Resultaten Schoolkracht Basisonderwijs Gemeente Utrechtse Heuvelrug

Transcriptie

1 Resultaten Schoolkracht Basisonderwijs Gemeente Utrechtse Heuvelrug

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding Kenmerken onderzoekspopulatie Lichamelijk en psychosociaal functioneren Lichamelijke fitheid Psychosociaal functioneren Leefgewoonten Voedingsgewoonten Tanden poetsen Beweging en vrije tijdsbesteding Genotmiddelengebruik Buurtbeleving Conclusies

3 1. Inleiding Inzicht in de gezondheidssituatie van de jeugd vormt de basis voor het beleid van overheden en organisaties in de openbare gezondheidszorg. De noodzaak van dit inzicht in de gezondheidstoestand van de jeugd is voor lokale overheden vastgelegd in de Wet op de Collectieve Preventie (WCPV). Daarnaast vormt monitoren van de jeugdgezondheid een uniform uit te voeren onderdeel van het basistakenpakket Jeugdgezondheidszorg. De GGD Midden-Nederland en de GGD Eemland hebben in 2006 het project Schoolkracht ontwikkeld. Het project Schoolkracht staat voor preventief school(gezondheids)beleid. Dit project bestaat uit twee onderdelen: met de jeugdgezondheidsmonitor wordt inzicht gegeven in het lichamelijk en psychisch welbevinden van kinderen en worden risicogroepen geïdentificeerd. Een systeem van terugkoppeling en advisering stimuleert scholen vervolgens om een gericht schoolgezondheidsbeleid te ontwikkelen. Onderdeel van de jeugdgezondheidsmonitor is een vragenlijst die bovenbouwleerlingen digitaal invullen op school. Hiermee worden gegevens verzameld op het gebied van psychosociaal functioneren, leefgewoonten en sociale omgeving. Doel is om inzicht te verkrijgen in de gezondheidssituatie van de jeugd op basisscholen en het stimuleren van en richting geven aan gezondheidsbeleid op scholen en gemeenten. Alle scholen in de regio worden eenmaal per vier jaar benaderd voor deelname aan dit project. Elk jaar worden in een aantal gemeenten alle basisscholen benaderd. In het najaar 2008 is op 10 van de 25 basisscholen in de gemeente Utrechtse Heuvelrug het project Schoolkracht uitgevoerd. De deelnemende scholen hebben een rapportage gehad en twee adviesgesprekken met de GGD. Ter ondersteuning heeft de GGD een website ontwikkeld waar alle aanbod in de regio is weergegeven ( In de bijlage is weergegeven welke scholen hebben meegedaan. In deze rapportage zijn de resultaten van alle kinderen die hebben deelgenomen aan het onderzoek in de gemeente Utrechtse Heuvelrug weergegeven. Wanneer uw gemeente op een onderwerp significant afwijkt van de regionale referentiegegevens (bestaande uit 7053 kinderen) dan is het betreffende onderwerp gearceerd weergegeven. 2. Kenmerken onderzoekspopulatie In totaal 708 leerlingen van groep 6,7 en 8 hebben meegedaan aan het onderzoek. Tabel 1. Beschrijving van de bovenbouwkinderen Aantal % Meisjes Jongens Groep Groep Groep Kinderen van niet-nederlandse herkomst * * Tot deze groep behoren kinderen waarvan tenminste één ouder in het buitenland is geboren. De meeste kinderen zijn afkomstig uit Driebergen-zuid (n=241), gevolgd door Amerongen (n=145), Doorn (n=133) en Driebergen-noord (n=93). 3

