Blauwalgen & genomics

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Blauwalgen & genomics"

Transcriptie

1 Workshop Blauwalgen & genomics, Amersfoort, 2010 Blauwalgen & genomics CSI in het waterbeheer Ron van der Oost

2 CSI

3 Overzicht Genomics Blauwalgen: traditionele analyses Alternatieven met genomics? Discussiepunten blauwalgen & genomics 3

4 Genomics Wat kunnen we meten met omics technieken? Identificatie van micro-organismen aan de hand van DNA structuur of eiwitsamenstelling Zeer gevoelig aantonen van biochemische effecten na de blootstelling aan (toxische) stress, voordat nadelige effecten optreden blauwalgen & genomics 4

5 Genomics Chemicaliën in milieu Ca 2+ metaboliet eiwit mrna DNA Elke interactie begint op moleculair niveau blauwalgen & genomics 5

6 Relaties omics technieken GENOMICS DNA: wat is er mogelijk? TRANSCRIPTOMICS mrna: wat gebeurt er? PROTEOMICS Eiwitten: wat is het resultaat? METABOLOMICS Omzettingsproducten: wat is het gevolg? Fenotype: conditie, uiterlijk, ontwikkeling, gedrag, etc. blauwalgen & genomics 6

7 Genomics Elk organisme heeft een specifieke DNA structuur Identificatie micro-organismen met specifieke DNA fragmenten De DNA structuur van organismen wordt bepaald door de volgorde van de bouwstenen (baseparen) De genetische code wordt gebruikt voor de synthese van eiwitten Eiwitten zijn vaak enzymen die bepaalde omzettingsreacties kunnen katalyseren blauwalgen & genomics 7

8 Transcriptomics Na stress kan een specifieke respons op de DNA expressie optreden (stimulatie of remming) Specifiek transcriptie profiel kan indicatief zijn voor blootstelling aan stress, bijv. giftige stoffen DNA responsen kunnen worden gebruikt als biomarkers: indicatie van milieurisico s blauwalgen & genomics 8

9 Transcriptomics DNA expressie: Gelijk (geel), verhoogd (rood) of verlaagd (groen) Biomarkers zijn vingerafdruk voor toxische stoffen blauwalgen & genomics 9

10 Transcriptomics 1e4 1e e4 Treatment a Olive d01 (control) e4 Treatment f 3MC d01 (control) X-axis: 3MC Stage 2 (Default Interpretation) : Treatment a... Y-axis: 3MC Stage 2 (Default Interpretation) : Treatment a... Colored by: 3MC Stage 2, Default Interpretation (Treatme... Gene List: good 3mc (9294) X-axis: 3MC Stage 2 (Default Interpretation) : Treatment f... Y-axis: 3MC Stage 2 (Default Interpretation) : Treatment f... Colored by: 3MC Stage 2, Default Interpretation (Treatme... Gene List: good 3mc (9294) Controle PAK blootstelling blauwalgen & genomics 10

11 Proteomics Na stress kunnen via DNA expressie effecten op aanmaak eiwitten (stimulatie of remming) optreden Specifieke eiwitpatronen indicatief voor blootstelling aan groepen gifstoffen: indicatie van milieurisico s Specifieke eiwitpatronen kunnen worden gebruikt om micro-organismen te identificeren blauwalgen & genomics 11

12 Proteomics: 2D electroforese n = 6 Stap 1: synthetische image maken van originele gels Image analyse Control Exposed Stap 2: vergelijking synthetische gels blauwalgen & genomics 12

13 Proteomics: MALDO-TOF MS identificatie UV-laser Probe (m/z) a (m/z) b (m/z) c Vacuum Distance (time of flight) Highvoltage Detector + Positief geladden eiwit-ionen (m/z = MW/lading) + + Co-Cristallised Matrix-Protein Matrix Matrix-assisted laser desorption/ionization blauwalgen & genomics 13

14 Metabolomics Na stress kunnen specifieke omzettingsproducten (metabolieten) worden gevormd, via enzymatische katalyse Metabolieten zijn meestal kleine moleculen (< 1 kd) die voor alle organismen gelijk kunnen zijn Het metabolisme is een maat voor de algemene conditie van de cel; indicatie van milieurisico s blauwalgen & genomics 14

15 Metabolomics NMR of MS analyse lichaamsvloeistoffen Identificatie van afwijkingen met controlegroep blauwalgen & genomics 15

16 Traditionele methoden Risicoanalyse blauwalgen CIW protocol tot 2008: microcystine analyse Vanaf 2008 celtelling Vanaf 2010 celtelling, biovolume of cyano-chlorofyl Ecologie fytoplankton Microscopische determinatie blauwalgen & genomics 16

17 Microcystine analyse ELISA analyse: > 50 monsters per dag Apparatuur: microplate reader, ca Materialen: SDI Enviroguard kit, ca. 500/20 monsters Kosten per monster: blauwalgen & genomics 17

18 Celdichtheid en biovolume Microscopische analyse: ca. 10 monsters per dag Apparatuur: microscoop, ca Materialen: verwaarloosbaar Kosten per monster: blauwalgen & genomics 18

19 Cyano-chlorofyl Fluorescentie analyse: > 100 monsters per dag Apparatuur: fluorescentiemeter, Materialen: verwaarloosbaar Kosten per monster: Licht 610 nm Licht 685 nm Fycocyanine Chlorofyl-a Blauwalg blauwalgen & genomics 19

20 Microscopische determinaties Microscopische analyse: ca. 5 monsters per dag Apparatuur: microscoop, ca Materialen: verwaarloosbaar Kosten per monster: ca. 500 blauwalgen & genomics 20

