Monitor regionaal beleidskader jeugdhulp Hart van Brabant

Transcriptie

1 Monitor regionaal beleidskader jeugdhulp Hart van Brabant Deelrapportage Opvoeden en veerkracht ouders/verzorgers Hart van Brabant 2015 K. Vinckx MSc, het PON M. Jacobs PhD, GGD Hart voor Brabant W. de Vries Drs, GGD Hart voor Brabant

2 Colofon Het PON en de GGD Hart voor Brabant hebben dit onderzoek verricht in opdracht van de regio Hart van Brabant Auteurs Koen Vinckx, Monique Jacobs, Wieteke de Vries Datum Maart 2016

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding Opvoeden en veerkracht ouders/verzorgers Hart van Brabant Achtergrondkenmerken respondenten Opvoedondersteuning, jeugdhulp en participatie Resultaten per gemeente 8 2 De Veerkrachtmeting Typologie naar veerkracht 10 3 Veerkrachtmeting ouders /verzorgers Hart van Brabant De veerkracht van ouders in Hart van Brabant Veerkrachttypen naar gemeenten Het gedrag van de veerkrachttypen Beleving van de veerkrachttypen 18 4 Samenvatting en discussie 21 Bijlage A Resultaten per gemeente 23 3

4 1 Inleiding Eind 2014 gaf de regio Hart van Brabant aan de GGD Hart voor Brabant opdracht om een regionale monitor jeugdhulp te ontwikkelen. Doel van deze monitor is het volgen van de beleidsdoelen jeugdhulp die door de regio zijn geformuleerd (zie figuur 1). De beleidsdoelen zijn ingedeeld naar verschillende niveaus: - Gebruik jeugdhulp - Kwaliteit jeugdhulp - Kwaliteit van het stelsel - Maatschappelijk potentieel - Maatschappelijk resultaat Om inzicht te geven in de resultaten op deze verschillende niveaus kent de monitor verschillende deelonderzoeken. Het deelonderzoek opvoeden en veerkracht ouders/ verzorgers Hart van Brabant richt zich vooral op het niveau van het maatschappelijk potentieel. Via een online magazine vindt u de resultaten van de nulmeting op alle niveaus. Figuur 1. Doelstellingen regionaal beleidskader jeugdhulp 4

5 Hoofdstuk 1 gaat in op de achtergrondkenmerken van ouders/verzorgers, en hun behoefte aan en gebruik van (opvoed)ondersteuning en jeugdhulp. Hoofdstuk 2 gaat in op de veerkrachtmeting (algemeen) en Hoofdstuk 3 op de veerkracht van ouders/verzorgers in Hart van Brabant. In Hoofdstuk 4 volgt de samenvatting en discussie. 1.1 Opvoeden en veerkracht ouders/verzorgers Hart van Brabant Ruim ouders/verzorgers van jeugdigen (0 t/m 18 jaar) in de 9 samenwerkende gemeenten van Hart van Brabant ontvingen eind 2015 een uitnodiging voor het invullen van een digitale vragenlijst. De veerkrachtmeting, bestaande uit 28 stellingen, was in deze vragenlijst geïntegreerd. De respons bedroeg 37% (4.137/11.157). Het aantal respondenten per gemeente varieerde van 431 in Dongen tot 509 in Hilvarenbeek. 1.2 Achtergrondkenmerken ouders/verzorgers Hart van Brabant De vragenlijst werd meestal ingevuld door de moeder/verzorgster van het kind (85%). 15% werd ingevuld door vaders/verzorgers. Slechts 12 vragenlijsten (0,3%) werden ingevuld door iemand met een andere relatie tot het kind. Waar we het in het vervolg van het rapport hebben over ouders bedoelen we ouders of verzorgers. Alle leeftijden van de kinderen (0 t/m 18 jaar) waren goed vertegenwoordigd. De verdeling over jongens meisjes was nagenoeg gelijk. De beschreven resultaten in dit rapport (meestal percentages) geven een representatief beeld van de regio (resultaten zijn gewogen geanalyseerd). De meeste jeugdigen in Hart van Brabant wonen bij hun vader en moeder (83%). 8% woont in een eenoudergezin. De meeste ouders hebben betaald werk (82% van de moeders/verzorgsters en 90% van de vaders/verzorgers). 5% van de moeders/verzorgsters en 2% van de vaders/verzorgers hebben een bijstandsuitkering. Enkele andere achtergrondkenmerken zijn weergegeven in figuur 2. Figuur 2. Achtergrondkenmerken respondenten 5

