INTIMITEIT & SEKSUALITEIT BIJ ZIEKTE VAN PARKINSON. Egbert Kruijver MW-VO / seksuoloog NVVS.

Transcriptie

1 INTIMITEIT & SEKSUALITEIT BIJ ZIEKTE VAN PARKINSON Egbert Kruijver MW-VO / seksuoloog NVVS info@seksuoloog.com Egbert Kruijver MW-VO/seksuoloog NVVS Seksuoloog Revalidatie Sophia Den Haag Zoetermeer Gouda Hoogstraat Utrecht Seksuoloog in 1e lijn Seksuologiepraktijk Nieuwegein Praktijk Seksuologische Hulpverlening Woerden Lid ParkinsonNet 1

2 Opbouw Presentatie Inleiding in seksuologie Veel voorkomende problemen Ouder worden Parkinson & seksualiteit Symptomen Medicatie Behandeling Seksuologische benaderingen Bespreken van seksualiteit 2

3 Wisselwerking van aspecten (BPS) Biologisch/ somatisch Psychisch/ psychologisch Sociaal/cultuur relationeel 3

4 Seksualiteit = Bio-Psycho-Sociaal Sekse Leeftijd - Seksuele oriëntatie Lichaam Gezondheid - Medicijnen Persoonlijke ervaringen - Coping Cognities Overtuigingen - Seksueel gedrag Levensfase Urgentie/Belang/Interesse Opvoeding (sub)cultuur - Religie Genderrol Relationele dynamiek - Kansen op de relatiemarkt 4

5 Seksuele Respons Cyclus Verlangen Opwinding Orgasme Herstel 5

6 Het belangrijkste in seks? Vrouwen Strelen Dollen Ander genitaal genot Gemeenschap Orgasme Mannen Orgasme Gemeenschap Ander genitaal genot Dollen Strelen De erogene zones Noem een paar erogene zones 6

7 Man Vrouw verschillen In#miteit Seksualiteit Ziekte van Parkinson: De gevolgen van Parkinson maken het voorspelbaar dat de relatie, de intimiteit en de seksualiteit onder druk komen te staan 7

8 Vignet 1 Als ik in bed lig kan ik me nauwelijks bewegen dan lukt vrijen al helemaal niet meer we knappen er allebei op af als ik er als een plank bij lig. Vrouw, 57 jaar, 26 jaar getrouwd Vignet 2 Mijn man kon me altijd heerlijk bevredigen met zijn zachte handen Nu is hij ruw, schokkerig en, ach hij duwt maar wat. Het is steeds zo n enorme afknapper, dat ik zeg Stop maar. En dan probeert hij het toch weer. Ik moet er vaak van huilen, en dan ligt hij me gevoelloos aan te staren, terwijl ik weet dat het hem ook verdriet doet. Partner, 63 jaar, 37 jaar getrouwd 8

9 Vignet 3 On/Off momenten heb ik de hele dag door, behalve bij de seks. Maar om daarom maar de hele dag door seks te hebben? Man, 44 jaar, 16 jaar getrouwd Vignet 4 Door de medicijnen is mijn seksuele behoefte énorm toegenomen. Ik weet niet wat ik meemaak Maar mijn vriendin kan er niet mee omgaan. Ik heb het idee dat ze me steeds meer ontwijkt. Vrouw, 54 jaar, 7 jaar LAT-relatie 9

10 Vignet 5 Sinds mijn man Parkinsonmedicatie krijgt, is hij de hele dag met seks bezig. Hij kan het maar niet uit zijn hoofd zetten, zegt hij. Het frustreert zeer! Ik zou hem wel ter wille willen zijn, maar hij heeft geen erecties meer. Vreselijk om hem zo te zien lijden. Vreselijk om te voelen dat ik mijn respect voor hem verlies. Partner, 78 jaar, meer dan 50 jaar samen Parkinson: 2 mythen Parkinson is een ouderdomsziekte en ouderen hebben geen seks 10

11 Demografie Parkinson openbaart zich in de meeste gevallen op leeftijd tussen jaar Bij 15% eerder dan 40 jaar Jongst bekende patiënt was destijds 13 jaar Toch zijn ouderen seksueel actief 11

