Communicatie, intimiteit en seksualiteit bij mensen met een nieraandoening. Niervereniging zaterdag 16 januari 2016

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Communicatie, intimiteit en seksualiteit bij mensen met een nieraandoening. Niervereniging zaterdag 16 januari 2016"

Transcriptie

1 Communicatie, intimiteit en seksualiteit bij mensen met een nieraandoening Niervereniging zaterdag 16 januari 2016

2 Even voorstellen Claudia van der Wel Consulent seksuele gezondheid in Deventer

3 Inhoud Communicatie in de relatie Praten over gevoelens, intimiteit / seksualiteit: partners en professionals Intimiteit/seksualiteit Wat kan bijdragen aan een positieve of negatieve beleving? Biologische, psychologische en relationele factoren Invloed van een nieraandoening op relatie / intimiteit / seksualiteit Mogelijkheden om situatie te verbeteren Waar kunt u terecht voor hulp? Gelegenheid tot vragen stellen

4 Communicatie in de relatie Verschillen in communicatiestijlen, cultureel en genetisch bepaald en man/vrouw-verschillen Vrouwen zijn in hun communicatie vaker indirect, terwijl mannen meestal directer communiceren. Vrouwen bouwen eerst relaties op met anderen om dingen voor elkaar te krijgen, terwijl mannen dingen doen met anderen om een band met iemand op te bouwen. Vrouwen stellen vaak meer vragen dan mannen wanneer ze met anderen praten, terwijl mannen liever praten dan vragen stellen.

5 Communicatie in de relatie Vrouwen nemen ruzies vaak persoonlijker en voelen zich vaker gekwetst, terwijl een man de ruzie vaker ziet als een verschil in mening die niet bepalend is voor de relatie zelf. Vrouwen zoeken vaak steun wanneer zij een probleem hebben, terwijl mannen hun problemen liever zelf oplossen zonder hulp van anderen. Wat is de kernboodschap van dit filmpje?

6 Praten over intimiteit / seksualiteit Is anno 2016 praten over intimiteit/seksualiteit gewoon? Met hoeveel mensen praten wij écht over intimiteit/seksualiteit? Heeft een professional ooit aan u (of uw partner) gevraagd naar vragen/problemen op het gebied van intimiteit/seksualiteit in relatie tot uw nieraandoening? Vindt u dat een professional hiernaar hoort te vragen, bij chronisch zieke mensen? Wanneer wel/niet? Wat maakt praten over intimiteit/seksualiteit (met partner of professional) moeilijk?

7 Waarom wordt intimiteit/seksualiteit weinig besproken? Voor mijn partner is het ook niet leuk om de vuile was buiten te hangen. Er is vast niets aan te doen Ik heb niet geleerd hoe ik hier een professioneel gesprek over moet voeren. Een vraag over seks is zo onbelangrijk om met de dokter te bespreken. En hij/zij heeft maar weinig tijd. Ik zou niet weten waar ik moet beginnen en wat ik moet zeggen. Ik schaam me. De dokter zal wel denken: op uw leeftijd? Ik weet er te weinig van. Ik ga er niet uit mezelf naar vragen, want dat is privacy van de patiënt. Als de patiënt geen vraag stelt, dan heeft hij/zij waarschijnlijk ook geen hulpvraag. DE PATIENT DE PROFESSIONAL Onze organisatie heeft hier geen duidelijk beleid over. Straks ga ik mijn boekje te buiten. Patiënt heeft vast wat anders aan zijn/haar hoofd

8 Verschillen in beleving Waarom vrijen mensen met elkaar? Lust/opwinding De ander willen beminnen Je geliefd voelen Contact met je partner willen Kinderwens Om een ruzie goed te maken Gewoonte Slaapmutsje Gezelligheid/intimiteit Gewoonte Slaapmutsje Ontspanning Macht Schuldgevoel en nog véél meer redenen!

