Nieuwe technieken die oude overbodig maken?

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Nieuwe technieken die oude overbodig maken?"

Transcriptie

1 Nieuwe technieken die oude overbodig maken? FES Fyto Symposium 22 juni 21 Dr. Piet M. Boonekamp Plant Research International Voor welke organismen Identificatie/Detectie? Diagnostiek is weten waar het zit Virussen Insecten Schimmels Bacteriën Nematoden Onkruiden Diagnostiek is.technologie Om te zorgen voor de gewenste: Specificiteit (eigenschappen en soorten) Gevoeligheid (maatwerk voor het gewenste doel) Kostenefficiëntie (goede prijs/kwaliteit verhouding) Robuustheid Snelheid (in 1 dag analyse en uitslag?) Betrouwbaarheid en toepasbaarheid (zowel on-site als in high-tech laboratoria) Correcte technologie?? Technieken voor identificatie en detectie: Biologische karakteristieken Morfologische karakteristieken Eiwitkarakteristieken Antisera DNA/RNA-karakteristieken PCR in allerlei vormen

2 Biologische karakteristieken (1) Biologische karakteristieken (2) Uitplaten van bacteriën op selectieve media Foto PPO Naaldwijk Biologische karakteristieken (3) Morfologische karakteristieken (1) Microscopische karakterisering van typische structuren Morfologische karakteristieken (2) Eiwitkarakteristieken (1) pollen Steve Hurst, USDA-NRCS Ambrosia artemisiifolia Alsemambrosia zaad ELISA van plantenvirussen Immunofluorescentie bacteriën Plantenziektenkundige Dienst

3 Eiwit karakteristieken (2) Microspheres/beads Luminex multiplex immunoassay: principle Multiplex Elisa in 1 monster Multiplex Luminex assay 5-plex PBS 5-plex Potato Extract DNA/RNA-technologieën Cms (MFI) 15 Rsol (MFI) PLRV (MFI) PVX (MFI) 1 PVY (MFI) Cms (MFI) Rsol (MFI) PLRV (MFI) PVX (MFI) PVY (MFI) Enkelvoudige PCRdetectiemethoden Kwantitatieve detectie Multiplex detectie 5 Cms AB Rsol AB PLRV AB PVX AB PVY AB All 5 Cms AB Rsol AB PLRV AB PVX AB PVY AB All Kwantitatieve multiplex detectie DNA-detectie Multiplex SCAR-PCR Meloidogyne species

4 Localisatie/extractie: Nematoden uit grond Localisatie/extractie: Bacteriën in aardappel Probleem: Grond wordt opgespoeld en nematoden worden verzameld in suspensie Directe extractie van nematodensuspensie geeft soms remming in PCR Aanpassen DNA-extractiemethode gewenst Probleem: Erwinia bepalen in naveluiteinden van knollen Ogen worden vermalen in buffer. Rechtstreekse extractie van buffer geeft problemen. Verrijkingsstap is noodzakelijk Verrijking gaat in 1% van de gevallen niet goed Localisatie/extractie: Bacteriën uit zaad Probleem: Extractie vanuit zaden is een probleem voor detectie bacteriën Zaden worden na schoning vermalen Aanwezigheid in vermalen zaad van extreem hoge concentraties van reservestoffen zoals oliën en polysacchariden (waaronder zetmeel), die bekende inhibitoren van PCR zijn Localisatie/extractie: Waar zit het pathogeen? GFP-tagged Dickeya sp. progeny tuber stolon * 2 days after soil infestation Kwantificering over de jaren heen No Source: NAK

5 Wavelength Graan Klei Biet Klei Biet Zand Aardappel Klei Aardappel Zand Kwantificering via AmpliDet Levend/dood-bepalingen PMA-PCR Xanthomonas campestris pv. campestris Fluorescence 2 SCV 3F NT 3F SCV/SVBV/SMYEPV 3F 1.5 SVBV 3TR NT 3TR SCV/SVBV/SMYEPV 3TR Time Sample: Target Primer mix 1 SCV/SVBV SCV/SVBV 2 SCV/SVBV 3-mix 3 SMYEPV SMYEPV 4 SMYEPV SMYEPV 5 SMYEPV 3-mix 6 SMYEPV 3-mix 7 SCV/SVBV/SMYEPV 3-mix 8 SCV/SVBV/SMYEPV 3-mix 9 SCV/SMYEPV 3-mix 1 SCV/SMYEPV 3-mix 11 SVBV/SMYEPV 3-mix 12 SVBV/SMYEPV 3-mix 13 NT 3-mix 14 SCV/SMYEPV SCV/SMYEPV 15 SCV/SMYEPV SCV/SMYEPV 16 SVBV/SMYEPV SVBV/SMYEPV 17 SVBV/SMYEPV SVBV/SMYEPV 18 SCV 3-mix 19 SVBV 3-mix 2 NT 3-mix 21 NT 3-mix 22 NT 3-mix 1 = Live cells 2 = Live cells + PMA 3 = Dead cells 4 = Dead cells + PMA Viable cells (intact membrane) Soluble, amplifiable DNA + PMA Photoinduced crosslinking Dead cells (comprised membrane) Insoluble DNA, Gets lost with cell debris, not lifi bl Herkenning aardappelplant in bietenperceel Reflection DSS voor Phytophthora Spatial, temporal simulation model Infectiekansen Nederland 26 (mei september) & 27 Survival Infection DCM Zwaagdijk Spore release

6 Detection of Globodera pallida Reconstruction of infestation Op basis van locale bemonstering Locale genetische diversiteit van de isolaten Mobiel PCR-apparaat Dip stick Lelystad 25 Valthermond 25 Diagnostiek voor nieuwe problemen Diagnostiek is. innoveren Door wereldwijde handelsstromen steeds nieuwe problemen (en oud weer nieuw!) Pepino mozaïekvirus Nieuwe PVY in aardappel Nieuwe Erwinia in aardappel en bollen Zuur in bollen Etc., etc. regelgeving verandert toepassen van de juiste technologie van simplex naar multiplex van separate naar geïntegreerde kennis MAAR: kennis van pathogenen blijft nodig!

