Bodemweerbaarheid tegen ziektes

Transcriptie

1 Bodemweerbaarheid tegen ziektes Joeke Postma Reststromen in de akkerbouw: kans of risico? Lelystad,

2 Presentatie Ziekteverwekkers in de bodem & maatregelen Bodemweerbaarheid: definitie & mechanismen Organische stof als motor van het bodemleven Voorbeelden van ziektewering Stabiele organische stof (veen) Compost, chitine, keratine Diversen: groenbemesters, bodembewerking Conclusies, discussie

3 Bodemgebonden ziektes ❶ ❷ ziekteverwekker / aantasting Protoctista ❶ Plasmodiophora brassicae/knolvoet ❷ Polymyxa betae/rhizomanie waard / overleving kool/>15 jaar suikerbiet/>15 jaar Chromista ❸ Pythium spp./rot, omval kiemplant ❹ Phytophthora spp./wortelrot divers/1-2 jaar divers/>4 jaar ❸ Fungi ❺ Rhizoctonia solani/wortelrot ❻ Fusarium oxysporum/rot, verwelking ❼ Verticillium dahliae/verwelking ❽ Synchytrium endobioticum/wrat divers/1-4 jaar divers/10-15 jaar divers/>4 jaar aardappel/>20 jaar ❹ ❺ Nematoda ❾ Meloidogyne spp./wortelknobbel ❿ Globodera rostochiensis/aardappelcyst divers/1-4 jaar aardappel/4 jaar ❻ ❿ Aad Termorshuizen ❽ ❼ ❾

4 Landbouwmaatregelen met invloed op bodemgebonden ziekteverwekkers Organische stof management Economische druk Groenbemesters Reductie organische stof Specialisatie Biologische bestrijding Grondbewerking Rotatie Afname ziektewering Vermijden: - Hygiène - Rotatie Toename bodempathogenen Smalle rotatie Fysische bestrijding: - Hitte - Anaerobie Minder pesticiden toegelaten Aad Termorshuizen

5 Ziektewerende bodems ziektegevoelig ziektewerend Een ziektewerende grond = grond waarin weinig of geen aantasting optreedt in een vatbaar gewas, ondanks de aanwezigheid van een ziekteverwekker

6 Hoe werkt ziektewering? Abiotische factoren: ph, Ca, Si N, P, K, S,.. Textuur, structuur Organische stof Toxische stoffen Verschillend per pathogeen!! Biotische factoren: ziektewering verdwijnt na sterelisatie Concurrentie Predatie Remming Plantweerbaarheid

7 Hoe werkt ziektewering? parasitisme antibiose concurrentie Ziekteverwekkers zijn gevoelig voor verschillende mechanismen. Geen enkele maatregel is effectief tegen alle ziekteverwekkers. De grond zit vol met organismen die zich er thuis voelen. Maak gebruik van het natuurlijke bodemleven!

8 Onder de grond zit net zoveel als erboven! Weiland 10% OS gewicht bodemleven is gelijk aan 6 koeien/ha! Sportveld 2% OS gewicht van 11-tal onder de grond aan bodemleven! European atlas of soil biodiversity (Jeffery et al. 2010)

9 Bodemleven: Bacteriën: cfu/g grond ; soorten Schimmels: /g grond ; 50 m/g Algen: 10 5 /g grond Protozoën: 10 4 /g grond Nematoden: 10 2 /g grond Springstaarten & mijten: /m 2 Potwormen: /m 2 Regenwormen: /m 2

10 Figuur: USDA

11 Bodemorganismen leven niet van de lucht! Waar leven ze dan wel van? Organische stof Wortelexudaten Van elkaar

12 Organische materialen veel N C/N ratio veel C Afbreekbaarheid makkelijk stabiel Dierlijke mest (5-12) Eiwit (4) Keratine (14) Chitine (14) Humines (12-17) Gewasresten (10-30) Compost (10-20) Veen (18) Stro (100) Cellulose (>>>) Lignine (>>>) Biochar (>>>)

