Genomics: een doorbraak in de strijd tegen de aardappelziekte?!

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Genomics: een doorbraak in de strijd tegen de aardappelziekte?!"

Transcriptie

1 Genomics: een doorbraak in de strijd tegen de aardappelziekte?! De aardappelziekte De aardappelziekte Wel of geen infectie? Veroorzaakt door Phytophthora infestans Verantwoordelijk voor hongersnood 19e eeuw Nog steeds geen afdoende oplossing Ingebouwde resistenties snel doorbroken Opbouw resistentie tegen gebruikte fungiciden Welke plant/pathogeen specifieke factoren zijn betrokken bij infectieproces? Resistentie factoren Herkenning tussen plant en pathogeen fungus verwacht waargenomen LRRs bacterium R? R TM (kinase) extracellular cytoplasm (LZ/CC/ TIR) NBS LRRs virus Activatie van diverse signaal-transductie routes

2 Signaal-transductie routes R genen Genetisch gekarteerd R1-R11 (S. demissum) Rpi-blb (S. bulbocastanum) Rpi-ber (S. berthaultii) Rpi-pin (S. pinatisectum) Gekloneerd R1 (chr. 5) Rpi-blb (chr. 8) Worden gekloneerd R2, R3, R7 Rpi-blb2 Rpi-blb: werkt in S. tuberosum achtergrond Rpi-blb: functioneel in tomaat Controle + Rpi-blb Controle + Rpi-blb Elicitoren Genproducten die het afweersysteem van de plant prikkelen Cultivar specifieke avirulentie-genen (gen-om-gen) 1-11 R1-R11 uit S demissum blb1 -? Rpi-blb - Rpi-blb? uit S. bulbocastanum Pex1 -? Rpi uit wilde Solanum soort Host specifieke avirulentie-genen (non-host) Inf1 - Inf? Rpi-nb uit N. benthamiana Pex? R? Uit Nicotiana spp., Arabidopsis.. Centre for Biosystems Genomics: Resistentie in aardappel (P. infestans) P1: Elicitor-receptor onderzoek P2: Aardappel-P. infestans interactie netwerk P3: R-gen cluster sequencing P4: Systematische analyse van nieuwe resistentiebronnen (wilde Solanum soorten) Welke plant/pathogeen specifieke factoren zijn betrokken bij infectieproces?

3 P1: Elicitor-receptor onderzoek P1: Elicitor-receptor onderzoek Genetische variatie Identificatie nieuwe bronnen van resistentie Identificatie van interacterende R en genen Moleculair inzicht vergroten m.b.t. (a)virulentie loci Ontwikkeling merkers waarmee virulentie van Nederlandse P. infestans isolaten onderzocht kan worden Identificatie genen die herkend worden door gekloneerde (R1, Rpi-blb) en niet volledig doorbroken R genen (R5, R8,R9) via binaire PVX system Identificatie nieuwe set elicitors via bioinformatica (Pex clones) Phytophthora resistentie toets 1000 wilde Solanum accessies HTP analyse resistente Solanum accessies met binary PVX system BAC sequencing Nieuwe elicitor genen Nieuwe R genen P2 P4 Mapping Screening Solanum soorten met Pex clones P2: Aardappel-P. infestans interactie netwerk Pex1 Pex2 Pex3 Pex4 Pex5 Pos control Identificatie en karakterisering van plant en pathogeen specifieke genen betrokken bij compatibele en incompatibele interacties tussen aardappel en P. infestans Overeenkomsten en verschillen identificeren tussen verschillende resistentie mechanismen Ontwikkeling merkers voor specifieke resistentie mechanismen 22 days after inoculation P2: Aardappel-P. infestans interactie netwerk MIPS: Multiple Imaging of Plant Stress Infectie tijdreeks van compatibele en incompatibele interacties tussen aardappel en P. infestans (RNA isolatie) Genetische variatie Bepalen cruciale tijdstippen middels cdna-aflp analyses Identificatie genen waarvan de expressie verandert tijdens de interactie tussen plant en pathogeen middels micro-arrays Functionele analyse van candidaat genen (VIGS) P1 Selectie relevante sets van ESTs (afweer gerelateerd, transcriptiefactoren, Pex clones 1. TIGR aardappel EST database (94.000) 2. P. infestans EST database (72.000) 3. Ontwikkeling micro-array Genetisch kartering

4 MIPS: Multiple Imaging Phytophthora Stress cdna-aflp analyse: informatieve tijdstippen T= Kleur opname CF opname Micro-arrays P3: R-gen cluster sequencing Identificatie van alle R gen clusters in aardappel Sequencen van zoveel mogelijk R gen clusters Inzicht verwerven in de evolutie van R genen Ontwikkelen van specifieke merkers voor de R gen clusters van aardappel P3: R-gen cluster sequencing Alle bestaande R gen sequenties selecteren uit publieke sequentie databases en vergelijken met elkaar Kartering in UHD AFLP kaart ( AFLPs) Evolutionaire studies R gen probes Arabidopsis (~465) ~100 Set probes ontwikkelen Screen BAC banken (SH and RH) BAC sequencing ~65 ~30 Identificatie en isolatie nieuwe set R gen sequenties: NBS-profiling in SHxRH BAC fingerprinting ~170 Markers ~100

5 P4: Systematische analyse resistentiebronnen P4: Systematische analyse resistentiebronnen Systematische verwantschapsanalyse wilde Solanum accessies Rationele keuze van resistentiebronnen Identificatie set kruisingsouders (intra- en interspecifieke kruisingen) Kartering R loci Selectie van 1000 knol-dragende wilde Solanum accessies van CGN en KUN collecties Systematische fingerprinting van geselecteerde accessies (AFLP and NBS profiling) Phytophthora resistentie screening geselecteerd Solanum accessies (P1) Selectie van een set van ouders waarmee intra- en interspecifieke kruisingen gemaakt kunnen worden. Selectie op basis van: - phylogenetische verwantschappen - AFLP and NBS profiles - resistantie niveau/mechanisme Kartering R genes R gen merkers (P3) Bundeling van kennis en expertise Genomics: een doorbraak in de strijd tegen de aardappelziekte!? Ja Nee Wie weet Hopelijk Waarschijnlijk wel Betrokken partijen WUR Plant Research International BU Genomics BU Celcybernetica WU Lab. Plantenveredeling Lab. Fytopathologie Lab. Nematologie Industrie Agrico Research Avebe Averis HZPC Meijer van Rijn Keygene VAVI HPA