6 1.3 Opvoedondersteuning, jeugdhulp en participatie Zorgen over opvoeding of ontwikkeling Van de ouders maakt 31% zich soms zorgen over het opgroeien of opvoeden van het kind; 8% maakt zich hierover vaak of altijd zorgen. Het type zorgen is mede afhankelijk van de leeftijd van het kind (zie tabel 1). Ouders van jonge kinderen (t/m 3 jaar) hebben vooral zorgen over eten, slapen, groeien, gezondheid en luisteren/gehoorzamen van hun kind. Ouders van kinderen van 4 t/m 7 jaar hebben vooral zorgen over luisteren/gehoorzamen en angst of onzekerheid van hun kind, en het (houden aan) grenzen/regels en afspraken. Ouders van jeugdigen van 8 jaar en ouder, hebben vooral zorgen over schoolprestaties, angst of onzekerheid, en het (houden aan) grenzen/regels en afspraken. Opvoedondersteuning Iets minder dan de helft van de ouders heeft het afgelopen jaar hulp of advies gevraagd over het opvoeden of opgroeien van het kind (20% aan een professional, 34% aan familie/vrienden). Slechts 5% van de ouders heeft momenteel behoefte aan ondersteuning (4% van professional, 2% van familie/vrienden). Een op de drie ouders kent het team toegang (sociaal (wijk)team) van zijn/haar gemeente. Slechts 4% van de ouders heeft al eens contact gehad met het team. De weg naar ondersteuning Wanneer problemen te groot worden of niet met het sociaal netwerk kunnen worden opgelost, is het belangrijk dat men weet waar men met deze problemen wel terecht kan. Twee op de drie ouders (65%) zegt te weten waar hij/zij terecht kan voor informatie over opvoeden; 63% weet waar hij/zij terecht kan voor meldingen over huiselijk geweld of kindermishandeling. 6

7 Tabel 1. Typen zorgen over opvoeding % zorgen over: totaal 0 jaar 1 t/m 3 jaar 4 t/m 7 jaar vanaf 8 jaar 0 t/m 18 jaar Eten, slapen, groei Gezondheid t/m 18 jaar Druk, agressief zijn Angst, onzekerheid, faalangst Spraak-/taalontwikkeling Luisteren, gehoorzamen Sociaal contact, spelen Houden aan/stellen van grenzen, regels, afspraken t/m 18 jaar Pesten, gepest worden Verdrietig, depressief zijn Schoolprestaties Besteding vrije tijd t/m 18 jaar Vriendschap, uitgaan Stelen, vandalisme 0, ,1 Roken, alcohol, drugs Seksualiteit Jeugdhulp 8% van de ouders maakten (het afgelopen jaar) gebruik van jeugdhulp. De meeste ouders maakten gebruik van een vorm van jeugdhulp (7%). Voor 36 jeugdigen werd gebruik gemaakt van 2 vormen van jeugdhulp en voor 5 jeugdigen werden 3 soorten jeugdhulp ingeschakeld. Ouders maakten het meest gebruik van GGZ voor jeugd en ambulante jeugdhulp (tabel 2). Doelrealisatie Volgens 22% van de ouders die gebruik maakten van jeugdhulp, zijn de problemen waarvoor de hulp werd ingeschakeld opgelost. Volgens 52% van de ouders zijn de problemen niet opgelost, maar wel verminderd; 18% van de ouders geeft aan, dat de problemen niet zijn verminderd, maar dat zij wel goed geholpen zijn. 7