9 Tevredenheid over relatie gaat niet vanzelf Conclusie: er zijn héél veel verschillende antwoorden op deze vragen. Mensen kunnen om hun eigen redenen contact/intimiteit met elkaar zoeken en dit op een heel eigen wijze willen beleven. We zitten niet automatisch op één lijn met onze partner. Mythes: Als je maar genoeg van elkaar houdt, dan weet je wat de ander wilt. Dan zijn geen woorden nodig. Als je maar genoeg van elkaar houdt, dan gaat het vanzelf.

10 Hoe vaak komen problemen voor op het gebied van intimiteit/seksualiteit? Hemodialyse 75 % 63% Peritoneale dialyse 75 % 70% Functionerend niertransplantaat 44 % 48 %

11 Veel voorkomende problemen rondom intimiteit / seksualiteit Verschil in verlangen (manier / beleving / frequentie) Minder / geen zin Opwindingsverlies, zowel fysiek (erectie / vaginale droogheid) als beleving Vertraagd of uitblijven van orgasme(-beleving).

12 Bio-Psycho-Sociaal model BIO: ziekte/gezondheid, pijn, vermoeidheid, bloedvaten, zenuwstelsel, bekkenbodem, hormonen, medicatie, (in-)adequate stimulans PSYCHO: (remmende/stimulerende) gedachten/herinneringen, trauma, zelfbeeld, (faal) angst, stemming SOCIAAL: relatie, communicatie, verschil/overeenkomst in wensen, normen/opvattingen vanuit opvoeding en maatschappij Er is altijd sprake van een samenhang (positief/negatief) tussen deze 3 aspecten van intimiteit en seksualiteit!

13 Invloed van een nieraandoening BIO: Vermoeidheid, misselijkheid, algehele malaise, neuropathie zenuwstelsel, jeuk, hormonale veranderingen, verminderde doorbloeding genitaliën PSYCHO: Veranderd lichaamsbeeld, niet meer durven vertrouwen op lichaam. niet meer aantrekkelijk (vrouwelijk / mannelijk) voelen, depressie. SOCIAAL: Invloed van ziek zijn op de relatie. Kunnen partners elkaar steunen? Veranderde taak-/rolverdeling. Is er voldoende aandacht voor hoe zowel nierpatiënt als partner deze periode beleven? Communicatie. Normen en waarden over man/vrouw-zijn en intimiteit/seksualiteit vanuit de opvoeding. (En daardoor verwachtingen t.o.v. elkaar).

14 Als er niet gecommuniceerd wordt Zie je wel, hij raakt me niet meer aan. Hij vindt me niet meer aantrekkelijk Ik laat haar maar met rust. Ik wil haar nu niet lastig vallen met mijn behoeftes.

15 Wat kan de situatie verbeteren? Te bespreken met de arts: Bijwerkingen bespreekbaar maken met arts, misschien zijn er andere behandelmogelijkheden? Behandeling bijwerkingen aandoening/medicatie, zoals bloedarmoede, werking schildklier, testosterontekort, melkvloed, menstruatiestoornissen, vaginale atrofie.

16 Wat kan de situatie verbeteren? Te bespreken met de arts: Ter ondersteuning bij opwindingsprobleem vrouw: Oestroegeenbehandeling Glijmiddel (vrij verkrijgbaar!) Ter ondersteuning bij erectiestoornis man: PDE-5-remmer (Sildenafil, Tadalafil, Vardenafil) Viagra Intraveneuze zelfinjectie-therapie combipreparaat Papaverine / Fentolamine Androskat Vacuümpomp met ring

17 Wat kan de situatie verbeteren? Hoewel de fysieke invloed groot is, is het van essentieel belang hier niet alleen de aandacht op te vestigen. Het is van groot belang aandacht te hebben voor de psychologische en relationele factoren, zoals: Verwachting van het beloop van de ziekte en behandeling Wat hebben beide partners nodig om deze periode te doorstaan? (Taak-/rolverdeling, verwerking gevoelens, hulp van anderen bij praktische zaken, etc ) Angst, depressie en lichaamsbeeld

18 Wat kan de situatie verbeteren? Individueel: (H)Erken ook de negatieve gevoelens en laat deze er zijn. Praat over wat je denkt / voelt, of verwerk gevoelens op een andere (creatieve) wijze, zoals schrijven. Partners onderling: Beide partners hebben de ruimte nodig zaken op eigen manier te verwerken, maar blijf wel met elkaar praten. Communicatie over intimiteit/seksualiteit en beleving: geef aan dat je hierover wilt praten en kies een geschikt moment. Bespreek met elkaar wat je graag zou willen? Wat is mogelijk? Hoor elkaar. (Hardop luisteren!) Wees constructief.

