HANDLEIDING SOSIALE WETENSKAPPE: GESKIEDENIS GRAAD 6

Transcriptie

1 HANDLEIDING SOSIALE WETENSKAPPE: GESKIEDENIS GRAAD 6 Kopiereg 2016 Impak Onderwysdiens (Edms.) Bpk. Afgesien van enige billike gebruik vir die doel van navorsing, kritiek of resensie soos toegelaat onder die Wet op Outeursreg, mag geen gedeelte van hierdie boek in enige vorm of op enige manier elektronies of meganies, insluitend fotokopiëring, bandopname, of enige inligtingstoring en herwinningstelsel, gereproduseer of versend word sonder die uitgewer se skriftelike toestemming nie. Aangepas vir KABV Samesteller E. van Emmenes Ë1606-A-SOS-SG02 µ Î

2 INHOUDSOPGAWE LESELEMENTE... 5 VOORWOORD... 6 INLEIDING... 6 JAARPLAN... 7 EENHEID 1: n Afrika-koninkryk lank gelede in Suider-Afrika Les 1: Veranderings in die samelewing in die Limpopo-vallei tussen 900 n.c. en 1300 n.c Les 2: Nedersettings in die Limpopo-vallei voor Mapungubwe: K2 en Schroda AKTIWITEIT EENHEID 2: Mapungubwe: eerste staat in Suider-Afrika 1220 n.c n.c Les 3: Koning en heilige leierskap AKTIWITEIT Les 4: Eerste klipommuurde paleis Les 5: Belangrikheid van Mapungubwe-heuwel Les 6: Eerste dorp AKTIWITEIT Les 7: Duidelike sosiale klasse Les 8: Goue renoster en ander goue voorwerpe Les 9: Handel regoor Afrika en die Indiese Oseaan Les 10: Goedere waarmee handelgedryf word HERSIENINGSOEFENING VAN EENHEID EENHEID 3: Verandering en kontinuïteit in Ooskushandel Les 11: Groot-Zimbabwe AKTIWITEIT EENHEID 4: Europese ontdekkingsreisigers in Asië Les 12: Europese ontdekkingsreisiger Marco Polo AKTIWITEIT Les 13: Marco Polo se invloed op Europese handelaars HERSIENINGSOEFENING VAN EENHEID EENHEID 5: Ontdekkers van Europavind Suider-Afrika Les 14: Redes vir die Europese ontdekkingsreise Les 15: Gevallestudie: Leonardo da Vinci AKTIWITEIT Les 16: Gevallestudie: Galileo Galilei AKTIWITEIT Les 17: Nuwe idees en kennis Impak 1

3 5.5. Les 18: Uitvindings: kruit, magnetiese kompas en die karveel HERSIENINGSOEFENING VAN EENHEID EENHEID 6: Handeldryf en wins maak Les 19: Europese handelsroete na die Ooste via Suider-Afrika Les 20: Die reis van Dias en sy ontmoeting met die Khoi-Khoi in Mosselbaai Les 21: Die reis van Da Gama Les 22: Die Nederlandse Oos-Indiese Kompanjie (VOC) HERSIENINGSOEFENING VAN EENHEID EENHEID 7: Demokrasie en burgerskap Les 23: Hoe mense hulleself in ʼn demokrasie regeer: ons nasionale regering Les 24: Die eerste demokratiese regering in Suid-Afrika in Les 25: Die rol van die parlement Les 26: Belangrikheid van reëls en wette Les 27: Die regstelsel en gelykheid volgens die wet Les 28: Regte en verantwoordelikhede van burgers in ʼn demokrasie Les 29: Die Grondwethof HERSIENINGSOEFENING VAN EENHEID EENHEID 8: Kinders se regte en verantwoordelikhede Les 30: Kinderhandves in Suid-Afrika HERSIENINGSOEFENING VAN EENHEID EENHEID 9: Nasionale simbole sedert Les 31: Landswapen Les 32: Nasionale vlag Les 33: Volkslied HERSIENINGSOEFENIG VAN EENHEID EENHEID 10: Geneeskunde oor die tyd heen Les 34: Inheemse medisyne (genesing) in Suid-Afrika Les 35: Hoe mense geïdentifiseer en opgelei word om genesers te wees EENHEID 11: Sommige moderne Westerse wetenskaplike mediese ontdekkings Les 36: Die stryd teen aansteeklike siektes: pokke en die rol van Edward Jenner Les 37: Verband tussen kieme en siektes, en die rol van Louis Pasteur Les 38: Kieme wat TB veroorsaak en die rol van Robert Koch Les 39: Die eerste antibiotika en die rol van Alexander Fleming Impak 2

4 EENHEID 12: Skakel tussen die holistiese en Westerse vorme van die genesing van vandag Les 40: Wat is die verskil tussen holistiese en Westerse genesing? HERSIENINGSOEFENING VAN EENHEID WOORDELYS BIBLIOGRAFIE EN VERWYSINGS Impak 3

