BESLUIT. Besluit van de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet.

Transcriptie

1 Nederlandse Mededingingsautoriteit BESLUIT Besluit van de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet. Nummer 7068 / 86 Betreft zaak: Amarant - OCB I. MELDING 1. Op 11 november 2010 heeft de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit een melding ontvangen van een voorgenomen concentratie in de zin van artikel 34 van de Mededingingswet. Hierin is medegedeeld dat Stichting Amarant en Stichting Orthopedagogisch Centrum Brabant voornemens zijn te fuseren, in de zin van artikel 27, eerste lid, onder a, van de Mededingingswet. Van de melding is mededeling gedaan in Staatscourant van 17 november Naar aanleiding van de mededeling in de Staatscourant zijn geen zienswijzen van derden naar voren gebracht. Conform de Beleidsregel Concentraties van Zorgaanbieders 1 heeft de Raad de meest betrokken cliëntenraden van de instellingen van partijen uitgenodigd tot het geven van een zienswijze over de zorgconcentratie. Naar aanleiding van deze uitnodiging hebben de cliëntenraden van Stichting Amarant en Stichting Orthopedagogisch Centrum Brabant een zienswijze afgegeven. De Nederlandse Zorgautoriteit (hierna: NZa) heeft met betrekking tot de voorgenomen concentratie geen zienswijze afgegeven. Ambtshalve zijn vragen gesteld aan verschillende marktpartijen. II. PARTIJEN 2. Stichting Amarant (hierna: Amarant) is een stichting naar Nederlands recht. Amarant is actief op het gebied van de intramurale en extramurale zorg in het kader van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (hierna: AWBZ) voor mensen met een verstandelijke beperking in de zorgkantoorregio s West Brabant, Midden Brabant, Zuidoost Brabant en Noordoost Brabant. Daarnaast is Amarant actief op het gebied van niet-klinische en klinische Geestelijke Gezondheidszorg en intramurale AWBZ-zorg voor lichamelijk gehandicapten door niet aangeboren hersenletsel. Tot slot is Amarant actief op het gebied van huishoudelijke verzorging in het kader van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning. 1 Beleidsregel van de Minister van Economische Zaken van 1 september 2009, nr. WJZ/ , houdende bijzondere regels betreffende concentraties van zorgaanbieders. 1 Openbare versie

2 3. Stichting Orthopedagogisch Centrum Brabant (hierna: OCB) is een stichting naar Nederlands recht. OCB is een orthopedagogische behandelinstelling en is actief op het gebied van de intramurale en extramurale AWBZ-zorg voor mensen met een verstandelijke beperking in de zorgkantoorregio s West Brabant, Midden Brabant en Zuidoost Brabant. Daarnaast biedt OCB extramurale jeugdzorg aan in het kader van de Wet op de Jeugdzorg. III. DE GEMELDE OPERATIE 4. De gemelde operatie betreft het voornemen van Amarant en OCB om een bestuurlijke fusie tot stand te brengen. Dit wordt gerealiseerd door het oprichten van een bestuursstichting die tot doel zal hebben het besturen van Amarant en OCB. De hierover tussen partijen gemaakte afspraken zijn vastgelegd in een verklaring d.d. 19 november TOEPASSELIJKHEID VAN HET CONCENTRATIETOEZICHT 5. De gemelde operatie is een concentratie in de zin van artikel 27, eerste lid, onder a, van de Mededingingswet. De hierboven, onder punt 4, omschreven transactie leidt er toe dat twee van elkaar onafhankelijke ondernemingen fuseren. 6. Betrokken ondernemingen zijn Amarant en OCB. 7. Uit de bij de melding ter beschikking gestelde omzetgegevens blijkt dat de gemelde concentratie binnen de werkingssfeer van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht valt. V. BEOORDELING Inleiding 8. Partijen zijn beide actief op het gebied van intramurale AWBZ-zorg voor mensen met verstandelijk beperking 2 in de zorgkantoorregio s Midden Brabant, West Brabant en Zuidoost Brabant. Voorts overlappen de activiteiten van partijen in dezelfde zorgkantoorregio s op het gebied van extramurale AWBZ-zorg voor verstandelijk gehandicapten, te weten begeleiding en behandeling. Tevens wordt in het navolgende onderzocht of zich marktuitsluitende effecten kunnen voordoen als gevolg van de voorgenomen concentratie (zie punten 49 tot en met 53). 9. De Beleidsregel Concentraties van Zorgaanbieders is in onderhavige zaak van toepassing op (i) de mogelijke markt voor extramurale begeleiding voor verstandelijk gehandicapten in zorgkantoorregio Midden Brabant, (ii) de mogelijke markt voor extramurale behandeling voor 2 Op intramurale AWBZ-zorg voor lichamelijk gehandicapten wordt in dit besluit niet nader ingegaan aangezien OCB op dit punt niet actief is en de activiteiten van Amarant gering zijn. 2 Openbare versie