8 Tabel 2. Gebruik van jeugdhulp aantal respondenten % Gebruik gemaakt van jeugdhulp Jeugdhulp thuis (ambulante jeugdhulp) Geestelijke gezondheidszorg (GGZ) voor jeugd Jeugdzorg voor jongeren met een beperking 31 0,7 JeugdzorgPlus (gesloten jeugdzorg) 1 0 Pleegzorg 13 0,3 Verblijf in een jeugdinstelling 9 0,1 Jeugdbescherming 7 0,2 Jeugdreclassering 2 0 Tevredenheid In het algemeen was 47% van de ouders die gebruik maakten van jeugdhulp (zeer) tevreden (cijfer voor de hulp 8 of hoger). Zeer ontevreden (cijfer 5 of lager) was 17% van de ouders. Tevredenheid kan samenhangen met het soort jeugdhulp: Over de jeugdhulp thuis was 54% van de ouders die daar gebruik van maakten zeer tevreden, en 19% (zeer) ontevreden. Over de GGZ voor jeugd was 40% van de ouders zeer tevreden, en 15% (zeer) ontevreden. Voor jeugdzorg voor jongeren met een beperking waren de cijfers respectievelijk 50% (zeer tevreden) en 8% (zeer ontevreden). Participatie Veel ouders (40%) zijn als vrijwilliger betrokken bij activiteiten met jeugd, bijvoorbeeld als coach van een team. Van de jeugdigen (vanaf 4 jaar) is 79% lid van een club of vereniging; 4% geeft mantelzorg. 1.4 Resultaten per gemeente De resultaten per gemeente staan weergegeven in bijlage A. Met name Hilvarenbeek wijkt op enkele achtergrondkenmerken af van de regio. De ouders zijn hoger opgeleid, vaker autochtoon, hebben vaker werk, minder vaak een bijstandsuitkering en minder moeite met rondkomen. Er zijn nauwelijks verschillen tussen gemeenten voor wat betreft zorgen om de opvoeding of ontwikkeling van het kind en het gebruik van, of de behoefte aan ondersteuning bij de opvoeding. Grootste verschil tussen gemeenten is te zien bij de bekendheid van ouders met de lokale Toegang (figuur 3); In Goirle kent 78% t Loket Goirle, in Tilburg en Waalwijk kent slechts een kwart van de ouders de lokale Toegang. In Goirle weten ouders het beste waar zij terecht kunnen voor ondersteuning en praten ouders ook onderling relatief vaak over de opvoeding van de kinderen. De participatie (van ouders en/of jongeren) is met name in Goirle en Hilvarenbeek hoger dan in andere gemeenten. 8

9 Figuur 3. Bekendheid met de lokale Toegang per gemeente 9

10 2 De Veerkrachtmeting Van burgers wordt in toenemende mate verwacht dat zij minder een beroep doen op overheidsvoorzieningen; dat zij meer zelf verantwoordelijkheid nemen over hun problemen en dat zij, voor zover mogelijk, zelf de benodigde ondersteuning regelen in hun directe omgeving. De nieuwe balans tussen overheid en burgers steunt daarbij op de zelfredzaamheid van de gemeenschap en de veerkracht van de individuele burgers en hun omgeving. In dit hoofdstuk wordt de veerkrachtmeting beschreven. In hoofdstuk 3 gaan we na, hoe we tegen de veerkracht van ouders in Hart van Brabant kunnen aankijken, welke bijzonderheden te ontdekken zijn en (in hoofdstuk 4) wat dit voor gevolgen kan hebben voor het (jeugd)beleid van de gemeenten in Hart van Brabant. De resultaten van de veerkrachtmeting bieden gemeenten zicht op de specifieke lokale situatie en fungeren zodoende als onderdeel van de nulmeting voor de beleidsmonitor jeugdhulp Het is een methode waarmee de lokale overheid meer inzicht krijgt in de (potentiële) veerkracht die aanwezig is in de samenleving, en die bestuurders en maatschappelijke instellingen handelingsperspectief biedt om op veerkracht te sturen. Herhaling van de veerkrachtmeting van ouders maakt het mogelijk om in beeld te brengen hoe de lokale samenleving in beweging is gekomen. 2.1 Typologie naar veerkracht Vanuit het uitgangspunt dat dé burger niet bestaat en diversiteit in beleid dus gewenst is, heeft het PON een typologie naar veerkracht ontwikkeld waarmee vier typen burgers naar mate van veerkracht worden onderscheiden. Onder veerkracht wordt verstaan: de mate waarin burgers de grondhouding hebben zelf regie te voeren over hun leven en hun netwerk in te kunnen en willen zetten bij het oplossen van eventuele problemen. De typologie is gebaseerd op een segmentatiemodel dat enerzijds nagaat of men zelfredzaam is en eigen regie voert over het leven of dat men kwetsbaar is. Anderzijds focust het op de vraag of men individueel of collectief in het leven staat. Bijvoorbeeld kan en wil men het netwerk inschakelen bij het oplossen van eventuele problemen? De meting geeft niet alleen inzicht in de grondhoudingen van burgers, maar geeft ook inzicht in de beleving van de type burgers (ervaren beperking, vertrouwen, ondersteuningsbehoefte) en laat het daadwerkelijk gedrag zien op bijvoorbeeld de terreinen van zorg en participatie. De combinatie van grondhouding, beleving en gedrag maken onderwerpen voor beleid zichtbaar. De veerkrachtmeting is daarmee naast een signaleringsinstrument (Hoe staat het met de veerkracht van mijn burgers?) ook een methode om gericht divers beleid mee te voeren en te monitoren. Bijvoorbeeld, niet alle middelen en activiteiten hoeven per definitie gericht te zijn op de meest kwetsbare groep burgers. Er zijn ook minder kostbare interventies mogelijk om andere groepen veerkrachtiger te maken, zodat de gemeenschap als geheel sterker wordt. De taal van de veerkrachtmeting is bruikbaar om maatschappelijke instellingen en professionals mee aan te sturen. De differentiatie naar verschillende typen is zodoende geen hoger doel op zichzelf, maar een middel voor bestuurders om aan hun transformatieopdracht te voldoen. 10

