RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK NAAR KWALITEITSVERBETERING. De Lasenberg

Transcriptie

1 RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK NAAR KWALITEITSVERBETERING De Lasenberg Plaats : Soest BRIN nummer : 23GH OKE 01 VSO Onderzoeksnummer : Datum onderzoek : 31 maart - 1 april 2015 Datum vaststelling : 16 juni 2015

2 Pagina 2 van 15

3 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING BEVINDINGEN TOEZICHTARRANGEMENT Pagina 3 van 15

4 Pagina 4 van 15

5 1 INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs voerde op 31 maart en 1 april 2015 een onderzoek uit op vso De Lasenberg te Soest om een oordeel te kunnen uitspreken over de kwaliteit van het onderwijs en over de naleving van wet- en regelgeving. De school verzorgt voortgezet speciaal onderwijs aan jongeren in de leeftijd van 12 tot 20 jaar met ernstige gedragsproblemen. Een deel van deze jongeren is afkomstig van het orthopedagogisch behandelinstituut (residentieel of dagbehandeling) Arkemeijde, dat onder hetzelfde bestuur valt en zich op hetzelfde terrein bevindt als de school. Tevens heeft de school drie groepen leerlingen in de leeftijd van 9 tot 12 jaar met dezelfde problematiek. Toezichtkader De inspectie baseert zich bij het onderzoek op het Toezichtkader speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs Dit toezichtkader bevat een waarderingskader voor het speciaal onderwijs en een waarderingskader voor het voortgezet speciaal onderwijs. In haar jaarwerkplan verantwoordt de inspectie welke wettelijke aspecten zij onderzoekt. Meer informatie over het jaarwerkplan en het nieuwe toezichtkader voor (voortgezet) speciaal onderwijs is te vinden op Aanleiding Op 18 en 19 maart 2014 voerde de inspectie een kwaliteitsonderzoek uit, waarbij zij vier tekortkomingen vaststelde in het kwaliteitsaspect 'systeem van leerlingenzorg' en vier tekortkomingen bij de normindicatoren van het kwaliteitsaspect 'onderwijsleerproces'. De bevindingen van dat onderzoek staan beschreven in het inspectierapport dat op 20 juni 2014 is vastgesteld. De inspectie beoordeelde de kwaliteit van het onderwijs toen als zwak en intensiveerde haar toezicht. In het kader hiervan voert de inspectie nu een onderzoek uit om na te gaan of de school de eerder vastgestelde tekortkomingen heeft opgeheven. Toezichthistorie Voorafgaand aan het kwaliteitsonderzoek in maart 2014 voerde de inspectie op 19 november 2013 een pilotonderzoek uit naar de sociale kwaliteit van de Pagina 5 van 15

6 school. Tijdens dit onderzoek stuitte de inspectie op risico's, onder andere op het gebied van de sociale veiligheid. Hierop besloot de inspectie het kwaliteitsonderzoek uit te voeren op 18 en 19 maart 2014 om vast te stellen welke tekortkomingen de school had. Onderzoeksopzet Beoordeling van de opbrengsten (indicatoren 1.1 tot en met 1.4 uit het Toezichtkader 2012) vindt nog niet plaats door het ontbreken van een landelijke norm in het (voortgezet) speciaal onderwijs. De inspectie ontwikkelt een opbrengstennorm, gebaseerd op diverse opbrengstgegevens. Als deze norm er is, zal de inspectie scholen ook beoordelen op hun opbrengsten. Deze rapportage is gebaseerd op: Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die de school aan de inspectie toestuurde en die zicht bieden op de ontwikkelingen van de school. Onderzoek op locatie waarbij de inspectie: dossiers, waaronder ontwikkelingsperspectieven, bestudeerde en beoordeelde; gesprekken voerde met de directie en de commissie voor de begeleiding; de onderwijspraktijk observeerde in drie groepen van so de Kolibrie en zeven groepen van het vso Lasenberg; bevindingen en conclusie besprak met de directie (en een vertegenwoordiger van het bevoegd gezag). Aan het eind van het onderzoek besprak de inspectie haar bevindingen met het bevoegd gezag en de directie. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften. Daarna volgt een beschouwing waarin de inspectie de tekortkomingen toelicht en de schoolontwikkeling waar mogelijk in samenhang beschrijft. Hoofdstuk 3 bevat het toezichtarrangement. Pagina 6 van 15

7 2 BEVINDINGEN 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren zij bij dit onderzoek heeft betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige Waarderingskader voortgezet speciaal onderwijs De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de school de desbetreffende indicator heeft gerealiseerd. De inspectie onderzocht daarnaast of de school voldoet aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) De normindicatoren zijn gemarkeerd met een asterisk (*). Kwaliteitsaspect 1 De opbrengsten liggen op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht Aan het eind van de schoolperiode bereiken de leerlingen een eindniveau dat voldoet aan de landelijke standaarden voor leerresultaten. 1.2 Aan het eind van de schoolperiode bereiken de leerlingen een eindniveau dat voldoet aan de landelijke standaarden voor sociale opbrengsten. 1.3 De gerealiseerde uitstroombestemmingen van de leerlingen liggen ten minste op het niveau van de landelijke standaarden voor opbrengsten. 1.4 De school voldoet aan de landelijke standaard voor bestendiging. Kwaliteitsaspect 2 De school begeleidt de leerlingen aan de hand van hun ontwikkelingsperspectief, zodat zij zich naar hun mogelijkheden ontwikkelen * De school stelt bij plaatsing voor iedere leerling binnen zes weken een ontwikkelingsperspectief vast. 2.2* De school gebruikt een samenhangend systeem van (waar mogelijk genormeerde) instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. Pagina 7 van 15

8 Kwaliteitsaspect 2 De school begeleidt de leerlingen aan de hand van hun ontwikkelingsperspectief, zodat zij zich naar hun mogelijkheden ontwikkelen * De school stelt vast of de leerlingen zich ontwikkelen conform het ontwikkelingsperspectief en maakt naar aanleiding hiervan beredeneerde keuzes. 2.4* De school voert het onderwijs en de ondersteuning planmatig uit. 2.5 De school kent structurele samenwerking met ketenpartners waar noodzakelijke interventies op leerlingenniveau haar eigen kerntaak overschrijden. 2.6 De mentoren stimuleren het welbevinden en de motivatie van de leerlingen. Kwaliteitsaspect 3 De aangeboden leerstofinhouden bereiden de leerlingen voor op vervolgonderwijs en samenleving * De school hanteert een leerstofaanbod voor de kernvakken van het uitstroomprofiel. 3.2 Bij de aangeboden leerinhouden op de leergebied overstijgende vormingsgebieden biedt de school de kerndoelen als te bereiken doelstellingen. 3.3* Het leerstofaanbod van de leerroute sluit aan op de uitstroombestemming. 3.4 De leerinhouden voorzien in een doorgaande lijn. 3.5 Stage maakt voor alle opleidingsprofielen onderdeel uit van het onderwijsaanbod van de school. Kwaliteitsaspect 4 De leraren geven de leerlingen voldoende tijd om zich het leerstofaanbod eigen te maken De school maakt per leerroute een beredeneerde keuze voor de inzet van de beschikbare onderwijstijd. 4.2* De leraren zetten de geplande onderwijstijd doelgericht in. 4.3 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 4.4 Het ongeoorloofd verzuim van leerlingen is beperkt. Kwaliteitsaspect 5 Het schoolklimaat wordt gekenmerkt door veiligheid en respectvolle omgangsvormen De ouders tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt. Pagina 8 van 15

9 Kwaliteitsaspect 5 Het schoolklimaat wordt gekenmerkt door veiligheid en respectvolle omgangsvormen * De school heeft een veilige leer- en werksituatie voor zowel de leerlingen als het personeel. 5.3 De leerlingen gaan op een respectvolle manier met elkaar en anderen om. 5.4 De leraren gaan op een respectvolle manier om met de leerlingen. 5.5 De inrichting van het gebouw en de lesruimten getuigen van een veilige en inspirerende leer- en werkomgeving. Kwaliteitsaspect 6 De leraren leggen duidelijk uit, organiseren de onderwijsactiviteiten efficiënt en houden de leerlingen taakbetrokken * De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof. 6.2* De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 6.3* De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. Kwaliteitsaspect 7 De leraren stemmen aanbod, instructie, verwerking, onderwijstijd en aanpak af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen De leraren stemmen binnen de leerroute de aangeboden leerinhouden af op de onderwijsbehoeften van leerlingen. 7.2 De leraren stemmen de instructie af op verschillen in instructiebehoeften van leerlingen. 7.3 De leraren stemmen de verwerkingsopdrachten af op de verschillen in verwerkingsbehoeften van leerlingen. 7.4 De leraren stemmen de onderwijstijd af op verschillen in behoefte aan leertijd van leerlingen. 7.5* De leraren stemmen hun (ortho)pedagogisch handelen af op (problematisch) gedrag van leerlingen. Kwaliteitsaspect 8 De school zorgt systematisch en planmatig voor behoud en verbetering van de kwaliteit van haar onderwijs De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 8.2* De school evalueert jaarlijks de leerresultaten van de leerlingen. Pagina 9 van 15

