Intimiteit en seks bij borstkanker

Transcriptie

1 Intimiteit en seks bij borstkanker Patientenvoorlichting 28 november 2013 Jurgen Knobel, GZ-psycholoog in opleiding tot klinisch psycholoog/ seksuoloog NVVS

2 Inhoud Draaglast en draagkracht Fasen in ziekteproces Lichamelijke factoren van invloed op seks Psychische problemen van invloed op seks Relationele problemen van invloed op seks Meest voorkomende seksuele klachten bij borstkanker En wat te doen?

3 Draaglast en draagkracht Evenwicht is verstoord; dit vergt aanpassing Mate waarin dit lukt hangt samen met draagkracht In elke fase zien om te gaan met de gevolgen van de ziekte

4 Draaglast Verstoringen van het evenwicht door normale spanningsvolle situaties: - Zwangerschap en geboorte - Verhuizing - Uit huis gaan kinderen - Huwelijk - Pensionering Door plotselinge onvoorspelbare gebeurtenissen: - Ongeval - Ziekte - Overlijden

5 Draagkracht Het vermogen om zich (met elkaar) aan tegenslagen aan te passen - Hoe flexibel is de patiënt? - Hoe flexibel is de omgeving? Gewoontes, overtuigingen, geheimen, loyaliteiten Context - Sociaal economische omstandigheden - Sociale netwerk - Algemeen welzijn

6 Fasen van het ziekteproces Acute fase: vermoeden, diagnostisch onderzoek, diagnose, behandeling; overleving + inslaan van het onbekende pad Chronische fase: behandeling afgerond of langdurig karakter (bv hormoontherapie); beperkingen + gevolgen verwerken & oppakken van gang van het leven Palliatief-terminale fase; in teken van naderend afscheid/overlijden

7 Intimiteit en seksualiteit Kanker raakt het fysieke, psychische en relationele functioneren En kan dus op al deze niveau s het intieme en seksuele functioneren beïnvloeden

8 PSYCHISCH LICHAMELIJK RELATIONEEL

9 Fysieke klachten met gevolgen voor de seksualiteit Tijdelijk - Moeheid - Algehele malaise - Pijn(lijk weefsel) - Misselijkheid en braken Blijvend - Lymfe-oedeem - Aanhoudende vermoeidheid - Overgangsverschijnselen/verlies vruchtbaarheid - Seksuele klachten door medicatie - Gevoelloosheid van delen van het lijf na chemokuur - Amputatie

10 Oestrogenen en seks Seksuele opwindingsgevoelens zijn hier NIET van afhankelijk Lichamelijke opwinding (vochtigheid) is hier NIET van afhankelijk Bron: Laan ea (2008, 1997).

11 Oestrogenen en seks Maken het brein ontvankelijk voor de invloed van testosteron Invloed op stemming Uiterlijke kenmerken van seksuele aantrekkelijkheid (zelfbeeld) INDIRECT wordt de seksualiteit hierdoor beinvloed

12 Androgenen en seks Ovaria (50%) en bijnieren (50%) Zijn niet noodzakelijk om seksueel te reageren Wel invloed op seksueel verlangen

13 Androgenen en seks Frequentie seksuele gedachten en fantasieën Frequentie nachtelijke genitale responsen Verhogen vooral de gevoeligheid van brein en geslachtsdelen voor seksuele stimulatie Seksuele ontvankelijkheid

14 PSYCHISCH LICHAMELIJK RELATIONEEL

15 Illusie van onkwetsbaarheid wordt verstoord Ik zag ineens de werkelijkheid, alsof ik ergens doorheen zakte en in de echte werkelijkheid terecht kwam

16 Psychische problemen Aantasting van zelfbeeld; - van gezond ineens ziek, - vertrouwen in eigen lichaam geschonden, - veranderd lichaamsbeeld door amputatie. Associatie met doodgaan, Verlies van rollen en taken (verlies autonomie), Los komen oud leed, Veel hevige emoties door elkaar, Gevoel van controleverlies

17 Meest gehoorde angsten: Angst voor dat de kanker terugkomt Angst voor pijn Angst voor de dood Nu heb ik kanker en word ik nog gek ook

18 Psychische klachten met gevolgen voor de seksualiteit Verminderde prioriteit Wisselende stemmingen Verminderd vermogen tot aandacht/concentratie Zingevingsvragen Angst/depressie vs seksuele opwinding Vind ik mezelf nog aantrekkelijk? Vindt de ander me nog wel aantrekkelijk? Angst voor pijn

19 PSYCHISCH LICHAMELIJK RELATIONEEL

20 Ik en de ander Emotionele reacties van alle betrokkenen, Veranderde communicatiepatronen (elkaar sparen), Nieuwe verplichte kennissen: - artsen, - verpleegkundigen

21 Pt en omgeving staan voor nieuwe opgave: plaatsmaken voor eisen die ziekte stelt het hoofd zien te bieden aan de doodsdreiging, belastende behandelingen en lichamelijke beperkingen rollen en taken aanpassen extra taken (ziekenhuisbezoek, telefoontjes) Tegelijkertijd: van belang om ontwikkeling van partner/gezinsleden zoveel mogelijk te laten doorgaan en niet te laten stagneren door ziekte

22 Relationele klachten met gevolgen voor de seksualiteit Onderlinge rolverdeling is veranderd Sociaal isolement Verlies sociaal maatschappelijk aantrekkelijkheid

23 Partner en seks Hoe was de seksuele relatie voor de kanker? Invullen van gedachten/verwachtingen voor de ander

24 Meest voorkomende seksuele klachten bij borstkanker Sterk verminderde zin of lust Pijn bij de gemeenschap door chemotherapie of anti oestrogene hormonale therapie of weghalen ovaria en/of psychische klachten en/of rolveranderingen in de partnerrelatie

25 Hoe seksueel verlangen ontstaat

26 Waarom seks? Lust & bevrediging Herstellen van verstoorde intimiteit Bestendigen partnerrelatie Troost Bevestiging van het lichaamsbeeld Eigenwaarde als mens en man/vrouw verhogend (Fysiek) ontspanningsmiddel Helpt soms tegen de pijn Belangrijke vorm van houvast in tijden van tegenslag. Seksualisering als coping bij heftige emoties Bron: 'Seksualiteit bij ziekte en lichamelijke beperking' (2008). Gianotten WL, Meihuizen - de Regt MJ, van Son Schoones N. Assen: Koninklijke van Gorcum.

27 De pijncirkel

28 Wat te doen? Experimenteren; vermijding doorbreken Samen wennen aan veranderingen van het lichaam Zin maken om zin te maken? Pijn hoort niet bij gemeenschap! met Premeno Niet coïtale seks een optie?

29 Relationele tips: Praten: uitspreken van angsten en verwachtingen Probeer elkaar niet te veel te sparen, maar probeer juist contact te houden over wat je bezighoudt Kanker = de gezamenlijke vijand die stomme rotkanker! Verwerkingsfasen wisselen elkaar af!

30 Bij blijvende seksuele klachten Consulteer gynaecoloog Verwijzing seksuoloog Eventueel verwijzing bekken fysiotherapeut