19 Wat kan de situatie verbeteren? Leg de lat lager: seks hoeft niet persé gemeenschap/orgasmegericht te zijn om toch verbinding te voelen met elkaar. Kies voor een tijdstip waarop je energie hebt. (Plan dus tijd voor met z n tweeën!) Kies voor een manier/houding die ook ontspannend is en minder energie kost.

20 Als u er zelf / samen niet uitkomt Soms biedt het ziekenhuis seksuologische hulp en wordt dit vergoed U kunt op zoek naar een (vrijgevestigde) seksuoloog via Binnenkort ook consulent seksuele gezondheid-nvvs op deze site

21 Kernboodschappen Mensen (vrouwen/mannen/culturen/gezinsachtergrond) communiceren op verschillende manieren. (H)erken deze verschillen, leer ermee omgaan en rekening met elkaar te houden. Tevredenheid over intimiteit/seksualiteit in de relatie gaat niet vanzelf. Niet bij gezonde mensen en niet bij mensen met een chronische ziekte. Het is niet vreemd als u het ongemakkelijk vindt om erover te praten.

22 Kernboodschappen Dat professionals er niet uit zichzelf naar vragen, wil niet zeggen dat er vragen op dit gebied raar of zeldzaam zijn in tegendeel ze komen héél vaak voor! Een chronische (nier-) ziekte heeft om verschillende redenen invloed op intimiteit/seksualiteit. De medische, psychosociale en relationele. Oplossingen voor het probleem, liggen dan ook in een combinatie van deze factoren. Er zijn veel deskundigen die u hierbij kunnen helpen!

23 Tot slot Bedankt voor uw aandacht! Heeft u nog vragen? Wilt u meer weten? Kijk eens op de website van mijn praktijk en/of neem gerust contact op! Praktijk voor seksuele gezondheid Deventer info@seksuelegezondheiddeventer.nl

Relatie en Intimiteit. Ivonne van Deursen-Oomen AnneMarie Kuijs

Relatie en Intimiteit. Ivonne van Deursen-Oomen AnneMarie Kuijs Relatie en Intimiteit Ivonne van Deursen-Oomen AnneMarie Kuijs Wat hoop je vandaag mee te nemen, te horen en/of te leren? Wat is communicatie Communicatie is een proces tussen zender en ontvanger De boodschap

Nadere informatie

Nierfalen en Seksualiteit

Nierfalen en Seksualiteit Nierfalen en Seksualiteit 1 Inhoudsopgave Inleiding Seksuele problemen bij nierfalen Bij mannen en vrouwen Factoren die het seksueel functioneren kunnen beïnvloe- den Bespreekbaar maken Maatschappelijk

Nadere informatie

Kanker en Seksualiteit?

Kanker en Seksualiteit? Birgit Van hoorde Centrum voor Seksuologie en Gender UZ Gent Kanker en Seksualiteit? Intimiteit en seksualiteit bij kanker: wat is normaal? INHOUD Seksualiteit Kanker: gevolgen voor seksualiteit Taak seksuoloog

Nadere informatie

Workshop Nierziekte en relatie Hoe intiem kun je nog zijn? Hoe kun je nog intiem zijn?