5 Eenheid 1 EENHEID 1: n Afrika-koninkryk lank gelede in Suider-Afrika LEERDOELWITTE Nadat jy hierdie eenheid voltooi het, moet jy in staat wees om die volgende te doen: Die belangrikheid van erfenis en bewaring verstaan. Verduidelik hoe en waarom mense gebeure in die gemeenskap, dorp of stad moet herdenk. Ondersoek hoe mense en gebeure in die verlede met seremonies, feesvieringe, museums en monumente herdenk is. INLEIDING Hierdie kwartaal en in hierdie eenheid gaan ons van koninkryke in Suider-Afrika leer. Dit gaan oor die gemeenskappe wat deur middel van koop en verkoop deel van ʼn veel groter wêreld geword het. Leer die eenheid soos ʼn storie, en vertel daarna jou ouers van die storie van Mapungubwe. Dit is ʼn lekker manier van leer! BELANGRIKE TERMINOLOGIE n.c. Argeoloog Artefak Impak 10

6 Eenheid Les 1: Veranderings in die samelewing in die Limpopo-vallei tussen 900 n.c. en 1300 n.c. DEFINIEER n.c.: Dit beteken ná Christus. KERNINHOUD Daar het tussen 900 n.c. en 1300 n.c. groot veranderings in Suid-Afrikaanse boeregemeenskappe gekom. Die boeregemeenskappe was eers klein groepe mense wat saam gewoon het, maar toe ander boere sien hoe goed die gewasse daar groei en dat daar genoeg kos was, het baie meer mense na die Limpopo-vallei getrek. Ons gaan leer van plekke soos K2, Schroda, Mapungubwe en Groot-Zimbabwe. Die kaart gee vir ons ʼn aanduiding waar die dorpies in die Limpopo-vallei was. Julle sal sien links bo in die hoek is Mapungubwe. Die ander twee punte aan die regterkant is onderskeidelik K2 en Schroda. Argeoloë beweer dat die twee nedersettings saamgesmelt het om Mapungubwe te vorm. ʼn Nedersetting is ʼn plek waar mense bly. K2 en Schroda was twee nedersettings waar swart boere gebly het. Die twee dorpies was nie groot nie. Die boere wat hier gewoon het, was bestaansboere. Dit beteken hulle het net genoeg gewasse geplant waarvan hulle kon eet en vee aangehou wat in hulle behoeftes kon voorsien. So het die beeste vir hulle melk gegee en kon hulle die diere slag vir vleis. Die boere het nie hulle gewasse verkoop om aan die lewe te bly nie. Nadat die boere nie meer nut uit die grond gehad het nie, het hulle na Mapungubwe getrek. Net soos die boere uit Schroda en K2 getrek het, het die inwoners van Mapungubwe getrek. Die argeoloë kon nog nie vasstel waarom hulle getrek het nie. Die tyd toe Groot-Zimbabwe begin het, is min of meer dieselfde tyd toe Mapungubwe nie meer inwoners gehad het nie. Die vermoede is dat die mense Groot-Zimbabwe toe getrek het, maar ons sal seker nooit met sekerheid kan sê nie. Jy leer meer van dié plekke onderskeidelik in Les 2 en Eenheid 2. Impak 11

7 Eenheid Les 2: Nedersettings in die Limpopo-vallei voor Mapungubwe: K2 en Schroda DEFINIEER Argeoloë: mense wat soek na artefakte wat agtergebly het van mense wat daar gewoon het Artefak: ʼn voorwerp wat in die outyd gebruik of gemaak is KERNINHOUD Baie jare gelede was daar n klomp koninkryke in Suider-Afrika, maar inligting oor dié koninkryke is moeilik verkrygbaar. Hierdie mense het nie alles neergeskryf oor wat hulle gedoen het nie. Argeoloë het eers in die twintigste eeu artefakte van die inwoners ontdek. Ons kan sekere afleidings oor hulle lewenswyses maak uit die inwoners van K2 en Schroda se gereedskap, juwele en geboue wat gebruik is. Gelukkig is daar van hulle nageslagte wat ons ook meer inligting kan gee deur van hulle verhale en gebruike oor te vertel. Die inligting wat ons sover van die twee plekke het, is soos volg: In die tydperk van 900 n.c. tot 1300 n.c. was daar verskeie dorpies in die Limpopo-vallei. Die Afrika-boere wat in die dorpies gewoon het, was bestaansboere. Hulle het met vee en gewasse geboer sodat hulle vir hulleself en hulle gesinne kon sorg. Die boere het yster gebruik vir hulle gereedskap en daarom word daar ook verwys na hierdie tydperk in ons geskiedenis as die Laat-Ystertydperk. Die klomp dorpies was nie afhanklik van mekaar nie, alhoewel ʼn groep dorpies soms deel van ʼn groter dorp gevorm het. Die dorp is dan deur ʼn hoofman geregeer en ouer mense was belangriker as jonger mense. Die mans het ook meer mag as die vroue gehad. So was K2 en Schroda deel van die dorpies in die Limpopo-vallei. Groot troppe olifante het in die omgewing voorgekom, en natuurlik is die olifante dan gejag. Boere het hulle ivoortande uitgesny en daarmee begin handeldryf. Hulle het die ivoor geruil vir goedere soos glaskrale en mooi pottebakkerswerke. AKTIWITEIT Verduidelik in jou eie woorde wat ʼn argeoloog is. (1) 1.2 Verduidelik in jou eie woorde wat ʼn artefak is. (1) 1.3 Hoe het ons die inligting van K2 en Schroda gekry? (1) [3] Impak 12