11 Het model omschrijft vier typen inwoners: Solistische inwoners De solistische inwoners staan individueel in het leven en hebben een hoge mate van zelfredzaamheid. Zij nemen eigen regie over hun leven, kunnen probleemsituaties goed het hoofd bieden, ze kunnen gemakkelijk de draad oppakken bij tegenvallers en goed zelf de nodige hulp inschakelen of op internet vinden. Zij redden zichzelf dus prima bij eventuele probleemsituaties en doen hierbij geen beroep op hun netwerk. Ze zoeken hun hulp meer op afstand, niet in hun directe omgeving. Veerkrachtige inwoners Veerkrachtige inwoners hebben net als de solistische burgers een hoge mate van zelfredzaamheid en eigen regie over hun leven. Daarnaast zijn zij vooruitstrevend en staan zij collectief in het leven: ze zijn sterk ingebed in sociale netwerken en doen hier gerust een beroep op indien nodig. Ze doen namelijk zelf ook gemakkelijk iets voor de mensen in dat netwerk. Hun netwerk is te vinden in hun nabije omgeving of buiten hun woonplaats. Gehechte inwoners Deze inwoners staan evenals de veerkrachtige inwoners collectief in het leven. Zij zijn echter meer kwetsbaar als het aankomt op zelfredzaamheid in probleemsituaties. Daarnaast zijn zij ook meer behoudend: zij houden vast aan het oude, vertrouwde en zien vaak op tegen veranderingen. Bij eventuele problemen leunen zij op hun sociale omgeving en kijken zij ook naar de overheid omdat zij het gevoel hebben recht te hebben op hulp. Ze schieten hun netwerk, dat vooral in hun nabije omgeving is, wel gemakkelijk te hulp. Afhankelijke inwoners Evenals de gehechte inwoners staan afhankelijke inwoners meer behoudend in het leven en zijn zij een kwetsbare groep als het aankomt op zelfredzaamheid. In tegenstelling tot de gehechte inwoners staan zij echter individueel in het leven, wat de mogelijke kwetsbaarheid verhoogt. Bij probleemsituaties maken zij immers geen gebruik van hun eventuele netwerk, ze staan er veelal alleen voor. Ze kunnen ook geen regie over hun leven nemen en verwachten vooral hulp van de overheid. 11

12 3 Veerkrachtmeting ouders Hart van Brabant We beginnen met een beschrijving van de veerkrachttypen van de ouders in de regio Hart van Brabant 1, en tonen daarbij de relevante achtergrondkenmerken van de veerkrachttypen (paragraaf 3.1). Daarna gaan we in paragraaf 3.2 in op de verdeling van de veerkrachttypen over de 9 gemeenten en op verschillen in gedrag en beleving tussen de vier veerkrachttypen. 3.1 De veerkracht van ouders in Hart van Brabant De verdeling van de veerkrachttypen van ouders in Hart van Brabant is weergegeven in figuur 4. Figuur 4. Veerkrachttypen ouders Hart van Brabant totaal 1 Respons betreft zodoende ouders/opvoeders van jeugdigen t/m 18 jaar. We spreken in het vervolg van het artikel van ouders. Deze Veerkrachtmeting geeft dan ook geen beeld van de veerkracht van de totale bevolking. 12

