Kan onze land- en tuinbouw zonder gewasbeschermingsmiddelen? Monica Höfte - Universiteit Gent

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Kan onze land- en tuinbouw zonder gewasbeschermingsmiddelen? Monica Höfte - Universiteit Gent"

Transcriptie

1 Kan onze land- en tuinbouw zonder gewasbeschermingsmiddelen? Monica Höfte - Universiteit Gent

2 Primaire productie: wat zijn de uitdagingen? Stijgende wereldbevolking Toename in welvaart leidt tot meer vleesconsumptie Voedsel, voeder, vezel, brandstof Tekort aan water en bodem Enige oplossing is duurzaam intensifiëren

3 Waarom zijn gewasbeschermingsmiddelen nodig? Om opbrengstverliezen door onkruiden, ziekten en plagen te verminderen Oerke (2006) J. Agricult. Science 144: 31-43

4 Potentiële en werkelijke verliezen door onkruiden, plagen en ziekten Gewas Onkruiden Plagen Ziekten Totaal Pot. Werk. Pot. Werk. Pot. Werk. Pot. Werk. Tarwe Mais Aardappel Oogstverliezen in %, wereldwijd, periode Oogstverliezen door ziekten, plagen en onkruiden worden geschat op gemiddeld 35% +na-oogstverliezen: transport, bewaring, verwerking, verkoop, verspilling: 30% Cijfers: Oerke (2006) J. Agricult. Science 144: 31-43

5 Gewasbeschermingsmiddelen: voor- en nadelen Voordelen Goedkoop, gezond en veilig voedsel Verzekert inkomen voor de teler Meer efficient gebruik van bodem en water Nadelen Resistentie-ontwikkeling in pathogenen, plagen, onkruiden Milieuproblemen Gezondheidsproblemen

6 Waarom zijn gewassen zo gevoelig aan ziekten en plagen? Oorsprong van plantenziekten Drijvende factoren Domesticatie van planten Agro-ecosystemen Toenemende wereldhandel

7 Oorsprong van plantenziekten in agroecosystemen Domesticatie en verspreiding samen met de waard: Host-tracking Kolonisatie van een nieuwe waardplant Uitbreiding van waardplantenspectrum Host shift: nieuwe waardplant is genetisch verwant Host jump: nieuwe waardplant is genetisch niet verwant Ontstaan van nieuwe pathogenen Horizontale gentransfer Hybridisatie

8 Domesticatie en verspreiding samen met de waard Appelschurft (Venturia inaequalis) Bladvlekkenziekte bij tarwe (Septoria tritici) Builenbrand bij mais (Ustilago maydis)

9 Verandering of uitbreiding van waardplantenspectrum Vaak door introductie van de pathogeen of de waard in een nieuwe omgeving Erwinia amylovora bacterievuur oorsprong VS van wilde Rosaceae naar appel en peer Phytophthora ramorum sudden oak death, ramorum blight oorsprong onbekend geïntroduceerd in Europa en VS Foto: K. Heungens

10 Interspecifieke gen-transfer Uitwisseling van genetische informatie tussen soorten die niet met elkaar kunnen kruisen Transfer van ToxA (codeert voor waardplantspecifiek toxine) van Phaeosphaeria nodorum (kafjesbruin) naar Pyrenophora tritici-repens (bladvlekkenziekte)

11 Interspecifieke hybridisatie Beschreven voor verschillende Phytophthora soorten Phytophthora alni: nieuw species ontstaan door hybridisatie, één van de mogelijke ouders is P. cambivora, infecteert els Phytophthora andina: hybride tussen P. infestans en onbekend Phytophthora species, infecteert wilde Solanum spp. Eigen onderzoek: hybriden tussen P. porri en onbekend Phytophthora species, infecteren ajuin

12 Domesticatie van planten Veredeling opbrengst, kwaliteit, belangrijker dan ziekteresistentie Ziekteresistentie kan een yield penalty geven Dilemma tussen plantengroei en afweer

13 Natuurlijke versus agro- ecosystemen Agro-ecosystemen Homogene omgeving Lage species diversiteit Hoge waardplantdensiteit Natuurlijke ecosystemen Heterogene omgeving Meer species diversiteit Lagere waardplantdensiteit Bevoordeelt sterk virulente waardplant-gespecialiseerde pathogenen Bevoordeelt minder virulente, algemene pathogenen die veel soorten kunnen infecteren Annu. Rev. Phytopathol :

14 Toenemende wereldhandel Handel in gewassen en sierplanten Introductie van exotische ziekten en plagen Introductie van nieuwe waardplanten Inefficiënte quarantaine en monitoring systemen Samenbrengen van verwante species die geografisch gescheiden zijn geweest Verhoogde kans op interspecifieke hybridisatie

15 Gewasbeschermingsmiddelen omzet per regio 2008 % 2009 % NAFTA , ,9 Latijns-Amerika , ,3 Europa , ,3 Azië , ,4 Rest , ,9 Totaal Waarden in miljoen USD Cijfers 2011: Wereld: 44 miljard USD Europa: 12,2 miljard USD (=28%) Europa is belangrijkste afzetmarkt Bronnen: CropLife en VILT

16 Gewasbeschermingsmiddelen omzet per groep - wereldwijd 2008 % 2009 % Herbiciden , ,3 Insecticiden , ,8 Fungiciden , ,7 Andere , ,1 Totaal Cijfers 2011 voor Europa Herbiciden: 41% Insecticiden:13,9% Fungiciden: 37% Waarden in miljoen USD Europa: herbiciden + fungiciden Bronnen: CropLife en VILT

17 Gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in Vlaanderen 2,6 miljoen kg Herbiciden: 34% Insecticiden: 10% Fungiciden: 46% Andere: 9% Vlaanderen is een fungicidenmarkt

18 Gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in Vlaanderen

19 Gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in Vlaanderen Fungiciden worden vooral gebruikt in aardappelen en boomgaarden Bron: AMS Lenders et al. 2011

20 Gebruik per teelt Bron: AMS Lenders et al. 2011

21 Aardappelen 80% fungiciden Voornamelijk voor bestrijding van aardappelziekte (Phytophthora infestans) 2008: 19 behandelingen 2010: 16 behandelingen Bintje zonder fungiciden

22 Aardappelen 80% fungiciden Voornamelijk voor bestrijding van aardappelziekte (Phytophthora infestans) 2008: 19 behandelingen 2010: 16 behandelingen Bintje zonder fungiciden