7 Dank u voor de aandacht Science Practice Wageningen UR

Bruikbaarheid vacuümtoets bij hyacinten

Bruikbaarheid vacuümtoets bij hyacinten Bruikbaarheid vacuümtoets bij hyacinten Voortgezet diagnostisch onderzoek 2012 P.J. van Leeuwen en R. H. L. Dees Praktijkonderzoek Plant & Omgeving, onderdeel van Wageningen UR Business Unit Bloembollen,

Nadere informatie

Levend of dood, dat is de vraag!

Levend of dood, dat is de vraag! Levend of dood, dat is de vraag! Theo van der Lee 1, Gerard van Leeuwen 2, Eisse de Haan 3, Johannes Helder 4, Harrie Koenraadt 5 en Peter Bonants 1 1 Plant Research International, Wageningen UR 2 nvwa,

Nadere informatie

Harm Janssens. Robotisering van manuele handelingen ten behoeve van DNA-analyse

Harm Janssens. Robotisering van manuele handelingen ten behoeve van DNA-analyse Harm Janssens Robotisering van manuele handelingen ten behoeve van DNA-analyse Argentina, Belgium, Brazil. Canada, France, India. Indonesia, Netherlands, Paraguay, Romania, Russia.Thailand, Tunisia,Turkey,

Nadere informatie

Eis 6.3.2 Schadelijke organismen en ziekten niveau 1

Eis 6.3.2 Schadelijke organismen en ziekten niveau 1 Eis 6.3.2 Schadelijke organismen en ziekten niveau 1 Indien tijdens de teelt schadelijke quarantaine organismen en ziekten met betrekking tot de gezondheid van mens, dier en plant werden vastgesteld dienen

Nadere informatie

De principes van geïntegreerde gewasbescherming (IPM) met aardappel als voorbeeld

De principes van geïntegreerde gewasbescherming (IPM) met aardappel als voorbeeld De principes van geïntegreerde gewasbescherming (IPM) met aardappel als voorbeeld Piet M. Boonekamp Foodlog symposium Landbouw zonder chemie, hoe dan? Ommeren 15 april, 2019 Stelling: Gewasbescherming

Nadere informatie

Kwantitatieve toets voor Agrobacterium rhizogenes

Kwantitatieve toets voor Agrobacterium rhizogenes Kwantitatieve toets voor Agrobacterium rhizogenes 20 juli 2012 Kwantitatieve toets voor Agrobacterium rhizogenes Opdrachtgever: Looptijd project: september 2011 maart 2012 COLOFON: Contactpersoon: Adriaan

Nadere informatie

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.:

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.: Dr. Molewaterplein 40 3015 GD Rotterdam Nederland Locatie(s) waar activiteiten onder accreditatie worden uitgevoerd Hoofdkantoor Locatie Afkorting Dr. Molewaterplein 40 3015 GD Rotterdam Nederland Flexibele

Nadere informatie

Grip op ongrijpbare virussen

Grip op ongrijpbare virussen Grip op ongrijpbare virussen Annelien Roenhorst FES Virus consortium Vraag Wie heeft wel eens last gehad van een virus? Wie heeft wel eens een virus gezien? Virussen Tobamovirus Nepovirus Afmetingen Virus

Nadere informatie

Mogelijkheden voor Detectie & Diagnostiek

Mogelijkheden voor Detectie & Diagnostiek Mogelijkheden voor Detectie & Diagnostiek Peter Bonants Wageningen Plant Research, BU Biointeracties & Plantgezondheid 23 Maart 2017 Landbouwkundige producten in gevaar Detectie ziekten en plagen Welke?

Nadere informatie

Bodemweerbaarheid. Andre van der Wurff

Bodemweerbaarheid. Andre van der Wurff Bodemweerbaarheid Andre van der Wurff Druk op gewasbeschermingsmiddelen EU KRW Druk op gewasbeschermingsmiddelen Energie bezuinigen Druk op gewasbeschermingsmiddelen Wettelijke toelating Onderschatting

Nadere informatie

Gezond pootgoed @ ILVO 2011. VVP ALV 12 december 2011

Gezond pootgoed @ ILVO 2011. VVP ALV 12 december 2011 Gezond pootgoed @ ILVO 2011 VVP ALV 12 december 2011 Gezond pootgoed @ ILVO 2011 Het aardappelseizoen 2011 Top 5 ziekten in pootgoed Dickeya & Pectobacterium Projecten @ ILVO Survey pootgoed Identificatie

Nadere informatie

Oprukkende nematodesoorten: van identificatie naar beheersingsstrategie

Oprukkende nematodesoorten: van identificatie naar beheersingsstrategie Oprukkende nematodesoorten: van identificatie naar beheersingsstrategie Nicole Viaene ILVO CONTACTDAG aardappel 17 november 2016 Nematoden (aaltjes) op aardappel Aardappelcystenematoden: Globodera spp.

Nadere informatie

Nationale richtlijn voor de validatie van detectie- en identificatiemethoden voor plantpathogenen en plaagorganismen

Nationale richtlijn voor de validatie van detectie- en identificatiemethoden voor plantpathogenen en plaagorganismen Nationale richtlijn voor de validatie van detectie- en identificatiemethoden voor plantpathogenen en plaagorganismen Verkorte naam: nationale validatierichtlijn voor plantpathogenen en plaagorganismen

Nadere informatie

Ontwikkeling bemonsteringssystematiek voor het toetsen op latente infecties in voortkwekingsmateriaal

Ontwikkeling bemonsteringssystematiek voor het toetsen op latente infecties in voortkwekingsmateriaal Ontwikkeling bemonsteringssystematiek voor het toetsen op latente infecties in voortkwekingsmateriaal Eindrapportage OND/2004/16/03 Dr. J.M. van der Wolf, Dr. P. Kastelein & Prof. dr. T. H. Been Plant

Nadere informatie

Kwantitatieve PCR van potentieel toxische cyanobacteriën in oppervlaktewateren

Kwantitatieve PCR van potentieel toxische cyanobacteriën in oppervlaktewateren Kwantitatieve PCR van potentieel toxische cyanobacteriën in oppervlaktewateren Edwin Kardinaal, Danielle van der Linde, Lonneke Hensen & Bart Wullings KWR Watercycle Research Institute, Nieuwegein Inhoud

Nadere informatie

Diagnostiek aardappelvirussen in pootgoed

Diagnostiek aardappelvirussen in pootgoed Diagnostiek aardappelvirussen in pootgoed Kris De Jonghe 01/02/201 Algemeen - virusbeheersing in aardappelpootgoed Focus ligt op de beheersing van belangrijke, door bladluis overgedragen virussen Vermeerdering

Nadere informatie

Jantineke Hofland Zijlstra, Wageningen UR Glastuinbouw

Jantineke Hofland Zijlstra, Wageningen UR Glastuinbouw Toepassing van moleculaire technieken voor monitoring van bodemschimmels in de glastuinbouw: van droom naar werkelijkheid Jantineke Hofland Zijlstra, Wageningen UR Glastuinbouw Monitoring schimmels in

Nadere informatie

Moleculaire diagnostiek: kwalitatief of kwantitatief?

