeel van Forum GGz Nijmegen, is een Forensisch Psychiatrisch Centrum (hierna: FPC) in Nijmegen, voorheen TBS-kliniek genoemd. In een FPC worden personen behandeld die zijn veroordeeld tot TBS met dwangverpleging. Forum GGz Nijmegen is via haar dochter Kairos tevens actief op het gebied van niet-klinische forensische GGZ. 25. De Gelderse Roos biedt in de Forensische Psychiatrisische Afdeling van haar vestiging in Wolfheze klinische forensische GGZ aan patiënten met een strafrechtelijke titel. Opvattingen markpartijen 26. Het is volgens het Ministerie van Justitie relatief eenvoudig voor zorginstellingen die al actief zijn op de klinische forensische GGZ om ook actief te worden op het gebied van nietklinische forensische GGZ. De forensisch-psychiatrische expertise is immers reeds aanwezig. Beoordeling 27. In onderhavige zaak kan in het midden worden gelaten of binnen de forensische GGZ een nadere onderverdeling dient te worden gemaakt, aangezien de materiële beoordeling (zie punten 52 tot en met 55) hierdoor niet wordt beïnvloed. Conclusie relevante productmarkten 28. De activiteiten van partijen overlappen, voor zover relevant voor de beoordeling van de gevolgen van de concentratie, op de volgende (mogelijke) productmarkten: (i) klinische GGZ voor volwassenen en ouderen; (ii) niet-klinische GGZ voor volwassenen en ouderen; (iii) nietklinische GGZ voor kinderen en jeugdigen, en (iv) forensische GGZ. 10 Zie Ministerie van Justitie, Beleidskader indicatiestelling forensisch psychiatrische zorg, 13 december Zie ook het besluit in zaak 5632/GGZ Noord-Holland-Noord GGZ Dijk en Duin, reeds aangehaald, punt 13 en het besluit in zaak 6068/ AMC De Meren JellinekMentrum, reeds aangehaald, punt openbare versie

7 Rel evant e geogr af ische mar kt en Algemene GGZ Opvattingen partijen 29. Partijen hebben een onderzoek naar patiëntenstromen verricht, teneinde na te gaan in welke mate zij afhankelijk zijn van het eigen werkgebied. Het onderzoek geeft volgens partijen aan dat zij in grote mate afhankelijk zijn van de eigen werkgebieden. Beide partijen verwezenlijken het merendeel van hun productie binnen het eigen werkgebied. Op basis hiervan betogen partijen dat de relevante geografische markten de werkgebieden van partijen omvatten. Beoordeling 30. Het werkgebied van Forum GGz Nijmegen is het gebied in en rondom Nijmegen 11. De Gelderse Roos is actief in het gebied in en rondom Arnhem 12 en in het westelijke deel van de provincie Gelderland 13. In de kaart in bijlage 1 wordt een overzicht gegeven van de werkgebieden van partijen en aangrenzende geïntegreerde GGZ-aanbieders. 31. In eerdere besluiten 14 is zowel voor klinische als voor niet-klinische GGZ voor zowel kinderen en jeugdigen als voor volwassen en ouderen uitgegaan van een geografische markt die minimaal het werkgebied van een aanbieder en maximaal de zorgkantoorregio omvat. 32. Op 1 januari 2008 is een aanzienlijk deel van de totale GGZ (meer dan de helft) overgeheveld van de AWBZ naar de Zorgverzekeringswet (hierna: Zvw). Uitsluitend de langdurende (langer dan een jaar) klinische GGZ wordt op dit moment nog uit de AWBZ gefinancierd en gebudgetteerd door de zorgkantoren. 11 Het gaat hier om de gemeenten: Neder Betuwe, (een deel van) Overbetuwe, (een deel van) Lingewaard, Millingen aan de Rijn, Ubbergen, Groesbeek, Mook en Middelaar, Gennep, Heumen, (een deel van) Wijchen, Beuningen en West Maas en Waal. 12 Het gaat hier om de gemeenten: (een deel van) Overbetuwe, (een deel van) Lingewaard, Duiven, Westervoort, Rheden, Rozendaal, Arnhem, Renkum, Ede, Wageningen, Renswoude, Veenendaal en Rhenen. 13 Het gaat hier om de gemeenten: (een deel van) Lingewaal, Geldermalsen, Neerrijnen, Culemborg, Buren, Tiel, Druten, (een deel van) Wijchen en West Maas en Waal. 14 Zie onder meer het besluit in zaak 5979/Parnassia Bavo Europoort, reeds aangehaald, punt 12, het besluit in zaak 5632/GGZ Noord-Holland Noord GGZ Dijk en Duin, reeds aangehaald, punt 49 en het besluit in zaak 3865/Rijngeest Robert Fleury, reeds aangehaald, punten 47 tot en met openbare versie