23 Gebruik per teelt Bron: AMS Lenders et al. 2011

24 Appels en peren Peren: 86% fungiciden Appels: 81% fungiciden Voornamelijk bestrijding van schurft

25 Appels en peren Peren: 86% fungiciden Appels: 81% fungiciden Voornamelijk bestrijding van schurft

26 Alternatieven - Veredeling Klassieke veredeling Traag en moeizaam in appel Uiterst traag in aardappel 46 jaar was nodig om één enkel R gen uit wilde Solanum soorten in kruisen Variëteit Bintje werd ontwikkeld in 1905 Enkele resistente variëteiten beschikbaar Aardappel: Bionica, Toluca, Sarpo Mira Appel: Santana, Galiwa Veredeling via cisgenese Zeer interessant in zowel appel en aardappel Inkruisen van meerdere R genen is mogelijk Publieke opinie is tegen aardappel in te

27 Andere alternatieven Koper fungiciden en zwavel Toegelaten in biologische landbouw Ecologisch niet echt verantwoord Gebruik staat ter discussie binnen EU Biopesticiden, plantactivatoren

28 Gebruik per teelt Bron: AMS Lenders et al. 2011

29 Tarwe Gemiddelde opbrengst bij ons is 8,5 ton/ha Gemiddelde opbrengst in de wereld is 3 ton/ha Hoge tarweopbrengsten enkel mogelijk door gebruik te maken van fungiciden Fungiciden worden vooral ingezet tegen Mycosphaerella graminicola (Septoria tritici) en Fusarium ziekten Grootste opbrengsverliezen worden veroorzaakt door Septoria tritici als er geen fungiciden worden ingezet

30 Phytophthora infestans Oorsprong: controverse Andes 7000 jaar geleden, co-domesticatie samen met de waardplant Mexico: wilde Solanum soorten, host shift Introductie in Europa in 1845 Oorspronkelijk enkel A1 mating type, geen sexuele reproductie Introductie van diverse P. infestans populatie vanuit Mexico in 1976 in Europa waaronder A2 mating type Nieuwe diverse populatie werd dominant Toegenomen aggressiviteit Zeer plastisch genoom, grote diversiteit, snelle resistentieontwikkeling tegen fungiciden, snelle doorbreking van R genen

31 Venturia inaequalis Oorsprong appel: Centraal Azië, Malus sieversii Verschillende soorten hebben bijgedragen aan het ontstaan van de gedomesticeerde appel M. x domestica, waaronder de Europese wilde appel M. sylvestris M. sieversii: oorspronkelijke waardplant van V. inaequalis Schimmel met sexuele en asexuele reproductie V. inaequalis heeft zich samen met de gedomesticeerde appel verspreid naar Europa en China via de zijderoute Tijdens domesticatie is pathogeen virulenter en aggressiever geworden In Europa: waardplantuitbreiding naar Europese wilde appel M. sylvestris

32 Mycosphaerella graminicola Ontstaan uit een populatie die wilde grassen infecteerde in het Midden- Oosten ongeveer jaar geleden Domesticatie van de schimmel valt samen met de domesticatie van wilde grassen Samen met tarwe verspreid over de hele wereld Waardplant specifiek Geslachtelijke en ongeslachtelijke voorplanting Zeer diverse populatie, snelle resistentieontwikkeling Versnelde evolutie van de pathogeen door landbouwpraktijken

33 Conclusies Fungicidenverbruik in Vlaanderen is het grootst in de teelt van aardappel, fruit, tarwe Pathogenen in deze teelten vertonen een versnelde evolutie, zijn sterk geadapteerd aan hun waardplant, kunnen zich geslachtelijk voortplanten, nemen toe in aggressiviteit en zijn uiterst versatiel Agro-ecosystemen drijven het ontstaan van dergelijke superpathogenen Uiterst gevaarlijk om bestrijding slechts op één strategie te baseren Lessen trekken voor de toekomst

Het Bintje-PLUS project

Het Bintje-PLUS project De plaag De meeste aardappelplanten zijn zeer gevoelig voor infec5e door Phytophthora infestans, een schimmelach5g organisme dat de aardappelplaag veroorzaakt. 1 Gent 7 maart 2015 Het Bintje-PLUS project

Nadere informatie

Genetisch gewijzigde aardappelen ter bestrijding van de aardappelziekte. met de medewerking van

Genetisch gewijzigde aardappelen ter bestrijding van de aardappelziekte. met de medewerking van Genetisch gewijzigde aardappelen ter bestrijding van de aardappelziekte met de medewerking van De aardappelziekte De aardappelziekte wordt veroorzaakt door Phytophthora infestans, een schimmelachtig organisme.

Nadere informatie

Karakterisatie van stammen van de aardappelziekte in Wallonië (2014)

Karakterisatie van stammen van de aardappelziekte in Wallonië (2014) Karakterisatie van stammen van de aardappelziekte in Wallonië (2014) V. César (CRA-W) Samenvatting Het Waals onderzoekscentrum voor de landbouw onderzoekt sinds 1999 de populaties van de aardappelplaag.

Nadere informatie

Belang maar ook bedreiging van de diversiteit aan rassen en gewassen. De noodzaak van Agrobiodiversiteit. Michel Haring Hoogleraar Plantenfysiologie

Belang maar ook bedreiging van de diversiteit aan rassen en gewassen. De noodzaak van Agrobiodiversiteit. Michel Haring Hoogleraar Plantenfysiologie Een deel van de biodiversiteit van de Aardappel Belang maar ook bedreiging van de diversiteit aan rassen en gewassen De noodzaak van Agrobiodiversiteit Michel Haring Hoogleraar Plantenfysiologie Agro-biodiversiteit:

Nadere informatie

Duurzaam middelengebruik: een gezamenlijke opgave. Ernst van den Ende Algemeen Directeur Plant Sciences Group Wageningen UR

Duurzaam middelengebruik: een gezamenlijke opgave. Ernst van den Ende Algemeen Directeur Plant Sciences Group Wageningen UR Duurzaam middelengebruik: een gezamenlijke opgave Ernst van den Ende Algemeen Directeur Plant Sciences Group Wageningen UR Toenemende vraag naar voedsel Beschikbaarheid ongelijk verdeeld Malnutrition

Nadere informatie

Voedselzekerheid en de rol van genenbanken

Voedselzekerheid en de rol van genenbanken Voedselzekerheid en de rol van genenbanken Chris Kik, 13 februari 2016 Overzicht presentatie Introductie biodiversiteit voedselzekerheid genetische erosie De rol van genenbanken Gebruik van genenbankmateriaal

Nadere informatie

Karakterisatie van stammen van de aardappelziekte in Wallonië (2012)

Karakterisatie van stammen van de aardappelziekte in Wallonië (2012) Karakterisatie van stammen van de aardappelziekte in Wallonië (2012) V. César (CRA-W) Samenvatting Sinds 1999 onderzoekt het CRA in Libramont de kenmerken van de verschillende stammen van de aardappelziekte

Nadere informatie

De toekomst van agrobiodiversiteit in landbouwproductiesystemen en cultuurgewassen. Wannes Keulemans 30 november 2015