4 3. Lichamelijk en psychosociaal functioneren 3.1 Lichamelijke fitheid 8% van de kinderen geeft aan dat zij psychosomatische klachten (zoals hoofdpijn, buikpijn, moe, slecht slapen) hebben. In de gehele regio is dit 8%. 3.2 Psychosociaal functioneren Sociale relaties en steun zijn belangrijk voor een goede ontwikkeling van een kind. Druk gedrag en een beperkt concentratievermogen beïnvloeden de schoolprestaties negatief en zijn belangrijke voorspellers van later te ontwikkelen psychosociale problematiek, uitval op school en andere risicogedragingen. Ook een negatief zelfbeeld, faalangst en sociale uitsluiting kunnen de schoolprestaties negatief beïnvloeden en vergroten het risico op o.a. psychosomatische klachten. In de onderstaande tabel staan de resultaten weergegeven over de bovengenoemde domeinen. Tabel 2. Resultaten psychosociaal functioneren % Utrechtse % Regio Heuvelrug Hoe gaan de kinderen met elkaar om? Ongunstige score sociale relaties Werd (wel eens) gepest in afgelopen 3 maanden Werd regelmatig gepest (1 keer per week of vaker) Deed (wel eens) mee aan pesten in afgelopen 3 maanden Ongunstige score agressie 4 3 Hoe voelen de kinderen zich op school? Ongunstige score concentratie Ongunstige score welbevinden op school Ongunstige score relatie met leerkracht Staan de kinderen stevig in hun schoenen? Zelfvertrouwen Ongunstige score faalangst Ongunstige score assertiviteit 7 8 Doen de kinderen wel eens dingen die niet mogen? Stelen, vernielen tenminste eenmaal in het afg. jaar Hoe gaan de kinderen met elkaar om? Sociale relaties 10% van de leerlingen scoort ongunstig op het kunnen aangaan en onderhouden van relaties met andere kinderen en de steun van andere kinderen op school. Uit regionale cijfers blijkt dat allochtone leerlingen ongunstiger scoren dan Nederlandse leerlingen. Pesten 38% van de kinderen geeft aan in de 3 maanden voorafgaand aan het onderzoek wel eens gepest te zijn door een medeleerling. 13% gaf aan (regelmatig) één keer per week of vaker te zijn gepest. In de meeste gevallen gaat het om verbale vormen van pesten, zoals uitgescholden worden of dat er vervelende dingen over het kind verteld worden. Uit regionale cijfers blijkt dat pesten relatief vaker voorkomt in groep 6 en 7. Daarnaast rapporteren allochtone kinderen vaker gepest te worden dan Nederlandse kinderen. 4

5 22% heeft de afgelopen 3 maanden zelf wel eens meegedaan aan het pesten van een medeleerling. Dit cijfer is gunstiger vergeleken met het regiogemiddelde. Uit de regionale cijfers blijkt dat meer jongens dan meisjes wel eens mee doen aan pesten en dat dit relatief vaker in groep 7 en 8 wordt gerapporteerd. Agressie 4% van de kinderen was de afgelopen week op school snel boos, heeft gevochten of ruzie gemaakt. Uit regionale cijfers blijkt dat agressief gedrag vaker bij jongens dan meisjes voorkomt. Alle bovengenoemde aspecten hangen met elkaar samen: kinderen die problemen hebben op het terrein van sociale relaties, worden ook vaker gepest en zijn vaker agressief (hebben gevochten, ruzie gemaakt of zijn boos geweest). Kinderen die gepest worden of zelf meedoen aan pesten, melden meer agressieproblemen. Hoe voelen de kinderen zich op school? Concentratie 22% van de kinderen geeft aan dat zij moeite hebben om hun aandacht bij individueel en klassikaal werk te houden. Uit regionale cijfers blijkt dat concentratieproblemen vaker bij jongens dan meisjes voorkomen. Welbevinden op school De meeste kinderen hebben het naar hun zin op school en hebben interesse in de lesstof. Bij 40% van de kinderen is dit echter niet het geval. Uit regionale cijfers blijkt dat jongens ongunstiger scoren op welbevinden dan meisjes. De hogere groepen scoren over het algemeen ook ongunstiger dan de lagere groepen. Het welbevinden op school hangt duidelijk samen met de relatie met de leerkracht: hoe positiever ze zijn over de leerkrachten, des te beter hebben ze het naar hun zin op school. Daarnaast hangt het welbevinden op school ook samen met veel andere aspecten van psychosociale problematiek, zoals faalangst, sociale relaties en concentratieproblemen. Relatie met leerkracht 24% van de kinderen heeft een ongunstige score op de relatie met leerkrachten op school. Dit percentage is significant hoger vergeleken met het regiogemiddelde (21%). Uit de regionale cijfers blijkt dat jongens negatiever zijn over de leerkracht dan meisjes. Daarnaast zijn leerlingen van de hogere groepen negatiever over de leerkracht dan de lagere groepen en scoren allochtone leerlingen relatief ongunstig op dit onderwerp. Staan de kinderen stevig in hun schoenen? Zelfvertrouwen 22% van de leerlingen in Utrechtse Heuvelrug scoort ongunstig op zelfvertrouwen. Uit regionale cijfers blijkt dat meisjes ongunstiger scoren dan jongens. Faalangst 13% van de kinderen geeft aan dat zij zich angstig voelen wanneer zij iets moeten presteren. Uit regionale cijfers blijkt dat faalangst vaker voorkomt bij meisjes, kinderen van de lagere groepen van de bovenbouw en allochtone kinderen. Er is een duidelijke samenhang tussen zelfvertrouwen en faalangst: kinderen die problemen met zelfvertrouwen rapporteren, hebben ook vaker faalangst. Assertiviteit 7% van de kinderen scoort ongunstig op assertiviteit, bijvoorbeeld voor zichzelf opkomen. Uit regionale cijfers blijkt dat leerlingen van de lagere groepen van de bovenbouw ongunstiger scoren op assertiviteit vergeleken met de overige groepen. 5