10 Kwaliteitsaspect 8 De school zorgt systematisch en planmatig voor behoud en verbetering van de kwaliteit van haar onderwijs De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen op de leergebiedoverstijgende ontwikkelingsgebieden. 8.4 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 8.5 De school evalueert regelmatig de onderwijsondersteuning. 8.6 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 8.7 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. 8.8 De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. 8.9 De school draagt zorg voor de kwaliteit van het onderwijs gericht op bevordering van actief burgerschap en sociale integratie, met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit van de samenleving De school waarborgt de kwaliteit van het schoolexamen en van andere toetsinstrumenten. Kwaliteitsaspect 9 De voorwaarden voor zorg voor de kwaliteit zijn aanwezig De schoolleiding stuurt de schoolontwikkeling inclusief de kwaliteitszorg aan. 9.2 De kwaliteitszorg is verbonden met de visie op leren en onderwijzen en de leerlingenzorg zoals geformuleerd in het schoolplan. 9.3 De schoolleiding zorgt voor een professionele cultuur. 9.4 Bij de zorg voor kwaliteit zijn personeel, directie, leerlingen, ouders en bestuur betrokken. E. Naleving wet- en regelgeving Voldoende Onvoldoende N.1 Door of namens het bestuur is de vastgestelde schoolgids naar de inspectie gestuurd en deze schoolgids bevat de verplichte onderdelen (WEC, art. 27 en 22). N.2 Door of namens het bestuur is het vastgestelde schoolplan naar de inspectie gestuurd en dit schoolplan bevat de verplichte onderdelen (WEC, art. 27 en 21). N.3 De leraren die het onderwijs verzorgen, zijn daartoe bevoegd (WEC, art. 3). Pagina 10 van 15

11 2.2 Beschouwing Algemeen beeld De inspectie concludeert dat de kwaliteit van het onderwijs op vso De Lasenberg te Soest voldoende is. Het team heeft een grote omslag gemaakt en alle energie ingezet op verbetering van onder andere het pedagogisch klimaat en de veiligheid. Daarmee sluit de school het verbetertraject van de afgelopen anderhalf jaar succesvol af. Behalve in pedagogisch klimaat en veiligheid verbeterde de school zich ten opzichte van het bezoek in 2014 in het systeem van leerlingenzorg, het leerstofaanbod en het pedagogisch en didactisch handelen van leraren. Leerlingen hebben weer plezier gekregen in het onderwijs. Zij ervaren de school en hun leraren als ondersteunend mede doordat de regels en handhaving daarvan leiden tot rust en voorspelbaarheid, wat deze populatie hard nodig heeft. De school kan zich op onderdelen nog verbeteren in: uitwerking van het ontwikkelingsperspectief 'vervolgonderwijs mbo' waarbij de niveauverschillen beter dan nu tot uitdrukking komen in een op de onderwijsbehoeften van de leerlingen afgestemd leerstofaanbod; het ontwikkelen van een aparte leerroute met een diplomagericht aanbod voor die leerlingen die dat aankunnen; onderdelen van de kwaliteitszorg. Er zijn geen tekortkomingen in wet- en regelgeving. Toelichting Leerlingenzorg De school nam in 2014 een nieuw format in gebruik voor het ontwikkelingsperspectief. Dit bevat alle gegevens om een goed onderbouwd ontwikkelingsperspectief te formuleren en uit te werken in een op de leerling afgestemd aanbod. De resultaten met de landelijk genormeerde toetsen voor het volgen van de vaardigheden van leerlingen voor Nederlandse taal en rekenen-wiskunde zijn daar in het afgelopen schooljaar bijgekomen. Ook gebruikt de school nu een instrument voor het volgen van de sociale en emotionele ontwikkeling van de leerlingen. Daarmee heeft de school een belangrijke verbetering gerealiseerd. Met al deze gegevens is er nu een sterk gedifferentieerd beeld van wat de leerlingen kennen en kunnen en waar hun onderwijsbehoefte ligt. De leden van de commissie voor de begeleiding (cvb) kwamen daarmee tot het inzicht dat het eerder geformuleerde ontwikkelingsperspectief en het bijbehorende aanbod niet altijd passend is bij de Pagina 11 van 15