3 verstandelijk gehandicapten in zorgkantoorregio West Brabant; alsmede de markt voor intramurale AWBZ-zorg voor verstandelijk gehandicapten in de zorgkantoorregio s (iii) Midden Brabant en (iv) West Brabant omdat, als gevolg van de voorgenomen concentratie, sprake is van een toename van het gezamenlijke marktaandeel op deze mogelijke markten van de betrokken ondernemingen tot 35% of meer. Op deze markten zal in dit besluit nader worden ingegaan. Eveneens wordt ingegaan op de mogelijke markt voor extramurale behandeling voor verstandelijk gehandicapten in zorgkantoorregio Midden Brabant en de mogelijke markt voor extramurale begeleiding voor verstandelijk gehandicapten in zorgkantoorregio West Brabant. Dit met het oog op het mogelijke bestaan van één markt voor extramurale begeleiding en behandeling voor verstandelijk gehandicapten tezamen (zie punten 17 tot en met 20). 10. De Beleidsregel Concentraties van Zorgaanbieders is in onderhavige zaak niet van toepassing op de mogelijke markten voor intramurale en extramurale AWBZ-zorg voor verstandelijk gehandicapten in de zorgkantoorregio Zuidoost Brabant, omdat als gevolg van de voorgenomen concentratie geen sprake is van een toename van het gezamenlijke marktaandeel van de betrokken ondernemingen tot 35% of meer. Na onderzoek van de melding en de daarbij ingediende gegevens is vastgesteld dat er geen reden is om aan te nemen dat als gevolg van de onderhavige concentratie de daadwerkelijke mededinging op het gebied van intramurale en extramurale AWBZ-zorg voor verstandelijk gehandicapten in de zorgkantoorregio Zuidoost Brabant op significante wijze zou kunnen worden belemmerd. Conform de NMa Uitvoeringsregel verkorte afdoening wordt in onderhavig besluit niet op hiervoor genoemde mogelijke markten ingegaan. A. RELEVANTE MARKTEN Relevante productmarkten 11. Evenals in eerdere besluiten 4 zal in onderhavige zaak worden uitgegaan van een onderscheid tussen extramurale AWBZ-zorg en intramurale AWBZ-zorg voor verstandelijk gehandicapten. 3 NMa Uitvoeringsregel verkorte afdoening 2008, Staatscourant van 5 september 2008, nr. 172, p Zie het besluit van 16 december 2004 in zaak 4120/Verenigde Amstelhuizen IJlanden, punt 12 en het besluit van 7 maart 2005 in zaak 4245/Vizier De Wendel, punt Openbare versie

4 Intramurale AWBZ-zorg 12. Tevens zal evenals in eerdere besluiten 5 in onderhavige zaak ervan worden uitgegaan dat intramurale AWBZ-zorg voor verstandelijk gehandicapten als aparte productmarkt beschouwd moet worden, die te onderscheiden is van een aparte productmarkt voor intramurale AWBZ-zorg voor ouderen. 13. In onderhavige zaak kunnen binnen de markt voor intramurale AWBZ-zorg voor verstandelijk gehandicapten mogelijke deelmarkten worden onderscheiden naar zorg specifiek gericht op behandeling aan verstandelijk gehandicapten en naar zorg specifiek gericht op verblijf voor verstandelijk gehandicapten, waaronder ook voor sterk gedragsgestoorde ernstig verstandelijk gehandicapten en sterk gedragsgestoorde licht verstandelijk gehandicapten. 14. Intramurale AWBZ-zorg voor verstandelijk gehandicapten gericht op verblijf ziet op ondersteuning en begeleiding bij het wonen in een woonvoorziening van een instelling Intramurale AWBZ-zorg voor verstandelijk gehandicapten gericht op behandeling ziet op het bieden van behandeling aan licht verstandelijke gehandicapten met gedrags- en opvoedingsproblemen. De problematiek bij deze cliënten komt vaak voor in combinatie met problemen in de gezinssituatie zoals mishandeling, verwaarlozing, verslaving of seksueel misbruik en uit zich in grensoverschrijdend gedrag. De behandeling beoogt een gedragsverandering bij de cliënt teweeg te brengen Voor de beoordeling van de gevolgen van de voorgenomen concentratie kan in onderhavige zaak in het midden worden gelaten of binnen de markt voor intramurale AWBZ-zorg voor verstandelijk gehandicapten mogelijke deelmarkten moeten worden onderscheiden naar zorg specifiek gericht op behandeling aan licht verstandelijk gehandicapten en naar zorg specifiek gericht op verblijf voor verstandelijk gehandicapten (zie punten 24 tot en met 30). 5 Zie het besluit van 11 juli 2006 in zaak 5082/Zorggroep West- en Midden-Brabant Amarant, punt 9 en het besluit in zaak 4245/Vizier De Wendel, reeds aangehaald, punten 20 tot en met 29 waarin is geconcludeerd dat intramurale AWBZ-zorg voor verstandelijk gehandicapten noch tot de markt voor verzorgingshuiszorg voor ouderen noch tot de markt voor verpleeghuiszorg voor ouderen behoort. Dit onderscheid berust niet alleen op de vraagzijde maar ook op de aanbodzijde. Intramurale instellingen voor ouderen zouden bijvoorbeeld eerst hun instelling moeten ombouwen voordat ze geschikt zijn voor verstandelijk gehandicapten. 6 Centrum indicatiestelling zorg, CIZ indicatiewijzer versie 3.0, december 2009, p Centrum indicatiestelling zorg, CIZ indicatiewijzer versie 2.0, juli 2009, p Openbare versie