Moleculaire diagnostiek: kwalitatief of kwantitatief? Moleculaire diagnostiek: kwalitatief of kwantitatief? Jaap van Hellemond, parasitoloog Erasmus MC & Havenziekenhuis, Rotterdam Theo Schuurs, moleculair bioloog Izore, Centrum Infectieziekten Friesland,

Nadere informatie

Belang maar ook bedreiging van de diversiteit aan rassen en gewassen. De noodzaak van Agrobiodiversiteit. Michel Haring Hoogleraar Plantenfysiologie

Belang maar ook bedreiging van de diversiteit aan rassen en gewassen. De noodzaak van Agrobiodiversiteit. Michel Haring Hoogleraar Plantenfysiologie Een deel van de biodiversiteit van de Aardappel Belang maar ook bedreiging van de diversiteit aan rassen en gewassen De noodzaak van Agrobiodiversiteit Michel Haring Hoogleraar Plantenfysiologie Agro-biodiversiteit:

Nadere informatie

DNA-extractie zonder remming

DNA-extractie zonder remming DNA-extractie zonder remming Peter Bonants en Theo van der Lee Plant Research International, Wageningen UR Inleiding Detectie en identificatie van plantenpathogenen met behulp van moleculaire diagnostiek

Nadere informatie

Moleculaire diagnostiek; darmparasieten & Trichomonas -overzicht 2016-

Moleculaire diagnostiek; darmparasieten & Trichomonas -overzicht 2016- Moleculaire diagnostiek; darmparasieten & Trichomonas -overzicht 2016- Theo Schuurs, moleculair bioloog Lid namens WMDI / NVMM Rob Koelewijn Jaap van Hellemond 2013: Introductie fecespanel geschikt voor

Nadere informatie

Alternariain in aardappel: een ziektecomplex? Prof. Geert Haesaert Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen Vakgroep Toegepaste Biowetenschappen

Alternariain in aardappel: een ziektecomplex? Prof. Geert Haesaert Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen Vakgroep Toegepaste Biowetenschappen Alternariain in aardappel: een ziektecomplex? Prof. Geert Haesaert Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen Vakgroep Toegepaste Biowetenschappen Meer Alternaria? Alternaria -aantastingen worden als een toenemend

Nadere informatie

CGM/ Advies: inschaling van werkzaamheden met gg-aardappel Solanum tarijense

CGM/ Advies: inschaling van werkzaamheden met gg-aardappel Solanum tarijense BEZOEKADRES: A. VAN LEEUWENHOEKLAAN 9 3721 MA BILTHOVEN POSTADRES: POSTBUS 578 3720 AN BILTHOVEN Aan de minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Mevrouw J.C. Huizinga-Heringa

Nadere informatie

VERGADERING : COMMISSIE TEELTAANGELEGENHEDEN DATUM : 22 OKTOBER 2010 AGENDAPUNT : 7 BIJLAGE : 6b ADDITIONELE PROJECTEN 2010 EN INLEIDING

VERGADERING : COMMISSIE TEELTAANGELEGENHEDEN DATUM : 22 OKTOBER 2010 AGENDAPUNT : 7 BIJLAGE : 6b ADDITIONELE PROJECTEN 2010 EN INLEIDING VERGADERING : COMMISSIE TEELTAANGELEGENHEDEN DATUM : 22 OKTOBER 2010 AGENDAPUNT : 7 BIJLAGE : 6b ADDITIONELE PROJECTEN 2010 EN 2011 1 INLEIDING De afgelopen periode zijn drie subsidieverzoeken voor additionele

Nadere informatie

Deltaplan Erwinia Deel C Pootaardappelen. Veldproef Effect van minerale olie op loofbesmettingen met Erwinia. Henk Velvis

Deltaplan Erwinia Deel C Pootaardappelen. Veldproef Effect van minerale olie op loofbesmettingen met Erwinia. Henk Velvis Deltaplan Erwinia Deel C Pootaardappelen Veldproef Effect van minerale olie op loofbesmettingen met Erwinia Henk Velvis Inhoud Inleiding... 3 Uitvoering... 3 Aanleg proefveld.... 3 Behandeling met minerale

Nadere informatie

Biologie in het lab van de toekomst

Biologie in het lab van de toekomst Biologie in het lab van de toekomst Frank Schuren TNO Microbiologie Conventionele microbiologie met state of the art genomics technologie en viability assays Conventional Microbiology Genomics technologies

Nadere informatie

Loofziekten in pootaardappel

Loofziekten in pootaardappel Loofziekten in pootaardappel Huub Schepers 13 maart 2014, Lelystad Aandachtspunten presentatie Phytophthora infestans Geschiedenis Levenscyclus Symptomen Geïntegreerde bestrijding Reduceer primaire bronnen

Nadere informatie

[ VOORWOORD. Van bruinrot en geelziek tot witsnot!

[ VOORWOORD. Van bruinrot en geelziek tot witsnot! Van bruinrot en geelziek tot witsnot! In deze speciale uitgave van Gewasbescherming wordt het onderzoek aan plantpathogene bacteriën beschreven dat uitgevoerd wordt bij diverse Nederlandse onderzoeksinstellingen.