8 33. De patiëntenstromen in tabel 1 geven aan dat partijen ten tijde van de melding van het concentratievoornemen in belangrijke mate afhankelijk zijn van de eigen werkgebieden voor hun productie op alle relevante productmarkten. 15 Tabel 1 Cliënten per partij t.o.v. totaal aantal cliënten per partij afkomstig uit werkgebied van desbetreffende partij 16 Forum GGz Nijmegen De Gelderse Roos Productmarkt Klinische GGZ voor volwassen en ouderen [90%-100%] [90%-100%] Niet-klinische GGZ voor volwassen en ouderen [90%-100%] [90%-100%] Niet-klinische GGZ voor kinderen en jeugdigen [90%-100%] [90%-100%] Bron: gegevens partijen Conclusie algemene GGZ 34. Voor beide partijen is het percentage cliënten afkomstig uit het eigen werkgebied dermate hoog, en het percentage cliënten uit het werkgebied van de andere partij dermate laag, dat in onderhavige zaak voor de relevante productmarkten voor (i) klinische GGZ voor volwassenen en ouderen alsmede (ii) niet-klinische GGZ voor volwassenen en ouderen en (iii) niet-klinische GGZ 15 Anderzijds geldt dat in de werkgebieden van partijen niet of nauwelijks andere geïntegreerde GGZ-aanbieders actief zijn (zie ook voetnoot 17). 16 In deze scores zijn de in punten 13 tot en met 16 genoemde specialismen van partijen niet meegenomen. Indien deze omzet wel meegenomen zou worden in de berekening dalen de scores slechts in geringe mate, gezien de relatief beperkte omvang van deze specialistische activiteiten. Het is derhalve onwaarschijnlijk dat de percentages beneden [80%-90%] uitkomen. In deze openbare versie van het besluit zijn delen van de tekst vervangen of weggelaten om reden van vertrouwelijkheid. Vervangen of weggelaten delen zijn met vierkante haken aangegeven. In geval van getallen of percentages kan de vervanging hebben plaatsgevonden in de vorm van vermelding van brandbreedtes. 8 openbare versie

9 voor kinderen en jeugdigen wordt uitgegaan van een omvang van de relevante geografische markt die het werkgebied van een partij omvat Dit leidt in onderhavige zaak tot de volgende relevante geografische markten: (i) het werkgebied van Forum GGz Nijmegen zoals omschreven in punt 30 en (ii) het werkgebied van De Gelderse Roos zoals omschreven in punt 30. In het navolgende zullen de gevolgen van de voorgenomen concentratie op deze relevante geografische markten worden onderzocht. Daarnaast zal in de beoordeling van de gevolgen van de voorgenomen concentratie bekeken worden wat de effecten zouden zijn indien de relevante geografische markten in de toekomst groter zouden zijn. Forensische GGZ 36. Gezien de materiële beoordeling (zie punten 52 tot en met 55), kan de afbakening van de mogelijke geografische markt(en) voor forensische GGZ in het midden worden gelaten. Specialistische GGZ 37. Gezien de materiële beoordeling (zie 40 tot en met 51), kan de afbakening van de mogelijke geografische markt(en) voor diverse specialistische vormen van GGZ in het midden worden gelaten. C. GEVOLGEN VAN DE CONCENTRATIE 38. Zoals hierboven aangegeven is De Gelderse Roos actief in haar werkgebied in Noord- en West-Gelderland. Forum GGz Nijmegen is actief in en rondom de stad Nijmegen In Oost-Gelderland is een andere aanbieder, GGNet, actief en beschikt over diverse locaties voor klinische en niet-klinische GGZ. Op geringe afstand ten noorden van de locaties van partijen kunnen patiënten gebruik maken van de diensten van geïntegreerde GGZ-aanbieder De Meerkanten. In het westen wordt het werkgebied van partijen ingesloten door de vestigingen van de geïntegreerde GGZ-aanbieders Symfora en Altrecht. Daarnaast bestaan er voor de locaties van De Gelderse Roos in West-Gelderland alternatieven in de vorm van locaties van de geïntegreerde GGZ-aanbieders De Grote Rivieren en Reinier van Arkel. Het werkgebied van Forum GGz Nijmegen grenst aan de verzorgingsgebieden van GGZ Oost Brabant en GGZ Midden en Noord Limburg. Er is derhalve een groot aantal geïntegreerde GGZ-instellingen actief in de gebieden aangrenzend aan de werkgebieden van partijen. 17 Hierbij wordt aangesloten op het besluit in zaak 5775/Adhesie Mediant RIAGGZ over de IJssel Zwolse poort, reeds aangehaald, punt Zie ook de kaart in bijlage 1 en voetnoten openbare versie