5 Extramurale AWBZ-zorg Behandeling en begeleiding 17. In eerdere besluiten 8 welke betrekking hadden op concentraties tussen een aanbieder van AWBZ-zorg voor ouderen en een aanbieder van AWBZ-zorg voor verstandelijk gehandicapten is binnen de extramurale AWBZ-zorg een mogelijke markt onderscheiden voor begeleiding. Vanaf 1 januari 2009 wordt geen onderscheid meer gemaakt tussen de functie ondersteunende begeleiding en de functie activerende begeleiding. 9 Voor de beoordeling zal in navolging van een eerder besluit 10 worden uitgegaan van één mogelijke productmarkt voor begeleiding voor verstandelijk gehandicapten, zonder onderscheid naar ondersteunende begeleiding en activerende begeleiding. De twee functies zijn samengevoegd tot de functie begeleiding, met uitzondering van kortdurende behandeling gericht op herstel en/of het aanleren van vaardigheden of gedrag. Dit gedeelte van de functie activerende begeleiding is per 1 januari 2009 overgeheveld naar de functie behandeling. 11 Binnen de extramurale AWBZ-zorg kan naast een mogelijke markt voor begeleiding van verstandelijk gehandicapten een mogelijke markt voor behandeling voor verstandelijk gehandicapten worden onderscheiden. 18. Onder behandeling vallen activiteiten die gericht zijn op het verbeteren (tegengaan van verslechtering) van de aandoening, stoornis of beperking. Daarbij hoort het verbeteren van algemene competenties en vaardigheden. Het gaat om gerichte professionele interventies, waarvoor expertise op het niveau van een specifiek medicus, specifiek paramedicus, vaktherapeut of gedragswetenschapper noodzakelijk is. 12 Op het gebied van behandeling kunnen zorgaanbieders verschillende doelgroepen bedienen. Zo levert OCB behandeling aan de doelgroep licht verstandelijk gehandicapten. Amarant richt zich op verstandelijk gehandicapten. Voor zover relevant zal hier bij de beoordeling nader op worden ingegaan. 8 Zie het besluit in zaak 5082/Zorggroep West- en Midden-Brabant Amarant, reeds aangehaald, punten 21 tot en met 24 en het besluit van 7 augustus 2006 in zaak 5705/Zorggroep Amsterdam Tabitha De Kleine Johannes, punten 17 en 18. In genoemde besluiten is in het midden gelaten of binnen de mogelijke markt voor extramurale begeleiding onderscheid gemaakt dient te worden naar ouderen en verstandelijk gehandicapten. Onderhavige zaak betreft een concentratie tussen partijen die beide actief zijn op het gebied van extramurale AWBZ-zorg voor verstandelijk gehandicapten. Indien in onderhavige zaak ook extramurale begeleiding aan ouderen zou worden betrokken, zou dit niet tot een andere beoordeling hebben geleid. 9 NZa, Beleidsregel CA-387, Prestatiebeschrijving extramurale zorg, p Zie het besluit van 7 december 2009 in zaak 6786/Steinmetz I De Compaan - Paus Johannes XXIII, punten 13 tot en met CIZ, CIZ indicatiewijzer versie 2.0, juli 2009, p CIZ, CIZ indicatiewijzer versie 2.0, juli 2009, p Openbare versie