Workshop Nierziekte en relatie Hoe intiem kun je nog zijn? Hoe kun je nog intiem zijn? Workshop Nierziekte en relatie Hoe intiem kun je nog zijn? Hoe kun je nog intiem zijn? Hanneke Bolt Arts seksuoloog NVVS Positieve invloed van seks op het welzijn van mensen Lichamelijk: Stress vermindering

Nadere informatie

Voorwoord 11 1 Wat is een seksueel probleem en welke verschillende seksuele problemen zijn er? 13

Voorwoord 11 1 Wat is een seksueel probleem en welke verschillende seksuele problemen zijn er? 13 Omgaan met een sexprobleem.qxd 20-03-07 11:54 Pagina 5 Inhoud Voorwoord 11 1 Wat is een seksueel probleem en welke verschillende seksuele problemen zijn er? 13 Waar hebben seksuele problemen mee te maken?

Nadere informatie

Intimiteit en Parkinson

Intimiteit en Parkinson + Intimiteit en Parkinson Anouk van Dillen Gezondheidszorgpsycholoog Seksuoloog NVVS + 14 februari, een mooie dag om over intimiteit te praten! + Nadruk op: - het positieve - wat wel kan - verbetering

Nadere informatie

Egbert Kruijver. Inhoud Lezing 19-06-15. Een veelzijdig vraagstuk. Intimiteit en Seksualiteit In de zorg. seksuoloog NVVS

Egbert Kruijver. Inhoud Lezing 19-06-15. Een veelzijdig vraagstuk. Intimiteit en Seksualiteit In de zorg. seksuoloog NVVS Egbert Kruijver seksuoloog NVVS Intimiteit en Seksualiteit In de zorg Een veelzijdig vraagstuk Egbert Kruijver MW-VO / seksuoloog NVVS 18-06-2015 Het Nachtcongres Seksuoloog in de revalidatie Sophia Revalidatie

Nadere informatie

Intimiteit en seks bij borstkanker

Intimiteit en seks bij borstkanker Intimiteit en seks bij borstkanker Patientenvoorlichting 28 november 2013 Jurgen Knobel, GZ-psycholoog in opleiding tot klinisch psycholoog/ seksuoloog NVVS Inhoud Draaglast en draagkracht Fasen in ziekteproces

Nadere informatie

Intimiteit en seksualiteit

Intimiteit en seksualiteit UMCG Centrum voor Revalidatie Intimiteit en seksualiteit bij chronische ziekte of lichamelijke beperking Tekst met dank aan Egbert Kruijver, revalidatieseksuoloog voor Sophia Revalidatie in Den Haag en

Nadere informatie

Astma of COPD en seksualiteit

Astma of COPD en seksualiteit Astma of COPD en seksualiteit Astma of COPD en seksualiteit Astma of COPD kan invloed hebben op uw seksleven. Dat kan door de ziekte zelf komen, maar ook door medicijnen of door de manier waarop u ermee

Nadere informatie

Workshop Seksuele opvoeding een gave (op) gave

Workshop Seksuele opvoeding een gave (op) gave Workshop Seksuele opvoeding een gave (op) gave Seksuele opvoeding l 18-22 jaar oud Wat is de bagage die uw kind meegekregen moet hebben rond sekuele vorming als hij/zij volwassen is geworden? uw kind als

Nadere informatie

10-12-2013. Bespreken van seksualiteit met MS-patiënten MSMS 2013. Knelpuntenanalyse. Seksualiteit en intimiteit. MS en seksualiteit.

10-12-2013. Bespreken van seksualiteit met MS-patiënten MSMS 2013. Knelpuntenanalyse. Seksualiteit en intimiteit. MS en seksualiteit. Richtlijn: Diagnostiek, behandeling en functioneren bij multiple sclerose. MSMS 2013 Bespreken van seksualiteit met MS-patiënten Niels Farenhorst Klinisch psycholoog Aanbevolen wordt om het informeren

Nadere informatie

Doc 69 Liefde,seks, senior

Doc 69 Liefde,seks, senior Doc 69 Liefde,seks, senior Let s talk about seks Riët Daniel, Gezondheidszorgpsycholoog en seksuoloog, Marjolein Oerlemans huisarts, Minouche van Rumste, gynaecoloog Doelen Bewustwording Kennis hebben