12 Parkinson: Biomedische factoren Biologisch Tremor Motoriek Spiertonus Traagheid Maskergelaat Reukvermogen On/Off Freezing Looppatroon Rigiditeit Instabiele houding Bewegingsarmoede Plasproblemen Slaapstoornissen OrthostaDsche Hypotensie Speekselvloed VeGe huid Zacht praten Parkinson: Psycho-sociale factoren Psychologisch Lichaamsbeeld ZelIeeld Angst / Piekeren Depressie Verlies / Rouw CogniDe / Dubbeltaken Impulsiviteit Persoonlijkheidsverandering Coping Sociaal / Rela1oneel CommunicaDe RelaDonele dynamiek Rolverandering Sekserol Sociale rol Isolement Man - Vrouw Cultuur / Religie 12

13 Invloed Parkinson medicatie Voor aanvang medicatie vaak afname seksueel verlangen Bij aanvang medicatie vaak verhoogd verlangen Bij mannen : meer vroegtijdige zaadlozingen Dopamine Agonisten Pramipexol = Sifrol Sifrol MVA Ropinirol = Requip Requip Modutab Apomorfine Bij Dopamine-agonisten: 14% problemen met impulscontrole Extreme hyperseksualiteit: 2,7% Komt ook bij vrouwen voor Bij verhoogd verlangen en hyperseks altijd combinatie: van soort medicatie Medicatiegevoeligheid Mindset en bijkomende problemen van de patiënt 13

14 Invloed op seksuele respons cyclus Mannen & vrouwen: verminderde zin moeilijk tot orgasme komen veranderd orgasmegevoel ( schokjes ) Mannen Erectieproblemen 60-70% Vroegtijdige zaadlozing Vrouwen Lubricatieproblemen Moeilijk tot orgasme komen Partnerproblematiek Botsing met gezond en ziek - verlieservaringen Test voor de draagkracht van de relatie Verandering in de relatie o.a. gelijkwaardigheid De-erotiserende aspecten (trillen / speekselvloed / ontactische benadering) Missen van fine tuning / kunnen aanvoelen / strelen Minder goed kunnen aflezen van de (seksuele)emotie op het gezicht tijdens de seks Seksuele disfuncties bij partner 14

15 Seksuologische behandeling Gesprekstherapie Communicatie verbeteren Acceptatie van veranderingen Stimuleren tot vinden van alternatieven Psycho-educatie Hulpmiddelen Medicatie Multidisciplinaire aanpak vaak wenselijk Seksuologische behandeling Gedegen analyse Bio-Psycho-Sociaal 1. Kan oorzaak worden weggenomen? 2. Kan men compenseren? 3. Kan men aanpassen aan verandering? 15

16 Patiënten: succesfactoren Communicatie Elkaar kunnen horen en verstaan Wederzijds respect Samenwerking Creativiteit Verwachtingen kunnen bijstellen Vaste patronen kunnen verlaten Open kunnen staan voor nieuwe ervaringen Van doelgericht naar pleziergericht 16

17 Erectiestoornis Penisring Vacuümpompen Erectiepillen: Viagra / Cialis / Levitra Intra urethrale PGE-1: Muse Injecties in de penis: Androskat / Alprostadil Penis prothese Opwinding stimulerende middelen Glijmiddelen K-Y jelly Durex Sensilubine Erectievervangende middelen Dildo Voorbindpenis Clitorale / vaginale / anale stimulatie Vibrators in alle soorten en maten 17

18 De seksuologische hulpverlening Waar vind ik een goede seksuoloog? Geregistreerde seksuologen NVVS via de site Beschouwing De medicamenteuze en technische hulpmiddelen zijn veelal op mannen gericht, en zijn geen toverstokjes! Meer profijt van psychologische/ relationele hulpverlening: van doelgericht naar pleziergericht Soms afscheid nemen van seksualiteit, niet van de intimiteit Meer profijt van praktische oplossingen (houding / ritme) Meer profijt van samenwerking met andere disciplines (neuroloog / huisarts / fysiotherapie / ergotherapie enz) 18

19 Dank voor jullie aandacht! Egbert Kruijver MW-VO / Seksuoloog NVVS info@seksuoloog.com 19