21 Presentaties Bart Wullings (KWR): Detectie van toxineproducerende cyanobacteriën met behulp van Q-PCR Bas van der Zaan (Deltares): Moleculaire detectie, specifiek gericht op toxine-producerende cyanobacteriën Hans Matthijs (UvA): Een genoom-breed DNA micro array om de omgevingsfactoren te bepalen die de groei van cyanobacteriën beinvloeden Frank Schuren (TNO): DNA gebaseerde biologische monitoring van oppervlaktewater kwaliteit: nieuwe biomarkers voor blauwalgen? blauwalgen & genomics 21

22 Inhoud presentaties? Doel: risico-analyse of ecologische monitoring Uitleg van de gebruikte techniek Stand van ontwikkeling: wanneer in de praktijk toepasbaar? Voorbeelden en resultaten van (praktijk)proeven Praktische informatie: kosten benodigde apparatuur kosten verbruiksartikelen en chemicaliën kosten per monster [hoog/laag monsteraanbod] analysetijd per monster capaciteit: aantal monsters per dag per persoon blauwalgen & genomics 22

23 Discussiepunten Vergelijking met traditionele methoden Risicoanalyse zwemmers hoge snelheid (binnen 24 uur rapporteren) lage kosten voorspelling risico cyanotoxines! Analyse ecologische toestand hoge betrouwbaarheid lage kosten inpasbaar in KRW ecologische monitoring Samenwerkingsverbanden mogelijk? blauwalgen & genomics 23

24 blauwalgen & genomics 24

Monitoring van blauwalgen risico s Ron van der Oost

Monitoring van blauwalgen risico s Ron van der Oost Blauwalgen platform, Amsterdam, 14 april 2014 Monitoring van blauwalgen risico s Ron van der Oost Overzicht Risicoanalyse Inter-laboratorium ringtest blauwalgen monitoring Vergelijking monitoring methoden

Nadere informatie

Proteomics. Waarom DNA alleen niet genoeg is

Proteomics. Waarom DNA alleen niet genoeg is Proteomics Waarom DNA alleen niet genoeg is Reinout Raijmakers Netherlands Proteomics Centre Universiteit Utrecht, Biomolecular Mass Spectrometry and Proteomics Group Van DNA naar organisme Eiwitten zijn

Nadere informatie

Verslag platformbijeenkomst Blauwalgen

Verslag platformbijeenkomst Blauwalgen Verslag platformbijeenkomst Blauwalgen Vrijdag 2 maart 2012, Waternet Amsterdam Ringtest Blauwalgen 2011: Ron van der Oost & Tjeerd Bruinsma (Waternet) Het huidige protocol voor de monitoring van blauwalgen

Nadere informatie

Proteomics en toepassingen in het veld van kankeronderzoek. Simone Lemeer Utrecht University

Proteomics en toepassingen in het veld van kankeronderzoek. Simone Lemeer Utrecht University Proteomics en toepassingen in het veld van kankeronderzoek Simone Lemeer Utrecht University Proteomics is de studie naar eiwitten. Proteomics is ook het vergelijken van eiwitten tussen verschillende organismen,

Nadere informatie

Snelle en betrouwbare analyse van de microbiologische zwemwaterkwaliteit met qpcr

Snelle en betrouwbare analyse van de microbiologische zwemwaterkwaliteit met qpcr Snelle en betrouwbare analyse van de microbiologische zwemwaterkwaliteit met qpcr Bart Wullings, Leo Heijnen en Edwin Kardinaal KWR Watercycle Research Institute, Nieuwegein Inhoud Microbiologische zwemwaterkwaliteit

Nadere informatie

Kwantitatieve PCR van potentieel toxische cyanobacteriën in oppervlaktewateren

Kwantitatieve PCR van potentieel toxische cyanobacteriën in oppervlaktewateren Kwantitatieve PCR van potentieel toxische cyanobacteriën in oppervlaktewateren Edwin Kardinaal, Danielle van der Linde, Lonneke Hensen & Bart Wullings KWR Watercycle Research Institute, Nieuwegein Inhoud

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting Chromatografische analyse van kleine metabolieten in biologische matrixen Metabolieten zijn kleine moleculen (doorgaans < 1 kda) die het moleculair fundament van het leven vormen en het resultaat zijn

Nadere informatie

Biologie in het lab van de toekomst

Biologie in het lab van de toekomst Biologie in het lab van de toekomst Frank Schuren TNO Microbiologie Conventionele microbiologie met state of the art genomics technologie en viability assays Conventional Microbiology Genomics technologies

Nadere informatie

Integrale monitoring van de waterkwaliteit met bioassays

Integrale monitoring van de waterkwaliteit met bioassays ILOW Innovatie symposium, Utrecht, 21 april 2011 Integrale monitoring van de waterkwaliteit met bioassays 15 februari 2011 Ron van der Oost Overzicht Emerging substances en risico s Alternatieven voor

Nadere informatie

Discussie blauwalgen protocol

Discussie blauwalgen protocol Platformbijeenkomst Blauwalgen, 1 maart 2013, Boxtel Discussie blauwalgen protocol 15 februari 2011 1 Schema blauwalgenprotocol 2011 Veldbezoek/monitoring Ja Drijflaag aanwezig Nee Acties Fluoroprobe of

Nadere informatie

Het Cyanobacteriën overleg

Het Cyanobacteriën overleg Nieuwsbrief van de werkgroep Cyanobacteriën nummer 10, juni 2009 Het Cyanobacteriën overleg De werkgroep Cyanobacteriën (cyano werkgroep) streeft er naar om twee maal per jaar een Nieuwsbrief uit te brengen