De toekomst van agrobiodiversiteit in landbouwproductiesystemen en cultuurgewassen. Wannes Keulemans 30 november 2015 De toekomst van agrobiodiversiteit in landbouwproductiesystemen en cultuurgewassen Wannes Keulemans 30 november 2015 structuur Voedselproductie en voedselzekerheid Wat verstaan we onder agrobiodiversiteit

Nadere informatie

Debat, ethische aspecten, onderwijs

Debat, ethische aspecten, onderwijs Workshop DNA labdag 2013 Genetische genomica tegen aardappelziekte Debat, ethische aspecten, onderwijs Bert Lotz, Jan-Peter Nap Wageningen UR Opbouw verhaal Scholierenfilm www.youtube.com/watch?v=pxbcgj6qsis

Nadere informatie

CRISPR-Cas om groentes te verbeteren

CRISPR-Cas om groentes te verbeteren CRISPR-Cas om groentes te verbeteren Hoe kunnen we planten weerbaarder maken? Elysa Overdijk, mei 2019 Leerstoelgroepen Fytopathologie en Celbiologie, Wageningen Universiteit Inhoud 2019 7 miljard 2050

Nadere informatie

Weerbaarheid door diversiteit. Studiedag NVTL 2015, Wijnand Sukkel

Weerbaarheid door diversiteit. Studiedag NVTL 2015, Wijnand Sukkel Weerbaarheid door diversiteit Studiedag NVTL 2015, Wijnand Sukkel Ontwikkelingen in de landbouw Schaalvergroting, afnemende genetische (gewas) diversiteit in tijd en ruimte Uitsluiten van niet productieve

Nadere informatie

Diagnose van bladvlekken

Diagnose van bladvlekken Diagnose van bladvlekken De rol van Alternaria solani, A. alternata & ozon LeafSpot Alumni bijeenkomst 2016-10-27 Rozemarijn de Vries Jan Spoelder Lo Turkensteen Renate Ellens Bladziekten in aardappel

Nadere informatie

De principes van geïntegreerde gewasbescherming (IPM) met aardappel als voorbeeld

De principes van geïntegreerde gewasbescherming (IPM) met aardappel als voorbeeld De principes van geïntegreerde gewasbescherming (IPM) met aardappel als voorbeeld Piet M. Boonekamp Foodlog symposium Landbouw zonder chemie, hoe dan? Ommeren 15 april, 2019 Stelling: Gewasbescherming

Nadere informatie

Loofziekten in pootaardappel

Loofziekten in pootaardappel Loofziekten in pootaardappel Huub Schepers 13 maart 2014, Lelystad Aandachtspunten presentatie Phytophthora infestans Geschiedenis Levenscyclus Symptomen Geïntegreerde bestrijding Reduceer primaire bronnen

Nadere informatie

POOTGOED gezond de wereld rond. Marjan Folkers NVWA Landelijke Pootgoeddag 18 februari 2016

POOTGOED gezond de wereld rond. Marjan Folkers NVWA Landelijke Pootgoeddag 18 februari 2016 POOTGOED gezond de wereld rond Marjan Folkers NVWA Landelijke Pootgoeddag 18 februari 2016 1899: Oprichting PD vanwege export VS 2 1950: Toename handel/import nieuwe risico s 3 International seed potato

Nadere informatie

Het eindrapport over de veldproef met genetisch gewijzigde Phytophthora-resistente aardappelen

Het eindrapport over de veldproef met genetisch gewijzigde Phytophthora-resistente aardappelen Wetteren, 25 april 2013 Persbericht Het eindrapport over de veldproef met genetisch gewijzigde Phytophthora-resistente aardappelen Er is nu een vulgariserend eindrapport en een DVD in 2 talen beschikbaar

Nadere informatie

De strijd tegen de aardappelziekte -Vragen en opdrachten bij de lesposter-

De strijd tegen de aardappelziekte -Vragen en opdrachten bij de lesposter- Inleiding Niet eens zo gek lang geleden kende ook Noordwest Europa nog hongersnood. Rond 1845 zorgde de aardappelziekte Phytophthora infestans jaren achtereen voor slechte aardappeloogsten. Vooral Ierland

Nadere informatie

Verduurzaming van de veehouderij: urgentie vanuit mondiaal perspectief

Verduurzaming van de veehouderij: urgentie vanuit mondiaal perspectief Verduurzaming van de veehouderij: urgentie vanuit mondiaal perspectief Conferentie Keuzes voor landbouw en veehouderij Huidige mondiale impact van veehouderij Biodiversiteit, aandeel 30% in mondiaal verlies

Nadere informatie

Stikstofproblematiek: kader voor duurzame voedselproductie

Stikstofproblematiek: kader voor duurzame voedselproductie Stikstofproblematiek: kader voor duurzame voedselproductie Jan Willem Erisman Arnhem, 24 januari 2018 Louis Bolk (1866-1930) Hoe ruimer zou onze opvatting van het leven zijn, indien het ons gegeven was

Nadere informatie

Rasresistentie tegen Phytophthora infestans in het loof

Rasresistentie tegen Phytophthora infestans in het loof Rasresistentie tegen Phytophthora infestans in het loof - 2013 V. César (CRA-W) Samenvatting Om de aardappelziekte onder controle te houden zijn heel wat fungicidebehandelingen nodig. Het gebruik van rassen

Nadere informatie

Weerbare productiesystemen

Weerbare productiesystemen Weerbare productiesystemen Van theorie naar praktijk 26 november 2014, Wijnand Sukkel Produceren we voedsel in een ecosysteem of in een fabriek? Beheren? of beheersen? Ontwikkelingen in de landbouw Schaalvergroting,

Nadere informatie

Bodem, dood substraat of levend ecosysteem? Joeke Postma, Wageningen Plant Research Congres Beter Bodembeheer, 4 oktober 2016

Bodem, dood substraat of levend ecosysteem? Joeke Postma, Wageningen Plant Research Congres Beter Bodembeheer, 4 oktober 2016 Bodem, dood substraat of levend ecosysteem? Joeke Postma, Wageningen Plant Research Congres Beter Bodembeheer, 4 oktober 2016 Bodem - samenstelling Minerale delen 43% Lucht 24% Water 22% Organische stof

Nadere informatie

Hybride aardappel, versnelling van veredeling en vermeerdering

Hybride aardappel, versnelling van veredeling en vermeerdering Hybride aardappel, versnelling van veredeling en vermeerdering Pim Lindhout Jaarcongres Nederlandse Akkerbouw Vakbond De Schakel, Nijkerk 28 februari 2018 Solynta oprichters Theo Schotte, veredeling Hein

Nadere informatie

CGN, de Nederlandse genenbank

CGN, de Nederlandse genenbank CGN, de Nederlandse genenbank met o.a. granen 20170526, Roel Hoekstra Biodiversiteit begin van de biodiversiteit: evolutie geleidelijk of met schokken begin van agro-biodiversiteit: domesticatie boeren