6 19. Begeleiding ziet op het ondersteunen bij beperkingen op het vlak van zelfregie over het dagelijks leven, waaronder begeleiding bij tekortschietende vaardigheden in zelfregelend vermogen. Dit kan begeleiding inhouden in verband met beperkte vaardigheden die een persoon heeft, zoals hulp bij dagelijkse bezigheden, besluiten nemen, plannen en uitvoeren van taken, beheerszaken regelen, communicatie en oriëntatie naar tijd, plaats en persoon. Daarnaast kan de begeleiding zien op sturing ten aanzien van de huishouding en/of stimulering van de persoonlijke zorg of op de mogelijke integratie in de samenleving en de sociale participatie Voor de beoordeling van de gevolgen van de concentratie kan in onderhavige zaak in het midden worden gelaten of binnen de extramurale AWBZ-zorg voor verstandelijk gehandicapten een aparte markt voor begeleiding en een aparte markt voor behandeling moet worden onderscheiden of dat behandeling en begeleiding tezamen een markt vormen, aangezien de materiële beoordeling hierdoor niet wordt beïnvloed (zie punten 31 tot en met 47). Relevante geografische markten Opvatting partijen 21. Partijen zijn van mening dat voor intramurale AWBZ-zorg voor verstandelijk gehandicapten gelet op de herkomst van cliënten uitgegaan dient te worden van een geografische markt die samenvalt met de zorgkantoorregio. Beoordeling 22. In onderhavige zaak zijn er geen aanwijzingen dat van een kleinere dan wel ruimere markt dan de zorgkantoorregio uitgegaan dient te worden. In het navolgende zal daarom alleen worden ingegaan op de situatie waarbij wordt uitgegaan van een geografische markt die de zorgkantoorregio omvat (zie punten 24 tot en met 30). 23. In eerdere besluiten 14 met betrekking tot extramurale AWBZ-zorg is zowel voor ouderenzorg als voor gehandicaptenzorg uitgegaan van een geografische markt die tenminste het 13 NZa, beleidsregel CA-387 Prestatiebeschrijvingen extramurale zorg, p Zie bijvoorbeeld het besluit van 4 november 2005 in zaak 4212/De Basis Thuiszorg Gooi en Vechtstreek Vivium, punt 41, het besluit in zaak 5082/Zorggroep West- en Midden-Brabant Amarant, reeds aangehaald, punten 27 en 35, het besluit in zaak 5705/Zorggroep Amsterdam Tabitha De Kleine Johannes, reeds aangehaald, punt 25 en het besluit in zaak 6786/Steinmetz I De Compaan - Paus Johannes XXIII, reeds aangehaald, punten 24 tot en met Openbare versie

7 werkgebied van een gevestigde speler en ten hoogste de zorgkantoorregio omvat. In deze besluiten is gesignaleerd dat een specifieke drempel om toe te treden tot een andere zorgkantoorregio is gelegen in de financieringssystematiek van de AWBZ, die ertoe leidt dat zorgaanbieders moeilijk productieafspraken kunnen maken voor zorg aan cliënten buiten de eigen zorgkantoorregio. In onderhavige zaak zijn er geen aanwijzingen dat van een kleinere markt dan de zorgkantoorregio uitgegaan dient te worden. B. GEVOLGEN VAN DE CONCENTRATIE Intramurale AWBZ-zorg voor verstandelijk gehandicapten 24. Amarant levert intramurale AWBZ-zorg gericht op verblijf voor verstandelijk gehandicapten, sterk gedragsgestoorde ernstig verstandelijk gehandicapten en sterk gedragsgestoorde licht verstandelijk gehandicapten. OCB levert intramurale AWBZ-zorg gericht op behandeling aan licht verstandelijk gehandicapten in de leeftijd van 4 tot 23 jaar. 25. Indien binnen de markt voor intramurale AWBZ-zorg voor verstandelijk gehandicapten uitgegaan wordt van deelmarkten naar zorg specifiek gericht op behandeling aan licht verstandelijk gehandicapten en naar zorg specifiek gericht op verblijf voor verstandelijk gehandicapten, (zie punt 16) bestaat er geen overlap tussen de activiteiten van partijen. Midden Brabant 26. Indien wordt uitgegaan van één productmarkt voor intramurale AWBZ-zorg voor verstandelijk gehandicapten dan behalen partijen in Midden Brabant een gezamenlijk marktaandeel van circa [40-50]% 15 (Amarant circa [40-50]% en OCB circa [0-5]%). Naast partijen zijn in zorgkantoorregio Midden Brabant nog twee andere grote spelers actief op het gebied van intramurale AWBZ-zorg voor verstandelijk gehandicapten, namelijk Prisma met een marktaandeel van circa [30-40]% en ASVZ met een marktaandeel van circa [10-20]%. 27. De toevoeging van OCB aan het marktaandeel van Amarant leidt tot een gezamenlijk marktaandeel van circa [40-50]%, en is met circa [0-5]% een geringe toevoeging. Bovendien geldt 15 Bij berekening van het marktaandeel zijn de budgetten voor verstandelijk gehandicapten, waaronder ook sterk gedragsgestoorde licht verstandelijk gehandicapten en sterk gedragsgestoorde ernstig verstandelijk gehandicapten (zorg gericht op verblijf) en licht verstandelijk gehandicapten (zorg gericht op behandeling) meegenomen. In deze openbare versie van het besluit zijn delen van de tekst vervangen of weggelaten om reden van vertrouwelijkheid. Vervangen of weggelaten delen zijn met vierkante haken aangegeven, in geval van getallen of percentages kan de vervanging hebben plaatsgevonden in de vorm van vermelding van bandbreedtes. 7 Openbare versie