Centre for Biosystems Genomics

Centre for Biosystems Genomics Wat is genomics Centre for Biosystems www.biosystemsgenomics.nl In kaart brengen van genomen Humane Genoom Project, Rijst Maïs, Medicago, Tomaat, Aardappel Grootschalig parallel onderzoek functie alle

Nadere informatie

Genomica: technologie van populaties tot proteomics

Genomica: technologie van populaties tot proteomics Aardappel: een wereld gewas Genomica: technologie van populaties tot proteomics Prof. dr. Richard Visser Laboratorium voor Plantenveredeling, Wageningen Universiteit Waarom aardappel? Aardappel is belangrijkste

Nadere informatie

Debat, ethische aspecten, onderwijs

Debat, ethische aspecten, onderwijs Workshop DNA labdag 2013 Genetische genomica tegen aardappelziekte Debat, ethische aspecten, onderwijs Bert Lotz, Jan-Peter Nap Wageningen UR Opbouw verhaal Scholierenfilm www.youtube.com/watch?v=pxbcgj6qsis

Nadere informatie

Hoe veredel je voor duurzame resistentie in aardappel en de rol van moleculaire merkers?

Hoe veredel je voor duurzame resistentie in aardappel en de rol van moleculaire merkers? Hoe veredel je voor duurzame resistentie in aardappel en de rol van moleculaire merkers? Edith Lammerts van Bueren Louis Bolk Instituut, Wageningen University DNA labs, 8 maart 2013 De schrik van elke

Nadere informatie

Ontwikkeling van een duurzame Phytophthora-resistentiestrategie in aardappel

Ontwikkeling van een duurzame Phytophthora-resistentiestrategie in aardappel Ontwikkeling van een duurzame Phytophthora-resistentiestrategie in aardappel Edwin van der Vossen, Ronald Hutten, Vivianne Vleeshouwers, Evert Jacobsen en Richard Visser Wageningen UR, Plantenveredeling,

Nadere informatie

Duurzame resistentie tegen de aardappelziekte? Geert Kessel

Duurzame resistentie tegen de aardappelziekte? Geert Kessel Duurzame resistentie tegen de aardappelziekte? Geert Kessel Inhoud Wat kost Phytophthora Een probleemschets Agressiviteit Virulentie-ontwikkeling Resistentie tegen Fungiciden Recente ontwikkelingen van

Nadere informatie

CRISPR-Cas om groentes te verbeteren

CRISPR-Cas om groentes te verbeteren CRISPR-Cas om groentes te verbeteren Hoe kunnen we planten weerbaarder maken? Elysa Overdijk, mei 2019 Leerstoelgroepen Fytopathologie en Celbiologie, Wageningen Universiteit Inhoud 2019 7 miljard 2050

Nadere informatie

Het Bintje-PLUS project

Het Bintje-PLUS project De plaag De meeste aardappelplanten zijn zeer gevoelig voor infec5e door Phytophthora infestans, een schimmelach5g organisme dat de aardappelplaag veroorzaakt. 1 Gent 7 maart 2015 Het Bintje-PLUS project

Nadere informatie

Leerlingenhandleiding

Leerlingenhandleiding Leerlingenhandleiding Afsluitende module Wapenwedloop Ontwikkeld door het Centre for BioSystems Genomics in samenwerking met Wageningen University Tekst Doriet Willemen en Jan-Kees Goud Illustraties Wageningen

Nadere informatie

Karakterisatie van stammen van de aardappelziekte in Wallonië (2012)

Karakterisatie van stammen van de aardappelziekte in Wallonië (2012) Karakterisatie van stammen van de aardappelziekte in Wallonië (2012) V. César (CRA-W) Samenvatting Sinds 1999 onderzoekt het CRA in Libramont de kenmerken van de verschillende stammen van de aardappelziekte

Nadere informatie

Masters Onderwerpen 2013. Mark W. DAVEY mark.davey@biw.kuleuven.be Wannes KEULEMANS Wannes.Keulemans@biw.kuleuven.be

Masters Onderwerpen 2013. Mark W. DAVEY mark.davey@biw.kuleuven.be Wannes KEULEMANS Wannes.Keulemans@biw.kuleuven.be Masters Onderwerpen 2013 Mark W. DAVEY mark.davey@biw.kuleuven.be Wannes KEULEMANS Wannes.Keulemans@biw.kuleuven.be website http://www.biw.kuleuven.be/biosyst/plantenbiotechniek/fruitgenetics/lfbb/education

Nadere informatie

Aanvraag voor de introductie in het leefmilieu van aardappelstammen met verbeterde weerstand tegen

Aanvraag voor de introductie in het leefmilieu van aardappelstammen met verbeterde weerstand tegen BASF Plant Science Aanvraag voor de introductie in het leefmilieu van aardappelstammen met verbeterde weerstand tegen Phytophthora infestans in 2011 en 2012 Publiek dossier A Algemene informatie Naam en

Nadere informatie

CGM/ Advies: inschaling van werkzaamheden met gg-aardappel Solanum tarijense

CGM/ Advies: inschaling van werkzaamheden met gg-aardappel Solanum tarijense BEZOEKADRES: A. VAN LEEUWENHOEKLAAN 9 3721 MA BILTHOVEN POSTADRES: POSTBUS 578 3720 AN BILTHOVEN Aan de minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Mevrouw J.C. Huizinga-Heringa

Nadere informatie

Algemene informatie. Het aardappelgenoom

Algemene informatie. Het aardappelgenoom Algemene informatie Het aardappelgenoom Elk organisme heeft een genoom, een chemisch 'instructieboek' of 'blauwdruk', dat beschrijft hoe alle genen bij elkaar moeten worden gezet. Dit wordt uitgeschreven

Nadere informatie

Karakterisatie van stammen van de aardappelziekte in Wallonië (2014)

Karakterisatie van stammen van de aardappelziekte in Wallonië (2014) Karakterisatie van stammen van de aardappelziekte in Wallonië (2014) V. César (CRA-W) Samenvatting Het Waals onderzoekscentrum voor de landbouw onderzoekt sinds 1999 de populaties van de aardappelplaag.

Nadere informatie

Schimmelresistente aardappelen

Schimmelresistente aardappelen Schimmelresistente aardappelen België en daarbuiten René Custers De aardappelplaag is grootste probleem Phytophthora infestans is de oorzaak Een schimmelachtig organisme Grootste bedreiging van de aardappelteelt

Nadere informatie

Door de voortdurende blootstelling aan verschillende vormen van stress, hebben planten

Door de voortdurende blootstelling aan verschillende vormen van stress, hebben planten Samenvatting SAMENVATTING Door de voortdurende blootstelling aan verschillende vormen van stress, hebben planten verfijnde mechanismen ontwikkeld die een verscheidenheid aan verdedigingsreacties oproepen.

Nadere informatie

Evolution of Races within Fusarium oxysporum f.sp. Lycopersici B.V. Chellappan

Evolution of Races within Fusarium oxysporum f.sp. Lycopersici B.V. Chellappan Evolution of Races within Fusarium oxysporum f.sp. Lycopersici B.V. Chellappan University of Amsterdam Evolution of races within Fusarium oxysporum f.sp. lycopersici Biju Vadakkemukadiyil Chellappan Samenvatting

Nadere informatie

Better Plants for New Demands. Wie ben ik Duik in BPfND Twee voorbeeldprojecten Basis van BPfND Maximaal aansluiten

Better Plants for New Demands. Wie ben ik Duik in BPfND Twee voorbeeldprojecten Basis van BPfND Maximaal aansluiten Better Plants for New Demands Wie ben ik Duik in BPfND Twee voorbeeldprojecten Basis van BPfND Maximaal aansluiten Better Plants for New Demands Generieke programma Zaadtechnologie Groene Veredeling Uitgangsmateriaal

Nadere informatie

Citation for published version (APA): Shirzadian, R. (2008). Molecular genetic regulation of developmental leaf longevity Groningen: s.n.

Citation for published version (APA): Shirzadian, R. (2008). Molecular genetic regulation of developmental leaf longevity Groningen: s.n. University of Groningen Molecular genetic regulation of developmental leaf longevity Shirzadian, Reza IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to

Nadere informatie

2 e SMT Workshop Moleculaire Typeringen spa typering en MLST

2 e SMT Workshop Moleculaire Typeringen spa typering en MLST 2 e SMT Workshop Moleculaire Typeringen spa typering en MLST 28 30 Januari, 2013 UMC Utrecht en RIVM Leo M Schouls Laboratorium voor Infectieziekten en Screening (LIS) Centrum voor Infectieziektebestrijding

Nadere informatie

Essentaksterfte. Ontwikkelingen onderzoek en alternatieven. Jelle Hiemstra. Informatiebijeenkomst Groninger Bomenwacht; Zuidwolde, 18 oktober 2017

Essentaksterfte. Ontwikkelingen onderzoek en alternatieven. Jelle Hiemstra. Informatiebijeenkomst Groninger Bomenwacht; Zuidwolde, 18 oktober 2017 Essentaksterfte Ontwikkelingen onderzoek en alternatieven Jelle Hiemstra Informatiebijeenkomst Groninger Bomenwacht; Zuidwolde, 18 oktober 2017 Inhoud Essentaksterfte Oplossing??? Onderzoek naar minder

Nadere informatie

Grip op ongrijpbare virussen

Grip op ongrijpbare virussen Grip op ongrijpbare virussen Annelien Roenhorst FES Virus consortium Vraag Wie heeft wel eens last gehad van een virus? Wie heeft wel eens een virus gezien? Virussen Tobamovirus Nepovirus Afmetingen Virus

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting Eenvoudig verhaal De laatste 20 jaar zijn ziekenhuisuitbraken en infecties veroorzaakt door de tot dan toe als onschuldig beschouwde darmbacterie Enterococcus faecium sterk toegenomen.

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting Samenvatting De mogelijkheid om genen op een specifieke wijze te reguleren creëert diverse manieren om genfunctie te kunnen bestuderen of moduleren. Artificiële transcriptiefactoren

Nadere informatie

Toepassingen van Biotechnologie in de Agri & Food Sector

Toepassingen van Biotechnologie in de Agri & Food Sector Toepassingen van Biotechnologie in de Agri & Food Sector DAS Lectoren bijeenkomst 13 November 2014 Dr C.M. Kreike Lector Green Biotechnology Hogeschool Inholland Life Sciences and Chemistry 1 Definitie

Nadere informatie

Milieurisicoanalyse behorend bij aanvraag IM

Milieurisicoanalyse behorend bij aanvraag IM Milieurisicoanalyse behorend bij aanvraag IM 11-005 Titel aanvraag: Application for the release into the environment of potato lines with improved resistance to Phytophthora infestans. De milieurisicoanalyse

Nadere informatie

Citation for published version (APA): Rasul, I. (2012). Characterization of the Tm-2² locus of tomato and its durability. Groningen: s.n.

Citation for published version (APA): Rasul, I. (2012). Characterization of the Tm-2² locus of tomato and its durability. Groningen: s.n. University of Groningen Characterization of the Tm-2² locus of tomato and its durability Rasul, Ijaz IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to

Nadere informatie

Belang maar ook bedreiging van de diversiteit aan rassen en gewassen. De noodzaak van Agrobiodiversiteit. Michel Haring Hoogleraar Plantenfysiologie

Belang maar ook bedreiging van de diversiteit aan rassen en gewassen. De noodzaak van Agrobiodiversiteit. Michel Haring Hoogleraar Plantenfysiologie Een deel van de biodiversiteit van de Aardappel Belang maar ook bedreiging van de diversiteit aan rassen en gewassen De noodzaak van Agrobiodiversiteit Michel Haring Hoogleraar Plantenfysiologie Agro-biodiversiteit:

Nadere informatie

Tools voor genetische analyse in polyploïde gewassen: een brug tussen aardappels, bloemen en groenten

Tools voor genetische analyse in polyploïde gewassen: een brug tussen aardappels, bloemen en groenten Tools voor genetische analyse in polyploïde gewassen: een brug tussen aardappels, bloemen en groenten 12 mei 2014, Netwerkdag TKI Uitgangsmaterialen Chris Maliepaard, Wageningen UR Plant Breeding Polyploïde

Nadere informatie

Genomic revolution : betekenis voor

Genomic revolution : betekenis voor Genomic revolution : betekenis voor karakterisering, behoud en fokkerij van zeldzame rassen? Jack Windig Centre of Genetic Resources, The Netherlands (CGN) Genomic revolution Genoom Het hele DNA Alle chromosomen

Nadere informatie

Gentechnologie & moleculaire analysetechnieken Godelieve Gheysen 1999-2000 eerste zit

Gentechnologie & moleculaire analysetechnieken Godelieve Gheysen 1999-2000 eerste zit Gentechnologie en moleculaire analysetechnieken Godelieve Gheysen 1 Gentechnologie & moleculaire analysetechnieken Godelieve Gheysen 1999-2000 eerste zit Gentechnologie en moleculaire analysetechnieken

Nadere informatie

Hoe kijken we naar het DNA van een patiënt?

Hoe kijken we naar het DNA van een patiënt? Hoe kijken we naar het DNA van een patiënt? Ies Nijman UMC Utrecht Dept of Genetics, Centre for Molecular Medicine Center for Personalized Cancer Treatment (CPCT), Hartwig Medical Foundation 1994 DNA sequenties,

Nadere informatie

Genetisch gewijzigde aardappelen ter bestrijding van de aardappelziekte. met de medewerking van

Genetisch gewijzigde aardappelen ter bestrijding van de aardappelziekte. met de medewerking van Genetisch gewijzigde aardappelen ter bestrijding van de aardappelziekte met de medewerking van De aardappelziekte De aardappelziekte wordt veroorzaakt door Phytophthora infestans, een schimmelachtig organisme.

Nadere informatie

Veredeling voor inhoudstoffen

Veredeling voor inhoudstoffen Veredeling voor inhoudstoffen 11 maart 2014 Rene Hofstede, KeyGene N.V. KeyGene N.V. Technologie platforms Accelerated Molecular Breeding Lead Discovery & validation Mutation Breeding Traits 6F gewassen

Nadere informatie

Groene Veredeling. Aardappel. BIOIMPULS 2009-2013: Perspectieven op phytophthora resistente aardappelrassen. Nieuwe resistenties uit wilde soorten

Groene Veredeling. Aardappel. BIOIMPULS 2009-2013: Perspectieven op phytophthora resistente aardappelrassen. Nieuwe resistenties uit wilde soorten Groene Veredeling BIOIMPULS 2009-2013: Perspectieven op phytophthora resistente aardappelsen Na 2007 was ook 2012 een zwaar phytophthora seizoen. Dat maakt voor de biologische sector de noodzaak van resistente

Nadere informatie

Groene Veredeling BIOIMPULS : Een rijk palet aan phytophthora resistentiegenen voor bescherming van de aardappel in blad en knol

Groene Veredeling BIOIMPULS : Een rijk palet aan phytophthora resistentiegenen voor bescherming van de aardappel in blad en knol omosomen in van de cel, is getrok De chromatide worden naar d BIOIMPULS-2 2015-2019: Een rijk palet aan phytophthora resistentiegenen voor bescherming van de aardappel in blad en knol Regelmatig hebben

Nadere informatie

Thesisonderwerpen 2013 LFVB en FTC

Thesisonderwerpen 2013 LFVB en FTC Thesisonderwerpen 2013 LFVB en FTC - onderwerpen hebben een wetenschappelijke en praktische component en kunnen altijd bijgestuurd worden (interesse, competentie) - major versus motivatie (LB-GP, C&G,

Nadere informatie

Kan onze land- en tuinbouw zonder gewasbeschermingsmiddelen? Monica Höfte - Universiteit Gent

Kan onze land- en tuinbouw zonder gewasbeschermingsmiddelen? Monica Höfte - Universiteit Gent Kan onze land- en tuinbouw zonder gewasbeschermingsmiddelen? Monica Höfte - Universiteit Gent Primaire productie: wat zijn de uitdagingen? Stijgende wereldbevolking Toename in welvaart leidt tot meer vleesconsumptie

Nadere informatie

Communicatie en social media

Communicatie en social media Communicatie en social media #dvgd #diversiteit @cgn_wageningen www.wur.nl/cgn Ppt s Resultaten van de dag Nieuwsberichten en nieuwsbrief Centrum voor Genetische Bronnen, Nederland (CGN) Rol en Ambities

Nadere informatie

Leerlingenhandleiding

Leerlingenhandleiding Leerlingenhandleiding Afsluitende module Patatje oorlog Ontwikkeld door het Centre for BioSystems Genomics in samenwerking met Wageningen University Tekst Doriet Willemen en Jan-Kees Goud Illustraties

Nadere informatie

[ VERENIGINGSNIEUWS. Phytophthora infestans. Biologische bestrijding van Pythium aphanidermatum in substraatteelt

[ VERENIGINGSNIEUWS. Phytophthora infestans. Biologische bestrijding van Pythium aphanidermatum in substraatteelt Biologische bestrijding van Pythium aphanidermatum in substraatteelt Joeke Postma Plant Research International, Postbus 16, 6700 AA Wageningen Pythium aphanidermatum is een moeilijk te beheersen wortelpathogeen