13 Organische materialen - ziektewering Stabiel: weinig effect Gewasresten zijn snel afbreekbaar: positief of negatief Compost: relatief vaak positief effect, maar hoeft niet!! Metaanalyse : Bonanomi et al 2010

14 Stabiele organische stof Duinzand met 0.7% OS (Gera van Os, PPO-Lisse) Toevoeging stabiele OS tot 1.4 and 3 % Gesteriliseerde en ongesteriliseerde grond testen t.a.v. ziektewering in biotoetsen: Pathogeen Ziektewering door: Organische stof Bodemleven Meloïdogyne Pratylenchus + + Pythium + ++ Rhizoctonia - + Topsoil PPO Lisse Gera van Os, PPO-Lisse

15 Compost: toevoeging kan ziektewering stimuleren, maar niet altijd 150 Rhizoctonia solani (c.) Verticillium dahliae Phytophthora cinnamomi Fusarium oxysporum Cylindrocladium spathiphyllum Rhizoctonia solani (p) 100 disease suppression (%) 50 0 utrecht -50 dec01 dec02 co16 co2 bom 8.1s 1.02s co7 gr3a gr5 1.02ba isbs gr3b co14 co17 co4 gr6 Termorshuizen et al., Soil Biol. Biochem. 38: compost Gera van Os

16 Compost: reductie Pythium Veel onderzoek in biotoetsen Herhaalbare effecten in potgrond met hoge dosering groencompost Reductie kiemplantenziektes door Pythium Toepassing: Let op toedieningstijdstip Dosis Type compost

17 Maatregelen t.a.v. bodemgezondheid Akkerbouwrotatie Vredepeel zand 1. Doding pathogenen 2. Verhoging ziektewering Chitine = pantser van krabben of garnalen Visser, Molendijk, Korthals, PPO-agv

18 Chitine Pratylenchus Hypothese: Stimuleert chitine afbrekende microorganismen Chitine zit in wanden van schimmels, nematoden en insecten Verticillium

19 Chitine, verenmeel Suikerbiet & bloemkool - Rhizoctonia biotoets ( ): Ziektewering na verenmeel, hoefmeel en chitine Aardappel Rhizoctonia kiemtoets (2014): Minder aantasting na verenmeel Verenmeel is goedkoper dan chitine Toepassing in de praktijk is onvoldoende getoetst Suikerbiet: lage dosering tijdens zaai werkte niet Postma, Schilder (PRI) Lamers (PPO), Hospers (LBI)

20 Biologische teelt Akkerbouwrotatie Vredepeel Pratylenchus-besmetting in biologisch systeem is systematisch lager dan in gangbare systeem met zelfde rotatie!! Oorzaak? Meer organische mest? Pratylenchidae (n/100 ml grond) biologisch gangbaar (mrt08 mrt14: significant, p<0,05) Visser, Molendijk, Korthals (PPO)

21 Groenbemester Akkerbouwrotatie - Vredepeel Tagetes heeft een lange nawerking: 5 jaar onbehandeld (braak) Tagetes patula (2006, 2009) (Significant, p<0,05) Pratylenchidae (n/100 ml grond) Visser, Molendijk, Korthals (PPO)

22 Minder grondbewerking in maïs: meer gewasresten en meer bladvlekken Toename bladvlekkenziekten in de maïsteelt Exserohilum turcicum, Bipolaris zeicola, Kabatiella zeae, Phoma zeae-maydis Köhl (PRI)

23 Conclusies & discussie Organische stof is goed voor de bodemkwaliteit Structuur, waterberging, nutriëntenlevering,... Soms ook voor bodemweerbaarheid Gericht ziektewering stimuleren is moeilijk Elk systeem en pathogeen is anders Maatwerk!! Maatregelen combineren Is er een rol voor organische reststromen, en waar moeten ze aan voldoen?

24 Bedankt voor uw aandacht Website duurzaam bodembeheer: