training: Begeleiden van muzisch-ludische activiteiten

Transcriptie

1 training: Begeleiden van muzisch-ludische activiteiten

2 >Inhoud > Over deze training 3 > Zin en nut van muzisch-ludische activiteiten 8 > Aan de slag met muzisch-ludische activiteiten 11 > Theoriebron 1: De betekenis van muzisch-ludische activiteiten 27 > Theoriebron 2: Creatieve processen 28 > Theoriebron 3: Ontwikkelen binnen de veilige structuren van muzisch-ludische activiteiten 29 > Theoriebron 4: Kennis en vaardigheden van de begeleider 31 > Werkmodel: Behoeften- en weerstandenanalyse 32 > Werkmodel: Observeren 33 > Werkmodel: Woordenlijst 34 > Beoordeling 35 Colofon Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Postbus KB Meppel Tel.: Fax: info@edu-actief.nl Internet: Christelle Chamuleau en ROC Mondriaan Begeleiden van muzisch-ludische activiteiten Auteurs Titel Vormgeving binnenwerk: DBD design/ruurd de Boer, omslag: Tekst in Beeld/Hubi de Gast ISBN Copyright 2011 Uitgeverij Edu Actief b.v. Eerste druk/tweede oplage Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, microfilm, fotokopie of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb. 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (Postbus 3060, 2130 KB) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912.

3 >Over deze training Je leert wat het nut, de zin en het effect is van muzisch-ludische activiteiten voor cliënten met beperkingen in hun ontwikkeling op het gebied van persoonlijke ontwikkeling, werk- /dagbesteding, scholing, vrije tijd en relaties. Aan de hand van praktische en theoretische oefeningen maak je kennis met muzisch-ludische activiteiten. Daarbij leer je je eigen ontwikkelingsproces herkennen en benoemen. Daarnaast leer je nadenken over verschillende passende en stimulerende muzisch-ludische activiteiten die aansluiten bij de ontwikkeling, de behoeften en de wensen van cliënten met beperkingen. Je leert deze voorbereiden en aanbieden en je leert creatieve processen herkennen en benoemen. En je leert deze samen met cliënten te evalueren, op zo n wijze dat de cliënt handvatten worden aangereikt waarmee hij de ingezette ontwikkeling kan voortzetten (al dan niet met hulp en ondersteuning van een behandelaar). Doelstellingen Je kunt aan de hand van een logboek laten zien hoe je eigen creatieve proces ten aanzien van muzischludische activiteiten is verlopen en welke ontwikkeling je hierin hebt doorgemaakt. Je kunt uitleggen waarom het belangrijk is om cliënten met beperkingen met muzisch-ludische activiteiten te ondersteunen in hun ontwikkeling. Je kunt vertellen wat het positieve effect is van passende en stimulerende muzisch-ludische activiteiten op cliënten met beperkingen. Je kunt passende en stimulerende muzisch-ludische activiteiten bedenken op het gebied van tehatex, drama, muziek en sport & spel voor cliënten met beperkingen (individueel of voor een groep). Je kunt creatieve processen herkennen en benoemen. Je kunt de muzisch-ludische activiteiten naderhand met cliënten (individueel of in een groep) evalueren, op zo n wijze dat je handvatten aanreikt waarmee de ingezette ontwikkeling kan worden voortgezet (al dan niet met hulp en ondersteuning van de begeleider). Uitgeverij Edu Actief b.v. 3

4 Je toekomstige collega: Naam: Leeftijd: Werkzaam als: Medewerkers: Soort werkzaamheden: Belangrijkste tool in haar werk: Uitdaging in haar werk: Grootste moeilijkheid: Wat er moet veranderen: Grootste blunder: Waaraan je wilt werken: Natasja van der Donken 34 jaar Medewerker maatschappelijke zorg in een psychiatrisch centrum Binnen de groep cliënten die zich voorbereidt op terugkeer naar huis werk ik samen met vier sociotherapeuten, een maatschappelijk werker, een arbeidstherapeut en een relatietherapeut. Tijdens het groot overleg sluiten we aan bij de disciplines van de verblijfgroepen. Ik begeleid cliënten die op korte termijn naar huis gaan of begeleid gaan wonen, bij het verwezenlijken van hun doelen. Aan de hand van de doelen uit hun behandelplan maak ik samen met de cliënt een actieplan op het gebied van wonen, werken en vrijetijdsbesteding. Het aanbieden van activiteiten is een van de mogelijkheden om cliënten te ondersteunen. De mogelijkheden en kwaliteiten van de cliënt zien en herkennen en de cliënt laten zien dat ik vertrouwen in hem heb. De cliënt in zichzelf doen geloven, zijn zelfvertrouwen helpen versterken en hem stimuleren om die grote stap naar buiten te durven zetten. De enorme angst die veel cliënten hebben voor de boze buitenwereld als gevolg van negatieve ervaringen. Deze angst maakt vaak dat ze terugvallen of weer passief worden op het moment dat ze er eigenlijk klaar voor zijn om naar huis terug te keren. Kleinschalige woonprojecten moeten blijven en liefst toenemen waardoor cliënten gefaseerd kunnen terugkeren in de samenleving. Hiervoor moet geld beschikbaar blijven. Ik heb wel eens per een rapportage over een cliënt naar een verkeerd adres g d. Ook met het gebruik van knippen-plakken is snel een fout gemaakt. Extra voorzichtigheid is daarom geboden, want het gaat wel om privacygevoelige gegevens van cliënten. Ik zit in een werkgroep voor kleinschalige woonprojecten voor mensen met autisme en aan autisme verwante stoornissen. Ik wil me voor hen ook in de toekomst blijven inzetten. Beoordeling Je oefent tijdens de training veel. In welke mate je vooruit bent gegaan en hoe je meer inzicht hebt verworven in de theorie en praktijk, wordt als volgt beoordeeld: 1. je actieve deelname tijdens de lessen 2. een persoonlijk verslag: het trainingslogboek een reflectie van de training volgens de STARR-methode. 3. een demonstratie van een instructie van een muzisch-ludische activiteit. Persoonlijk verslag Het persoonlijk verslag inleveren voor: In het persoonlijk verslag houd je bij wat je gedaan en geleerd hebt. Het persoonlijk verslag bestaat uit een trainingslogboek en een reflectie volgens de STARR-methode. 4 Begeleiden van muzisch-ludische activiteiten

5 Het trainingslogboek bestaat uit een schrift of snelhechter waarin je notities bewaart. Voor elke opdracht of oefening noteer je de antwoorden op de vragen. Na elke oefening leg je ook de reflectie vast op papier. Het trainingslogboek werk je netjes uit. De reflectie volgens de STARR-methode doe je aan het eind van de training. Je kiest, met behulp van je trainingslogboek, een aantal voor jou belangrijke opdrachten en oefeningen uit. Deze verwerk je in een STARR. Hieronder staat de opzet van een STARR. Situatie en Taak Omschrijf de situatie en geef daarbij aan welke taak/rol jij had. Actie en Resultaat Omschrijf welke acties/handelingen je op dat moment hebt ondernomen en wat hiervan het resultaat was. Reflectie Beschrijf hoe jij je op dat moment in de situatie voelde. Beschrijf waarom je op deze manier hebt gehandeld. Beschrijf hoe je het de volgende keer anders zou aanpakken. Demonstratie: Instructie muzisch-ludische activiteit Deze demonstratie doe je op: In deze periode ga je een muzisch-ludische activiteit bedenken aan de hand van de onderstaande casus. De instructie van de activiteit laat je als demonstratie zien in de les. 1. Casus Je werkt als medewerker maatschappelijk zorg, persoonlijk begeleider gehandicaptenzorg of persoonlijk begeleider specifieke doelgroepen in een centrum voor ouderen. Je werkt samen met een collega-activiteitenbegeleider op een vaste groep van acht ouderen. Jouw taak is de activiteitenbegeleider te ondersteunen bij en te adviseren over het aanbieden van activiteiten die de zelfredzaamheid en alertheid van cliënten versterken en/of zorgen dat deze niet achteruitgaan. Werkmodel: Behoeften- en weerstandenanalyse Werkmodel: Studieplanning op Uitgeverij Edu Actief b.v. 5

6 2. Bijzonderheden De activiteit die je bedenkt, moet geschikt zijn voor volwassenen die van gezelligheid houden, maar die ook hun goede en slechte momenten kennen en soms verward kunnen zijn op het gebied van plaats, tijd en herkenning. Dagelijks terugkerende rituelen en routines zijn belangrijk, evenals structuur en duidelijkheid. De instructie ga je als demonstratie laten zien. Je gaat de introductie van de activiteit die je bedacht hebt, geven aan een deel van je medestudenten. De rest van je medestudenten zal de introductie observeren en beschrijven. Tijdsindicatie: de demonstratie neemt ongeveer vijf minuten in beslag. Werkmodel: Observeren 3. Voorbereiding Houd bij het ontwikkelen van de activiteit rekening met de mogelijkheden en beperkingen van de doelgroep. Het is belangrijk dat de instructie helder wordt gegeven. Zet deze vooraf op papier zodat je goed bent voorbereid. Theoriebron 2: Creatieve processen Bij het ontwikkelen van de activiteit kun je gebruikmaken van het werkmodel Behoeften- en weerstandenanalyse en van de theoriebronnen Creatieve processen en Ontwikkelen binnen de veilige structuren van muzisch-ludische activiteiten. 4. Uitvoering Geef de introductie en instructie aan tien medestudenten. Je docent maakt hiervoor een planning. 5. Beoordeling De punten waarop je wordt beoordeeld tijdens je demonstratie kun je achter in dit boek vinden in het hoofdstuk Beoordeling. Theoriebron 3: Ontwikkelen binnen de veilige structuren van muzisch-ludische activiteiten Taal Taal Taal Taal Neem deze training door en onderstreep de woorden die je niet kent. Neem deze woorden over in je woordenlijst en zet de betekenis erbij. Nieuwe onbekende woorden die je tegenkomt tijdens deze training, voeg je toe aan de woordenlijst. Na afloop van de cursus neem je dit overzicht op in je taalportfolio. Werkmodel: Woordenlijst 6 Begeleiden van muzisch-ludische activiteiten

7 Beroepsproduct: de MULU-trolley De studenten ontwerpen in viertallen een MULU-trolley met een basispakket van materialen en ideeën voor muzisch-ludische activiteiten. Als medewerker maatschappelijke zorg, persoonlijk begeleider gehandicaptenzorg of persoonlijk begeleider specifieke doelgroepen zul je geregeld meemaken dat men niet altijd een ruimte of lokaal ter beschikking heeft waar jij ongestoord aan de slag kunt met je cliënt(en). Voor die gevallen is het handig een kant-en-klaar basispakket te hebben dat je gemakkelijk kunt vervoeren. Deze MULU-trolley moet voorzien zijn van een essentiële basisvoorraad materialen en ideeën voor de kunstdisciplines tehatex, drama, muziek en sport & spel. Daarnaast is de MULU-trolley voorzien van een map die bestaat uit beschrijvingen van activiteiten. Aan deze map moet ook een vel worden toegevoegd met daarop de inhoud van de MULUtrolley. Dit om voor en na gebruik van de MULU-trolley te controleren of alles er weer (voldoende) in zit. De MULU-trolley gaan jullie vullen aan de hand van de beschrijvingen van de activiteiten Zorg voor een A4-map. Ontwerp hiervoor een voorkant waarbij duidelijk is wat de inhoud/het doel van de map is. De map moet er ook aantrekkelijk uitzien. Zorg dat er voldoende tabbladen zijn; voor elke kunstdiscipline één. Noteer de disciplines (tehatex, drama, muziek en sport & spel) op de tabbladen en illustreer deze op een passende wijze. Per discipline volgen minstens drie verschillende beschreven activiteiten (één A4 tje). Inclusief volgbladen met variaties op die activiteiten, rekening houdend met verschillende doelgroepen waarmee de medewerker maatschappelijke zorg te maken kan krijgen. Na elke beschreven activiteit volgt een lijst met tips voor de voorbereidingen en een lijst met benodigde materialen (terug te vinden in de MULU-trolley). Vul nu de MULU-trolley aan de hand van deze laatste lijsten. Zet alle MULU-trolleys bij elkaar in een ruimte. Hang boven of naast jullie MULU-trolley een flap-overvel. Alle studenten lopen langs de verschillende MULU-trolleys en schrijven hun positieve opmerkingen, aanvullingen en tips op het vel. Bespreek naderhand de verschillen en overeenkomsten zoals genoteerd op de vellen. Vul eventueel jullie MULU-trolley aan. Uitgeverij Edu Actief b.v. 7

8 > Zin en nut van muzischludische activiteiten Kunst is van alle tijden en van alle culturen. Kunstvormen en kunstbelevingen ook. Binnen muzisch-ludische activiteiten is er veel aandacht voor creativiteit, spelen, uitproberen en ontdekken. Doelstellingen Je kunt uitleggen wat muzisch-ludische activiteiten zijn. Je kunt het doel van muzisch-ludische activiteiten omschrijven. Je kunt drie voorbeelden noemen van muzisch-ludische activiteiten. Je kunt aangeven voor welke doelgroep een bepaalde muzisch-ludische activiteit geschikt is. Muzisch-ludische activiteiten worden door kinderen, jongeren, volwassen en ouderen ondernomen. Deze training richt zich op activiteiten voor (jong)volwassenen met beperkingen, met als doel ze te ondersteunen en te begeleiden bij hun persoonlijke ontwikkeling. 1. Opdracht: Jouw eigen kunstzinnige vorming Wat zijn je eigen ervaringen met kunst? Probeer de volgende vragen zo goed mogelijk te beantwoorden. Wat is de laatste kunstvorm die je gezien hebt? En hoe vond je die? Bijvoorbeeld film, cabaretvoorstelling, dansvoorstelling of concert. Bron: Uitgeverij Boom. 8 Begeleiden van muzisch-ludische activiteiten Theoriebron 1: De betekenis van muzisch-ludische activiteiten

9 Ben je zelf actief als muzikant, zanger, toneelspeler, majorette, spelleider, tekenaar, ontwerper of iets dergelijks? Wat doe je precies? Wat is volgens jou de belangrijkste functie van kunstzinnige activiteiten? 2. Opdracht: Activiteiten per doelgroep Bespreek en beschrijf welke activiteiten jullie geschikt en passend vinden voor de volgende doelgroepen. Geef aan of er extra aandachtspunten/aanpassingen zijn voor deze doelgroep. Doelgroep Mensen met een psychiatrische beperking Activiteit Activiteit: Geschikt, omdat... Extra aandacht/aanpassingen voor... Mensen met verslavingsproblematiek Activiteit: Geschikt, omdat... Extra aandacht/aanpassingen voor... Mensen met een verstandelijke beperking Activiteit: Geschikt, omdat... Extra aandacht/aanpassingen voor... Ouderen Activiteit: Geschikt, omdat... Extra aandacht/aanpassingen voor... Mensen met zintuiglijke beperkingen Activiteit: Geschikt, omdat... Extra aandacht/aanpassingen voor... Mensen met een stoornis in het autismespectrum Activiteit: Geschikt, omdat... Extra aandacht/aanpassingen voor... Uitgeverij Edu Actief b.v. 9

10 Doelgroep Mensen met een fysieke beperking Activiteit Activiteit: Geschikt, omdat... Extra aandacht/aanpassingen voor... Mensen met een andere culturele achtergrond Activiteit: Geschikt, omdat... Extra aandacht/aanpassingen voor... Mensen met een delinquente achtergrond Activiteit: Geschikt, omdat... Extra aandacht/aanpassingen voor Begeleiden van muzisch-ludische activiteiten