Nadere informatie

Duurzaam en helder naar de toekomst

Duurzaam en helder naar de toekomst Duurzaam en helder naar de toekomst De visie en ambitie van Nefyto Visie Voor een productieve en duurzame landen tuinbouw is geïntegreerde gewasbescherming een belangrijke voorwaarde. Deze land- en tuinbouw

Nadere informatie

Genetische modificatie in de landbouw: Nederland, Europa en de rest van de wereld. Frank van der Wilk

Genetische modificatie in de landbouw: Nederland, Europa en de rest van de wereld. Frank van der Wilk Genetische modificatie in de landbouw: Nederland, Europa en de rest van de wereld Frank van der Wilk COGEM De Commissie Genetische Modificatie (COGEM) is het wetenschappelijke adviesorgaan voor de overheid

Nadere informatie

Genetisch gemodificeerde (GG) gewassen: maatschappelijke betekenis en regelgeving

Genetisch gemodificeerde (GG) gewassen: maatschappelijke betekenis en regelgeving Genetisch gemodificeerde (GG) gewassen: maatschappelijke betekenis en regelgeving Presentatie voor Commissie Fysiek Domein gemeente Stichtse Vecht Dirk Stemerding 16 juni 2015 www.rathenau.nl info@rathenau.nl

Nadere informatie

Consultancy duurzaam gebruik van meeldauwmiddelen

Consultancy duurzaam gebruik van meeldauwmiddelen Consultancy duurzaam gebruik van meeldauwmiddelen DLV Plant Postbus 7001 6700 CA Wageningen Agro Business Park 65 6708 PV Wageningen T 0317 49 15 78 F 0317 46 04 00 In opdracht van: Begeleidende groep

Nadere informatie

Rapport: duurzaamheid van de Vlaams-Brabantse land- en tuinbouw

Rapport: duurzaamheid van de Vlaams-Brabantse land- en tuinbouw Rapport: duurzaamheid van de Vlaams-Brabantse land- en tuinbouw Economische, ecologische en sociale indicatoren Ine Vervaeke en Jona Lambrechts Inleiding Aanleiding: 20 jaar Vlaams-Brabant Duurzaamheid:

Nadere informatie

Rapport: duurzaamheid van de Vlaams-Brabantse land- en tuinbouw

Rapport: duurzaamheid van de Vlaams-Brabantse land- en tuinbouw Rapport: duurzaamheid van de Vlaams-Brabantse land- en tuinbouw Economische, ecologische en sociale indicatoren Ine Vervaeke en Jona Lambrechts Inleiding Aanleiding: 20 jaar Vlaams-Brabant Duurzaamheid:

Nadere informatie

Bijeenkomst Alumni Wageningen. Datum 15 april 2014. Bijdrage van de veredeling aan de wereldvoedselvoorziening

Bijeenkomst Alumni Wageningen. Datum 15 april 2014. Bijdrage van de veredeling aan de wereldvoedselvoorziening Bijeenkomst Alumni Wageningen Datum 15 april 2014 Bijdrage van de veredeling aan de wereldvoedselvoorziening Wageningen NM 10 1971 1979 Jan Omvlee 100% zelfstandig 100% mensen 100% groenten Onze aanpak

Nadere informatie

Genenbanken: Cool en Kool

Genenbanken: Cool en Kool Genenbanken: Cool en Kool Saet&Cruyt museum 4 april 2009 Noor Bas Curator collectie koolgewassen CGN Inhoud presentatie Genenbanken: waarom en hoe wordt agrobiodiversiteit bewaard korte impressie CGN Kool:

Nadere informatie

biologie vwo 2017-II Bananen bedreigd

biologie vwo 2017-II Bananen bedreigd Bananen bedreigd Bananen zijn de belangrijkste voedselbron voor meer dan 400 miljoen mensen in de tropen. De wereldwijde bananenproductie wordt bedreigd door schimmels die de Panama-ziekte veroorzaken.

Nadere informatie

Globalisering: Uitdagingen voor Food en Agri-business Nijenrode, 24 november 2014

Globalisering: Uitdagingen voor Food en Agri-business Nijenrode, 24 november 2014 Globalisering: Uitdagingen voor Food en Agri-business Nijenrode, 24 november 2014 Inhoud 1 2 3 Bedrijfsprofiel Agrifirm Globalisering Risico s en kansen voor de Food en Agri-business Vragen Bedrijfsprofiel

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Handelende in overeenstemming met de Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu;

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Handelende in overeenstemming met de Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu; STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 24591 28 april 2017 Besluit van de Staatssecretaris van Economische Zaken van 25 april 2017, nr. 17060593, houdende tijdelijke

Nadere informatie

Introductie 27/11/2015. Biologische Voeder Grondstoffen Visie 2015-2020. Tom Wiegmans Category manager Organic Feed ingredients.

Introductie 27/11/2015. Biologische Voeder Grondstoffen Visie 2015-2020. Tom Wiegmans Category manager Organic Feed ingredients. 27/11/2015 Biologische Voeder Grondstoffen Visie 2015-2020 Tom Wiegmans Category manager Organic Feed ingredients 26 November 2015 1 Introductie Tom Wiegmans Internationale Agrarische handel gestudeerd

Nadere informatie

1 Bent u bekend met het artikel problemen met buxus en mogelijke vervangers?

1 Bent u bekend met het artikel problemen met buxus en mogelijke vervangers? > Retouradres Postbus 20401 2500 EK DEN HAAG De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Prins Clauslaan 8 2595 AJ DEN HAAG Postbus 20401 2500 EK DEN HAAG www.rijksoverheid.nl/eleni

Nadere informatie

Amistar, WG en aanbevelingen, N W.7.

Amistar, WG en aanbevelingen, N W.7. Amistar, WG en aanbevelingen, 11767 N W.7. Wettelijk Gebruiksvoorschrift Het middel is uitsluitend toegelaten als schimmelbestrijdingsmiddel voor het professionele gebruik in de volgende toepassingsgebieden

Nadere informatie

Gezondheid & Voeding

Gezondheid & Voeding Hoeveelheid bestrijdingsmiddelen op groenten en fruit Bestrijdingsmiddelen zijn middelen die gebruikt worden op onder meer groenten en fruit om gewassen te beschermen tegen ziekten, plagen en onkruid.