8 dat er nog twee grote aanbieders actief zijn in Midden Brabant. In een dergelijke markt is er, bij afwezigheid van factoren 16 die duidelijk in een andere richting wijzen, zoals aanwijzingen dat door de voorgenomen concentratie belangrijke concurrentiedruk op partijen zou wegvallen, geen reden om aan te nemen dat als gevolg van de onderhavige concentratie de daadwerkelijke mededinging op de markt op significante wijze zou kunnen worden belemmerd. Conclusie 28. Gelet op het gezamenlijke marktaandeel van partijen, de geringe toevoeging en het bestaan van de genoemde alternatieve aanbieders is er geen reden om aan te nemen dat als gevolg van de onderhavige concentratie de daadwerkelijke mededinging op de markt voor intramurale AWBZ-zorg voor verstandelijk gehandicapten in de zorgkantoorregio Midden Brabant op significante wijze zou kunnen worden belemmerd. West Brabant 29. Indien wordt uitgegaan van één productmarkt voor intramurale AWBZ-zorg voor verstandelijk gehandicapten dan behalen partijen in West Brabant een gezamenlijk marktaandeel van circa [20-30]% 17 (Amarant circa [20-30]% en OCB circa [0-10]%). Naast partijen zijn in zorgkantoorregio West Brabant nog vier andere grote spelers actief op het gebied van intramurale AWBZ-zorg voor verstandelijk gehandicapten, namelijk Koninklijke Visio met een marktaandeel van circa [20-30]%, SOVAK met een marktaandeel van circa [10-20]%, S&L Zorg met een marktaandeel van circa [10-20]% en SDW met een marktaandeel van circa [10-20]%. Conclusie 30. Gelet op het gezamenlijke marktaandeel van partijen en het bestaan van de genoemde alternatieve aanbieders is er geen reden om aan te nemen dat als gevolg van de onderhavige concentratie de daadwerkelijke mededinging op de markt voor intramurale AWBZ-zorg voor verstandelijk gehandicapten in zorgkantoorregio West Brabant op significante wijze zou kunnen worden belemmerd. 16 Zie de Richtsnoeren voor de beoordeling van horizontale fusies op grond van de Verordening van de Raad inzake de controle op concentraties van ondernemingen van de Europese Commissie (2004/C 31/03), punt 27 en verder. 17 Bij berekening van het marktaandeel zijn de budgetten voor verstandelijk gehandicapten, waaronder ook sterk gedragsgestoorde licht verstandelijk gehandicapten en sterk gedragsgestoorde ernstig verstandelijk gehandicapten (zorg gericht op verblijf) en licht verstandelijk gehandicapten (zorg gericht op behandeling) meegenomen. 8 Openbare versie

9 Midden Brabant Extramurale begeleiding voor verstandelijk gehandicapten 31. Het marktaandeel van Amarant op de mogelijke markt voor extramurale begeleiding voor verstandelijk gehandicapten in Midden Brabant bedraagt circa [40-50]%. OCB beschikt in Midden Brabant over een marktaandeel van circa [0-5]%. Naast partijen is in zorgkantoorregio Midden Brabant nog een andere grote speler actief op het gebied van extramurale begeleiding voor verstandelijk gehandicapten, namelijk Prisma met een marktaandeel van circa [30-40]%. Tevens zijn er in de zorgkantoorregio Midden Brabant nog zes spelers actief zoals Lunet Zorg, ASVZ en Philadelphia met marktaandelen variërend tussen circa [0-10]%. 32. De toevoeging van OCB aan het marktaandeel van Amarant leidt tot een gezamenlijk marktaandeel van circa [40-50]%, en is met circa [0-5]% een geringe toevoeging. Bovendien geldt dat er nog een grote aanbieder actief is in Midden Brabant. In een dergelijke markt is er, bij afwezigheid van factoren 18 die duidelijk in een andere richting wijzen, zoals aanwijzingen dat door de voorgenomen concentratie belangrijke concurrentiedruk op partijen zou wegvallen, geen reden om aan te nemen dat als gevolg van de onderhavige concentratie de daadwerkelijke mededinging op de markt op significante wijze zou kunnen worden belemmerd. Conclusie extramurale begeleiding voor verstandelijk gehandicapten 33. Gelet op het gezamenlijk marktaandeel van partijen, het bestaan van de genoemde alternatieve aanbieders en de geringe toevoeging aan het marktaandeel is het niet aannemelijk dat als gevolg van de onderhavige concentratie de daadwerkelijke mededinging op de markt voor extramurale begeleiding voor verstandelijk gehandicapten in zorgkantoorregio Midden Brabant op significante wijze zou kunnen worden belemmerd. Extramurale behandeling voor verstandelijk gehandicapten 34. Het marktaandeel van Amarant op de mogelijke markt voor extramurale behandeling voor verstandelijk gehandicapten in Midden Brabant bedraagt circa [10-20]% en van OCB circa [10-20]%. Na de voorgenomen concentratie bedraagt het gezamenlijk marktaandeel van Amarant en OCB circa [20-30]%. 18 Zie de Richtsnoeren voor de beoordeling van horizontale fusies op grond van de Verordening van de Raad inzake de controle op concentraties van ondernemingen van de Europese Commissie (2004/C 31/03), punt 27 en verder. 9 Openbare versie