12 mogelijkheden van de leerlingen. Om die reden wil de cvb na de eerstvolgende toetsronde de ontwikkelingsperspectieven bijstellen en dit uitwerken in een passende leerroute (onvoldoende op indicator 2.1). Daarnaast is de vertaalslag van de toetsresultaten naar een planmatige uitvoering van het onderwijs (2.4) onvoldoende. De groepsplannen met de arrangementen zijn niet specifiek genoeg om de leraren handvatten te geven bij het invullen van het aanbod per vakgebied. Hiervoor is een korte termijnplanning van de leerstof nodig om leraren voldoende te ondersteunen bij de dagelijkse lespraktijk. Onderwijsleerproces De school heeft krachtig geïnvesteerd in de uitwerking van het leerstofaanbod voor de kernvakken in de vorm van arrangementen. In het vso nam de school verschillende nieuwe methoden in gebruik, waarmee voor belangrijke leerlijnen de doorgaande lijn is gewaarborgd. Voor de uitstroomrichting Houtbewerken hanteert de school het aanbod met bijbehorend stappenplan Houtbewerken van het Kenniscentrum Stichting Hout & Meubel en ook voor de horecabranche biedt de school het aanbod voor de basisvakbekwaamheid Horeca. Leerlingen kunnen hierin examen doen. In aanvulling daarop kunnen leerlingen IVIO-certificaten behalen om te voldoen aan de vereiste referentieniveaus voor Nederlandse taal en Rekenen, waarmee zij vervolgens kunnen doorstromen naar niveau 1 of 2 in de beroepsgerichte kwalificatiestructuur van de bijbehorende branche in het mbo. De school werkt hiervoor al samen met het ROC Midden-Nederland en wil deze samenwerking verder uitbreiden. Voor de onderbouw (klas 1 en 2) van het vso werkt een werkgroep onder leiding van een externe instantie aan het arrangement voor de leerlijnen van de praktijkvakken. De opzet en uitvoering van de stage is volgens een goed werkend systeem opgezet. De toeleiding naar dagbesteding en (beschermende) arbeid vraagt meer dan voorheen overleg met de gemeente waar de leerling woont. Voor de leergebiedoverstijgende leerdoelen stelde de school eveneens een leerlijn samen met inbegrip van de doelen die de school volgt met het instrument voor de sociale en emotionele ontwikkeling 'SCOL'. Voortbouwend op de doelen die de school in deze leerlijn voor het so (Kolibrie) hanteert, bevat de leerlijn voor het vso de vakoverstijgende leerdoelen die ook voor de praktijkvakken nodig zijn. Daarmee is een mooie doorgaande leerlijn tussen so en vso gerealiseerd. De doelen voor sociale integratie en burgerschap moeten hier nog aan worden toegevoegd. Vanuit het so is de leerlijn voor Nederlandse taal en Rekenen echter nog niet optimaal. De school oriënteert zich nog op passende methoden voor deze vakgebieden, zodat ook hierin de aansluiting met het vso kan verbeteren. Pagina 12 van 15