6 Doen de kinderen wel eens dingen die niet mogen? De kinderen is gevraagd of ze zich het afgelopen jaar schuldig hebben gemaakt aan diefstal uit winkels of andere openbare gelegenheden en vandalisme. 19% van de kinderen in gemeente Utrechtse Heuvelrug is hierbij één keer of vaker betrokken geweest. Dit cijfer is gunstiger vergeleken met het regiogemiddelde (22%). Uit de regionale cijfers blijkt verder dat jongens en kinderen van groep 7 en 8 relatief vaker delinquent gedrag rapporteren. 4. Leefgewoonten 4.1 Voedingsgewoonten Ongezonde voeding kan bijdragen aan de ontwikkeling van overgewicht en chronische aandoeningen (zoals diabetes mellitus, hart- en vaatziekten). Veel voedingsgewoonten worden in de jeugd gevormd. Een goede voeding begint met elke dag ontbijten. Het overslaan van het ontbijt kan de concentratie en prestaties van kinderen ongunstig beïnvloeden. Daarnaast kan het leiden tot een groter gebruik van tussendoortjes. Tussendoortjes vormen een risicofactor voor overgewicht en een onevenwichtig voedingspatroon. Daarnaast neemt met de toename van het aantal eetmomenten de kans op gaatjes in het gebit toe. Ook frequent gebruik van suikerhoudende dranken verhoogt de kans op overgewicht en gaatjes in het gebit. Tot slot raadt het Voedingscentrum aan elke dag 2 stuks fruit te eten. In de onderstaande tabel staan de resultaten over de voedingsgewoonten van de kinderen. Tabel 3. Percentage kinderen met ongezonde voedingsgewoonten % Utrechtse % Regio Heuvelrug Minder dan 5 dagen per week ontbijten 4 5 Eet niet dagelijks fruit Eet totaal meer dan 3 tussendoortjes per dag Drinkt totaal meer dan 3 glazen zoete dranken per dag 6 5 De voedingsgewoonten van de kinderen in de gemeente Utrechtse Heuvelrug wijken niet significant af van de regio. 4.2 Tanden poetsen Het Ivoren Kruis adviseert twee maal per dag de tanden te poetsen. Het percentage kinderen in de gemeente Utrechtse Heuvelrug dat hier niet aan voldoet is 20%. Dit percentage komt overeen met het regionale gemiddelde (20%). Uit de regionale cijfers blijkt dat jongens minder vaak tweemaal per dag hun tanden poetsen dan meisjes en allochtone kinderen minder vaak dan Nederlandse kinderen. 4.3 Beweging en vrije tijdsbesteding Sport en beweging vergroot het zelfvertrouwen van kinderen, bevordert de grove motoriek en vermindert de kans op verschillende chronische aandoeningen en overgewicht. Voor jeugdigen (jonger dan 18 jaar) wordt volgens de Nederlandse norm gezond bewegen dagelijks tenminste 60 minuten matig intensieve lichamelijke activiteit aanbevolen; bovendien dient deze minimaal tweemaal per week gericht te zijn op het verbeteren en handhaven van lichamelijke fitheid. De mate waarin kinderen tv/video/dvd kijken en achter de computer zitten, heeft een ongunstige invloed op het ontwikkelen van overgewicht. In de onderstaande tabel staan de resultaten over beweging. 6