10 35. Naast partijen zijn in zorgkantoorregio Midden Brabant nog twee andere grote spelers actief op het gebied van extramurale behandeling voor verstandelijk gehandicapten, namelijk Prisma met een marktaandeel van circa [30-40]% en de Koraalgroep met een marktaandeel van circa [20-30]%. Tevens zijn er in zorgkantoorregio West Brabant nog vier kleinere spelers actief met marktaandelen van circa [0-5]%. Conclusie extramurale behandeling voor verstandelijk gehandicapten 36. Gelet op het gezamenlijk marktaandeel van partijen en het bestaan van de genoemde alternatieve aanbieders is het niet aannemelijk dat als gevolg van de onderhavige concentratie de daadwerkelijke mededinging op de mogelijke markt voor extramurale behandeling voor verstandelijk gehandicapten in zorgkantoorregio Midden Brabant op significante wijze zou kunnen worden belemmerd. Extramurale begeleiding en behandeling voor verstandelijk gehandicapten tezamen 37. Indien van één markt voor extramurale begeleiding en behandeling voor verstandelijk gehandicapten tezamen wordt uitgegaan dan behalen partijen in Midden Brabant een gezamenlijk marktaandeel van circa [40-50]% (Amarant circa [40-50]% en OCB circa [0-10]%). Conclusie extramurale begeleiding en behandeling voor verstandelijk gehandicapten tezamen 38. Gelet op het gezamenlijk marktaandeel van partijen en het bestaan van de genoemde alternatieve aanbieders is het niet aannemelijk dat als gevolg van de onderhavige concentratie de daadwerkelijke mededinging op de mogelijke markt voor extramurale begeleiding en behandeling voor verstandelijk gehandicapten tezamen in zorgkantoorregio Midden Brabant op significante wijze zou kunnen worden belemmerd. West Brabant Extramurale begeleiding voor verstandelijk gehandicapten 39. Het marktaandeel van Amarant op de mogelijke markt voor extramurale begeleiding voor verstandelijk gehandicapten in West Brabant bedraagt circa [20-30]% en van OCB circa [0-10]%. Na de voorgenomen concentratie bedraagt het gezamenlijk marktaandeel van Amarant en OCB circa [30-40] %. 40. Naast partijen is in zorgkantoorregio West Brabant nog een andere grote speler actief op het gebied van extramurale begeleiding voor verstandelijk gehandicapten, namelijk SDW met een marktaandeel van circa [20-30]%. Tevens zijn er in zorgkantoorregio West Brabant nog een negental kleinere spelers actief. 10 Openbare versie

11 Conclusie extramurale begeleiding voor verstandelijk gehandicapten 41. Gelet op het gezamenlijk marktaandeel van partijen en het bestaan van alternatieve aanbieders is het niet aannemelijk dat als gevolg van de onderhavige concentratie de daadwerkelijke mededinging op de mogelijke markt voor extramurale begeleiding voor verstandelijk gehandicapten in zorgkantoorregio West Brabant op significante wijze zou kunnen worden belemmerd. Extramurale behandeling voor verstandelijk gehandicapten 42. Het marktaandeel van Amarant op de mogelijke markt voor extramurale behandeling voor verstandelijk gehandicapten in West Brabant bedraagt circa [0-10]% en van OCB circa [30-40]%. Na de voorgenomen concentratie bedraagt het gezamenlijk marktaandeel van Amarant en OCB circa [30-40]%. 43. Naast partijen is in zorgkantoorregio West Brabant nog een andere grote speler actief op het gebied van extramurale behandeling voor verstandelijk gehandicapten, namelijk Koninklijke Visio met een marktaandeel van circa [50-60]%. Tevens zijn er in zorgkantoorregio West Brabant nog een aantal kleinere spelers actief zoals ASVZ, SDW en De Zuidwester. 44. Zoals in punt 18 is uiteengezet leveren partijen in zorgkantoorregio West Brabant extramurale behandeling aan verschillende doelgroepen. De grootste concurrent van partijen Koninklijke Visio levert behandeling aan verstandelijk gehandicapten met een visuele beperking. Zorgkantoor West Brabant heeft aangegeven dat Koninklijke Visio tevens extramurale behandeling kan leveren aan verstandelijk gehandicapten zonder visuele beperking. Voor de beoordeling kan er derhalve van uit worden gegaan dat Koninklijke Visio, net als partijen ten opzichte van elkaar, concurrentiedruk uitoefent ten opzichte van partijen. Conclusie extramurale behandeling voor verstandelijk gehandicapten 45. Gelet op het gezamenlijk marktaandeel van partijen en het bestaan van de genoemde alternatieve aanbieders is het niet aannemelijk dat als gevolg van de onderhavige concentratie de daadwerkelijke mededinging op de mogelijke markt voor extramurale behandeling voor verstandelijk gehandicapten in zorgkantoorregio West Brabant op significante wijze zou kunnen worden belemmerd. Extramurale begeleiding en behandeling voor verstandelijk gehandicapten tezamen 11 Openbare versie