10 Algemene GGZ Wegvallen actuele concurrentiedruk 40. De geografische overlap van de activiteiten van partijen is zeer gering, en voor de postcodegebieden waar sprake is van overlap is op basis van de in punten 43 en 44 beschreven reistijdenanalyse gebleken dat er voor (i) klinische GGZ voor volwassenen en ouderen; (ii) nietklinische GGZ voor volwassenen en ouderen en (iii) niet-klinische GGZ voor kinderen en jeugdigen een voldoende groot aantal alternatieven binnen een redelijke reistijd bereikbaar is. Het is derhalve niet waarschijnlijk dat de concentratie op deze productmarkten leidt tot een significante belemmering van de daadwerkelijke mededinging. 19 Wegvallen toekomstig actuele concurrentiedruk 41. Bij de (prospectieve) beoordeling van de gevolgen van onderhavige concentratie dient echter tevens rekening te worden gehouden met het feit dat het een voorgenomen concentratie betreft in een sector die in transitie is (zie ook punt 32), waardoor in de toekomst de geografische markt mogelijk ruimer is dan de huidige. De beoordeling van de gevolgen van de voorgenomen concentratie zal zich daarom in het navolgende ook richten op de vraag in hoeverre het (toekomstig) meest aannemelijke en eerste alternatief van patiënten wegvalt, alsmede in hoeverre de concentratie leidt tot een belangrijke vermindering van het aantal aanbieders. In dat geval zou de toekomstig actuele concurrentiedruk die van partijen op elkaar uitgaat, of de dreiging daarvan, kunnen wegvallen in die mate dat ten gevolge van de voorgenomen concentratie de daadwerkelijke mededinging op significante wijze belemmerd wordt. 42. In het navolgende is aan de hand van een reistijdenanalyse per productmarkt een beoordeling gegeven van de gevolgen van de voorgenomen concentratie. Steeds is gekeken naar de toekomstige positie van partijen door te analyseren in hoeverre door de voorgenomen concentratie het eerste en meest aannemelijke alternatief wegvalt voor patiënten uit de verschillende geografische markten. Ook is gekeken in welke situaties de concentratie leidt tot een belangrijke vermindering van het aantal (potentiële) aanbieders. 19 In de analyse is uitsluitend rekening gehouden met geïntegreerde aanbieders van GGZ. Bovendien is geen rekening gehouden met de eventuele concurrentiedruk die uitgaat van de vestiging van GGNet in Nijmegen en van alle vestigingen van Eleos in Ede en omgeving, gezien het categorale karakter van deze locaties. Verder zijn er geen andere geïntegreerde aanbieders van GGZ actief in de werkgebieden van partijen. Niet uitgesloten is dat aanbieders van niet-klinische GGZ zoals eerstelijns aanbieders, vrijgevestigde psychiaters en psychotherapeuten en de georganiseerde kleinschalige vrijgevestigde aanbieders, zoals PsyQ en HSK-groep concurrentiedruk kunnen uitoefenen op partijen. 10 openbare versie