Nadere informatie

Snelle on-site en multi-analiet diagnostische testen voor microbiologische voedselveiligheid

Snelle on-site en multi-analiet diagnostische testen voor microbiologische voedselveiligheid Snelle on-site en multi-analiet diagnostische testen voor microbiologische voedselveiligheid 7-6-2017, Aart van Amerongen AgriFoodTop Symposium, Wageningen Detectie van risicofactoren Voedselveiligheid

Nadere informatie

Bacterie in akkerbouw en groenten in vollegrond 40 ste VOLSOG Fytodag Gent, 17 december Johan van Vaerenbergh, ILVO

Bacterie in akkerbouw en groenten in vollegrond 40 ste VOLSOG Fytodag Gent, 17 december Johan van Vaerenbergh, ILVO Bacterie in akkerbouw en groenten in vollegrond 40 ste VOLSOG Fytodag Gent, 17 december 2015 Johan van Vaerenbergh, ILVO Instituut voor Landbouw en Visserij Onderzoek Eenheid Plant Gewasbescherming / Plantengezondheid

Nadere informatie

Bacteriën in water, bodem en substraat

Bacteriën in water, bodem en substraat Bacteriële ziekten in diverse gewassen onder glas Marta Streminska, Ineke Stijger PlantgezondheidEvent 23 maart 2017 Bacteriën in water, bodem en substraat Aantal bacteriën: per 1 ml oppervlaktewater:

Nadere informatie

Bijlage VMBO-GL en TL 2004

Bijlage VMBO-GL en TL 2004 Bijlage VMBO-GL en TL 2004 tijdvak 1 BIOLOGIE CSE GL EN TL BIOLOGIE VBO-MAVO-D Deze bijlage bevat informatie. 400009-1-586-543b BIOTECHNOLOGIE INFORMATIE 1 OUDE TECHNIEKEN Al eeuwen gebruiken mensen organismen

Nadere informatie

CHAPTER 9. Samenvatting

CHAPTER 9. Samenvatting CHAPTER 9 Samenvatting Samenvatting Streptococcus suis is een belangrijke oorzaak van zenuwverschijnselen, kreupelheid en sterfte bij biggen. De infectie, die vooral bij biggen van speenleeftijd (rond

Nadere informatie

Moleculaire diagnostiek; darmprotozoa & T.vaginalis -overzicht 2017 & onderzoek naar variatie in gerapporteerde resultaten-

Moleculaire diagnostiek; darmprotozoa & T.vaginalis -overzicht 2017 & onderzoek naar variatie in gerapporteerde resultaten- Moleculaire diagnostiek; darmprotozoa & T.vaginalis -overzicht 2017 & onderzoek naar variatie in gerapporteerde resultaten- Theo Schuurs, MMM Lid namens WMDI / NVMM Rob Koelewijn Jaap van Hellemond 2013:

Nadere informatie

Spelt of Tarwe? Methode voor kwantitatief onderscheid van tarwe in spelt. Twan America Moleculair bioloog. 12 mei 15

Spelt of Tarwe? Methode voor kwantitatief onderscheid van tarwe in spelt. Twan America Moleculair bioloog. 12 mei 15 Spelt of Tarwe? Methode voor kwantitatief onderscheid van tarwe in spelt Twan America Moleculair bioloog 12 mei 15 Spelt of tarwe? Spelt is nauw verwant aan tarwe Triticum aestivum ssp. spelta Triticum

Nadere informatie

Onderwerp: Procedure voor het uitvoeren van de virologische testen Identificatiecode: MEDEDELING: Dept. LV/AVDKP/2015/4 Datum: 1/07/2015

Onderwerp: Procedure voor het uitvoeren van de virologische testen Identificatiecode: MEDEDELING: Dept. LV/AVDKP/2015/4 Datum: 1/07/2015 MEDEDELING Dept. LV/AVDKP/2015/4 Onderwerp: Procedure voor het uitvoeren van de virologische testen Identificatiecode: MEDEDELING: Dept. LV/AVDKP/2015/4 Datum: 1/07/2015 Referentie: Bestemming: Correspondent:

Nadere informatie

Risico s van decentrale watervoorziening

Risico s van decentrale watervoorziening 15-10-2015 1 Risico s van decentrale watervoorziening Patrick Smeets Mini-symposium decentrale water- en energieoplossingen 15 oktober '15 2 Lokale drinkwatervoorziening Verschillende opties onderzocht

Nadere informatie

Legionella. De overdracht. Jacob P. Bruin Streeklaboratorium voor de Volksgezondheid Kennemerland Haarlem

Legionella. De overdracht. Jacob P. Bruin Streeklaboratorium voor de Volksgezondheid Kennemerland Haarlem Legionella De overdracht Jacob P. Bruin Streeklaboratorium voor de Volksgezondheid Kennemerland Haarlem Legionella Inhoud: Legionella bacterie Infectieroute Diagnostiek Kweek Urine antigeentesten Serologie

Nadere informatie

Vlaanderen is landbouw & visserij CERTIFICERING VAN POOTAARDAPPELEN DEPARTEMENT LANDBOUW & VISSERIJ

Vlaanderen is landbouw & visserij CERTIFICERING VAN POOTAARDAPPELEN DEPARTEMENT LANDBOUW & VISSERIJ Vlaanderen is landbouw & visserij CERTIFICERING VAN POOTAARDAPPELEN DEPARTEMENT LANDBOUW & VISSERIJ In Vlaanderen worden hoogwaardige pootaardappelen geteeld. Dit is de verdienste van een vijftigtal producenten

Nadere informatie

Visuele en microscopische. beoordeling van het. ziektesymptoom zonder aanvullende. Basisanalyse met een aanvullende. toets via gangbare

Visuele en microscopische. beoordeling van het. ziektesymptoom zonder aanvullende. Basisanalyse met een aanvullende. toets via gangbare Pagina 1 van 23 Prijslijst algemene diagnostische testen Alle prijzen zijn inclusief alle kosten en zijn vermeld per staal. Voor grote aantallen of contracten gelieve ons te contacteren. Algemene diagnostische

Nadere informatie

Blauwalgen & genomics

Blauwalgen & genomics Workshop Blauwalgen & genomics, Amersfoort, 2010 Blauwalgen & genomics CSI in het waterbeheer Ron van der Oost CSI Overzicht Genomics Blauwalgen: traditionele analyses Alternatieven met genomics? Discussiepunten

Nadere informatie

Real-time RT-PCR voor grootschalige toetsting van aardappel op het. Het aardappelspindelknolviroïde

Real-time RT-PCR voor grootschalige toetsting van aardappel op het. Het aardappelspindelknolviroïde Real-time RT-PCR voor grootschalige toetsting van aardappel op het aardappelspindelknolviroïde J.W. (Annelien) Roenhorst 1, C.C.C. (Claudia) Jansen 1, L.F.F. Kox 1, E.G. (Eisse) de Haan 2, G.W. (Gé) van

Nadere informatie

Hoe veredel je voor duurzame resistentie in aardappel en de rol van moleculaire merkers?