13 De figuur laat zien dat veel ouders zelfredzaam zijn. Immers, de typen solistisch en veerkrachtig (meest zelfredzaam) vormen samen 70%. 6% valt onder het type afhankelijk. Een klein kwart van de ouders in Hart van Brabant staat individueel in het leven (de typen solistisch en afhankelijk vormen samen 22%). Zij maken in hulpbehoevende situaties weinig gebruik van een eventueel netwerk. De ouders in het afhankelijke deel vormen de meest kwetsbare groep. Zij staan niet alleen individueel in het leven, maar zijn ook weinig zelfredzaam. Ze staan tevens behoudend in het leven. De indeling in veerkrachttypen is gebaseerd op scores van ouders op de stellingen die betrekking hebben op drie dimensies (kwetsbaar-zelfredzaamheid, alleen-samen en vooruitstrevend - behoudend). De score per stelling (en per dimensie) kan variëren van 1 (helemaal oneens met een stelling) tot 5 (helemaal eens met een stelling). Tabel 3 laat de gemiddelde score zien per dimensie, per veerkrachttype. Een hoge(re) score betekent respectievelijk: meer zelfredzaam, behoudend of sociaal. Tabel 3. Gemiddelde score per dimensie per veerkrachttype, ouders Hart van Brabant zelfredzaam behoudend sociaal Solistisch 4,3 3,1 3,5 Veerkrachtig 4,3 2,6 3,9 Gehecht 3,9 2,9 4,2 Afhankelijk 3,6 3,5 3,6 De typen solistisch en veerkrachtig zijn even zelfredzaam en de typen solistisch en afhankelijk scoren vergelijkbaar op de dimensie sociaal. Verder zijn de verschillen tussen de veerkrachttypen (statistisch) significant. Het type gehecht scoort lager op zelfredzaamheid dan de typen solistisch en veerkrachtig (maar lijkt met een score van 3,9 op een schaal van 1 tot 5 toch ook behoorlijk zelfredzaam). Bovendien is dit type erg sociaal ingesteld. Het type afhankelijk is veruit het minst veerkrachtig en scoort op alle drie de dimensies relatief ongunstig. Achtergrondkenmerken van de veerkrachttypen Figuur 5 illustreert verschillen in achtergrondkenmerken tussen de veerkrachttypen. Uit de figuur valt op dat zelfredzaamheid samenhangt met een hoger opleidingsniveau. Ook zien we dat de individualistische typen (afhankelijken en solisten) vaker allochtoon zijn en dat vooral het afhankelijke type vaker moeite heeft met rondkomen. 13

14 Figuur 5. Achtergrondenkenmerken naar veerkrachttypen 3.2 Veerkrachttypen naar gemeenten Om een beeld te krijgen van hoe de veerkracht over de gemeenten is verdeeld, wordt in figuur 6 een overzicht naar gemeente gegeven. De verschillen tussen gemeenten in de verdeling van de veerkrachttypen zijn niet zo groot 2. Loon op Zand heeft het grootste aandeel afhankelijke ouders (9% versus 6% in de regio). Ouders in Hilvarenbeek scoren goed op de dimensie sociaal ; in vergelijking met de regio wonen in Hilvarenbeek meer gehechte ouders en minder ouders van het solistische type. 2 Indien dieper wordt ingezoomd op kernen en wijken zijn mogelijk meer verschillen te ontdekken. Dit valt echter vanwege te geringe respons buiten bestek van dit onderzoek. 14

15 Figuur 6. Veerkrachttypen naar gemeente 3.3 Het gedrag van de veerkrachttypen In deze paragraaf gaan we in op hetgeen de verschillende veerkrachttypen daadwerkelijk doen. Dit gedrag kleurt de profielen van de typen nog verder in. Contact over opvoeden met andere ouders Aan ouders is gevraagd in hoeverre zij contact hebben met andere ouders over opvoeden. We zien in figuur 7 dat de veerkrachtige ouders vaker met andere ouders spreken over opvoeding van hun kind(eren), andere ouders vaker ondersteunen en hen aanspreken op het gedrag van hun kind(eren). Ook de gehechte ouders staan vaker in contact met andere ouders over opvoeding en praktische hulp. Voor de individualistische typen (solisten en afhankelijken) geldt dit beduidend minder. De samenredzaamheid is logischerwijs groter onder de meer collectief ingestelde typen. 15

16 Figuur 7. Contact over opvoeden met andere ouders (% dat het helemaal eens is met de stelling) Hulp bij de opvoeding Naast het bespreken van opvoeding is ouders ook gevraagd of zij hierover om hulp of advies hebben gevraagd. We zien dat de meer zelfredzame typen (veerkrachtigen en solisten) dit minder vaak hebben gedaan. De minder zelfredzame typen vroegen vaker om hulp of advies; de afhankelijken relatief vaak bij een instantie of professionele hulpverlener, de gehechten vaker aan het sociaal netwerk. Figuur 8. Heeft u om hulp of advies met betrekking tot het opvoeden en opgroeien van uw kind(eren) gevraagd? 16