Nadere informatie

I Autonome verzorgingsinstelling. Informatiebrochure. Kanker en seksualiteit

I Autonome verzorgingsinstelling. Informatiebrochure. Kanker en seksualiteit I Autonome verzorgingsinstelling Informatiebrochure Kanker en seksualiteit IIInhoudsopgave Inleiding 4 Mogelijke veranderingen op seksueel gebied door kanker 6 Invloed van chemotherapie op seksualiteit

Nadere informatie

Is seks een issue? U C L M

Is seks een issue? U C L M Is seks een issue? w. Drs. H.E de Groot w. Drs.. Tuijnman- Raasveld psycholoog/ seksuoloog Polikliniek Psychosomatische Gynaecologie & Seksuologie Is seks een probleem voor nierpatiënten? Wat weten we

Nadere informatie

over? referatenagz @referatenagz

over? referatenagz @referatenagz Durf jij de drempel over? referatenagz @referatenagz referatenagz @referatenagz Agenda Referaten AGZ referatenagz @referatenagz WIFI WIFI 1. Inlognaam: g110621 Wachtwoord: XPZ3VKO 2. Inlognaam: g110641

Nadere informatie

Bespreekbaar maken van kanker (en intimiteit) 03/02/2019

Bespreekbaar maken van kanker (en intimiteit) 03/02/2019 Bespreekbaar maken van kanker (en intimiteit) Kristel Mulders Coördinator oncopsychologen /oncoseksuoloog Jessa Ziekenhuis 03/02/2019 Betrekken van de partner Literatuur over psycho-oncologie: In de dagdagelijkse

Nadere informatie

Consultatie en begeleiding bij seksuele problematiek. Centrumlocatie

Consultatie en begeleiding bij seksuele problematiek. Centrumlocatie Centrumlocatie In deze tijd van openheid in de media over seksualiteit lijkt het alsof seks iets vanzelfsprekends is en er geen problemen op dit gebied bestaan. De indruk wordt gewekt dat seks alleen voorkomt

Nadere informatie

Thema Gezondheid. Lesbrief 2. De wachtkamer

Thema Gezondheid. Lesbrief 2. De wachtkamer Thema Gezondheid. Lesbrief 2. De wachtkamer Deze les gaat over praten in de wachtkamer. Meneer Bashir gaat naar de huisarts. Hij moet even wachten. Hij zit in de wachtkamer. Er zitten veel mensen. Ze praten.

Nadere informatie

MEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Voor cliënten

MEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Voor cliënten MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Voor cliënten Ik red me prima, maar nu mijn zoontje zich niet normaal ontwikkelt weet ik het even niet meer. Mijn beperking vraagt om aanpassingen in huis.

Nadere informatie

Chronisch nierlijden en seksualiteit. informatie voor patiënten

Chronisch nierlijden en seksualiteit. informatie voor patiënten Chronisch nierlijden en seksualiteit informatie voor patiënten CHRONISCH NIERLIJDEN EN SEKSUALITEIT 3 WAT IS SEKSUALITEIT? 4 SEKSUELE PROBLEMEN EN HUN OORZAKEN 4 PROFESSIONELE HULP? 6 CONTACTGEGEVENS 7

Nadere informatie

Seksualiteit bij jongeren met een (chronische) aandoening

Seksualiteit bij jongeren met een (chronische) aandoening Seksualiteit bij jongeren met een (chronische) aandoening Op de polikliniek van het Universitair Kinderziekenhuis St Radboud ziekenhuis willen wij je met deze folder informatie geven over seksualiteit

Nadere informatie

Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese

Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese drs. Diana Wiegerink psycholoog / onderzoeker bij Erasmus MC / Rijndam revalidatiecentrum, Rotterdam Presentatie voor TransitieNet maart

Nadere informatie

MEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Voor cliënten

MEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Voor cliënten MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Voor cliënten Ik red me prima, maar nu mijn zoontje zich niet normaal ontwikkelt weet ik het even niet meer. Mijn beperking vraagt om aanpassingen in huis.