11 43. In de tabellen in de navolgende paragrafen is in de eerste plaats aangegeven wat de gewogen gemiddelde reistijd voor alle inwoners tezamen uit de werkgebieden van partijen is naar (i) de dichtstbijzijnde instelling van partijen, (ii) de dichtstbijzijnde instelling van de andere partij, (iii) de dichtstbijzijnde instelling van een concurrent en (iv) de dichtstbijzijnde instelling van de tweede concurrent. Klinische GGZ voor volwassen en ouderen 44. Uit onderstaande tabel 2 valt af te lezen dat inwoners uit het werkgebied van Forum GGz Nijmegen gemiddeld 19 minuten kwijt zijn om bij een klinische vestiging van Forum GGz Nijmegen te geraken. Gemiddeld beschikken deze inwoners over een alternatief voor partijen op 28 minuten afstand (GGZ Oost Brabant). Op gemiddeld 30 minuten reizen ligt de dichtstbijzijnde klinische vestiging van De Gelderse Roos. Voor het gehele werkgebied van Forum GGz Nijmegen tezamen geldt aldus dat een derde marktpartij gemiddeld dichterbij is gelegen dan De Gelderse Roos. Indien de inwoners zouden willen beschikken over een tweede alternatief voor partijen, dan dienen zij gemiddeld 40 minuten te reizen. 45. Voor de inwoners van het werkgebied van De Gelderse Roos geldt gemiddeld dat zowel de dichtstbijzijnde klinische vestiging van Symfora als van GGNet dichterbij is gelegen dan de dichtstbijzijnde klinische vestiging van Forum GGz Nijmegen. 20 Tabel 2. Reisafstanden klinische GGZ voor volwassenen en ouderen Vanuit Werkgebied Forum GGz Nijmegen Werkgebied De Gelderse Roos Naar Gemiddel d aantal minuten Partijen Forum GGz Nijmegen 19 De Gelderse Roos 30 GGZ Oost Brabant 28 Concurrenten GGNet 40 De Gelderse Roos 15 Partijen Forum GGz Nijmegen 36 Symfora 27 Concurrenten GGNet Wanneer derhalve naar de werkgebieden van Forum GGz Nijmegen en van De Gelderse Roos gekeken wordt, is geen sprake van een significante vermindering van de toekomstige actuele concurrentiedruk als gevolg van de voorgenomen concentratie. 20 Voor een aantal gemeenten op de grens van de werkgebieden van partijen is nader onderzocht of de uitkomsten van het reistijdenonderzoek significant afwijkend zijn. Dit is niet het geval gebleken. 11 openbare versie

12 47. Gezien de aanwezigheid van vestigingen van alternatieve aanbieders, die met een vergelijkbare reistijd bereikbaar zijn, is het niet waarschijnlijk dat de concentratie leidt tot een significante belemmering van de daadwerkelijke mededinging op de markt voor klinische GGZ voor volwassenen en ouderen. Niet-klinische GGZ voor volwassen en ouderen 48. Zoals uit tabel 3 valt af te lezen geldt voor de inwoners van het werkgebied van Forum GGz Nijmegen dat de dichtstbijzijnde niet-klinische vestiging van een concurrent (GGZ Oost Babant) gemiddeld een minuut minder reizen is dan het alternatief van partijen. Voor de inwoners van het werkgebied van De Gelderse Roos zijn twee alternatieven bereikbaar binnen de reistijd die gemiddeld gemaakt moet worden naar een alternatief van partijen. Tabel 3. Reisafstanden niet-klinische GGZ voor volwassenen en ouderen Vanuit Werkgebied Forum GGz Nijmegen Werkgebied De Gelderse Roos Naar Gemiddel d aantal minuten Partijen Forum GGz Nijmegen 16 De Gelderse Roos 29 GGZ Oost Brabant 28 Concurrenten GGNet 40 De Gelderse Roos 13 Partijen Forum GGz Nijmegen 34 Symfora 27 Concurrenten Meerkanten Gezien de aanwezigheid van vestigingen van alternatieve aanbieders, die met een vergelijkbare reistijd bereikbaar zijn, is het niet waarschijnlijk dat de concentratie leidt tot een significante belemmering van de daadwerkelijke mededinging op de markt voor niet-klinische GGZ voor volwassenen en ouderen. Niet-klinische GGZ voor kinderen en jeugdigen 50. Op het gebied van niet-klinische GGZ voor kinderen en jeugdigen is een aantal gespecialiseerde aanbieders actief, zoals Karakter. Deze aanbieders beschikken over locaties in de nabijheid van partijen en hebben een aanzienlijk grotere omzet dan partijen op het gebied van niet-klinische GGZ voor kinderen en jeugdigen. Uit de analyse van de reistijden is bovendien gebleken dat partijen niet elkaars eerste en meest aannemelijke alternatief vormen voor de 12 openbare versie