12 46. Indien van één markt voor extramurale begeleiding en behandeling voor verstandelijk gehandicapten tezamen wordt uitgegaan dan behalen partijen in West Brabant een gezamenlijk marktaandeel van circa [30-40]% (Amarant circa [20-30]% en OCB circa [10-20]%). Conclusie extramurale begeleiding en behandeling voor verstandelijk gehandicapten tezamen 47. Gelet op het gezamenlijk marktaandeel van partijen en het bestaan van de genoemde alternatieve aanbieders is het niet aannemelijk dat als gevolg van de onderhavige concentratie de daadwerkelijke mededinging op de mogelijke markt voor extramurale begeleiding en behandeling voor verstandelijk gehandicapten tezamen in zorgkantoorregio West Brabant op significante wijze zou kunnen worden belemmerd. 48. Enkele marktpartijen wijzen op mogelijk nadelige effecten van de onderhavige concentratie. Deze marktpartijen verwachten minder instroom van uitbehandelde licht verstandelijk gehandicapten vanuit OCB naar hun eigen instellingen voor verstandelijk gehandicapten. De verwachting van deze marktpartijen is dat uitbehandelde licht verstandelijk gehandicapten als gevolg van de voorgenomen concentratie enkel zullen doorstromen naar Amarant. Beoordeling 49. Zowel uit de indicatiewijzer van het Centrum indicatiestelling zorg 19 als uit gesprekken met de zorgkantoren West Brabant en Midden Brabant blijkt dat cliënten met een licht verstandelijke handicap die een integrale multidisciplinaire behandeling nodig hebben worden geïndiceerd voor een licht verstandelijk gehandicapten-zorgzwaartepakket (hierna: ZZP). 20 Wanneer de behandeling is afgerond (meestal na twee jaar) is het gebruikelijk dat cliënten die na behandeling in een behandelinstelling nog zijn aangewezen op een beschermde woonomgeving worden geïndiceerd voor een verstandelijk gehandicapten-zzp en doorstromen naar een reguliere instelling voor verstandelijk gehandicapten. 50. Indien wordt uitgegaan van een aparte markt voor intramurale AWBZ-zorg voor licht verstandelijk gehandicapten gericht op behandeling zou zich na de voorgenomen concentratie een marktuitsluitend effect kunnen voordoen, wanneer als gevolg van verwijzing van cliënten 19 CIZ, CIZ-indicatiewijzer versie 3.0, december 2009, p. 155 en Een zorgzwaartepakket is een beschrijving van de componenten waaruit de zorgvraag van een cliënt bestaat. Een zorgzwaartepakket is opgebouwd uit de componenten woonzorg, dagbesteding, behandeling en verblijf. De component woonzorg bestaat uit de AWBZ-functies begeleiding, persoonlijke verzorging en verpleging. Zie NZa, beleidsregel CA-395 prestatiebeschrijvingen en tarieven zorgzwaartepakketten met de daarbij behorende bijlage. 12 Openbare versie

13 door OCB naar Amarant andere aanbieders van verstandelijk gehandicaptenzorg uitgesloten zouden kunnen worden van de instroom van cliënten. 51. Onderzocht is hoe groot het belang is van de instroom vanuit OCB voor aanbieders die actief zijn op het gebied van intramurale AWBZ-zorg voor verstandelijk gehandicapten gericht op verblijf binnen de zorgkantoorregio s West Brabant en Midden Brabant. Uit onderzoek in onderhavige zaak is gebleken dat de instroom vanuit OCB ten opzichte van de totale instroom bij aanbieders van verstandelijk gehandicaptenzorg gering is. Onder andere heeft zorgkantoor Midden Brabant aangegeven dat de instroom vanuit OCB naar aanbieders van verstandelijk gehandicaptenzorg naar schatting minder dan [0-5]% is. Zorgkantoor West Brabant heeft aangegeven dat het percentage dat vanuit OCB instroomt bij aanbieders van verstandelijk gehandicaptenzorg marginaal is. Tot slot blijkt uit gegevens van partijen dat de uitstroom vanuit OCB naar aanbieders voor verstandelijk gehandicaptenzorg slechts een gering aantal cliënten per aanbieder betreft. 52. Bovendien heeft zowel zorgkantoor Midden Brabant als zorgkantoor West Brabant aangegeven dat andere aanbieders van verstandelijk gehandicaptenzorg niet afhankelijk zijn van de instroom van uitbehandelde cliënten vanuit OCB. Het grootste deel van hun cliënten stroomt in via andere kanalen, zoals instellingen voor Jeugdzorg, Stichting MEE, de geestelijke gezondheidszorg en vanuit de thuissituatie. Conclusie 53. Gelet op de beperkte instroom vanuit OCB naar aanbieders die actief zijn op de mogelijke markt voor intramurale AWBZ-zorg voor verstandelijk gehandicapten gericht op verblijf binnen de zorgkantoorregio s West Brabant en Midden Brabant, is er geen reden om aan te nemen dat als gevolg van de onderhavige concentratie marktuitsluitende effecten optreden, waardoor de daadwerkelijke mededinging op deze markt op significante wijze belemmerd zou kunnen worden. C. ZIENSWIJZE CLIËNTENRADEN 54. In reactie op de uitnodiging tot het geven van een zienswijze heeft de Centrale cliëntenraad OCB een zienswijze over de voorgenomen concentratie tussen Amarant en OCB afgegeven. De cliëntenraad van OCB geeft aan voorstander van een concentratie tussen Amarant en OCB te zijn. Voor cliënten wordt de mogelijkheid geboden om na hun vertrek uit OCB een 13 Openbare versie

