HANDLEIDING SOSIALE WETENSKAPPE: GESKIEDENIS GRAAD 7

Transcriptie

1 HANDLEIDING SOSIALE WETENSKAPPE: GESKIEDENIS GRAAD 7 ʼn Publikasie van Impak Onderwysdiens (Edms.) Bpk. Kopiereg voorbehou. Afgesien van enige billike gebruik vir die doel van navorsing, kritiek of resensie soos toegelaat ingevolge die Kopieregwet, mag geen gedeelte van hierdie boek gereproduseer of versend word nie in enige vorm of op enige manier, elektronies of meganies, insluitende fotokopiëring en opname, sonder skriftelike toestemming van Impak Onderwysdiens (Edms.) Bpk. nie. KABV-aangepas Samesteller T. van Vollenhoven Ë607-A-SOS-SG02 µî

2 INHOUDSOPGAWE LESELEMENTE... 3 VOORWOORD... 5 JAARPLAN... 7 EENHEID : Die Mali-ryk en die stad Timboektoe Les : Handel oor die Saharawoestyn... AKTIWITEIT Les 2: Die Mali-ryk... 6 AKTIWITEIT Les 3: Die stad Timboektoe Les 4: Timboektoe as handelsentrum op die Trans-Sahara-karavaanroete Les 5: Timboektoe as opvoedkundige sentrum AKTIWITEIT EENHEID 2: Transatlantiese slawehandel Les 6: Wes-Afrika voor die Europese slawehandel AKTIWITEIT Les 7: Die aard van slawerny in Wes-Afrika voor die koms van Europeërs AKTIWITEIT Les 8: Slawerny in die suide van Amerika AKTIWITEIT Les 9: Die impak van die Transatlantiese slawehandel op slawe AKTIWITEIT Les 0: Die impak van die Transatlantiese slawehandel op die ekonomieë van Wes-Afrika, die VSA en Brittanje... 5 AKTIWITEIT EENHEID 3: Kolonisasie van die Kaap in die 7de en 8de eeu Les : Inleiding Les 2: Hersiening van graad AKTIWITEIT Les 3: Nederlandse nedersetting AKTIWITEIT Les 4: Vryburgers, immigrasie van die Nederlanders en Franse Hugenote na die Kaap AKTIWITEIT EENHEID 4: Samewerking en konflik op die grens van die Kaapkolonie in die vroeë 9de eeu Les 5: Aankoms van die Britte en die uitbreiding van die grense van die Europese nedersettings AKTIWITEIT Les 6: Die oostelike grens van die Europese nedersettings AKTIWITEIT Les 7: Die noordelike grens van die Europese nedersettings AKTIWITEIT Impak

3 EENHEID : Die Mali-ryk en die stad Timboektoe LEERDOELWITTE Nadat jy hierdie eenheid voltooi het, moet jy in staat wees om die volgende te doen: Om begrip te toon vir die belangrikheid van erfenis en bewaring. Om te verduidelik hoe en waarom mense en gebeure in ʼn gemeenskap, dorp of stad, provinsie en die land op ʼn openbare wyse herdenk moet word. Ook ondersoek kan instel oor hoe mense en gebeure uit die verlede met seremonies, feesvieringe, museums en monumente herdenk is. INLEIDING In hierdie eenheid gaan ons kyk na Afrika-ryke, handel en die invloed wat dit op Suid- Afrika uitgeoefen het. In graad 6 het jy geleer oor die koninkryke in Suider-Afrika, naamlik Mapungubwe en Groot Zimbabwe. Mapungubwe, as die eerste bekende koninkryk in Suider-Afrika, het in die Limpopo-vallei ontstaan. Die beskawing het sy hoogtepunt tussen 220 en 300 bereik, waarna dit geleidelik agteruitgegaan het. Die belangrikheid van Mapungubwe was dat dit die eerste nedersetting was wat ʼn duidelike klasseverskil tussen die heersers en die werkers getoon het. Mapungubwe was ook ʼn belangrike handelsentrum in Suider-Afrika. Handel in goud, ivoor, skilpaddoppe, yster, beeste en slawe in ruil vir glaskrale, porselein en materiaal van die Ooste het onder meer die rykdom van die ryk gevorm. Die inheemse bewoners van Mapungubwe het waarskynlik handelgedryf met Indië en China deur middel van die Moslemhandelaars, wat handel aan die ooskus van Afrika tot so ver suid as Sofala (naby die hedendaagse Beira, Mosambiek) beheer het. Vanaf 270 het ʼn ander ryk, wat Mapungubwe uiteindelik sou vervang, na vore begin tree, naamlik Groot Zimbabwe. Groot Zimbabwe het geleidelik die middelpunt van die handel in Suider-Afrika geword en tot die val van Mapungubwe gelei. Groot Zimbabwe was waarskynlik in direkte kontak met die handelstede aan die ooskus van Afrika. Goud het hier, net soos in Mapungubwe, ʼn belangrike rol in die handel en die opbloei van die stad gespeel. Namate die Portugese die beheer van die Swahili-stadstate langs die ooskus van Afrika van die Moslemhandelaars oorgeneem het, het die stadstate begin kwyn, asook die handel met die binneland. Groot Zimbabwe is ook hierdeur geraak. Impak 9