Nadere informatie

Protocol voor de extractie van oppervlaktewater met Microcystis of Planktothrix dominantie voor de ELISA analyse van microcystines

Protocol voor de extractie van oppervlaktewater met Microcystis of Planktothrix dominantie voor de ELISA analyse van microcystines Protocol voor de extractie van oppervlaktewater met Microcystis of Planktothrix dominantie voor de ELISA analyse van microcystines STOWA 2009 21B ISBN 978.90.5773.441.0 stowa@stowa.nl www.stowa.nl TEL

Nadere informatie

Verslag blauwalgen platform 2014

Verslag blauwalgen platform 2014 Verslag blauwalgen platform 2014 14 april 2014, Waternet, Amsterdam Het door STOWA en Waternet georganiseerde Blauwalgen platform 2014 was met ca. 70 deelnemers een geslaagde bijeenkomst met interessante

Nadere informatie

Veilig plonzen met verbeterde blauwalg detectie

Veilig plonzen met verbeterde blauwalg detectie Vrijdag 1 augustus 2014 Dit is een publicatie van Kennislink Veilig plonzen met verbeterde blauwalg detectie Nieuwe DNA detectiemethode voor blauwalg ontwikkeld. Tijdens warme zomerdagen kunnen we een

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting 157 N ederlandse samenvatting Nederlandse Samenvatting 158 Nederlandse samenvatting Het aantal gevallen van huidkanker, waaronder melanoom, neemt nog steeds toe in de westerse

Nadere informatie

Hydrochip: monitoren van de waterkwaliteit met

Hydrochip: monitoren van de waterkwaliteit met Hydrochip: monitoren van de waterkwaliteit met behulp van DNA 2017 23 A Het project Van 2012 tot 2017 is de Hydrochip verder ontwikkeld (een belangrijke basis was al gelegd in eerdere projecten) binnen

Nadere informatie

F ina l re p ort TOEPASSING VAN FLUORESCENTIE BIJ DE BEOORDELING VAN DE RISICO S VAN GIFTIGE BLAUWALGEN RAPPORT

F ina l re p ort TOEPASSING VAN FLUORESCENTIE BIJ DE BEOORDELING VAN DE RISICO S VAN GIFTIGE BLAUWALGEN RAPPORT F ina l re p ort TOEPASSING VAN FLUORESCENTIE BIJ DE BEOORDELING VAN DE RISICO S VAN GIFTIGE BLAUWALGEN 2010 RAPPORT 18 TOEPASSING VAN FLUORESCENTIE BIJ DE BEOORDELING VAN DE RISICO S VAN GIFTIGE BLAUWALGEN

Nadere informatie

1 (~20 minuten; 20 punten)

1 (~20 minuten; 20 punten) TENTAMEN Moleculaire Cel Biologie (8A840) Prof. Dr. Ir. L. Brunsveld & Dr. M. Merkx 27-01-2012 14:00 17:00 (totaal 100 punten) 6 opgaven in totaal + 1 bonusvraag! (aangegeven tijd is indicatie) Gebruik

Nadere informatie

F ina l re p ort TOEPASSING VAN FLUORESCENTIE BIJ DE BEOORDELING VAN DE RISICO S VAN GIFTIGE BLAUWALGEN RAPPORT

F ina l re p ort TOEPASSING VAN FLUORESCENTIE BIJ DE BEOORDELING VAN DE RISICO S VAN GIFTIGE BLAUWALGEN RAPPORT F ina l re p ort TOEPASSING VAN FLUORESCENTIE BIJ DE BEOORDELING VAN DE RISICO S VAN GIFTIGE BLAUWALGEN 2010 RAPPORT 18 Toepassing van fluorescentie bij de beoordeling van de risico s van giftige blauwalgen

Nadere informatie

157 De ontdekking van de natuurlijke aanwezigheid van antisense oligonucleotiden in eukaryote cellen, die de expressie van specifieke eiwitten kunnen reguleren, heeft in de afgelopen tientallen jaren gezorgd

Nadere informatie

Chapter 9. Nederlandse samenvatting Curriculum vitae List of publications

Chapter 9. Nederlandse samenvatting Curriculum vitae List of publications Chapter 9 Nederlandse samenvatting Curriculum vitae List of publications Nederlandse samenvatting Bij orgaan transplantatie patiënten is een goede onderdrukking van de immunologische reactie tegen het

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting. Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting. Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting 145 Nederlandse samenvatting De nieren hebben een belangrijke functie in het menselijk lichaam: ze zijn onder andere verantwoordelijk voor het zuiveren

Nadere informatie

c h a p t e r 1 2 Nederlandse inleiding, samenvatting en conclusies

c h a p t e r 1 2 Nederlandse inleiding, samenvatting en conclusies c h a p t e r 1 2 Nederlandse inleiding, samenvatting en conclusies Sectie 1 Het eerste gedeelte van dit proefschrift bestaat uit twee hoofdstukken. In Hoofdstuk 1 wordt de globale opzet en context van

Nadere informatie

Multi-Omics Analyses of the Molecular Physiology and Biotechnology of Escherichia Coli and Synechocystis sp. PCC6803 O. Borirak

Multi-Omics Analyses of the Molecular Physiology and Biotechnology of Escherichia Coli and Synechocystis sp. PCC6803 O. Borirak Multi-Omics Analyses of the Molecular Physiology and Biotechnology of Escherichia Coli and Synechocystis sp. PCC6803 O. Borirak Samenvatting O. BORIRAK Het hoofddoel van het onderzoek beschreven in dit