17 Jeugdhulp Tabel 4 laat zien dat het afhankelijke type vaker gebruik heeft gemaakt van jeugdhulp. Een kleine 20% van hen deed hierop een beroep. We zien dat de andere typen in veel mindere mate gebruik maken van jeugdhulp. Tabel 4. Percentage ouders dat in 2015 gebruik maakte van jeugdhulp. % Veerkrachtig Gehecht Solistisch Afhankelijk Gebruik gemaakt van jeugdhulp Jeugdhulp thuis (ambulante jeugdhulp) Geestelijke gezondheidszorg (GGZ) voor jeugd Jeugdzorg voor jongeren met een beperking JeugdzorgPlus (gesloten jeugdzorg) Pleegzorg Verblijf in een jeugdinstelling Jeugdbescherming Jeugdreclassering * een groen cijfer in de tabel betekent dat het percentage voor het betreffende type significant hoger is dan voor de andere typen. Een rood cijfer betekent een significant lager percentage Vrijwilligerswerk Vrijwilligerswerk is een veelzeggende indicator als het gaat om de betrokkenheid van mensen bij de samenleving 3. In de enquête is nagegaan of ouders actief zijn als vrijwilliger bij activiteiten met jeugd (anders dan de eigen kinderen). Figuur 9 toont aan dat afhankelijke en solistische ouders minder vrijwilligerswerk doen. De meer collectief ingestelde typen (veerkrachtigen en gehechten) doen dit een stuk vaker. 3 J. den Hartog e.a. Betrokken Brabanders, 2014:30. 17

18 Figuur 9. Vrijwilligerswerk 3.4 Beleving van de veerkrachttypen Zorgen over opvoeding We zagen eerder al dat het solistische type minder vaak contact heeft met andere ouders en ook minder vaak om hulp of advies over opvoeding vraagt. Toch wil dat blijkens figuur 10 niet zeggen dat solisten dan ook minder zorgen hebben: 41% van hen heeft tenminste soms zorgen gehad over de opvoeding, het gedrag of de ontwikkeling van hun kind(eren). De afhankelijken blijken veel vaker dan de andere typen zorgen te hebben gehad over opvoeding, de veerkrachtigen een stuk minder. Gehechte ouders maken zich in ongeveer dezelfde mate zorgen als de solisten. 18

19 Figuur 10. Zorgen over opvoeding Ondersteuningsbehoefte Passend bij het beeld dat we kregen van het vragen naar hulp of advies over opvoeding, zien we dat de meer zelfredzame typen ook minder behoefte hebben aan ondersteuning bij de opvoeding (figuur 11). De minder zelfredzame typen, met name de afhankelijken, hebben hieraan meer behoefte. Figuur 11. Ondersteuningsbehoefte bij opvoeding De weg naar ondersteuning Tabel 5 laat zien dat de meer collectief ingestelde typen goed weten waar ze terecht kunnen voor ondersteuning bij opvoedproblemen en voor het melden van huiselijk geweld/kindermishandeling. De meer individualistische typen zijn hiervan minder goed op de hoogte. Met name voor het afhankelijke type, dat vaker zorgen heeft, vaker behoefte heeft aan hulp en hiervoor minder goed bij een eventueel sociaal netwerk terecht kan, is dit zorgelijk. 19

20 Tabel 5. De weg naar ondersteuning % ja Veerkrachtig Gehecht Solistisch Afhankelijk Weet u waar u terecht kunt voor ondersteuning bij opvoedproblemen Weet u waar u terecht kunt voor het melden van (vermoedens van) huiselijk geweld / kindermishandeling * een groen cijfer in de tabel betekent dat het percentage voor het betreffende type significant hoger is dan voor de andere typen. Een rood cijfer betekent een significant lager percentage De lokale Toegang Sinds 2015 bieden lokale wijk- of zorgteams ondersteuning op het gebied van opvoeden en opgroeien. Zij verwijzen mensen indien nodig door naar gespecialiseerde hulp. Iedere gemeente heeft (een) eigen team(s). In lijn met het vinden van de weg naar hulp en ondersteuning, zien we ook hier dat de meer collectieve typen (veerkrachtig en gehecht) deze teams vaker kennen. De solistische en afhankelijke typen, die dus minder ondersteuning uit hun eventuele netwerk putten en minder goed weten waar zij met ondersteuningsvragen terecht kunnen, hebben hier vaker nooit van gehoord. Tabel 6. Bekendheid met de Toegangsteams Kent u het team in uw gemeente? (%) Veerkrachtig Gehecht Solistisch Afhankelijk Nee, nooit van gehoord Ja, ken ik, maar heb ik nog niet mee te maken gehad Ja, ken ik heb ik al eens contact mee gehad * een groen cijfer in de tabel betekent dat het percentage voor het betreffende type significant hoger is dan voor de andere typen. Een rood cijfer betekent een significant lager percentage 20