14 betere aansluiting 21 te kunnen vinden bij een vervolgtraject, binnen of buiten de muren van de samengestelde organisatie Amarant/OCB, aldus de cliëntenraad van OCB. 55. Ook de Centrale cliëntenraad Amarant heeft een zienswijze over de voorgenomen concentratie tussen Amarant en OCB naar voren gebracht. De cliëntenraad van Amarant geeft aan dat de voorgenomen concentratie voordelen heeft voor de cliënt. Door het samengaan van beide organisaties kunnen verschillende leefklimaten op elkaar worden afgestemd en ontstaat een vloeiender doorstroom voor cliënten 22, aldus de cliëntenraad van Amarant. Voorts geeft de cliëntenraad van Amarant aan dat er voor andere instellingen die actief zijn op het gebied van intramurale en extramurale AWBZ-zorg voor (licht) verstandelijk gehandicapten buiten een gezonde concurrentie geen directe gevolgen zijn. Bestaande samenwerkingsvormen met Amarant/OCB blijven bestaan en er zijn nog steeds voldoende keuzemogelijkheden. In de regio zijn instellingen als Lunetzorg, de Koraalgroep (Hondsberg), ASVZ en Prisma voor dezelfde doelgroep actief, aldus de cliëntenraad van Amarant. D. ZORGSPECIFIEKE ASPECTEN 56. Conform de Beleidsregel Concentraties van Zorgaanbieders heeft de Raad de voor zorgspecifieke aspecten betrokken in de mededeling, namelijk (i) transparantie van de kwaliteit van zorg; één marktpartij heeft aangegeven dat de kwaliteit van zorg beperkt transparant is. Binnen de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland is er wel een discussie gaande over hoe de kwaliteit van zorg binnen de sector transparanter gemaakt kan worden, aldus deze marktpartij. Een toenemende transparantie kan uiteraard van invloed zijn op het keuzegedrag van cliënten en de mate waarin zij kwaliteit daarin betrekken. Dat heeft weer gevolgen voor de wijze waarop aanbieders met elkaar concurreren. Wanneer cliënten moeten reizen om zorg af te nemen kan een toename van de transparantie van de kwaliteit van zorg mogelijk hun reisbereid vergroten. Aangezien extramurale begeleiding en behandeling bij cliënten thuis wordt geleverd speelt het aspect van transparantie van kwaliteit met betrekking tot reisbereidheid bij extramurale zorg minder een rol; (ii) reisbereidheid van cliënten; extramurale begeleiding en behandeling wordt bij de cliënten thuis geleverd. Reistijden en reisbereidheid van de cliënt spelen dan ook geen rol bij de keuze van een cliënt voor een bepaalde aanbieder. Uit marktonderzoek onder zorgaanbieders volgt dat cliënt voor intramurale AWBZ-zorg voor verstandelijk gehandicapten bereid zijn verder te reizen. De match van de intramurale locatie met de cliënt speelt hierbij een belangrijke rol; (iii) de mogelijkheden voor toetreding van nieuwe zorgaanbieders; zie punt 23 en (iv) de mate waarin zorginkopers invloed hebben op het keuzegedrag van cliënten. Het zorgkantoor West Brabant kiest ervoor geen harde vorm van cliëntsturing toe te passen. De keuze ligt bij de cliënt. Ook 21 Zoals aangegeven in punten 49 tot en met 53 is het aantal cliënten dat doorstroomt vanuit OCB naar aanbieders actief op het gebied van intramurale AWBZ-zorg voor verstandelijk gehandicapten gericht op verblijf van beperkte omvang. 22 Zie voetnoot Openbare versie

15 zorgkantoor Midden Brabant geeft aan dat cliënten zelf kiezen. Zorgkantoor Midden Brabant heeft bovendien aangegeven alert te blijven op het bestaan van voldoende keuzemogelijkheden voor cliënten. VI. CONCLUSIE 57. Na onderzoek van deze melding is de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit tot de conclusie gekomen dat de gemelde operatie binnen de werkingssfeer valt van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht. Hij heeft geen reden om aan te nemen dat die concentratie de daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze zou kunnen belemmeren, met name als het resultaat van het in het leven roepen of het versterken van een economische machtspositie. 58. Gelet op het bovenstaande deelt de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit mede dat voor het tot stand brengen van de concentratie waarop de melding betrekking heeft geen vergunning is vereist. Datum: 25 januari 2011 De Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit, namens deze: W.g. drs. A.J.M. Kleijweg Plv. Directeur Directie Mededinging Tegen dit besluit kan degene, wiens belang rechtstreeks bij dit besluit is betrokken, binnen zes weken na de dag van bekendmaking van dit besluit een gemotiveerd beroepschrift indienen bij de Rechtbank te Rotterdam, sector bestuursrecht, Postbus 50951, 3007 BM Rotterdam 15 Openbare versie