Hoe veredel je voor duurzame resistentie in aardappel en de rol van moleculaire merkers? Hoe veredel je voor duurzame resistentie in aardappel en de rol van moleculaire merkers? Edith Lammerts van Bueren Louis Bolk Instituut, Wageningen University DNA labs, 8 maart 2013 De schrik van elke

Nadere informatie

Moleculaire diagnostiek

Moleculaire diagnostiek Moleculaire diagnostiek van infectieziekten Arjan de Jong 8 december 2015 Moleculaire diagnostiek Diagnostiek op basis van moleculair biologische (DNA/RNA) technieken Moleculaire diagnostiek van infecties

Nadere informatie

Een speld vinden met een hooiberg: Bodemgezondheid meten aan de hand van nematoden (aaltjes)

Een speld vinden met een hooiberg: Bodemgezondheid meten aan de hand van nematoden (aaltjes) Een speld vinden met een hooiberg: Bodemgezondheid meten aan de hand van nematoden (aaltjes) We hebben eerst de hooiberg gekarakteriseerd en daar vervolgens een speld aan toegevoegd, lacht Wageningse onderzoeker

Nadere informatie

Detectie/sensing. (bodemgebonden) ziekten en plagen. T. H. Been & J. N. Jukema

Detectie/sensing. (bodemgebonden) ziekten en plagen. T. H. Been & J. N. Jukema Detectie/sensing (bodemgebonden) ziekten en plagen T. H. Been & J. N. Jukema Precisielandbouw: herkenning en vastlegging ziekten, plagen en besmettingshaarden Precisielandbouw toepassingen NL Rechtrijden

Nadere informatie

. naturalis. nederlands centrum voor biodiversiteit. leiden. plantpathogenen, onderdeel van biodiversiteit? kennis en innovatie in breed perspectief

. naturalis. nederlands centrum voor biodiversiteit. leiden. plantpathogenen, onderdeel van biodiversiteit? kennis en innovatie in breed perspectief . naturalis nederlands centrum voor biodiversiteit. leiden plantpathogenen, onderdeel van biodiversiteit? kennis en innovatie in breed perspectief . naturalis nederlands centrum voor biodiversiteit. leiden

Nadere informatie

Deltaplan Erwinia Deel C Pootaardappelen

Deltaplan Erwinia Deel C Pootaardappelen Deltaplan Erwinia Deel C Pootaardappelen PLANNEN ONDERZOEK 2010 INLEIDING. Op 1 december 2009 en 26 januari 2010 zijn presentaties gegeven tijdens bijeenkomsten van de projectcommissie. In deze presentaties

Nadere informatie

t Saet kruipt waar het niet gaan kan Research en DNA technieken

t Saet kruipt waar het niet gaan kan Research en DNA technieken t Saet kruipt waar het niet gaan kan Research en DNA technieken Organisatie Bejo Zaden BV Veredeling vollegrond Veredeling fruit crops Onderzoek Zaadteelt & vermeerdering Productie & verwerking Verkoop

Nadere informatie

De extractie van bacterieel en fungaal DNA uit verschillende lichaamsvloeistoffen

De extractie van bacterieel en fungaal DNA uit verschillende lichaamsvloeistoffen Een grote verscheidenheid aan bacteriën, virussen, schimmels en parasieten is verantwoordelijk voor de naar schatting 15 miljoen sterfgevallen per jaar als gevolg van infectieziekten. Infectieziekten gaan

Nadere informatie

PSTVd (aardappelspindelknolviroïde) in Dahlia

PSTVd (aardappelspindelknolviroïde) in Dahlia PSTVd (aardappelspindelknolviroïde) in Dahlia Deskstudie P.J. van Leeuwen Praktijkonderzoek Plant & Omgeving, onderdeel van Wageningen UR Business Unit Bloembollen, boomkwekerij en fruit PPO nr. 32 341021

Nadere informatie

Consultancy-onderzoek naar de veroorzaker van een onbekende verwelking in komkommer

Consultancy-onderzoek naar de veroorzaker van een onbekende verwelking in komkommer Consultancy-onderzoek naar de veroorzaker van een onbekende verwelking in komkommer December 2008 Adriaan Vermunt, Mohamed Chettou en Barend Groen van Groen Agro Control Pim Paternotte en Roel Hamelink

Nadere informatie

Timing of varroa control & bee and colony survival in winter

Timing of varroa control & bee and colony survival in winter Timing of varroa control & bee and colony survival in winter Tjeerd Blacquière, Lonne Gerritsen, Sjef van der Steen & Bram Cornelissen tjeerd.blacquiere@wur.nl Intro brood cell infestation with varroa:

Nadere informatie

Biologische grondontsmetting met alternatieve grondstoffen ( bodemresetten ) als alternatief voor stomen.

Biologische grondontsmetting met alternatieve grondstoffen ( bodemresetten ) als alternatief voor stomen. Biologische grondontsmetting met alternatieve grondstoffen ( bodemresetten ) als alternatief voor stomen. Daniël Ludeking 1, André van der Wurff 1, Wim van Wensveen 1, Marc van Slooten 1, Chantal Bloemhard

Nadere informatie

Vragen over het Erwina-onderzoek

Vragen over het Erwina-onderzoek Klik op een vraag hieronder om naar het antwoord te gaan. 1. Wat is het doel van het onderzoek in stammen, klasse S?... 2 2. Wie betaalt dit onderzoek in stammen?... 2 3. Op welke bacteriën wordt getoetst?...

Nadere informatie

De schimmel Synchytrium: een bedreiging van over de grenzen

De schimmel Synchytrium: een bedreiging van over de grenzen De schimmel Synchytrium: een bedreiging van over de grenzen Kurt Heungens ILVO contactdag aardappel 17/11/2016 Inhoud Synchytrium endobioticum: veroorzaker van wratziekte Symptomen Waarom een bedreiging?