13 De besteding van de onderwijstijd in de groepen is aanzienlijk beter dan tijdens het kwaliteitsonderzoek in 2014 was geconstateerd. De lessen zijn doelgericht en er gaat weinig tijd verloren aan klassenmanagement of verstorend gedrag door leerlingen. De leraren hebben duidelijke routines die herkenbaar zijn voor de leerlingen en daardoor voorspelbaar zijn. Dit draagt bij aan een ordelijk verloop van de lessen, waarin de leerstof centraal staat en de voortgang van de les niet wordt bepaald door externe factoren. Het team heeft hierin een enorme prestatie geleverd. Voor de afzonderlijke leerroutes maakt de school echter nog te weinig onderscheid in benodigde tijd voor specifieke vakken (indicator 4.1). Het gevolg van al deze maatregelen is dat het schoolklimaat sterk verbeterde en het onderling respect tussen leerlingen en met leraren is toegenomen. Door de opgebouwde routines weten leerlingen waar zij aan toe zijn als zij zich niet weten te gedragen tijdens de lessen. De school gebruikt hiervoor de methodiek 'Switch' en het effect daarvan is goed zichtbaar. Met deze aanpak en met de time-out (achtervang) als 'afkoelingsmiddel' inclusief een nagesprek lossen potentiële conflicten zich snel op, waarmee wordt voorkomen dat zich spanning opbouwt tussen leerlingen of met leraren. Opvallend is ook dat leerlingen in veel lessen of in de pauze samenwerken of samenspelen. Dit maakt deel uit van de leergebiedoverstijgende lijn Mondelinge Taal en Sociaal Emotioneel (MT-SE) en ook dit heeft een zichtbaar positief effect. Daarnaast leren leerlingen om te reflecteren op hun eigen gedrag, wat sterk bijdraagt aan het voorkomen van incidenten. Daarmee is het orthopedagogisch handelen van leraren op een hoog niveau gebracht. Het aantal incidenten en schorsingen is in het afgelopen jaar dan ook sterk gedaald. Behalve het schoolklimaat verbeterde zich het didactisch handelen van leraren, mede doordat de school is gaan werken met het lesmodel 'activerende directe instructie' (ADI). Met de gevolgde scholing en de observatierondes door de schoolleiding kregen de meeste leraren dit lesmodel goed in de vingers. Het effect daarvan is tevens te zien in de goede uitleg die de inspectie in veel groepen waarnam. De afstemming van aanbod en instructie verbeterde en het is te zien dat leraren erin slagen te differentiëren tijdens de instructie. Bij de verwerking van de lesstof is echter nog onvoldoende zichtbaar dat de lesstof is aangepast op de grote verschillen in beheersingsniveau tussen de leerlingen. De school kwam tot ditzelfde inzicht bij het analyseren van de toetsresultaten met de landelijk genormeerde instrumenten. Om die reden wil de school de groepen na de zomervakantie meer homogeen gaan samenstellen om beter aan de onderwijsbehoeften van de leerlingen tegemoet te kunnen komen. Pagina 13 van 15

14 Een sterk punt is dat leraren veel investeren in de relatie met de leerlingen en regelmatig individuele gesprekken met hen voeren om ze te leren reflecteren op hun eigen gedrag en dit onder controle leren te krijgen (indicator 7.5). Kwaliteitszorg De kwaliteitszorg is verbeterd op het onderdeel 'evaluatie van het onderwijsleerproces' doordat de school via lesobservaties een matrix met de vaardigheden van leraren op didactisch gebied heeft samengesteld. De daaruit voortvloeiende verbeteracties bleken in enkele gevallen confronterend te zijn voor enkele leraren. De school evalueerde het systeem van leerlingenzorg nog niet (indicator 8.5) omdat dit het afgelopen jaar nog volop in opbouw was. De school heeft nu alle ingrediënten in huis om de vorderingen van leerlingen af te zetten tegen eigen normen en vervolgens te analyseren. Dit gebeurde tot nog toe niet, noch voor de cognitieve (indicator 8.2), noch voor de leergebiedoverstijgende vaardigheden (indicator 8.3) en evenmin voor het onderwijs ter bevordering van de sociale cohesie en burgerschap. Het laatstgenoemde komt nu weliswaar enkele keren per jaar aan bod in de vorm van thema's of via - toevallige - actualiteiten, maar is niet op een structurele manier in het curriculum opgenomen (indicator 8.9). Opvallend is de eensgezindheid en het enthousiasme waarmee leraren de schouders eronder zetten om de school op een hoger niveau te brengen. Daarmee ontstond een professionele cultuur en het doorzettingsvermogen om tot de concrete resultaten te komen die nu zichtbaar zijn. De school zou echter de betrokkenheid van de ouders bij dit verbeterproces en bij de resultaten daarvan nog kunnen versterken. De inspectie constateerde geen tekortkomingen in de naleving van wet- en regelgeving. Pagina 14 van 15

15 3 TOEZICHTARRANGEMENT Kwaliteit De Inspectie van het Onderwijs kent aan de school de Lasenberg te Soest het basisarrangement toe. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Het basistoezicht bestaat uit een jaarlijkse risicoanalyse en eventueel een themaonderzoek of een vierjaarlijks bezoek. Pagina 15 van 15