Nadere informatie

Essentaksterfte in Nederland

Essentaksterfte in Nederland Essentaksterfte in Nederland Op zoek naar een duurzame oplossing Jelle Hiemstra Nederlandse Boominfodag; Velp Van Hall Larenstein, 1 juni 2017 Inhoud Essentaksterfte Oplossing??? Onderzoek naar minder

Nadere informatie

Het plantenhormoon auxine, ofwel indol-3-azijnzuur (IAA), speelt een centrale rol bij de ontwikkeling van planten. Ontwikkelingsprocessen zoals embryogenese, phylotaxis en de geo- of fototrope groei worden

Nadere informatie

Bioimpuls- fase 2:

Bioimpuls- fase 2: Bioimpuls- fase 2: 2014-2019 Totale looptijd van het project 2009-2019 Partners: Fobek, Contactpersoon: Peter Keijzer Adres: Nieuwebildtdijk 236, 9076 PM Sint Annaparochie, Telefoonnummer: 0518-400212

Nadere informatie

15 november CGM/ Advies kleinschalige veldproef met genetisch gemodificeerde aardappelen met een verhoogde phytophthoraresistentie

15 november CGM/ Advies kleinschalige veldproef met genetisch gemodificeerde aardappelen met een verhoogde phytophthoraresistentie De minister van Volkshuisvesting Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Mevrouw dr. J.M. Cramer Postbus 30945 2500 GX Den Haag 15 november CGM/071115-01 Advies kleinschalige veldproef met genetisch gemodificeerde

Nadere informatie

157 De ontdekking van de natuurlijke aanwezigheid van antisense oligonucleotiden in eukaryote cellen, die de expressie van specifieke eiwitten kunnen reguleren, heeft in de afgelopen tientallen jaren gezorgd

Nadere informatie

Aan de staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu Dhr. J.J.Atsma POSTBUS GX Den Haag. Geachte heer Atsma,

Aan de staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu Dhr. J.J.Atsma POSTBUS GX Den Haag. Geachte heer Atsma, BEZOEKADRES: A. VAN LEEUWENHOEKLAAN 9 3721 MA BILTHOVEN POSTADRES: POSTBUS 578 3720 AN BILTHOVEN Aan de staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu Dhr. J.J.Atsma POSTBUS 30945 2500 GX Den Haag TEL.:

Nadere informatie

waarin de op dit moment relevante bron data als ook de analyse technieken worden geintegreerd.

waarin de op dit moment relevante bron data als ook de analyse technieken worden geintegreerd. 129 Samenvatting Bioinformatica is een interdisciplinair onderzoeksveld waarbij methoden uit de computer wetenschappen, wiskunde en statistiek worden gebruikt met het specifieke doel betekenis te geven

Nadere informatie

1 (~20 minuten; 20 punten)

1 (~20 minuten; 20 punten) TENTAMEN Moleculaire Cel Biologie (8A840) Prof. Dr. Ir. L. Brunsveld & Dr. M. Merkx 27-01-2012 14:00 17:00 (totaal 100 punten) 6 opgaven in totaal + 1 bonusvraag! (aangegeven tijd is indicatie) Gebruik

Nadere informatie

Bacteriën in water, bodem en substraat

Bacteriën in water, bodem en substraat Bacteriële ziekten in diverse gewassen onder glas Marta Streminska, Ineke Stijger PlantgezondheidEvent 23 maart 2017 Bacteriën in water, bodem en substraat Aantal bacteriën: per 1 ml oppervlaktewater:

Nadere informatie

Entomologie in Wageningen onderzoeksthema s

Entomologie in Wageningen onderzoeksthema s Entomologie Wageningen Universiteit Fundamenteel & toegepast onderzoek Bio-interacties duurzame gewasbescherming Entomologie in Wageningen onderzoeksthema s Chemische en moleculaire ecologie rol van informatiestoffen

Nadere informatie

Het eindrapport over de veldproef met genetisch gewijzigde Phytophthora-resistente aardappelen

Het eindrapport over de veldproef met genetisch gewijzigde Phytophthora-resistente aardappelen Wetteren, 25 april 2013 Persbericht Het eindrapport over de veldproef met genetisch gewijzigde Phytophthora-resistente aardappelen Er is nu een vulgariserend eindrapport en een DVD in 2 talen beschikbaar

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING 2 NEDERLANDSE SAMENVATTING VOOR NIET-INGEWIJDEN In gezonde personen is er een goede balans tussen cellen die delen en cellen die doodgaan. In sommige gevallen wordt deze balans verstoord en delen cellen

Nadere informatie

De brede kennisbasis van de Groene Genetica: van onderzoek naar perspectief. Gerco Angenent

De brede kennisbasis van de Groene Genetica: van onderzoek naar perspectief. Gerco Angenent De brede kennisbasis van de Groene Genetica: van onderzoek naar perspectief Gerco Angenent Onderzoek voor bedrijfsleven met een academisch karakter Publiek Private Samenwerking (PPS) exploitatie wetenschappelijke

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/19980 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Khurshid, Muhammad Title: Functional analysis of ORA47, a key regulator of jasmonate

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Chapter 9 Inleiding Het dengue virus (DENV) en het West Nijl virus (WNV) behoren tot de Flaviviridae, een familie van kleine sferische virussen met een positief-strengs RNA genoom.