Nadere informatie

Inhoudstafel: 1 Algemeen Monstername en -grootte Financiering van de onderzoeken... 3

Inhoudstafel: 1 Algemeen Monstername en -grootte Financiering van de onderzoeken... 3 MEDEDELING Dept. LV/AVDKP/KP/2016/10 Onderwerp: Procedure voor het uitvoeren van de virologische testen Identificatiecode: MEDEDELING: Dept. LV/AVDKP/KP/2016/10 Datum: 1/07/2016 Referentie: Bestemming:

Nadere informatie

Snelle en betrouwbare analyse van de microbiologische zwemwaterkwaliteit met qpcr

Snelle en betrouwbare analyse van de microbiologische zwemwaterkwaliteit met qpcr Snelle en betrouwbare analyse van de microbiologische zwemwaterkwaliteit met qpcr Bart Wullings, Leo Heijnen en Edwin Kardinaal KWR Watercycle Research Institute, Nieuwegein Inhoud Microbiologische zwemwaterkwaliteit

Nadere informatie

Mariene virussen. Corina Brussaard NIOZ - Koninklijk Instituut voor Onderzoek der Zee & Universiteit van Amsterdam (UvA)

Mariene virussen. Corina Brussaard NIOZ - Koninklijk Instituut voor Onderzoek der Zee & Universiteit van Amsterdam (UvA) Mariene virussen Corina Brussaard NIOZ - Koninklijk Instituut voor Onderzoek der Zee & Universiteit van Amsterdam (UvA) Wat is een biologisch virus? 20-200 nm (miljoenste mm) diameter Bundeltje genetisch

Nadere informatie

SKML-parasitologie rondzendingen; tijd voor moleculaire diagnostiek?

SKML-parasitologie rondzendingen; tijd voor moleculaire diagnostiek? SKML-parasitologie rondzendingen; tijd voor moleculaire diagnostiek? Theo Schuurs, moleculair bioloog Lid namens WMDI / NVMM Izore, Centrum Infectieziekten Friesland, Leeuwarden Huidige rondzendingen SKML-parasitologie:

Nadere informatie

CRISPR-Cas om groentes te verbeteren

CRISPR-Cas om groentes te verbeteren CRISPR-Cas om groentes te verbeteren Hoe kunnen we planten weerbaarder maken? Elysa Overdijk, mei 2019 Leerstoelgroepen Fytopathologie en Celbiologie, Wageningen Universiteit Inhoud 2019 7 miljard 2050

Nadere informatie

Precisie in de kas. meer sensoren, meer analyse, lokaal reageren

Precisie in de kas. meer sensoren, meer analyse, lokaal reageren Precisie in de kas meer sensoren, meer analyse, lokaal reageren Peter van Weel, Wageningen UR Glastuinbouw Eldert van Henten, WU Agrarische bedrijfstechnologie Ontwikkelingen in de glastuinbouw Overschakeling

Nadere informatie

Aflevering van het plantenpaspoort in het kader van de teelt van gecertificeerd aardappelpootgoed Teeltseizoen 2007.

Aflevering van het plantenpaspoort in het kader van de teelt van gecertificeerd aardappelpootgoed Teeltseizoen 2007. Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen Aflevering van het plantenpaspoort in het kader van de teelt van gecertificeerd aardappelpootgoed Teeltseizoen 2007. Kosten betreffende de aflevering

Nadere informatie

Highlights en ontwikkelingen plantgezondheid in de glastuinbouw

Highlights en ontwikkelingen plantgezondheid in de glastuinbouw Highlights en ontwikkelingen plantgezondheid in de glastuinbouw Plantgezondheidsevent, 23 maart 2017 Caroline van der Salm Ecosysteem management Weerbaar Systeem Biologische bestrijding Weerbare plant

Nadere informatie

RIKILT Institute of Food Safety

RIKILT Institute of Food Safety RIKILT Institute of Food Safety In het kort Referentie instituut Metingen & Advies Onderzoek RIKILT Institute of Food Safety RIKILT Institute of Food Safety is onderdeel van de internationale kennisorganisatie

Nadere informatie

Opkomende problematiek: nieuwe GGO en UGM

Opkomende problematiek: nieuwe GGO en UGM Opkomende problematiek: nieuwe GGO en UGM S. Broeders, S. De Keersmaecker, N. Roosens WIV-ISP, Dienst Platform Biotechnologie en Moleculaire Biologie (PBB) Een genetisch gemodificeerd organisme (GGO) is

Nadere informatie

Evaluatie van complementdiagnostiek

Evaluatie van complementdiagnostiek Evaluatie van complementdiagnostiek Nabespreking SKML rondzending Utrecht, 19 januari 21 Anja Roos (A.Roos@LUMC.NL) Medisch Immunoloog Leids Universitair Medisch Centrum Rondzending complement: deelnemende

Nadere informatie

Debat, ethische aspecten, onderwijs

Debat, ethische aspecten, onderwijs Workshop DNA labdag 2013 Genetische genomica tegen aardappelziekte Debat, ethische aspecten, onderwijs Bert Lotz, Jan-Peter Nap Wageningen UR Opbouw verhaal Scholierenfilm www.youtube.com/watch?v=pxbcgj6qsis

Nadere informatie

Nederlandse Vereniging voor Microbiologie. onder redactie van: H. Schellekens

Nederlandse Vereniging voor Microbiologie. onder redactie van: H. Schellekens 9(,/,*:(5.(10(7 0,&5225*$1,60(13$5$6,(7(1(1&(//(1,1/$%25$725,$(1$1'(5(:(5.58,07(1 7KHRULHHQSUDNWLMN Nederlandse Vereniging voor Microbiologie onder redactie van: H. Schellekens Gegevens: Veilig werken

Nadere informatie

Verspreiding aardappelvirus-yntn door trichodoriden

Verspreiding aardappelvirus-yntn door trichodoriden Verspreiding aardappelvirus-yntn door trichodoriden een onderzoek naar de vraag of het mogelijk is dat het aardappelvirus-y ntn (PVY) in een aardappelperceel wordt verspreid door trichodoride nematoden,

Nadere informatie

Genomics: een doorbraak in de strijd tegen de aardappelziekte?!