13 inwoners van hun werkgebieden. In alle gevallen is een concurrent dichterbij gelegen dan het alternatief van partijen. 51. Het is derhalve niet waarschijnlijk dat de concentratie leidt tot een significante belemmering van de daadwerkelijke mededinging op de markt voor niet-klinische GGZ voor kinderen en jeugdigen. Forensische GGZ 52. De door Forum GGz Nijmegen aangeboden forensische activiteiten zijn van een andere aard dan de forensische activiteiten van de Gelderse Roos. Forum GGz Nijmegen biedt klinische forensische GGZ aan TBS-gestelden op locaties (FPC s) die op het hoogst mogelijk niveau zijn beveiligd. In vergelijking met Forum GGz Nijmegen kent de Forensisch Psychiatrische Afdeling (hierna: FPA) van de Gelderse Roos een laag beveiligingsniveau. Voorts biedt Forum GGz Nijmegen naast klinische forensische GGZ ook niet-klinische forensische GGZ aan, terwijl De Gelderse Roos alleen actief is op het gebied van klinische forensische GGZ. 53. Evenwel is er mogelijk sprake van aanbodsubstitutie tussen een of meerdere van de bovengenoemde activiteiten. In dat geval zou er mogelijk sprake zijn van overlap tussen de activiteiten van partijen op het gebied van forensische GGZ. Om de navolgende redenen is het echter volgens de Raad onwaarschijnlijk dat de concentratie van partijen leidt tot een significante belemmering van de mededinging. 54. In de nabijheid van partijen zijn voldoende andere aanbieders van forensische GGZ gevestigd. Ten eerste is in Venray FPC De Rooyse Wissel gevestigd. Daarnaast levert GGNet in haar vestiging in Warnsveld middels een FPA klinische forensische zorg. Tenslotte is Groot Batelaar middels een polikliniek in Arnhem actief op het gebied van niet-klinische forensische GGZ en op het gebied van klinische forensische GGZ middels een open afdeling in Lunteren Bovendien kan Dienst Justitiële Inrichtingen als enige, landelijk opererende inkoper van forensische GGZ invloed uitoefenen op (potentiële) aanbieders van forensische GGZ, 22 bijvoorbeeld door middel van het landelijk aanbesteden van kavels. 21 Groot Batelaar richt zich in haar poliklinische vestiging in Arnhem op dit moment op jarigen, maar deze doelgroep kan in beginsel gemakkelijk worden uitgebreid tot mensen van ouder dan 23 jaar temeer daar in de klinische vestiging in Lunteren reeds forensische GGZ wordt aangeboden aan jarigen. 22 Bijvoorbeeld door toetreding van nieuwe aanbieders aan te moedigen. 13 openbare versie

14 VI. NZa ZIENSWIJZE 56. De NZa geeft in de door haar in onderhavige zaak afgegeven zienswijze aan ten gevolge van de onder punt 4 omschreven concentratie tussen Forum GGz Nijmegen en De Gelderse Roos geen nadelige gevolgen te verwachten voor de publieke belangen betaalbaarheid, kwaliteit en toegankelijkheid. VII. CONCLUSIE 57. Na onderzoek van deze melding is de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit tot de conclusie gekomen dat de gemelde operatie binnen de werkingssfeer valt van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht. Hij heeft geen reden om aan te nemen dat deze concentratie de daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan significant zou kunnen belemmeren, met name als het resultaat van het in het leven roepen of het versterken van een economische machtspositie. 58. Gelet op het bovenstaande deelt de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit mede dat voor het tot stand brengen van de concentratie waarop de melding betrekking heeft geen vergunning is vereist. Datum: 18 maart 2008 De Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit, namens deze: W.g. Drs. A.J.M. Kleijweg Wnd. Directeur Concentratiecontrole Tegen dit besluit kan degene, wiens belang rechtstreeks bij dit besluit is betrokken, binnen zes weken na de dag van bekendmaking van dit besluit een gemotiveerd beroepschrift indienen bij de Rechtbank te Rotterdam, sector bestuursrecht, Postbus 50951, 3007 BM Rotterdam 14 openbare versie

15 Bijlage 1. Geografische markten 15 openbare versie