Nadere informatie

Vergroening van de landbouw: hoe maken we stappen/ hoe maken we sprongen? Jolanda Wijsmuller, BCS

Vergroening van de landbouw: hoe maken we stappen/ hoe maken we sprongen? Jolanda Wijsmuller, BCS Vergroening van de landbouw: hoe maken we stappen/ hoe maken we sprongen? Jolanda Wijsmuller, BCS Markt trends Vraag naar veilig en duurzaam geteeld voedsel Sterkere focus op voedselkwaliteit en gezonde

Nadere informatie

Gezondheid & Voeding

Gezondheid & Voeding Gentech maïs tweede kamer is tegen, Europese Commissie is voor In het verleden stemde de Nederlandse regering altijd voor toelating van gentech in de EU, maar het tij lijkt te keren. Afgelopen week heeft

Nadere informatie

Direct op voorsprong tegen Phytophthora. Technisch dossier

Direct op voorsprong tegen Phytophthora. Technisch dossier Direct op voorsprong tegen Phytophthora Technisch dossier Inleiding Tanos is een nieuw middel tegen Phytophthora in aardappelen. Het middel werkt snel en is direct effectief. De eigenschappen van Tanos

Nadere informatie

RASSENKEUZE BIOLOGISCHE AARDAPPELEN. Lieven Delanote, Karel Dewaele - Inagro

RASSENKEUZE BIOLOGISCHE AARDAPPELEN. Lieven Delanote, Karel Dewaele - Inagro RASSENKEUZE BIOLOGISCHE AARDAPPELEN Lieven Delanote, Karel Dewaele - Inagro Bio in Vlaanderen - consumptie Aardappelen vers: > 5 % marktaandeel Voorbije 5 jaar x 2 2 Biologische teelt EU Lastenboek Bio

Nadere informatie

WAARNEMINGS- EN WAARSCHUWINGSSYSTEMEN

WAARNEMINGS- EN WAARSCHUWINGSSYSTEMEN WAARNEMINGS- EN WAARSCHUWINGSSYSTEMEN Els Lapage Departement Landbouw en Visserij Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling KVIV-studiedag, 24 april 2014 Inhoud Wat? Financiering en uitvoerders Waarnemingen

Nadere informatie

HET COLLEGE VOOR DE TOELATING VAN GEWASBESCHERMINGSMIDDELEN EN BIOCIDEN

HET COLLEGE VOOR DE TOELATING VAN GEWASBESCHERMINGSMIDDELEN EN BIOCIDEN 10318 N HET COLLEGE VOOR DE TOELATING VAN GEWASBESCHERMINGSMIDDELEN EN BIOCIDEN Dit besluit treedt in werking met ingang van 1 januari 2019. 1 BESLUIT WIJZIGING WETTELIJK GEBRUIKSVOORSCHRIFT EN GEBRUIKSAANWIJZING

Nadere informatie

Potatoes goes wild Marktvooruitzichten

Potatoes goes wild Marktvooruitzichten Potatoes goes wild Marktvooruitzichten 22 juni 2018 Inhoudsopgave 01 Introductie Agrico 02 De wereld 03 Buitenlandse concurrentie 04 Leveranciers 05 Afnemers 06 Marktverkenning 07 Toekomst / Trends 01

Nadere informatie

Nieuwe Veredelingstechnieken NPBTs

Nieuwe Veredelingstechnieken NPBTs Slide 1 Nieuwe Veredelingstechnieken NPBTs Voorbeelden van perspectiefvolle toepassingen Clemens van de Wiel, Jan Schaart, Bert Lotz Slide 2 Nieuwe genetische technieken Nieuwe technieken voor precieze

Nadere informatie

Maximaal aantal toepassingen. Maximale dosering (middel) per toepassing. 0,4 L/ha 0,4 L/ha 2 per teeltcyclus. 0,5 L/ha 0,5 L/ha 2 keer in het najaar

Maximaal aantal toepassingen. Maximale dosering (middel) per toepassing. 0,4 L/ha 0,4 L/ha 2 per teeltcyclus. 0,5 L/ha 0,5 L/ha 2 keer in het najaar HET COLLEGE VOOR DE TOELATING VAN GEWASBESCHERMINGSMIDDELEN EN BIOCIDEN 28 juli 2015 Actueel WG van het middel Score 250 EC, 11453 N Wettelijk Gebruiksvoorschrift Toegestaan is uitsluitend het professionele

Nadere informatie

Kansrijke teelt van vlas voor een gezonde bodem

Kansrijke teelt van vlas voor een gezonde bodem Kansrijke teelt van vlas voor een gezonde bodem www.vandebiltzadenvlas.com Langeweg 26 4541 PC Sluiskil info@vandebiltzadenvlas.com The Netherlands Tel. +31 115 471922 Fax. +31 115 472229 1. Introductie

Nadere informatie

WRATZIEKTE & FYTOPLASMEN. Kürt Demeulemeester

WRATZIEKTE & FYTOPLASMEN. Kürt Demeulemeester WRATZIEKTE & FYTOPLASMEN Kürt Demeulemeester WRATZIEKTE FOD project POWADIS (RT-13/06) Symptomen 3 4 Wat is wratziekte? Schimmel Synchitrium endobioticum Quarantaine-organisme (A2-lijst EPPO) Overleven

Nadere informatie

Van gewasbescherming naar integrale aanpak plantgezondheid

Van gewasbescherming naar integrale aanpak plantgezondheid Van gewasbescherming naar integrale aanpak plantgezondheid Helma Verberkt Beleidsspecialist Gewasbescherming / Plantgezondheid LTO Glaskracht Nederland 4 december 2013 Ontwikkelingen op nationaal en Europees

Nadere informatie

Voorwoord Maiskopbrand

Voorwoord Maiskopbrand Rassenadvies mais Seizoen 2018 Voorwoord Na een gemiddeld goed groeizaam jaar wat opbrengst en kwaliteit betreft, zit het nieuwe seizoen 2018 er weer aan te komen. Na legering van afgelopen jaar is maar

Nadere informatie

Hybride aardappelveredeling: Pootaardappelen uit zaad?

Hybride aardappelveredeling: Pootaardappelen uit zaad? Hybride aardappelveredeling: Pootaardappelen uit zaad? Pim Lindhout www.solynta.com Tweede landelijke Pootaardappeldag Emmeloord 17 januari 2017 Waarom zijn we aan hybride aardappelveredeling begonnen?