7 Tabel 4. Percentage kinderen met een ongewenst beweegpatroon in hun vrije tijd % Utrechtse % Regio Heuvelrug Geen lid sportclub Voldoet niet aan norm voor gezond bewegen uur of meer per dag tv/video/dvd kijken uur of meer per dag computeren 7 8 Totaal 2 uur of meer per dag tv/video/dvd kijken en/of computeren Minder dan een half uur per dag buiten spelen De cijfers voor de kinderen van de Utrechtse Heuvelrug wijken niet echt af van de regionale cijfers. Uit de regionale cijfers blijkt dat allochtone kinderen minder vaak lid zijn van een sportclub vergeleken met Nederlandse kinderen. Daarnaast blijkt dat jongens meer uren aan tv-kijken en computeren besteden dan meisjes en allochtone kinderen meer dan autochtone kinderen. 4.4 Genotmiddelengebruik Roken Roken heeft belangrijke gevolgen voor de gezondheid op latere leeftijd en kan leiden tot longkanker, hart- en vaatziekten en vroeg overlijden. Als jongeren beginnen met roken is dat een belangrijke voorspeller voor roken op latere leeftijd. 5% van de bovenbouwkinderen heeft wel eens gerookt en 19% wordt thuis blootgesteld aan rook. In de regio zijn deze cijfers 4% respectievelijk 22%. Uit de regionale cijfers blijkt verder dat jongens vaker dan meisjes wel eens hebben gerookt. Alcoholgebruik Het gebruik van een grote hoeveelheid alcohol heeft ernstige gevolgen voor de gezondheid en voor het sociaal functioneren en het presteren op school. Het jong beginnen met drinken van alcohol kan ertoe leiden dat al op jonge leeftijd véél alcohol wordt gedronken. In de gemeente Utrechtse Heuvelrug heeft in totaal 42% van de bovenbouwkinderen wel eens alcohol gedronken: 37% heeft een paar keer een slokje gedronken, 5% af en toe maar niet iedere week. Uit regionale cijfers blijkt dat 48% wel eens alcohol heeft gedronken. Daarnaast blijkt uit regionale cijfers dat jongens relatief vaker wel eens alcohol hebben gedronken. In de Utrechtse Heuvelrug is het percentage kinderen dat wel eens alcohol gedronken heeft significant lager vergeleken met het regiogemiddelde. Uit onderzoek is gebleken dat jongeren vaak thuis beginnen met het drinken van alcohol. Naast feitelijk alcoholgebruik is daarom ook gevraagd of kinderen thuis alcohol mogen drinken van hun ouders. Dit is bij 7% van de kinderen het geval. Dit cijfer is significant lager dan het regiogemiddelde (9%). 5. Buurtbeleving De resultaten over de buurtbeleving zijn geanalyseerd per postcodegebied waarvan de aantallen voldoende zijn. Dit betreft de volgende gebieden: Doorn- Boswijk-Palmstad, Amerongen, Driebergen Noord-Haagje en Driebergen-Rijssenburg-Zuid. Tabel 5: Buurtbeleving naar postcodegebied Doorn Amerongen Buurt niet leuk Voelt zich soms/heel/vaak onveilig (n=137) 9% 41% (n=145) 5% 41% Driebergen Noord (n=103) 4% 32% Driebergen Zuid (n=248) 9% 38% Regio (n=7053) 10% 45% 7

8 Geen goede plek om buiten te spelen 15% 19% 16% 9% 15% Het niet leuk vinden van de buurt komt relatief vaker voor in Doorn en Driebergen Zuid. Zich onveilig voelen komt relatief weinig voor in Driebergen Noord. In Driebergen Zuid zijn de kinderen het meest positief over het hebben van een goede plek om buiten te spelen. 6. Conclusies De lichamelijke fitheid van de kinderen in Utrechtse Heuvelrug wijkt niet af van de regionale cijfers. De kinderen in de Utrechtse Heuvelrug doen minder vaak mee aan pesten vergeleken met regionale cijfers. Aan de andere kant zijn ze minder positief over hun leerkracht dan andere kinderen in de regio. De cijfers voor stelen en vernielen zijn gunstiger in de Utrechtse Heuvelrug vergeleken met het regiogemiddelde. De voedingsgewoonten, tandenpoetsen en het beweeggedrag van de kinderen in de Utrechtse Heuvelrug wijken niet af van het regiogemiddelde. Het alcoholgebruik van de kinderen is lager vergeleken met het regiogemiddelde. Ook mogen minder kinderen thuis alcohol drinken vergeleken met de regio. Over het totaal gezien, oordelen de kinderen in de Utrechtse Heuvelrug positiever over hun buurt in vergelijking met andere kinderen in de regio. 8

9 Bijlage 1. Scholen die hebben meegedaan aan Schoolkracht De Regenboog Wilhelminaschool De Wegwijzer Hoog Moersbergen Nicolaas De Wijngaard Coolsmaschool Dolfijn De Uilenburcht De Valkenheuvel 9