21 4 Samenvatting en discussie In dit rapport zijn we ingegaan op de resultaten van het deelonderzoek opvoeden en veerkracht ouders/verzorgers Hart van Brabant. De resultaten geven inzicht in de doelstellingen van het regionaal beleidskader jeugdhulp Hart van Brabant, op het niveau van het maatschappelijk potentieel (figuur 1): Gezinnen zijn zelfredzaam en gebruiken het sociaal netwerk, Gezinnen weten waar zij terecht kunnen voor ondersteuning en Burgers participeren actief. Daarnaast geeft het onderzoek aanvullende informatie over de doelstellingen op het niveau van de kwaliteit van de jeugdhulp (gebruikers zijn tevreden) en op het niveau van maatschappelijk resultaat (jeugdigen nemen actief deel aan de maatschappij). De veerkrachtmeting geeft inzicht in de zelf- en samenredzaamheid van verschillende typen ouders. Gezinnen zijn zelfredzaam en gebruiken het sociaal netwerk Uit het onderzoek blijkt dat 44% van de ouders in 2015 hulp of advies vroeg over het opvoeden of opgroeien van hun kind. De meeste ouders maakten hiervoor gebruik van hun sociale netwerk. Zij konden voor deze hulp bij vrienden of familie terecht. Een op de vijf ouders maakte (eventueel naast de hulp vanuit het sociale netwerk) gebruik van professionele hulp. Slechts 5% van de ouders gaf aan momenteel behoefte te hebben aan (meer) ondersteuning, de meeste van deze ouders hebben behoefte aan ondersteuning van een professional. Gezinnen weten waar zij terecht kunnen voor ondersteuning Als we kijken naar de bekendheid van ouders met ondersteuningsmogelijkheden zien we dat tweederde weet waar men terecht kan voor (opvoed)ondersteuning of meldingen van huiselijk geweld of kindermishandeling. Een derde van de ouders kent de lokale Toegang. In de bekendheid met en het gebruik van de lokale Toegang zijn grote verschillen tussen gemeenten. Hierin valt voor gemeenten dus nog veel te verbeteren. Echter, ondanks de onbekendheid van veel ouders met de Toegang, vindt slechts 4%, dat er in de gemeente onvoldoende opvoedondersteuning geboden wordt. Gebruikers van jeugdhulp zijn tevreden Over de kwaliteit van de jeugdzorg kunnen we concluderen dat de meeste gebruikers behoorlijk tevreden zijn. Volgens 74% van de ouders die gebruik maakten van jeugdhulp, zijn de problemen waarvoor de hulp werd ingeschakeld opgelost of verminderd. Bijna de helft van de gebruikers was zeer tevreden over de jeugdhulp. Toch was ook een deel van de ouders (17% van de gebruikers van jeugdzorg) erg ontevreden. Ouders en jeugdigen nemen actief deel aan de maatschappij Ook de actieve deelname van ouders en jeugdigen aan de maatschappij is in het onderzoek nagevraagd. Veel ouders in Hart van Brabant (40%) zijn als vrijwilliger betrokken bij activiteiten met jeugd, anders dan hun eigen kind(eren). Een groot deel van de jeugdigen vanaf 4 jaar (79%) is lid van een club of vereniging. Slechts een klein deel (4%) geeft mantelzorg. De participatie verschilt tussen gemeenten, en is het hoogst in Goirle en Hilvarenbeek. De Veerkrachtmeting Voor wat betreft de zelf- en samenredzaamheid van de ouders in Hart van Brabant laat de veerkrachtmeting zien dat de jeugd van Hart van Brabant opgroeit in een redelijk veerkrachtige samenleving. Immers, zeventig procent van de ouders is zelfredzaam en een kleine groep (6%) is kwetsbaar en afhankelijk. Het lijkt er dus op 21