Nadere informatie

Opus Team. BASF Nederland B. V., Divisie Agro GEVAAR. Toelatingsnummer N W.8 Productgroep: fungicide Formulering:

Opus Team. BASF Nederland B. V., Divisie Agro GEVAAR. Toelatingsnummer N W.8 Productgroep: fungicide Formulering: Opus Team Toelatingsnummer 11407 N W.8 Productgroep: fungicide Formulering: Suspo-emulsie De identiteit van alle stoffen in het mengsel die bijdragen tot de indeling epoxiconazool, fenpropimorf van het

Nadere informatie

Chris Kik, PRI Wageningen

Chris Kik, PRI Wageningen De perspectieven voor het ontwikkelen van uien met een verbeterde associatie met gunstige bodemschimmels en de mogelijke effecten hiervan op ziektewerendheid Chris Kik, PRI Wageningen chris.kik@wur.nl

Nadere informatie

Essentaksterfte. Ontwikkelingen onderzoek en alternatieven. Jelle Hiemstra. Informatiebijeenkomst Groninger Bomenwacht; Zuidwolde, 18 oktober 2017

Essentaksterfte. Ontwikkelingen onderzoek en alternatieven. Jelle Hiemstra. Informatiebijeenkomst Groninger Bomenwacht; Zuidwolde, 18 oktober 2017 Essentaksterfte Ontwikkelingen onderzoek en alternatieven Jelle Hiemstra Informatiebijeenkomst Groninger Bomenwacht; Zuidwolde, 18 oktober 2017 Inhoud Essentaksterfte Oplossing??? Onderzoek naar minder

Nadere informatie

Aanvraag voor de introductie in het leefmilieu van aardappelstammen met verbeterde weerstand tegen

Aanvraag voor de introductie in het leefmilieu van aardappelstammen met verbeterde weerstand tegen BASF Plant Science Aanvraag voor de introductie in het leefmilieu van aardappelstammen met verbeterde weerstand tegen Phytophthora infestans in 2011 en 2012 Publiek dossier A Algemene informatie Naam en

Nadere informatie

Maximale dosering (middel) per toepassing. Maximaal aantal toepassingen. 0,5 L/ha 0,5 L/ha 1 keer in het voorjaar. 0,225 L/ha 3 per 12 maanden

Maximale dosering (middel) per toepassing. Maximaal aantal toepassingen. 0,5 L/ha 0,5 L/ha 1 keer in het voorjaar. 0,225 L/ha 3 per 12 maanden HET COLLEGE VOOR DE TOELATING VAN GEWASBESCHERMINGSMIDDELEN EN BIOCIDEN 28 juli 2015 Actueel WG van het middel Score 250 EC, 11453 N Wettelijk Gebruiksvoorschrif Toegestaan is uitsluitend het professionele

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Handelende in overeenstemming met de Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu;

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Handelende in overeenstemming met de Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu; STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 7690 17 februari 2016 Besluit van de Staatssecretaris van Economische Zaken van 9 februari 2016, nr. 16009225, houdende

Nadere informatie

Veilig werken. Duurzaam bodemgebruik in de landbouw

Veilig werken. Duurzaam bodemgebruik in de landbouw Veilig werken Duurzaam bodemgebruik in de landbouw Programma voor vandaag: Duurzaam bodemgebruik in de landbouw Kahoot Oefentoets bodemgebruik Veilig werken & Duurzaam bodemgebruik? Veilig werken & Duurzaam

Nadere informatie

Gewasbescherming: Vanwaar komen we en waar gaan we naar toe? Mathias Abts Departement Landbouw en Visserij

Gewasbescherming: Vanwaar komen we en waar gaan we naar toe? Mathias Abts Departement Landbouw en Visserij Gewasbescherming: Vanwaar komen we en waar gaan we naar toe? Mathias Abts Departement Landbouw en Visserij Waarom gewasbescherming? Belangrijke en onmisbare hulp om ziekten, plagen en onkruiden onder controle

Nadere informatie

Weerbaarheid in grondgebonden teelten

Weerbaarheid in grondgebonden teelten Weerbaarheid in grondgebonden teelten 23-5-2013, Joeke Postma 1) & Wopke van der Werf 2) 1) Biointeracties en Plantgezondheid - WUR 2) Centre for Crop Systems Analysis - WUR Weerbaarheid - schaalniveau

Nadere informatie

( BIOLOGISCHE ) Akker- en tuinbouw. Vol met boerenwijsheid én leuke Wist je datjes... CAMPAGNE GEFINANCIERD MET STEUN VAN DE EUROPESE UNIE

( BIOLOGISCHE ) Akker- en tuinbouw. Vol met boerenwijsheid én leuke Wist je datjes... CAMPAGNE GEFINANCIERD MET STEUN VAN DE EUROPESE UNIE BIOLOGISCHE ) Akker- en tuinbouw Vol met boerenwijsheid én leuke Wist je datjes... CAMPAGNE GEFINANCIERD MET STEUN VAN DE EUROPESE UNIE Een krop sla zonder gif Biologische aardappelen, granen en groenten

Nadere informatie

LTO Glaskracht - Groene middelen 8 maart Rogier Doornbos Product Specialist

LTO Glaskracht - Groene middelen 8 maart Rogier Doornbos Product Specialist LTO Glaskracht - Groene middelen 8 maart 2018 Rogier Doornbos Product Specialist Waarom groene(re) middelen? Consumenten: Eten en voeding is gezondheid en je goed voelen dit staat in contrast met het gebruik

Nadere informatie

VOORKOMEN EN BEHEERSEN VAN PLAGEN: EEN KUNST APART

VOORKOMEN EN BEHEERSEN VAN PLAGEN: EEN KUNST APART VOORKOMEN EN BEHEERSEN VAN PLAGEN: EEN KUNST APART J.C. van Lenteren en M. Dicke Laboratorium voor Entomologie, Wageningen Universiteit Vanaf het ontstaan van de landbouw - zo n 10.000 jaar geleden - tot

Nadere informatie

Begin op tijd met schimmelbestrijding in uien! Nieuw: Olympus

Begin op tijd met schimmelbestrijding in uien! Nieuw: Olympus Begin op tijd met schimmelbestrijding in uien! Nieuw: Olympus Vroeg beginnen is eerder winnen Uw uien verdienen de beste bescherming. Daarom is het de hoogste tijd voor een middel dat al vroeg in het groeiseizoen

Nadere informatie

Rapport enquête en workshop (Bio Vak Zwolle 2012) Locale rassen; het juiste ras locatie teler concept Bertus Buizer & Kitty de Jager, december 2012

Rapport enquête en workshop (Bio Vak Zwolle 2012) Locale rassen; het juiste ras locatie teler concept Bertus Buizer & Kitty de Jager, december 2012 Rapport enquête en workshop (Bio Vak Zwolle 2012) Locale rassen; het juiste ras locatie teler concept Bertus Buizer & Kitty de Jager, december 2012 Inleiding: De veredeling van gewassen heeft onder andere

Nadere informatie

Waarschuwingsdienst aardappelziekte PCA

Waarschuwingsdienst aardappelziekte PCA Waarschuwingsdienst aardappelziekte PCA P. Vanhaverbeke (PCA) Samenvatting Vroege aantastingen van de aardappelziekte mochten ons eigenlijk niet verbazen in 2014: de winter was recordzacht, van echte vrieskou

Nadere informatie

1. Discussie loopt vast: partijen wijzen naar elkaar, de argumenten naar zichzelf

1. Discussie loopt vast: partijen wijzen naar elkaar, de argumenten naar zichzelf Hoe trek je een discussie vlot? van zorgen naar veranderbare situaties in de Phytophthora case Wat doe je als partijen met elkaar in gesprek proberen te komen maar het lukt niet echt, of er komt niets

Nadere informatie

Mevrouw de voorzitter, Geachte leden van het Bureau, Dames en heren,

Mevrouw de voorzitter, Geachte leden van het Bureau, Dames en heren, Vrijdag 10 september 2010 Toespraak van JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR Comité van de Regio s Resource Efficient Europa Mevrouw de voorzitter, Geachte leden van het Bureau,

Nadere informatie

Initium : de nieuwe werkzame stof. Tegen de plaag Uitstekende blad- en stengelbescherming Uitzonderlijke regenvastheid.

Initium : de nieuwe werkzame stof. Tegen de plaag Uitstekende blad- en stengelbescherming Uitzonderlijke regenvastheid. Initium : de nieuwe werkzame stof Tegen de plaag Uitstekende blad- en stengelbescherming Uitzonderlijke regenvastheid www.orvego.be De nieuwe innovatieve molecule voor de bestrijding van de aardappelziekte

Nadere informatie

Genomics: een doorbraak in de strijd tegen de aardappelziekte?!

Genomics: een doorbraak in de strijd tegen de aardappelziekte?! Genomics: een doorbraak in de strijd tegen de aardappelziekte?! De aardappelziekte De aardappelziekte Wel of geen infectie? Veroorzaakt door Phytophthora infestans Verantwoordelijk voor hongersnood 19e

Nadere informatie

Productie en afzetmogelijkheden van Nedersoja

Productie en afzetmogelijkheden van Nedersoja Productie en afzetmogelijkheden van Nedersoja Ondernemen met Nieuwe Eiwitten- 8 december Koen van den Berg - Business Development Manager Agrifirm Plant nhoud Introductie Agrifirm Waarom is Agrifirm bezig

Nadere informatie

Geïntegreerde aanpak van aarfusarium in granen en het effect op mycotoxinen

Geïntegreerde aanpak van aarfusarium in granen en het effect op mycotoxinen Geïntegreerde aanpak van aarfusarium in granen en het effect op mycotoxinen Praktijknetwerk Aarfusarium 5 februari 2014, Huub Schepers & Bert Evenhuis Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling:

Nadere informatie

JanWillem Breukink Voorzitter Seed Valley en ex. CEO INCOTEC 04 Juni 2015

JanWillem Breukink Voorzitter Seed Valley en ex. CEO INCOTEC 04 Juni 2015 Goede zadenvoorziening; De basis voor een duurzame en gezonde land- en tuinbouw JanWillem Breukink Voorzitter Seed Valley en ex. CEO INCOTEC 04 Juni 2015 Goede zadenvoorziening de basis voor een duurzame

Nadere informatie

landbouw en natuurlijke omgeving 2011 plantenteelt open teelten CSPE BB minitoets bij opdracht 17

landbouw en natuurlijke omgeving 2011 plantenteelt open teelten CSPE BB minitoets bij opdracht 17 landbouw en natuurlijke omgeving 2011 plantenteelt open teelten CSPE BB minitoets bij opdracht 17 variant a Naam kandidaat Kandidaatnummer Meerkeuzevragen Omcirkel het goede antwoord (voorbeeld 1). Geef

Nadere informatie

Bacteriën in water, bodem en substraat

Bacteriën in water, bodem en substraat Bacteriële ziekten in diverse gewassen onder glas Marta Streminska, Ineke Stijger PlantgezondheidEvent 23 maart 2017 Bacteriën in water, bodem en substraat Aantal bacteriën: per 1 ml oppervlaktewater:

Nadere informatie

Een vloeibaar middel voor brede schimmelbestrijding in de vollegrondsgroenteteelt. Wat doet Amistar Top?

Een vloeibaar middel voor brede schimmelbestrijding in de vollegrondsgroenteteelt. Wat doet Amistar Top? Amistar Top Een vloeibaar middel voor brede schimmelbestrijding in de vollegrondsgroenteteelt Wat is Amistar Top? Amistar Top is een zeer modern fungicide met een breed werkingsspectrum tegen de belangrijkste

Nadere informatie

Wereldvoedselvoorziening en mondiale voedselzekerheid als uitdaging

Wereldvoedselvoorziening en mondiale voedselzekerheid als uitdaging Wereldvoedselvoorziening en mondiale voedselzekerheid als uitdaging Prof. Dr Ir Rudy Rabbinge Universiteitshoogleraar Duurzame Ontwikkeling & Voedselzekerheid, Wageningen UR Debatreeks De toekomst van

Nadere informatie

Bijlage VMBO-KB. biologie CSE KB. tijdvak 2. Deze bijlage bevat informatie a-KB-2-b

Bijlage VMBO-KB. biologie CSE KB. tijdvak 2. Deze bijlage bevat informatie a-KB-2-b Bijlage VMBO-KB 2009 tijdvak 2 biologie CSE KB Deze bijlage bevat informatie. 945-0191-a-KB-2-b Informatie - Aardappels Lees eerst informatie 1 tot en met 8 en beantwoord dan vraag 39 tot en met 48. Bij

Nadere informatie

Afzet van chemische gewasbeschermingsmiddelen,

Afzet van chemische gewasbeschermingsmiddelen, Indicator 6 november 2018 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De afzet van chemische gewasbeschermingsmiddelen

Nadere informatie

ALLES OVER GENVOEDSEL EN ARGUMENTEN TÉGEN CRISPR-CAS GEWAS

ALLES OVER GENVOEDSEL EN ARGUMENTEN TÉGEN CRISPR-CAS GEWAS Next economy GEPLAATST DOOR: BERTUS BUIZER DIRECTEUR BUIZER ADVIES DUURZAME LANDBOUW EN ENERGIE VR 3 AUG ALLES OVER GENVOEDSEL EN ARGUMENTEN TÉGEN CRISPR-CAS GEWAS door Bertus Buizer (Buizer Advies) 25

Nadere informatie

Het belang van bodemleven Inspiratiedag over functionele agrobiodiversiteit Gent, 4 november 2014

Het belang van bodemleven Inspiratiedag over functionele agrobiodiversiteit Gent, 4 november 2014 Het belang van bodemleven Inspiratiedag over functionele agrobiodiversiteit Gent, 4 november 2014 Petra Deproost Departement LNE, Dienst Land en Bodembescherming Biodiversiteit: niet enkel bovengronds!

Nadere informatie

De opbrengst van moderne veredelingstechnieken

De opbrengst van moderne veredelingstechnieken De opbrengst van moderne veredelingstechnieken Inleiding Wereldwijd neemt het areaal gewassen toe dat met behulp van moderne veredelingstechnieken zoals genetische modificatie (GM) tot stand is gekomen.