Nadere informatie

Symposium COZ: Seksualiteit bespreekbaar maken vrijdag 29/3/2019. Kristel Mulders Coördinator Oncopsychologen/onco-seksuologe Jessa Ziekenhuis

Symposium COZ: Seksualiteit bespreekbaar maken vrijdag 29/3/2019. Kristel Mulders Coördinator Oncopsychologen/onco-seksuologe Jessa Ziekenhuis Symposium COZ: Seksualiteit bespreekbaar maken vrijdag 29/3/2019 Kristel Mulders Coördinator Oncopsychologen/onco-seksuologe Jessa Ziekenhuis Seksualiteit en ziekte Uitgangspunt: Seksualiteit is een complex

Nadere informatie

1. Luister naar het gesprek. 2. Lees de zinnen. 3. Welke informatie hoort u? Kruis aan: JA of NEE.

1. Luister naar het gesprek. 2. Lees de zinnen. 3. Welke informatie hoort u? Kruis aan: JA of NEE. Werkblad 6.1 Opdracht 3, module 5, les 6 1. Luister naar het gesprek. 2. Lees de zinnen. 3. Welke informatie hoort u? Kruis aan: JA of NEE. 1. Mevrouw Celik maakt een afspraak met de decaan. 2. De afspraak

Nadere informatie

Hoe kunt u voor uw bijzondere kleinkind zorgen? Tips voor opa s en oma s. Foto Britt Straatemeier. Deze brochure werd mogelijk gemaakt door:

Hoe kunt u voor uw bijzondere kleinkind zorgen? Tips voor opa s en oma s. Foto Britt Straatemeier. Deze brochure werd mogelijk gemaakt door: Hoe kunt u voor uw bijzondere kleinkind zorgen? Tips voor opa s en oma s Foto Britt Straatemeier Deze brochure werd mogelijk gemaakt door: Tips voor grootouders Foto Susanne Reuling Als in het gezin van

Nadere informatie

MEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Vrienden & Relaties

MEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Vrienden & Relaties MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Vrienden & Relaties s Avonds en in het weekend zit ik vaak alleen thuis. Ik bel dan wel eens met mijn vrienden, maar ze bellen me nooit terug. Ik heb verkering,

Nadere informatie

SPECIAL seksualiteit en intimiteit 1_5

SPECIAL seksualiteit en intimiteit 1_5 hersenz special Seksualiteit en intimiteit na hersenletsel > oorzaken van problemen met seksualiteit > gevolgen van seksuele problemen > aandacht voor de partner > het verhaal van rob > iris versteijnen,

Nadere informatie

Thema Gezondheid. Lesbrief 2. De wachtkamer

Thema Gezondheid. Lesbrief 2. De wachtkamer Thema Gezondheid. Lesbrief 2. De wachtkamer Deze les gaat over praten in de wachtkamer. Een man, meneer Wong, gaat naar de huisarts. Hij moet even wachten. Hij zit in de wachtkamer. Er zitten veel mensen.

Nadere informatie

Op zoek naar de vrouw áchter de lesbo

Op zoek naar de vrouw áchter de lesbo LANG LEVE DE DI VER SI TEIT tekst Saskia Doorschodt fotografie Dorien Grötzinger Op zoek naar de vrouw áchter de lesbo Ik ben lesbisch. Velen van ons hebben dit wel eens hardop tegen iemand anders gezegd.