Genomics: een doorbraak in de strijd tegen de aardappelziekte?! Genomics: een doorbraak in de strijd tegen de aardappelziekte?! De aardappelziekte De aardappelziekte Wel of geen infectie? Veroorzaakt door Phytophthora infestans Verantwoordelijk voor hongersnood 19e

Nadere informatie

Bestrijding Phytophthora in aardappelen. H. Schepers, G. Kessel & B. Evenhuis

Bestrijding Phytophthora in aardappelen. H. Schepers, G. Kessel & B. Evenhuis Bestrijding Phytophthora in aardappelen H. Schepers, G. Kessel & B. Evenhuis Beheersing van Phytophthora Phytophthora Epidemie 25 Phytophthora Proeven 25 Begin groeiseizoen Rasresistentie en BOS en knolaantasting

Nadere informatie

Zaadoverdracht van het Strawberry latent ringspot virus in lelie

Zaadoverdracht van het Strawberry latent ringspot virus in lelie Zaadoverdracht van het Strawberry latent ringspot virus in lelie Eindrapportage onderdeel zaadoverdracht van het onderzoek naar verspreidingsroutes van SLRSV in lelie Martin Verbeek, Ineke Stijger, Miriam

Nadere informatie

Komkommerbontvirus in komkommmer

Komkommerbontvirus in komkommmer Komkommerbontvirus in komkommmer Gewasbeschermingsdag voor adviseurs, 31 maart 2011 Ineke Stijger, Roel Hamelink, Daniel Ludeking, Wageningen UR Glastuinbouw Plantenvirussen algemeen Speciale en nauwe

Nadere informatie

Spruitbeschadiging bij hyacinten door de schimmel Fusarium culmorum

Spruitbeschadiging bij hyacinten door de schimmel Fusarium culmorum Spruitbeschadiging bij hyacinten door de schimmel Fusarium culmorum Voortgezet diagnostisch onderzoek 2011 Peter Vink Praktijkonderzoek Plant & Omgeving, onderdeel van Wageningen UR Business Unit Bloembollen,

Nadere informatie

Geschikt voor grote monsteraantallen

Geschikt voor grote monsteraantallen ELISA (mg eiwit/kg) immunologische test PCR Flowcytometrische methoden (niet het eiwit zelf maar het DNA wordt gedetecteerd, moleculairbiologische test), DNA kwantitatieve analytische methode Specifieke

Nadere informatie

Whole genome sequencing op direct materiaal voor virus detectie en typering. Janette Rahamat-Langendoen, arts-microbioloog

Whole genome sequencing op direct materiaal voor virus detectie en typering. Janette Rahamat-Langendoen, arts-microbioloog Whole genome sequencing op direct materiaal voor virus detectie en typering Janette Rahamat-Langendoen, arts-microbioloog Acute luchtweginfecties Belangrijke oorzaak van ziekenhuis opnames bij kinderen

Nadere informatie

Aan de minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Mevrouw dr. J.M. Cramer Postbus GX Den Haag

Aan de minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Mevrouw dr. J.M. Cramer Postbus GX Den Haag BEZOEKADRES: A. VAN LEEUWENHOEKLAAN 9 3721 MA BILTHOVEN Aan de minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Mevrouw dr. J.M. Cramer Postbus 30945 2500 GX Den Haag POSTADRES: POSTBUS

Nadere informatie

Het verhaal achter de gezondheid van pootgoed : update bacterieziek Jaarvergadering VVP 2018

Het verhaal achter de gezondheid van pootgoed : update bacterieziek Jaarvergadering VVP 2018 Het verhaal achter de gezondheid van pootgoed : update bacterieziek Jaarvergadering VVP 2018 De keurmeesters van de Vlaamse overheid houden toezicht op de kwaliteit en de gezondheid van het pootgoed Kwaliteitsklassen

Nadere informatie

Landenoverzicht exporteisen Aardappelen Russische Federatie

Landenoverzicht exporteisen Aardappelen Russische Federatie Overzicht van de laatste wijziging(en) versie datum toelichting 1.43 21-02-2018 Bijschrijving op bijlage aangepast aan bijschrijving op FC. 1.42 31-1-2018 Bijschrijving pootaardappelen en pre basic materiaal

Nadere informatie

Koninklijke Maatschap de Wilhelminapolder. Beheersing van aaltjes door plaatsspecifieke granulaatbehandeling

Koninklijke Maatschap de Wilhelminapolder. Beheersing van aaltjes door plaatsspecifieke granulaatbehandeling Koninklijke Maatschap de Wilhelminapolder Beheersing van aaltjes door plaatsspecifieke granulaatbehandeling Koninklijke Maatschap de Wilhelminapolder Beheersing van aaltjes door plaatsspecifieke granulaatbehandeling

Nadere informatie

Titel: Verslaglegging onderzoek en validatie/verificatie

Titel: Verslaglegging onderzoek en validatie/verificatie Versie: 3 Ingangsdatum: 06-04-2009 Aantal bijlagen: Pagina 1 van 43 Werktitel: Methodevalidatie IF voor identificatie van Periode: Okt 2010-febr 2011 Clavibacter michiganensis subsp. michiganensis MOVA

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22932 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Plischke, Andreas Title: Non-target effects of GM potato : an eco-metabolomics

Nadere informatie

Biologische grondontsmetting met alternatieve grondstoffen ( bodemresetten )

Biologische grondontsmetting met alternatieve grondstoffen ( bodemresetten ) Biologische grondontsmetting met alternatieve grondstoffen ( bodemresetten ) Daniël Ludeking 1, André van der Wurff 1, Willemien Runia 2, Marta Streminska 1 en Marc van Slooten 1, Chantal Bloemhard 1,

Nadere informatie

Bodemweerbaarheid tegen ziektes

Bodemweerbaarheid tegen ziektes Bodemweerbaarheid tegen ziektes Joeke Postma Reststromen in de akkerbouw: kans of risico? Lelystad, 30-1-2015 Presentatie Ziekteverwekkers in de bodem & maatregelen Bodemweerbaarheid: definitie & mechanismen

Nadere informatie

Biologische grondontsmetting met alternatieve grondstoffen ( bodemresetten ) in grondgebonden teelten.