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting

Samenvatting. Samenvatting Samenvatting De fitness en overleving van planten hangt af van efficiënte mechanismen om te reageren op bedreigende omstandigheden aanwezig in de natuurlijke leefomgeving. Bij het aanschakelen van de verdediging

Nadere informatie

Nieuwe Veredelingstechnieken NPBTs

Nieuwe Veredelingstechnieken NPBTs Slide 1 Nieuwe Veredelingstechnieken NPBTs Voorbeelden van perspectiefvolle toepassingen Clemens van de Wiel, Jan Schaart, Bert Lotz Slide 2 Nieuwe genetische technieken Nieuwe technieken voor precieze

Nadere informatie

Voedselzekerheid en de rol van genenbanken

Voedselzekerheid en de rol van genenbanken Voedselzekerheid en de rol van genenbanken Chris Kik, 13 februari 2016 Overzicht presentatie Introductie biodiversiteit voedselzekerheid genetische erosie De rol van genenbanken Gebruik van genenbankmateriaal

Nadere informatie

Chris Kik, PRI Wageningen

Chris Kik, PRI Wageningen De perspectieven voor het ontwikkelen van uien met een verbeterde associatie met gunstige bodemschimmels en de mogelijke effecten hiervan op ziektewerendheid Chris Kik, PRI Wageningen chris.kik@wur.nl

Nadere informatie

Bioinformatica tentamen D2 voor 2MNW op maandag 30/05/2005 van 13:30-16:30 in Q105

Bioinformatica tentamen D2 voor 2MNW op maandag 30/05/2005 van 13:30-16:30 in Q105 Bioinformatica tentamen D2 voor 2MNW op maandag 30/05/2005 van 13:30-16:30 in Q105 Naam: Studentnummer: NB: er zijn extra vellen achteraan bijgevoegd die je kunt gebruiken om antwoorden verder uit te werken,

Nadere informatie

Rasresistentie tegen Phytophthora infestans in het loof

Rasresistentie tegen Phytophthora infestans in het loof Rasresistentie tegen Phytophthora infestans in het loof - 2013 V. César (CRA-W) Samenvatting Om de aardappelziekte onder controle te houden zijn heel wat fungicidebehandelingen nodig. Het gebruik van rassen

Nadere informatie

Vragen Genetica (Diederik de Bruijn) Omcirkel bij vraag 1 t/m 12 het juiste antwoord. Naam: Studentnummer:

Vragen Genetica (Diederik de Bruijn) Omcirkel bij vraag 1 t/m 12 het juiste antwoord. Naam: Studentnummer: Vragen Genetica (Diederik de Bruijn) Omcirkel bij vraag 1 t/m 12 het juiste antwoord 1. Onderstaande stamboom is van een familie waarin het EEC syndroom voorkomt. Er is sprake van autosomaal dominante

Nadere informatie

Monitoring van virulentieontwikkeling van Phytophthora infestans en collectiebeheer

Monitoring van virulentieontwikkeling van Phytophthora infestans en collectiebeheer Monitoring van virulentieontwikkeling van Phytophthora infestans en collectiebeheer Resultaten 2004 & 2005 A. Evenhuis, G.B.M. van den Bosch, M.G. Förch, H. van Raaij, H.G. Spits, G.J.T. Kessel & W.G.

Nadere informatie

. naturalis. nederlands centrum voor biodiversiteit. leiden. plantpathogenen, onderdeel van biodiversiteit? kennis en innovatie in breed perspectief

. naturalis. nederlands centrum voor biodiversiteit. leiden. plantpathogenen, onderdeel van biodiversiteit? kennis en innovatie in breed perspectief . naturalis nederlands centrum voor biodiversiteit. leiden plantpathogenen, onderdeel van biodiversiteit? kennis en innovatie in breed perspectief . naturalis nederlands centrum voor biodiversiteit. leiden

Nadere informatie

CGM/ Advies isolatieafstand bij veldproef met gg-aardappels

CGM/ Advies isolatieafstand bij veldproef met gg-aardappels BEZOEKADRES: A. VAN LEEUWENHOEKLAAN 9 3721 MA BILTHOVEN POSTADRES: POSTBUS 578 3720 AN BILTHOVEN Aan de minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Mevrouw J.C. Huizinga-Heringa

Nadere informatie

Uw kenmerk Uw brief van Kenmerk Datum. IM co1 28 oktober 2005 CGM/ december 2005

Uw kenmerk Uw brief van Kenmerk Datum. IM co1 28 oktober 2005 CGM/ december 2005 Voorzitter: prof.dr.ir. B.C.J. Zoeteman Cogem Posbus 578 3720 AN Bilthoven Aan de Staatssecretaris van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer De heer drs. P.L.B.A. van Geel Postbus 30945

Nadere informatie

Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3

Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Jasmonzuur (JA) en verwante oxylipines, gezamenlijk aangeduid als jasmonaten (JA s), zijn sleutelregulatoren van plantenontwikkeling en van reacties van planten op abiotische en biotische stressprikkels

Nadere informatie

Geachte mevrouw Cramer,

Geachte mevrouw Cramer, BEZOEKADRES: A. VAN LEEUWENHOEKLAAN 9 3721 MA BILTHOVEN POSTADRES: POSTBUS 578 3720 AN BILTHOVEN Aan de minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Mevrouw dr. J.M. Cramer Postbus

Nadere informatie

Consultancy Karakteriseren isolaten Xanthomonas hortorum pv pelargonii van toen en nu November Hedwich Teunissen Jan Westerhof Daniël Deinum Menno Hoekstra Irma Lukassen Naktuinbouw Consultancy Karakteriseren

Nadere informatie

Gedachtewisseling. over het veldproefproject met genetisch gewijzigde aardappelen. Verslag

Gedachtewisseling. over het veldproefproject met genetisch gewijzigde aardappelen. Verslag stuk ingediend op 1159 (2010-2011) Nr. 1 19 mei 2011 (2010-2011) Gedachtewisseling over het veldproefproject met genetisch gewijzigde aardappelen Verslag namens de Commissie voor Landbouw, Visserij en

Nadere informatie

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.:

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.: Dr. Molewaterplein 40 3015 GD Rotterdam Nederland Locatie(s) waar activiteiten onder accreditatie worden uitgevoerd Hoofdkantoor Locatie Afkorting Dr. Molewaterplein 40 3015 GD Rotterdam Nederland Flexibele

Nadere informatie

Erfelijke ziekten bij rashonden: Hoe los ik dat probleem nou op?