Nadere informatie

In vitro methoden bij genotoxiciteit L. Verschaeve

In vitro methoden bij genotoxiciteit L. Verschaeve In vitro methoden bij genotoxiciteit L. Verschaeve Rue Juliette Wytsmanstraat 14 1050 Brussels Belgium T +32 2 642 54 36 email: luc.verschaeve@wiv-isp..be GENETISCHE EFFECTEN genotoxiciteit ERFELIJKE AANDOENINGEN

Nadere informatie

Biotechnologie deel I

Biotechnologie deel I Biotechnologie deel I Hand-out bij de eerste oefen- en zelftoetsmodule van Biotechnologie & maatschappij behorende bij hoofdstuk 2,3, 4 en 5 van Introduction to Biotechnology, Thieman & Palladino, 3 e

Nadere informatie

Wetenschappelijke samenvatting in het Nederlands.

Wetenschappelijke samenvatting in het Nederlands. Wetenschappelijke samenvatting in het Nederlands. Glycosylering is de enzymatische koppeling van oligosacchariden (ook wel glycanen genoemd) aan eiwit- en vetstructuren. Meer dan 50% van de menselijke

Nadere informatie

Mobiele qpcr aan de waterkant

Mobiele qpcr aan de waterkant Mobiele qpcr aan de waterkant Voortgaande innovaties in DNA monitoring voor (zwem)waterkwaliteit Bas van der Zaan Monitoring kwaliteit zwemwater Zwemwater Zwemwaterrichtlijn Intestinale Enteroccocen E.coli

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/25784 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Nicolardi, Simone Title: Development of ultrahigh resolution FTICR mass spectrometry

Nadere informatie

Bloei van de blauwalg

Bloei van de blauwalg Bloei van de blauwalg Blooms like it hot was een kop in het wetenschappelijke tijdschrift Science in april 2008. De onderzoekers Hans Paerl en Jef Huisman wijzen daarmee op een toename van de algenbloei

Nadere informatie

Bloei van de blauwalg

Bloei van de blauwalg Bloei van de blauwalg Blooms like it hot was een kop in het wetenschappelijke tijdschrift Science in april 2008. De onderzoekers Hans Paerl en Jef Huisman wijzen daarmee op een toename van de algenbloei

Nadere informatie

Bloedwaarden. Wat zeggen ze en wat kunnen we er mee? Landelijke contactdag Stichting Hematon 11 oktober 2014. door Joost Lips

Bloedwaarden. Wat zeggen ze en wat kunnen we er mee? Landelijke contactdag Stichting Hematon 11 oktober 2014. door Joost Lips Bloedwaarden Wat zeggen ze en wat kunnen we er mee? Landelijke contactdag Stichting Hematon 11 oktober 2014 door Joost Lips Aanvraag bloedonderzoek Bloedafname Bewerking afgenomen bloed (1) Kleuren van

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/37129 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Wink, Steven Title: Systems microscopy to unravel cellular stress response signalling

Nadere informatie

Intermezzo, De expressie van een eiwit.

Intermezzo, De expressie van een eiwit. Samenvatting Bacteriën leven in een omgeving die voortdurend en snel verandert. Om adequaat te kunnen reageren op deze veranderingen beschikken bacteriën over tal van sensor systemen die de omgeving in

Nadere informatie

Complexiteit Meerdere variaties. Peter van den Hazel

Complexiteit Meerdere variaties. Peter van den Hazel Complexiteit Meerdere variaties Peter van den Hazel Voorbeelden Kunstgras GenX Asbestdaken en asbestdumping PUR slachtoffers Windturbines Bodemverontreiniging EMV Meerdere dimensies Sociaal Cultureel Politiek

Nadere informatie

Hoe kijken we naar het DNA van een patiënt?

Hoe kijken we naar het DNA van een patiënt? Hoe kijken we naar het DNA van een patiënt? Ies Nijman UMC Utrecht Dept of Genetics, Centre for Molecular Medicine Center for Personalized Cancer Treatment (CPCT), Hartwig Medical Foundation 1994 DNA sequenties,

Nadere informatie

Moleculaire Diagnostiek binnen een routine Pathologie Laboratorium

Moleculaire Diagnostiek binnen een routine Pathologie Laboratorium Moleculaire Diagnostiek binnen een routine Pathologie Laboratorium Winand N.M. Dinjens Laboratorium voor Moleculaire Diagnostiek Afdeling Pathologie Josephine Nefkens Instituut (JNI) Erasmus MC, Universitair

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting De afgelopen tien jaar is de belangstelling voor de levenswetenschappen sterk toegenomen en zijn de onderzoeksactiviteiten in dit veelomvattende gebied enorm gegroeid. Deze ontwikkelingen

Nadere informatie

(~30 minuten; 20 punten)

(~30 minuten; 20 punten) TENTAMEN BIOCHEMIE (8S135) Prof. Dr. Ir. L. Brunsveld 04-11-2011 09:00 12:00 (totaal 100 punten) 6 opgaven in totaal! (aangegeven tijd is indicatie) Gebruik geen rode pen! Additioneel 1 STar vraag (alleen

Nadere informatie

FOOD-OMICS & ONZE VOEDING VAN MORGEN. Maarten Hertog

FOOD-OMICS & ONZE VOEDING VAN MORGEN. Maarten Hertog FOOD-OMICS & ONZE VOEDING VAN MORGEN Maarten Hertog K.U.Leuven Opgericht1425 Grootste Univ van Belgium 33 000 Studenten 7000 Staf Organigram K.U.Leuven Science, Technol. Engin. Group Humanities Group Biomedical