22 dat de balans tussen overheidsparticipatie en burgerparticipatie, tussen ondersteunen of zelf doen, redelijk in evenwicht is. De vraag is hoe de gemeenten in deze tijden van veranderingen, ervoor kunnen zorgen dat de veerkracht van ouders en gezinnen groot genoeg blijft of zelfs versterkt wordt, zodat het evenwicht bewaard blijft. Als we meer inzoomen op de gemeenten zien we enkele verschillen. Zo zien we in Loon op Zand een relatief hoog percentage van het afhankelijke type. In deze gemeente zal de eigen veerkracht van de samenleving iets minder van de grond komen en zullen meer interventies nodig zijn. In Hilvarenbeek wonen in verhouding veel gehechte ouders. Deze groep zoekt elkaar al op om samen problemen op te lossen maar kan steun gebruiken bij het versterken van de eigen kracht. Als anderen initiatieven nemen, zullen zij zich graag aansluiten. Het versterken van de veerkracht in deze gemeente, kan grote impact hebben op het verdelen van bijvoorbeeld zorg voor elkaar. Dit kan bijvoorbeeld door initiatiefnemers te identificeren en hen te ondersteunen. In de andere gemeenten, waar het beeld meer overeenkomt met het gemiddelde in Hart van Brabant, kan gewerkt worden aan het vergroten van het aantal veerkrachtigen en het verkleinen van het aantal ouders van het afhankelijke type. Om de veerkracht van ouders verder te versterken kunnen verschillende strategieën worden ingezet: de verschillende typen kunnen op verschillende manieren versterkt worden in hun veerkracht. Zo kan voor het solistische type netwerkversterking een goede strategie zijn, terwijl gehechten en afhankelijken meer gebaat zijn bij het versterken van de zelfredzaamheid. Als we het gedrag van de verschillende typen bekijken, zien we dat de meer collectief ingestelde typen vaker contact hebben met andere ouders over opvoeden in vergelijking met de meer individualistische typen. De minder zelfredzame typen hebben vaker om hulp of advies gevraagd; de afhankelijken relatief vaak bij een instantie of professional, de gehechten vaker bij het sociaal netwerk. Specifiek gekeken naar jeugdhulp, zien we ook dat het afhankelijke type hier vaker gebruik van maakt. Daarnaast zien we dat de meer collectieve typen vaker vrijwilligerswerk doen, afhankelijken en solisten doen dit minder vaak. Als we naar de beleving van de verschillende veerkrachttypen kijken, dan zien we dat het afhankelijke type veel vaker dan de andere typen zorgen heeft over opvoeding. Wat verder opvalt, is dat solistische ouders, die minder vaak contact hebben met andere ouders over opvoeding en ook minder vaak om hulp of advies vragen, niet minder opvoedzorgen hebben. In dit type schuilt een potentiële kwetsbaarheid. Dit type weet zichzelf nu nog te redden, maar houdt opvoedproblemen dicht bij zich met als risico dat deze boven het hoofd groeien. Ze doen dan immers geen beroep op hun eventuele netwerk. De minder zelfredzame typen, met name de afhankelijken, hebben sterker behoefte aan ondersteuning bij de opvoeding. Aandachtspunt is daarbij dat dit type minder goed weet waar ze hiervoor terecht kunnen (dit geldt ook voor het solistische type). In lijn met het vinden van de weg naar hulp en ondersteuning zien we ook dat de meer collectieve typen de lokale Toegang beter kennen. De solistische en afhankelijke typen, die dus minder ondersteuning uit hun eventuele netwerk putten en minder goed weten waar met ondersteuningsvragen terecht te kunnen, kennen deze vaker niet. 22

23 Bijlage A Resultaten per gemeente Hart van Brabant Dongen Gilze en Rijen Goirle Heusden Hilvarenbeek Loon op Zand Oisterwijk Tilburg Waalwijk Achtergrondkenmerken kind in eenoudergezin (%) allochtoon (%) opleiding moeder laag (%) , opleiding vader laag (%) ,4 1 0,4 3 2 vader geen werk (%) moeder geen werk (%) vader bijstandsuitkering (%) , moeder bijstandsuitkering (%) moeite met rondkomen (%) Veerkrachtmeting veerkrachtig (%) solistisch (%) gehecht (%) afhankelijk (%) Opvoeding en ondersteuning maakt zich soms/vaak zorgen (%) maakt zich vaak zorgen (%) heeft hulp/advies gevraagd (%) aan professional (%) aan familie/vrienden (%) heeft behoefte aan hulp (%) van professional (%) van familie/vrienden (%) gebruik jeugdhulp (%)

24 Hart van Brabant Dongen Gilze en Rijen Goirle Heusden Hilvarenbeek Loon op Zand Oisterwijk Tilburg Waalwijk problemen opgelost (%) problemen opgelost/verminderd (%) weet waar info te halen over ondersteuning (%) weet waar hij/zij terecht kan met meldingen (%) onvoldoende ondersteuning in gemeente (%) kent lokaal wijkteam (%) contact lokaal wijkteam (%) Hulp aan andere ouders praat regelmatig over opvoeding (%) geeft graag tips, advies of ondersteuning (%) praktische hulp bieden geen probleem (%) spreekt andere kinderen aan op gedrag (%) bespreekt 'slecht' gedrag kind met ouders (%) Participatie ouder is vrijwilliger bij jeugdactiviteiten (%) jeugdige is lid van club (%) jeugdige is lid van sportclub (%) jeugdige geeft mantelzorg (%) * een vet cijfer in de tabel betekent dat het percentage voor de betreffende gemeente significant afwijkt van het gemiddelde van de regio Hart van Brabant. 24