Erfelijke ziekten bij rashonden: Hoe los ik dat probleem nou op? Erfelijke ziekten bij rashonden: Hoe los ik dat probleem nou op? Expertisecentrum Genetica Gezelschapsdieren Prof. dr. Jan Rothuizen Departement Geneeskunde van Gezelschapsdieren Faculteit Diergeneeskunde

Nadere informatie

facts series Een schimmelresistente aardappel voor België

facts series Een schimmelresistente aardappel voor België Een schimmelresistente aardappel voor België VIB VIB (Vlaams Instituut voor Biotechnologie) is een non-profit onderzoeksinstituut in de levenswetenschappen. 1.300 wetenschappers verrichten strategisch

Nadere informatie

De principes van geïntegreerde gewasbescherming (IPM) met aardappel als voorbeeld

De principes van geïntegreerde gewasbescherming (IPM) met aardappel als voorbeeld De principes van geïntegreerde gewasbescherming (IPM) met aardappel als voorbeeld Piet M. Boonekamp Foodlog symposium Landbouw zonder chemie, hoe dan? Ommeren 15 april, 2019 Stelling: Gewasbescherming

Nadere informatie

Alternariain in aardappel: een ziektecomplex? Prof. Geert Haesaert Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen Vakgroep Toegepaste Biowetenschappen

Alternariain in aardappel: een ziektecomplex? Prof. Geert Haesaert Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen Vakgroep Toegepaste Biowetenschappen Alternariain in aardappel: een ziektecomplex? Prof. Geert Haesaert Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen Vakgroep Toegepaste Biowetenschappen Meer Alternaria? Alternaria -aantastingen worden als een toenemend

Nadere informatie

Wie is er genetisch normaal? Centrum voor Menselijke Erfelijkheid

Wie is er genetisch normaal? Centrum voor Menselijke Erfelijkheid Wie is er genetisch normaal? Koen Devriendt Centrum voor Menselijke Erfelijkheid prenatale diagnose klassieke karyotypering variatie is minimaal merker chromosoom translocatie inversie variabele banden

Nadere informatie

Bio-informaticus. EV/2018/037/Plant39. A165 (of A166 - afhankelijk van je diploma) Caritasstraat 39, 9090 Melle

Bio-informaticus. EV/2018/037/Plant39. A165 (of A166 - afhankelijk van je diploma) Caritasstraat 39, 9090 Melle Contractuele functie Vacaturenummer Werkgever Eenheid Graad Salarisschaal Bio-informaticus EV/2018/037/Plant39 Eigen Vermogen van het Instituut voor Landbouw-, Visserij-, en Voedingsonderzoek (ILVO Own

Nadere informatie

Plant weerbaarheid. Dr. Kirsten Leiss Senior Onderzoeker Plantgezondheid Wageningen University & Research

Plant weerbaarheid. Dr. Kirsten Leiss Senior Onderzoeker Plantgezondheid Wageningen University & Research Plant weerbaarheid Dr. Kirsten Leiss Senior Onderzoeker Plantgezondheid Wageningen University & Research Weerbare plant Wat is een weerbare plant? Weerbaar = Resistent? Constitutive resistentie Adapted

Nadere informatie

Duurzame Resistentie tegen Phytophthora in aardappel. DuRPh. halverwege

Duurzame Resistentie tegen Phytophthora in aardappel. DuRPh. halverwege Duurzame Resistentie tegen Phytophthora in aardappel halverwege Colofon Duurzame resistentie tegen Phytophthora in aardappel door cisgene merkervrije modificatie. 2 Programmateam, juli 2010 Piet Boonekamp

Nadere informatie

Brochure ExomeScan. Whole Exome Sequencing. Achtergrond

Brochure ExomeScan. Whole Exome Sequencing. Achtergrond Brochure Whole Exome Sequencing De laatste jaren is er een schat aan informatie gepubliceerd over de genetische achtergrond van overerfbare en somatische aandoeningen. In grootschalige Next Generation

Nadere informatie

Bioinformatica tentamen D2 voor 2MNW op maandag 29/05/2006 van :45 in KC159. Studentnummer:

Bioinformatica tentamen D2 voor 2MNW op maandag 29/05/2006 van :45 in KC159. Studentnummer: Bioinformatica tentamen D2 voor 2MNW op maandag 29/05/2006 van 08.45-10:45 in KC159 Naam: Studentnummer: NB: er zijn extra vellen achteraan bijgevoegd om antwoorden verder uit te werken, mocht je over

Nadere informatie

Bestrijding Phytophthora in aardappelen. H. Schepers, G. Kessel & B. Evenhuis

Bestrijding Phytophthora in aardappelen. H. Schepers, G. Kessel & B. Evenhuis Bestrijding Phytophthora in aardappelen H. Schepers, G. Kessel & B. Evenhuis Beheersing van Phytophthora Phytophthora Epidemie 25 Phytophthora Proeven 25 Begin groeiseizoen Rasresistentie en BOS en knolaantasting

Nadere informatie

Nieuwe technieken die oude overbodig maken?

Nieuwe technieken die oude overbodig maken? Nieuwe technieken die oude overbodig maken? FES Fyto Symposium 22 juni 21 Dr. Piet M. Boonekamp Plant Research International Voor welke organismen Identificatie/Detectie? Diagnostiek is weten waar het

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting MOLECULAIRE OORZAKEN VAN KANKER Het menselijk lichaam bestaat uit ongeveer 10 14 cellen. Bijna al deze cellen bevatten de complete blauwdruk van het menselijk lichaam in de vorm van DNA, het molecuul dat

Nadere informatie

Brochure ExomeScan. Whole Exome Sequencing. Achtergrond

Brochure ExomeScan. Whole Exome Sequencing. Achtergrond Brochure Whole Exome Sequencing De laatste jaren is er een schat aan informatie gepubliceerd over de genetische achtergrond van overerfbare en somatische aandoeningen. In grootschalige Next Generation

Nadere informatie

Stamtyperingen Dr. Thierry De Baere

Stamtyperingen Dr. Thierry De Baere H.-Hartziekenhuis Roeselare - Menen vzw Wilgenstraat 2-8800 Roeselare Stamtyperingen Dr. Thierry De Baere Bacteriële stam-typering : wat? = opsporen van verschillen op stam-niveau tussen verschillende

Nadere informatie

Agriculture Division of DowDuPont. Ziektebestrijding in aardappelen met Zorvec Enicade

Agriculture Division of DowDuPont. Ziektebestrijding in aardappelen met Zorvec Enicade Ziektebestrijding in aardappelen met Zorvec Enicade Eigenschappen ZORVEC Enicade Snelle opname in de waslaag van de plant Door opwaarts systemische werking is nieuw blad zeer goed beschermd Langere bescherming

Nadere informatie

Vaccineren tegen pneumokokken: Dweilen met de kraan open? Karin Elberse

Vaccineren tegen pneumokokken: Dweilen met de kraan open? Karin Elberse Vaccineren tegen pneumokokken: Dweilen met de kraan open? Karin Elberse 1 Kolonisatie (dragerschap) Invasieve ziekte (IPD) 2 Dragerschap en infectie Dragerschap: - 47-67% van de kinderen 1-2 jr (Spijkerman

Nadere informatie

Aangeboren genetische afwijkingen bij biggen. Dr. Anneleen Stinckens, KULeuven 3 de vlaams fokkerijdag, 26 oktober 2011

Aangeboren genetische afwijkingen bij biggen. Dr. Anneleen Stinckens, KULeuven 3 de vlaams fokkerijdag, 26 oktober 2011 Aangeboren genetische afwijkingen bij biggen Dr. Anneleen Stinckens, KULeuven 3 de vlaams fokkerijdag, 26 oktober 2011 Aangeboren genetische aandoeningen bij biggen Belangrijkste aangeboren of congenitale

Nadere informatie

Bioinformatica en Systeembiologie (BIS)

Bioinformatica en Systeembiologie (BIS) Waarom een major Bioinformatica en Systeembiologie? Huidige methoden van onderzoek, zoals de DNAchiptechnologie, leveren enorme hoeveelheden gegevens op die met bestaande statistische methoden niet meer

Nadere informatie

Bioinformatica tentamen D1 voor 2MNW, 3I, 3PHAR op vrijdag 31 maart 2006 van uur in zaal Q105

Bioinformatica tentamen D1 voor 2MNW, 3I, 3PHAR op vrijdag 31 maart 2006 van uur in zaal Q105 Bioinformatica tentamen D1 voor 2MNW, 3I, 3PHAR op vrijdag 31 maart 2006 van 8.45-10.45 uur in zaal Q105 NB: er zijn extra vellen achteraan bijgevoegd die je kunt gebruiken om antwoorden verder uit te

Nadere informatie

Proteomics. Waarom DNA alleen niet genoeg is

Proteomics. Waarom DNA alleen niet genoeg is Proteomics Waarom DNA alleen niet genoeg is Reinout Raijmakers Netherlands Proteomics Centre Universiteit Utrecht, Biomolecular Mass Spectrometry and Proteomics Group Van DNA naar organisme Eiwitten zijn

Nadere informatie

1. Welk van de onderstaande DNA sequenties zijn mogelijke herkenning-sites voor restrictie-enzymen? c 5' GAATTC 3' c 5' GGGGCCCC 3' c 5' CTGCAG 3' 5'

1. Welk van de onderstaande DNA sequenties zijn mogelijke herkenning-sites voor restrictie-enzymen? c 5' GAATTC 3' c 5' GGGGCCCC 3' c 5' CTGCAG 3' 5' proefexamen 1. Welk van de onderstaande DNA sequenties zijn mogelijke herkenning-sites voor restrictie-enzymen? c 5' GAATTC 3' c 5' GGGGCCCC 3' c 5' CTGCAG 3' 5' CTAAATC 3' 5' GGAACC 3' Restriction Endonucleases

Nadere informatie

Healthy Plant Fundamentals: naar een innovatieve kasteelt met gezonde planten en een gezond milieu

Healthy Plant Fundamentals: naar een innovatieve kasteelt met gezonde planten en een gezond milieu Healthy Plant Fundamentals: naar een innovatieve kasteelt met gezonde planten en een gezond milieu 19 oktober 2017, Tuinbouw Digitaal Community Meeting, Naaldwijk Carolien Zijlstra Overzicht Healthy Plant

Nadere informatie

Transmissie van MDR/XDR-TB in de Europese Unie. Jessica de Beer RIVM

Transmissie van MDR/XDR-TB in de Europese Unie. Jessica de Beer RIVM Transmissie van MDR/XDR-TB in de Europese Unie Jessica de Beer RIVM 1 Outline Moleculaire typering; Waarom?? Techniek Cluster analyse Laboratorium flow Beijing genotype Europese MDR/XDR-TB surveillance

Nadere informatie

[ ARTIKEL. Valse meeldauw: een probleem in de zomerbloementeelt. Bestrijding. Valse meeldauw

[ ARTIKEL. Valse meeldauw: een probleem in de zomerbloementeelt. Bestrijding. Valse meeldauw Valse meeldauw: een probleem in de zomerbloementeelt Joost van Hal 1, Rozemarijn de Vries 1, Dennis Meijer 1, Frank Bos 1, Frank van der Helm 2 en André van der Wurff 2# 1 Wageningen Universiteit, Wageningen.

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/38350 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Dharuri, Harish Title: Bioinformatic approaches to identify genomic, proteomic

Nadere informatie

CGN, de Nederlandse genenbank

CGN, de Nederlandse genenbank CGN, de Nederlandse genenbank met o.a. granen 20170526, Roel Hoekstra Biodiversiteit begin van de biodiversiteit: evolutie geleidelijk of met schokken begin van agro-biodiversiteit: domesticatie boeren

Nadere informatie