Nadere informatie

PRECISIE LANDBOUW MET DRONES

PRECISIE LANDBOUW MET DRONES PRECISIE LANDBOUW MET DRONES Airinov: remote sensing voor precisieteelt en R&D Oorsprong Frankrijk IP op sensortechnologie en dataverwerking Sinds 2015 expansie Netwerk in heel Europa In 2016 vestiging

Nadere informatie

Alternariain in aardappel: een ziektecomplex? Prof. Geert Haesaert Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen Vakgroep Toegepaste Biowetenschappen

Alternariain in aardappel: een ziektecomplex? Prof. Geert Haesaert Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen Vakgroep Toegepaste Biowetenschappen Alternariain in aardappel: een ziektecomplex? Prof. Geert Haesaert Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen Vakgroep Toegepaste Biowetenschappen Meer Alternaria? Alternaria -aantastingen worden als een toenemend

Nadere informatie

Welke richting volg je? In welke mate ga je akkoord met volgende stellingen?

Welke richting volg je? In welke mate ga je akkoord met volgende stellingen? Groepsnummer: Nummer respondent: Beste leerling, Hieronder vind je een aantal vragen. Lees de opdrachten aandachtig en probeer zo nauwkeurig mogelijk te antwoorden. Laat geen vragen open. Als je iets niet

Nadere informatie

Praktijkaanpak Phytophthora ramorum op basis van onderzoek

Praktijkaanpak Phytophthora ramorum op basis van onderzoek Praktijkaanpak Phytophthora ramorum op basis van onderzoek Kurt Heungens Studienamiddag Azalea en Rhododendron Departement Landbouw en Visserij & PCS 23 februari 2017 Inhoud Inleiding: Phytophthora ramorum

Nadere informatie

Totaal 2,0 11,0 27,8 33,9 44,2 52,6 59,2 67, ,4 102,1 114,3 125,0 134,0 7,2% LIS Consult, 24 februari /- t.o.v.

Totaal 2,0 11,0 27,8 33,9 44,2 52,6 59,2 67, ,4 102,1 114,3 125,0 134,0 7,2% LIS Consult, 24 februari /- t.o.v. 1a. Wereldwijd areaal genetisch gemodificeerde gewassen naar gewas 1996 9 (in mln. ha.) 1996 1997 1998 1999 1 2 3 4 5 6 7 8 9 % +/- t.o.v. 8 Soja,4 5,1 14,5 21,6 25,8 33,3 36,5 41,4 48,4 54,4 58,6 58,6

Nadere informatie

Programma: Studiemiddag Klein- en Steenfruit

Programma: Studiemiddag Klein- en Steenfruit Programma: Studiemiddag Klein- en Steenfruit 1) Geïntegreerde gewasbescherming 2014 2) Selectieve gewasbescherming d.m.v. foggen 3) Mogelijkheden biologische bestrijding 4) Waarschuwings- en adviessystemen

Nadere informatie

Geïntegreerde aanpak van aarfusarium in granen en het effect op mycotoxinen

Geïntegreerde aanpak van aarfusarium in granen en het effect op mycotoxinen Geïntegreerde aanpak van aarfusarium in granen en het effect op mycotoxinen Ondertitel 5 februari 2014, Huub Schepers & Bert Evenhuis Indeling presentatie Schade opbrengst/kwaliteit Levenswijze Fusarium-schimmels

Nadere informatie

Eindexamen biologie havo 2004-II

Eindexamen biologie havo 2004-II 4 Beoordelingsmodel Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag worden 2 punten toegekend. Iberische lynx 1 populatie als het totaal aantal dieren van een bepaalde soort (1) en populatie als (in een

Nadere informatie

Gewasbescherming en omwonenden

Gewasbescherming en omwonenden Gewasbescherming en omwonenden Grondontsmetting Grondontsmetting op land- en tuinbouwpercelen Informatie voor omwonenden Waarom ontvangt u deze folder? Binnenkort wordt er in uw omgeving een grondontsmetting

Nadere informatie

Nieuw Kyleo MaxCel Rizolex 500 SC

Nieuw Kyleo MaxCel Rizolex 500 SC Nieuw Kyleo MaxCel Rizolex 500 SC Producten 2015 Amid-Thin W Vruchtdunningsmiddel in fruit Spuitpoeder 8 % 1-naftylacetamide Erkenningsnummer: 6011P/B Verpakking: 12 x 1 kg > > In appelbomen. Beta-Sure

Nadere informatie

Economische, sociale en beleidsaspecten van geintegreerde bestrijding in de landen tuinbouw

Economische, sociale en beleidsaspecten van geintegreerde bestrijding in de landen tuinbouw Economische, sociale en beleidsaspecten van geintegreerde bestrijding in de landen tuinbouw 14 juni, Roel Jongeneel (Wageningen University & Wageningen Economic Research) Presentatie gemaakt voor Ctgb

Nadere informatie

Crop Care Competence Centre. Kverneland Group Nieuw-Vennep

Crop Care Competence Centre. Kverneland Group Nieuw-Vennep NL Crop Care Competence Centre Kverneland Group Nieuw-Vennep onze visie Techniek maakt een betere toekomst mogelijk. Wij ontwikkelen intelligente oplossingen voor een betere oogst en een hogere opbrengst.

Nadere informatie

Raseigenschappen biologische aardappelen. Vermeerdering Biologisch Uitgangsmateriaal (VBU) KW0826 Door: Douwe Werkman

Raseigenschappen biologische aardappelen. Vermeerdering Biologisch Uitgangsmateriaal (VBU) KW0826 Door: Douwe Werkman Raseigenschappen biologische aardappelen. Vermeerdering Biologisch Uitgangsmateriaal (VBU) KW0826 Door: Douwe Werkman Inleiding In opdracht van VBU (Vermeerdering Biologisch Uitgangsmateriaal) werd in

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 21278 18 april 2018 Besluit van de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit van 9 april 2018, nr. 18059632, houdende

Nadere informatie

Slide 1. Co existentie. Naast elkaar bestaan van GG en niet-gg teelten. Clemens van de Wiel, Jan Schaart & Bert Lotz

Slide 1. Co existentie. Naast elkaar bestaan van GG en niet-gg teelten. Clemens van de Wiel, Jan Schaart & Bert Lotz Slide 1 Co existentie Naast elkaar bestaan van GG en niet-gg teelten Clemens van de Wiel, Jan Schaart & Bert Lotz Slide 2 Co-existentie: context Een GG gewas wordt eerst beoordeeld op veiligheid voor toelating

Nadere informatie

Diversiteit in peulvruchten

Diversiteit in peulvruchten Diversiteit in peulvruchten vanuit genenbank perspectief Noor Bas, Amerongen, 25 juni 2016 Diversiteit in peulvruchten Ontstaan van de gewassen Bewaren van diversiteit door genenbanken Belang diversiteit

Nadere informatie