Nadere informatie

DNA & eiwitsynthese Oefen- en zelftoetsmodule behorende bij hoofdstuk 16 en 17 van Campbell, 7 e druk December 2008

DNA & eiwitsynthese Oefen- en zelftoetsmodule behorende bij hoofdstuk 16 en 17 van Campbell, 7 e druk December 2008 DNA & eiwitsynthese Oefen- en zelftoetsmodule behorende bij hoofdstuk 16 en 17 van Campbell, 7 e druk December 2008 DNA 1. Hieronder zie je de schematische weergave van een dubbelstrengs DNA-keten. Een

Nadere informatie

Voeding en personalized prevention

Voeding en personalized prevention Voeding en personalized prevention Dr. Simone G.J. van Breda Afdeling Toxicogenomics, Universiteit Maastricht 17 mei 2018. Inhoud Personalized nutrition Het meten van gezondheid in relatie tot voeding

Nadere informatie

Blauwalgen in Nederland

Blauwalgen in Nederland Blauwalgen in Nederland Landelijk beeld 2-2 DG Water februari 21 Blauwalgen in Nederland Landelijk beeld 2-2 dossier : D32 registratienummer : WA-WN2141 versie : 1 DG Water februari 21 DHV B.V. Niets uit

Nadere informatie

Geschikt voor grote monsteraantallen

Geschikt voor grote monsteraantallen ELISA (mg eiwit/kg) immunologische test PCR Flowcytometrische methoden (niet het eiwit zelf maar het DNA wordt gedetecteerd, moleculairbiologische test), DNA kwantitatieve analytische methode Specifieke

Nadere informatie

In search for biomarkers of aging: A proteomics approach Rinse Klooster

In search for biomarkers of aging: A proteomics approach Rinse Klooster Samenvatting Het begrijpen van het verouderingsproces Onderzoek aan zowel hoge als lage eukaryotische modelsystemen heeft laten zien dat verschillende processen bij het verouderingsproces betrokken zijn.

Nadere informatie

edna-voedselwebanalyse

edna-voedselwebanalyse edna-voedselwebanalyse Onderzoek naar edna als vingerafdruk van de waterkwaliteit (en waarom de Mastotermes Darwiniensis het zo goed doet in Nederland) Sebastiaan Schep, sebastiaan.schep@witteveenbos.com,

Nadere informatie

Samenvatting Curriculum Vitae

Samenvatting Curriculum Vitae Curriculum Vitae Samenvatting Het is slechts vijftig jaar geleden dat de wetenschappers Watson en Crick, mede door kennis van het werk van Franklin, de structuur van DNA wisten te herleiden, en daarmee

Nadere informatie

De ontdekking van organismen in extreme milieus op Aarde heeft onze kijk op het leven

De ontdekking van organismen in extreme milieus op Aarde heeft onze kijk op het leven Samenvatting Op weg naar de moleculaire detectie van leven op Mars De ontdekking van organismen in extreme milieus op Aarde heeft onze kijk op het leven drastisch veranderd en de verwachtingen voor het

Nadere informatie

vernieuwd cyanoprotocol: een verbetering?

vernieuwd cyanoprotocol: een verbetering? vernieuwd cyanoprotocol: een verbetering? blauwalgenbijeenkomst meeting plaza Utrecht 9 april 2008 acties waterbeheerder / locatiebeheerder acties waterbeheerder acties provincie tweewekelijks monitoren*

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING Alle levende organismen zijn afhankelijk van energie; zonder energie is er geen leven mogelijk. Uit de thermodynamica is bekend dat energie niet gemaakt kan worden, maar ook niet

Nadere informatie

Veiligheid van voeding, chemische producten en medicatie. Twan van den Beucken Department of Toxicogenomics Maastricht University

Veiligheid van voeding, chemische producten en medicatie. Twan van den Beucken Department of Toxicogenomics Maastricht University Veiligheid van voeding, chemische producten en medicatie Twan van den Beucken Department of Toxicogenomics Maastricht University Inhoud Risicofactoren voor kanker Wat zijn carcinogene stoffen? Wetgeving

Nadere informatie

Moleculaire diagnostiek

Moleculaire diagnostiek Moleculaire diagnostiek van infectieziekten Arjan de Jong 8 december 2015 Moleculaire diagnostiek Diagnostiek op basis van moleculair biologische (DNA/RNA) technieken Moleculaire diagnostiek van infecties

Nadere informatie

Chapter 9. Nederlandse samenvatting

Chapter 9. Nederlandse samenvatting Chapter 9 Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Geschat wordt dat ongeveer 20-30% van de bevolking drager is van Staphylococcus aureus (S. aureus), een Gram-positief

Nadere informatie

De werkgroep Cyanobacteriën

De werkgroep Cyanobacteriën Nieuwsbrief van de werkgroep Cyanobacteriën: nummer 11, mei 2010 De werkgroep Cyanobacteriën De werkgroep Cyanobacteriën (cyanowerkgroep) streeft er naar om twee maal per jaar een Nieuwsbrief uit te brengen

Nadere informatie

Biomarkers voor leeftijdsgebonden maculadegeneratie Afdelingen Oogheelkunde en Genetica Radboudumc, Nijmegen

Biomarkers voor leeftijdsgebonden maculadegeneratie Afdelingen Oogheelkunde en Genetica Radboudumc, Nijmegen Biomarkers voor leeftijdsgebonden maculadegeneratie Afdelingen Oogheelkunde en Genetica Radboudumc, Nijmegen Anneke I den Hollander Wat is een biomarker? Een biomarker, of biologische marker, is een meetbare

Nadere informatie

Celtesten voor de risicobeoordeling van giftige stoffen in water

Celtesten voor de risicobeoordeling van giftige stoffen in water Celtesten voor de risicobeoordeling van giftige stoffen in water Sander van der Linden Biodetection Systems Waarom biologische testen? Huidige monitoring strategie bijna volledig gebaseerd of chemische

Nadere informatie

STOWA-onderzoeksproject edna voedselwebanalyses

STOWA-onderzoeksproject edna voedselwebanalyses STOWA-onderzoeksproject edna voedselwebanalyses toepassing edna-techniek voor toestandsbepaling en systeembegrip Sebastiaan Schep (sebastiaan.schep@witteveenbos.com) en Kees van Bochove (kees.vanbochove@datura.nl)

Nadere informatie

SAMENVATTING 141 Aminozuren zijn bouwstenen voor de synthese van eiwitten die nodig zijn voor de groei van een organisme. De synthese van aminozuren kost energie dat wordt gewonnen uit de voedingstoffen

Nadere informatie

Voorbereidende opgaven Examencursus

Voorbereidende opgaven Examencursus Voorbereidende opgaven Examencursus Tips: 1 De cel Maak de volgende opgaven voorin in één van de A4-schriften die je gaat gebruiken tijdens de cursus. Als een som niet lukt, werk hem dan uit tot waar je

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting

Samenvatting. Samenvatting Samenvatting Samenvatting Gisten zijn ééncellige organismen. Er zijn veel verschillende soorten gisten, waarvan Saccharomyces cerevisiae, oftewel bakkersgist, de bekendste is. Gisten worden al sinds de

Nadere informatie

De hersenen en het ruggenmerg communiceren met spieren en zintuigen door middel van perifere

De hersenen en het ruggenmerg communiceren met spieren en zintuigen door middel van perifere De hersenen en het ruggenmerg communiceren met spieren en zintuigen door middel van perifere zenuwen die zich door het hele lichaam vertakken. Op deze manier zijn wij in staat informatie uit onze omgeving

Nadere informatie

Assembleren van het DNA van organismen uit miljoenen korte fragmenten

Assembleren van het DNA van organismen uit miljoenen korte fragmenten Assembleren van het DNA van organismen uit miljoenen korte fragmenten Stap 1: chemisch proces 1. CGGTTC 2. ACGCGG 3. TTCCGG 4. CGGGCT 5. TCACGG 6. CGGACG. korte stukjes DNA TCA TTC CGG GCT ACG Stap 2:

Nadere informatie

DNA & eiwitsynthese Vragen bij COO-programma bij hoofdstuk 11 en 12 Life

DNA & eiwitsynthese Vragen bij COO-programma bij hoofdstuk 11 en 12 Life DNA & eiwitsynthese Vragen bij COO-programma bij hoofdstuk 11 en 12 Life De vragen die voorkomen in het COO-programma DNA & eiwitsynthese zijn op dit formulier weergegeven. Het is de bedoeling dat je,

Nadere informatie

Identificatie van MRSA met behulp van de Real-time PCR en de klassieke PCR methode

Identificatie van MRSA met behulp van de Real-time PCR en de klassieke PCR methode T Identificatie van MRSA met behulp van de Real-time PCR en de klassieke PCR methode Linsey Boutmans, Kevin Degenaers, Melissa Matthys, Yao Wu MRSA/Methicilline Resistente Staphylococcus aureus: ziekenhuisbacterie

Nadere informatie

Van mutatie naar ziekte

Van mutatie naar ziekte Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Een nieuw antilichaam onthult toxische delen van het huntingtine

Nadere informatie

Analyse van monsters uit Almere op aanwezigheid cyanotoxines. M. Lurling. 20 oktober Rapport M349.

Analyse van monsters uit Almere op aanwezigheid cyanotoxines. M. Lurling. 20 oktober Rapport M349. Analyse van monsters uit Almere op aanwezigheid cyanotoxines M. Lurling 20 oktober 2009 Rapport M349. Dit document beschrijft de resultaten van een spoedanalyse van twee potten met cyanobacteriënmateriaal

Nadere informatie

Algemene Samenvatting

Algemene Samenvatting Algemene Samenvatting e vitamine metaboliet 1,25-dihydroxyvitamine ( ) speelt een sleutelrol bij het handhaven van de calcium homeostase door middel van effecten op de darm, het bot en de nier. e metaboliet

Nadere informatie

Identificatie en karakterisatie van MIC

Identificatie en karakterisatie van MIC Identificatie en karakterisatie van MIC Harmien Verstraete Vanda Branco AVECOM NV - Bioproducts & Apps 3/11/2016 1 AVECOM 1) Onderzoeksprojecten zowel tailor-made onderzoek voor industriële partners als

Nadere informatie

Blauwalgen ringtest 2011

Blauwalgen ringtest 2011 Blauwalgen ringtest 211 Ron van der Oost & Tjeerd Bruinsma Waternet Amsterdam, mei 212 Mai Thao Nguyen Waterproef Colofon Titel Blauwalgen ringtest 211 Projectnummer 6733-1 Rapportnummer 12.25623 paraaf:

Nadere informatie

De antwoorden op vragen 1 en 2, 3 en 4, en 5 t/m 8 graag op verschillende vellen schrijven. Vergeet ook niet op de 3 vellen je naam en studentnr.