4 Benewens die suidelike state in Afrika was daar ook ander ryke in Wes-Afrika wat direk deur handel geraak is. Handel in Wes-Afrika was hoofsaaklik goud- en soutgedrewe. Goud is in Wes-Afrika ontgin, aangesien dit ʼn belangrike metaal vir die Westerse en die Arabiese nasies was. Die goud is dan vir sout verruil, wat weer ʼn skaars en waardevolle kommoditeit in Wes- Afrika was. Slawehandel het ook ʼn groot rol gespeel en slawe is deur baie eeue heen in vroeë Europa en Asië gebruik. Van omstreeks 700 tot 500 n.c. (HJ) het ʼn aantal magtige ryke in Wes-Afrika ontwikkel. Drie van dié ryke was Ghana, Mali en Songhai. Hulle was magtig omdat hulle die handel in goud en sout regoor die Sahara-woestyn beheer het. Soos met handel langs die ooskus van Afrika het die Arabiere ook hier ʼn groot rol gespeel. Hulle het regoor die Sahara handelgedryf en ook hier Islam versprei. Dit kan veral in die argitektuur en die regeringstyl van die gebied gesien word. Die handel het oor land geskied aangesien die riviere te veel watervalle gehad het en die kuslyn baie rotsagtig was. Antieke kaart van Afrika Basislynassessering Beantwoord die volgende vrae volledig (in volsinne):. Noem een kommoditeit waarmee daar langs beide die ooskus van Afrika en in Wes-Afrika handelgedryf is. 2. Watter godsdiens is deur die Arabiere versprei? Waaraan kan dit gesien word? 3. Stel ʼn tydlyn op waarop die datums en die ontstaan van die bespreekte ryke in Suider- en Wes-Afrika aangedui word. 4. Waarom dink jy was goud so ʼn belangrike metaal vir handel? (Doen navorsing indien nodig.) Impak 0

5 BELANGRIKE TERMINOLOGIE Swahili is Arabies vir kusvlakte. ʼn Groep kamele word ʼn karavaan genoem. Kourieskulpe is as geld gebruik. Kommoditeit beteken item. v.c. is voor Christus se geboorte. VHJ staan vir Voor Huidige Jaartelling en is ʼn meer moderne term in die geskiedenis om na die tydperk voor Christus te verwys. n.c. is ná Christus se geboorte. HJ is die meer moderne term in geskiedenis om na die tydperk ná Christus se geboorte te verwys, en staan vir Huidige Jaartelling. Die leerstof wat in die eerste eenheid aangebied word, gaan hoofsaaklik oor Afrika-ryke wat ʼn hoë beskawingspeil gehandhaaf het voor, gedurende en ná die Middeleeue. Die inhoud hiervan is so omvattend dat alles nie in die studiemateriaal opgeteken kan word nie. Dit is net nie moontlik om die opeenvolging van die ryke en die invloed wat hulle op mekaar en hulle buurryke gehad het, te omskryf nie. Dit is daarom belangrik dat beide die leerder en die fasiliteerder wyer sal lees as net die inligting wat hier verskaf word. Lees veral oor die ryke van Ghana, Songhai, Marokko en die Franse heerskappy oor Mali, wat hier in meer detail behandel is. Hierdie voorkennis is veral nodig om die betrekkinge wat die regering met veral Nigerië sluit, beter te verstaan. Skenk ook aandag aan die verarming van die Afrikastate as gevolg van kolonisasie en die agteruitgang van geletterdheid as gevolg daarvan... Les : Handel oor die Saharawoestyn.. Kameelkaravane as n vervoermiddel DEFINIEER n Kameelkaravaan is ʼn groep kamele wat agter mekaar loop en goedere of mense vervoer. Middelman is wanneer handel nie direk plaasvind nie, maar deur middel van ʼn tussenganger. Nomades is groepe mense wat rondtrek agter kos en water aan en dus nie op een plek bly nie. Impak