11 >Theoriebron 1: De betekenis van muzisch-ludische activiteiten Muzisch-ludische activiteiten is een hele mondvol. Je zou deze activiteiten ook kunstzinnige vorming kunnen noemen. Maar kunstzinnige vorming dekt niet helemaal de lading als het gaat om het werkgebied van de maatschappelijke zorg. Muzisch is afgeleid van het Griekse woord muze : de godin van kunst en wetenschap. Wij kennen dit woord nog steeds als iemand die een kunstenaar inspireert tot het maken van kunstwerken. Zo was bijvoorbeeld de muze van beeldhouwer Rodin zijn vriendin Camille Claudel. Ludisch is afgeleid van het woord ludiek : speels. Speels in de zin van: het doen van activiteiten louter om het plezier in de activiteit zelf spelenderwijs leren oefenen zonder consequenties, zonder competitie en zonder concurrentie experimenteren met nieuwe mogelijkheden. Kunst is van alle tijden en van alle culturen. Kunstvormen en kunstbelevingen ook. Primitieve volkeren kenden lang geleden al zang, dans, beeld, muziek en drama om hun goden of voorvaderen te vereren. Soortgelijke vormen zien we terug bij de beleving van sommige godsdiensten. Zolang de kunst in het teken van de religie stond, werd deze gemakkelijker geaccepteerd. Toen de kunstvormen meer en meer een eigen leven gingen leiden en los van kerk en religie kwamen te staan, werd daarvan schande gesproken. Zo is kunst in onze samenleving in een negatief daglicht komen te staan. We hebben activiteiten (zoals spelen, sporten, knutselen, zingen) nodig om te leren, ons te ontwikkelen en te groeien. Dit onderkennen we bij kinderen. We hechten hieraan in onze cultuur grote waarde, terwijl we in diezelfde cultuur vinden dat (jong)volwassen met serieuze zaken (bijvoorbeeld werk, wonen, gezin) bezig moeten zijn en er voor hen geen ruimte voor spel kan zijn. Volwassenen spelen niet; dat wordt al snel kinderachtig en aanstellerig gevonden. Heel lang is kunstzinnig bezig zijn niet serieus genomen in onze samenleving. Daarmee kon je immers geen fatsoenlijk bestaan opbouwen en geen gezin onderhouden. Hoeveel ouders hebben hun kinderen afgeraden om naar het conservatorium of de kunstacademie te gaan en gezegd dat ze beter een echt vak konden leren? Kunstenaars hebben lang de status van klaplopers en armoezaaiers gehad. Kunst en kunstenaars zijn lange tijd aan de rand van de samenleving geplaatst omdat deze niet pasten in onze cultuur van zinvol, nuttig, winstgevend en economisch belang. Muzisch-ludische activiteiten voor jong(volwassenen) zijn meestal hobbymatig en worden zo buiten elke vorm van economisch doel of nut gehouden. Deze activiteiten worden louter voor het plezier gedaan: fotograferen, schilderen, zingen, boetseren, tuinieren, sport & spel, poëzie schrijven. Mensen genieten hiervan: actief (maker) of passief (toeschouwer). Binnen deze training komen activiteiten aan bod waarbij het gaat om het belang van het muzisch-ludische aspect voor de persoonlijke ontwikkeling van de cliënt. Uitgeverij Edu Actief b.v. 27

12 >Werkmodel: Behoeften- en weerstandenanalyse Behoeften Weerstanden Activiteit Creatief proces Resultaat 32 Begeleiden van muzisch-ludische activiteiten

13 >Beoordeling Naam deelnemer: Namen groepsgenoten: Groep: Docent: Blok/periode: Onderwerp: Onderdeel Criteria Voldoende Onvoldoende Beroepsproduct Actieve deelname Persoonlijk verslag samenwerken en overleggen over de best passende activiteiten kennis van passende activiteiten bij specifieke doelgroepen kennis van in te zetten materialen en middelen bij activiteiten kennis van het plannen en organiseren van activiteiten variaties op activiteiten kunnen bedenken per doelgroep. De student was voldoende aanwezig. De student leverde een positieve bijdrage in zijn groepje. De student leverde een actieve bijdrage in de les. Compleet Het persoonlijk verslag bevat alle gevraagde onderdelen. Trainingslogboek Het trainingslogboek is goed bijgehouden. Het trainingslogboek is netjes en verzorgd. STARR Er is van meer opdrachten een reflectie volgens de STARR-methode gemaakt. De reflectie volgens de STARR-methode bevat de onderdelen situatie, taak, actie, resultaat en reflectie. De reflectie volgens de STARR-methode geeft aanleiding tot verbeterpunten. Uitgeverij Edu Actief b.v. 35

14 Onderdeel Criteria Voldoende Onvoldoende Demonstratie Mondeling en schriftelijk taalgebruik De student heeft een goed voorbereide demonstratie gedaan, rekening houdend met diverse factoren (structuur, veiligheid). De student geeft blijk van voldoende theoretische achtergrond. Mondeling taalgebruik Schriftelijk taalgebruik De schriftelijke producten zijn in correct Nederlands geschreven. Overig Eindbeoordeling Onvoldoende Voldoende Voldoende > Datum:... Paraaf docent: Paraaf deelnemer: 36 Begeleiden van muzisch-ludische activiteiten