De antwoorden op vragen 1 en 2, 3 en 4, en 5 t/m 8 graag op verschillende vellen schrijven. Vergeet ook niet op de 3 vellen je naam en studentnr. Tentamen Genoombiologie, 28 Oktober 2009, 9.00-11.45 h De antwoorden op vragen 1 en 2, 3 en 4, en 5 t/m 8 graag op verschillende vellen schrijven. Vergeet ook niet op de 3 vellen je naam en studentnr.

Nadere informatie

28 Testkruising testkruising = een kruising om te achterhalen of een organisme homozygoot of heterozygoot is. Voorbeeld van een testkruising om te bepalen of een organisme homozygoot of heterozygoot is

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting.

Nederlandse samenvatting. . 10 Nederlands samenvatting Uit cijfers van de Hartstichting blijkt dat bijna 1 op de 3 Nederlanders sterft aan een hart- of vaatziekte (HVZ). Daarmee is het een van de voornaamste doodsoorzaken in Nederland.

Nadere informatie

a. Geef de 1-lettercode van de aminozuren in het peptide in de corresponderende volgorde. (4P)

a. Geef de 1-lettercode van de aminozuren in het peptide in de corresponderende volgorde. (4P) HERTENTAMEN Eindtoets BIOCHEMIE (8RA00) Prof. Dr. Ir. L. Brunsveld 16-08-2013 09:00 12:00 (totaal 100 punten) 6 opgaven in totaal! (aangegeven tijd is indicatie) Gebruik geen rode pen! 1 Peptiden en eiwitten

Nadere informatie

Samenvatting SAMENVATTING

Samenvatting SAMENVATTING SAMENVATTING De schimmel Aspergillus niger wordt veel gebruikt in de industriële biotechnologie voor de productie van verschillende metabolieten, waaronder citroenzuur, en een grote verscheidenheid aan

Nadere informatie

Planten produceren een grote verscheidenheid aan secundaire metabolieten, die een rol spelen in de interactie tussen planten en hun omgeving. Zo kunnen deze stoffen bijvoorbeeld fungeren als aantrekkers

Nadere informatie

Wat: Zwemwaterdebat 2014 Wanneer: Donderdag 30 januari 2014 Waar: Hoogheemraadschap Schieland en de Krimpenerwaard

Wat: Zwemwaterdebat 2014 Wanneer: Donderdag 30 januari 2014 Waar: Hoogheemraadschap Schieland en de Krimpenerwaard Wat: Zwemwaterdebat 2014 Wanneer: Donderdag 30 januari 2014 Waar: Hoogheemraadschap Schieland en de Krimpenerwaard Zwemwaterdebat 2014: open zwemwater kan veiliger door extra geld en verbetering van Blauwalgenprotocol,

Nadere informatie

Kom jij bij ons stage lopen? CSI in de voedselketen en jij bent erbij!

Kom jij bij ons stage lopen? CSI in de voedselketen en jij bent erbij! Kom jij bij ons stage lopen? CSI in de voedselketen en jij bent erbij! RIKILT Wageningen UR is gespecialiseerd in het onderzoek naar veilig en betrouwbaar voedsel. Wij geven antwoord op vele soorten vragen:

Nadere informatie

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.:

Deze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.: van Stichting ageningen Research (s) waar activiteiten onder accreditatie worden uitgevoerd Hoofdkantoor Akkermaalsbos 2 6708 B ageningen Nederland Afkorting Akkermaalsbos 2 6708 B ageningen Nederland

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 22 het topje van de eiwitberg

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 22 het topje van de eiwitberg Samenvatting Biologie Hoofdstuk 22 het topje van de eiwitberg Samenvatting door een scholier 1627 woorden 31 mei 2011 8,3 20 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar HOOFDSTUK 22 Het topje van de eiwitberg

Nadere informatie

Samenvatting en algemene discussie Het DNA, de drager van alle genetische informatie, wordt constant bedreigd door verschillende factoren.

Samenvatting en algemene discussie Het DNA, de drager van alle genetische informatie, wordt constant bedreigd door verschillende factoren. 152 Samenvatting en algemene discussie Het DNA, de drager van alle genetische informatie, wordt constant bedreigd door verschillende factoren. Door een reactie met het DNA veranderen deze factoren de moleculaire

Nadere informatie

Appendix Nederlandse samenvatting Resum en Català Curriculum vitae List of publications Acknowledgments

Appendix Nederlandse samenvatting Resum en Català Curriculum vitae List of publications Acknowledgments Appendix Resum en Català Curriculum vitae List of publications Acknowledgments Appendix Het menselijk lichaam, dat bestaat uit biljoenen cellen, wordt dagelijks blootgesteld aan gevaarlijke stoffen die

Nadere informatie

GENEXPRESSIE VOORBEREIDENDE LES

GENEXPRESSIE VOORBEREIDENDE LES GENEXPRESSIE VOORBEREIDENDE LES Alle organismen op aarde zijn opgebouwd uit cellen. Ook jouw eigen lichaam bestaat uit cellen. Die cellen zien er niet allemaal hetzelfde uit. Zo is een huidcel heel compact,

Nadere informatie

21A STOWA. Publicaties van de STOWA kunt u bestellen op Arthur van Schendelstraat 816

21A STOWA. Publicaties van de STOWA kunt u bestellen op   Arthur van Schendelstraat 816 PROTOCOL VOOR HET NEMEN VAN OPPERVLAKTEWATERMONSTERS VOOR ONDERZOEK NAAR TOXINES VAN CYANOBACTERIËN EN VOOR DE ANALYSE VAN DE ALGENSAMENSTELLING STOWA 2009 21A ISBN 978.90.5773.439.7 stowa@stowa.nl www.stowa.nl

Nadere informatie

Microverontreinigingen: hoe kun je ecologische risico s in water bepalen?