Biologische grondontsmetting met alternatieve grondstoffen ( bodemresetten ) in grondgebonden teelten. Biologische grondontsmetting met alternatieve grondstoffen ( bodemresetten ) in grondgebonden teelten. Daniël Ludeking 1, André van der Wurff 1, Willemien Runia 2, Henk Meints 3, Marta Streminska 1 en

Nadere informatie

De ontdekking van organismen in extreme milieus op Aarde heeft onze kijk op het leven

De ontdekking van organismen in extreme milieus op Aarde heeft onze kijk op het leven Samenvatting Op weg naar de moleculaire detectie van leven op Mars De ontdekking van organismen in extreme milieus op Aarde heeft onze kijk op het leven drastisch veranderd en de verwachtingen voor het

Nadere informatie

De keuring van pootaardappelen

De keuring van pootaardappelen De keuring van pootaardappelen De omstandigheden in Nederland, zoals klimaat en grondsoort, zijn zeer geschikt voor het telen van pootaardappelen. Daarnaast is het vakmanschap van de Nederlandse telers

Nadere informatie

Opdrachtgever: Hoogheemraadschap van Delfland

Opdrachtgever: Hoogheemraadschap van Delfland Opdrachtgever: Hoogheemraadschap van Delfland Projectnr: HHD015-001 Datum: 5 juli 2017 Opdrachtgever: Hoogheemraadschap van Delfland Projectnr: HHD015-001 Rapportnr: HHD015-FFDNA-Def01 Status: Definitief

Nadere informatie

Karakterisatie van stammen van de aardappelziekte in Wallonië (2014)

Karakterisatie van stammen van de aardappelziekte in Wallonië (2014) Karakterisatie van stammen van de aardappelziekte in Wallonië (2014) V. César (CRA-W) Samenvatting Het Waals onderzoekscentrum voor de landbouw onderzoekt sinds 1999 de populaties van de aardappelplaag.

Nadere informatie

C.V.I. 5.8 Testen op genetisch gemodificeerde organismen 5.8 TESTEN OP GENETISCH GEMODIFICEERDE ORGANISMEN

C.V.I. 5.8 Testen op genetisch gemodificeerde organismen 5.8 TESTEN OP GENETISCH GEMODIFICEERDE ORGANISMEN 5 METHODEN VAN ONDERZOEK 5.8 TESTEN OP GENETISCH GEMODIFICEERDE ORGANISMEN Auteur : Dr. G. van Duijn TNO Kwaliteit van Leven Zeist maart 2006 blad 1 van 5 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING... 3 2 REGELGEVING...

Nadere informatie

MEDEDELING ALV/KWA/74

MEDEDELING ALV/KWA/74 MEDEDELING ALV/KWA/74 Ellips, 4 de verdieping Koning Albert II laan 35, bus 41 1030 Brussel Tel. 02 552 74 44- Fax 02 552 74 01 els.debruyn@lv.vlaanderen.be Mededeling ALV/KWA/74 Onderwerp: Referentie:

Nadere informatie

Landenoverzicht exporteisen Aardappelen - Egypte

Landenoverzicht exporteisen Aardappelen - Egypte Overzicht van de laatste wijziging(en) versie datum toelichting 2.15 17-10-2016 Zilverschurft eis vervallen 2.14 11-10-2016 Nieuw decree (eisen) opgenomen. 2.13 19-10-2014 Aanpassing toegestane maatsortering

Nadere informatie

MB van 05/11/2015 tot vaststelling van een keurings- en certificeringsreglement voor de productie van pootaardappelen VVP 05/02/2016

MB van 05/11/2015 tot vaststelling van een keurings- en certificeringsreglement voor de productie van pootaardappelen VVP 05/02/2016 MB van 05/11/2015 tot vaststelling van een keurings- en certificeringsreglement voor de productie van pootaardappelen VVP 05/02/2016 Aanleiding tot herziening MB 2013/63/EU tot wijziging van de bijlagen

Nadere informatie

Precisiesysteem verdelgt aardappelplanten in bietenveld

Precisiesysteem verdelgt aardappelplanten in bietenveld Om besmetting met Phytophthora te voorkomen Precisiesysteem verdelgt aardappelplanten in bietenveld Een winderige dag in juni 2009. Op een weggetje tussen bietenvelden bij Wageningen staan ongeveer twintig

Nadere informatie

1.Inleiding van het project 2.Wat is er aan vooraf gegaan? 3.Aanpak Resultaten Hoe verder?

1.Inleiding van het project 2.Wat is er aan vooraf gegaan? 3.Aanpak Resultaten Hoe verder? Smart ziekzoeker 2015 Inhoud presentatie Pootaardappeldag 18-2-2016 Jan Kamp PPO-AGV 1.Inleiding van het project 2.Wat is er aan vooraf gegaan? 3.Aanpak 2015 4.Resultaten 2015 5.Hoe verder? Wat cijfers

Nadere informatie

Tabel 1. De detectielimiet omwille van de opzuivering (QIAamp MinElute Virus Spin-kit) van het RespiFinder RG Panel. 4 x 10 3 fg/µl 100

Tabel 1. De detectielimiet omwille van de opzuivering (QIAamp MinElute Virus Spin-kit) van het RespiFinder RG Panel. 4 x 10 3 fg/µl 100 RespiFinder RG Panel Werkingseigenschappen RespiFinder RG Panel, versie 1, 4692163 Controleer voordat u een test uitvoert of er nieuwe elektronische herzieningen van de labeling beschikbaar zijn op www.qiagen.com/p/respifinder-rg-

Nadere informatie

Normalisatie van methoden, wat gaat er nou echt veranderen de komende jaren

Normalisatie van methoden, wat gaat er nou echt veranderen de komende jaren Normalisatie van methoden, wat gaat er nou echt veranderen de komende jaren Paul in t Veld, Wetenschappelijk medewerker NVWA Laura Mout, Consultant NEN Inhoud Introductie normalisatie Veranderingen in

Nadere informatie

De keuring van pootaardappelen

De keuring van pootaardappelen De keuring van pootaardappelen Nederlandse Algemene Keuringsdienst De omstandigheden in Nederland, zoals klimaat en grondsoort, zijn zeer geschikt voor het telen van pootaardappelen. Daarnaast is het vakmanschap

Nadere informatie

Antwoorden ANW Hoofdstuk 5 t/m paragraaf 4 DNA

Antwoorden ANW Hoofdstuk 5 t/m paragraaf 4 DNA Antwoorden ANW Hoofdstuk 5 t/m paragraaf 4 DNA Antwoorden door een scholier 2234 woorden 9 maart 2012 5,8 14 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar Paragraaf 5.1 1. Kernvragen Vraag 1- Twee strengen moleculen

Nadere informatie