Microverontreinigingen: hoe kun je ecologische risico s in water bepalen? Microverontreinigingen: hoe kun je ecologische risico s in water bepalen? Ron van der Oost, (Waternet), Leo Posthuma (RIVM), Dick de Zwart(RIVM), Jaap Postma (Ecofide), Leonard Osté (Deltares) Met de huidige

Nadere informatie

Toevoeging bij hoofdstuk 10 07/05/2012 A. Het maken van een genomische bank

Toevoeging bij hoofdstuk 10 07/05/2012 A. Het maken van een genomische bank Toevoeging bij hoofdstuk 10 07/05/2012 A. Het maken van een genomische bank Wanneer men een gen wil bestuderen dat nog niet beschreven is, zal men dit gen eerst moeten kloneren. Hiertoe maakt men gebruik

Nadere informatie

Genomica: technologie van populaties tot proteomics

Genomica: technologie van populaties tot proteomics Aardappel: een wereld gewas Genomica: technologie van populaties tot proteomics Prof. dr. Richard Visser Laboratorium voor Plantenveredeling, Wageningen Universiteit Waarom aardappel? Aardappel is belangrijkste

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting Hexachloorbenzeen

Nederlandse samenvatting Hexachloorbenzeen Hexachloorbenzeen Hexachloorbenzeen (HCB; C 6 Cl 6 ) is een organochloorverbinding (Figuur 1) die in het verleden werd gebruikt als bestrijdingsmiddel tegen schimmels. Mede door de schadelijke effecten

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Het ontwikkelen van een nieuw geneesmiddel is een langdurig en kostbaar proces. Een belangrijke reden voor het stoppen van de ontwikkeling van een kandidaat-geneesmiddel is het

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/43990 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Hiemstra, Steven Title: High throughput microscopy of mechanism-based reporters

Nadere informatie

3 Factoren die het watergehalte van organismen 40 bepalen. 3.1 Bepalende factoren voor watergehalte 40 3.2 Belang van water voor levende wezens 41

3 Factoren die het watergehalte van organismen 40 bepalen. 3.1 Bepalende factoren voor watergehalte 40 3.2 Belang van water voor levende wezens 41 3 1 Functionele morfologie van de cel 1 De cel gezien door de lichtmicroscoop 06 2 De cel gezien door de elektronenmicroscoop 09 2.1 Bouw en functie van het eenheidsmembraan 10 2.2 Overzicht van de celorganellen

Nadere informatie

H :58 Pagina 113. Chapter. Nederlandse Samenvatting

H :58 Pagina 113. Chapter. Nederlandse Samenvatting H8 03-12-2002 16:58 Pagina 113 8 Chapter Nederlandse Samenvatting H8 03-12-2002 16:58 Pagina 114 Chapter 8 Nederlandse Samenvatting Een roestige fiets, een ranzig stukje boter, zomaar twee voorbeelden

Nadere informatie

Veilig zwemmen: Cyanobacteriën in zwemwater

Veilig zwemmen: Cyanobacteriën in zwemwater Commissie Integraal Waterbeheer Veilig zwemmen: Cyanobacteriën in zwemwater Aangepast protocol 2002 september 2002 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Wat zijn cyanobacteriën? 4 3 Wijzigingen in het protocol

Nadere informatie

Gentechnologie & moleculaire analysetechnieken Godelieve Gheysen 1999-2000 eerste zit

Gentechnologie & moleculaire analysetechnieken Godelieve Gheysen 1999-2000 eerste zit Gentechnologie en moleculaire analysetechnieken Godelieve Gheysen 1 Gentechnologie & moleculaire analysetechnieken Godelieve Gheysen 1999-2000 eerste zit Gentechnologie en moleculaire analysetechnieken

Nadere informatie

Ontwikkeling van Q-PCR methoden voor de kwantitatieve detectie van toxineproducerende cyanobacteriën. Ontwerp en beperkte validatie Q-PCR methoden

Ontwikkeling van Q-PCR methoden voor de kwantitatieve detectie van toxineproducerende cyanobacteriën. Ontwerp en beperkte validatie Q-PCR methoden Ontwikkeling van Q-PCR methoden voor de kwantitatieve detectie van toxineproducerende cyanobacteriën Ontwerp en beperkte validatie Q-PCR methoden KWR 09.089 December 2009 Ontwikkeling van Q-PCR methoden

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 8768 10 juni 2010 Regeling van de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit van 2 juni 2010, nr. 127994, houdende

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20899 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Akhtar, Muhammad Tayyab Title: Cannabinoids and zebrafish Issue Date: 2013-05-22

Nadere informatie

Molecular Biosensors for medical diagnostics (MBx)

Molecular Biosensors for medical diagnostics (MBx) Molecular Biosensors for medical diagnostics (MBx) Staff: Leo van IJzendoorn Arthur de Jong Holger Kress Menno Prins (DHL) + ca 5-10 studenten AIO s Matthias Irmscher Loes van Zijp Alexander van Reenen

Nadere informatie

What s New Klinische Chemie Bewogen biomarkers

What s New Klinische Chemie Bewogen biomarkers What s New Klinische Chemie Bewogen biomarkers Nascholing Jordanie Rick Brouwer Klinische chemie Meting van endogene biomarkers in lichaamsvloeistoffen routine chemie, hematologie, endocrinologie, immunologie,

Nadere informatie