Nadere informatie

Praten helpt. Mieke Winants verpleegkundig counseler seksuologie NVVS

Praten helpt. Mieke Winants verpleegkundig counseler seksuologie NVVS Praten helpt Dialysepatiënten Afhankelijk. PD 4x in 24 uur HD 3x per week Seksuele problemen Libidoverlies, niet opgewonden Orgasmeproblemen Pijn bij het vrijen Erectie problemen/ Seksuele ontevredenheid:

Nadere informatie

Kanker en seksualiteit

Kanker en seksualiteit Kanker en seksualiteit AnneMarie Kuijs Manager Ontwikkeling & Begeleiding Stichting-OOK 31 januari 2019 AnneMarie Kuijs, maart 2018 2 AnneMarie Kuijs, maart 2018 3 https://www.youtube.com/watch?v=q64htnej

Nadere informatie

KANKER EN SEKS: Onderzoek NFK, maart 2017

KANKER EN SEKS: Onderzoek NFK, maart 2017 KANKER EN SEKS: Onderzoek NFK, maart 2017 Toen ik in het ziekenhuis de vraag stelde of seks tijdens chemotherapie mocht, kreeg ik als antwoord dat ik dat waarschijnlijk toch niet zou willen. Meer konden

Nadere informatie

In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen

In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen 14 In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen einde, alleen een voortdurende kringloop van materie

Nadere informatie

ORGAANTRANSPLANTATIE SEKSUALITEIT, VEILIG VRIJEN EN KINDERWENS

ORGAANTRANSPLANTATIE SEKSUALITEIT, VEILIG VRIJEN EN KINDERWENS ORGAANTRANSPLANTATIE SEKSUALITEIT, VEILIG VRIJEN EN KINDERWENS UMCG afd. Maag, Darm, Leverziekten Maart 2013 INHOUDSOPGAVE Inleiding 3 Seksualiteit na een orgaantransplantatie 3 Praten over seksualiteit

Nadere informatie

Naar de seksuoloog polikliniek Verloskunde & Gynaecologie

Naar de seksuoloog polikliniek Verloskunde & Gynaecologie Naar de seksuoloog polikliniek Verloskunde & Gynaecologie Samen met uw behandelend arts heeft u gesproken over een bezoek aan de seksuoloog van de polikliniek Verloskunde & Gynaecologie. Misschien overweegt

Nadere informatie

Erectiestoornissen: wat vrouwen moeten weten.

Erectiestoornissen: wat vrouwen moeten weten. Erectiestoornissen: wat vrouwen moeten weten. Erectiestoornissen: wat vrouwen moeten weten. Inleiding Erectiestoornissen zijn min of meer bespreekbaar geworden, hoewel het onderwerp toch nog een beetje

Nadere informatie

Transplantatiecentrum. Intimiteit, seksualiteit en veilig vrijen na orgaantransplantatie

Transplantatiecentrum. Intimiteit, seksualiteit en veilig vrijen na orgaantransplantatie Transplantatiecentrum Intimiteit, seksualiteit en veilig vrijen na orgaantransplantatie Transplantatiecentrum Intimiteit, seksualiteit en veilig vrijen na orgaantransplantatie 1 Intimiteit, seksualiteit

Nadere informatie

Intimiteit en seksuele gezondheid, een zorgprogramma voor kankerpatiënten

Intimiteit en seksuele gezondheid, een zorgprogramma voor kankerpatiënten Intimiteit en seksuele gezondheid, een zorgprogramma voor kankerpatiënten Tiny Van Keymeulen - Klinisch Psycholoog Oncologisch Psychosociaal Support Team 26 november 2012 Ongekende noden Reactie van de

Nadere informatie

Bio Humans do it with their brains. Het belangrijkste seksorgaan is. Hersenletsel: wat gebeurt er nu met de seks? Seksualiteit is?

Bio Humans do it with their brains. Het belangrijkste seksorgaan is. Hersenletsel: wat gebeurt er nu met de seks? Seksualiteit is? Seksualiteit is? Hersenletsel: wat gebeurt er nu met de seks? Jim Bender Niels Farenhorst Seksualiteit + NAH is? Het belangrijkste seksorgaan is. 5 Bio Humans do it with their brains. 6 1 Dus: Hersenletsel

Nadere informatie

Niet Normaal. Hetero s zijn niet normaal, ze zijn gewoon met meer.

Niet Normaal. Hetero s zijn niet normaal, ze zijn gewoon met meer. LEIDRAAD VOOR BEGELEIDERS Niet Normaal Hetero s zijn niet normaal, ze zijn gewoon met meer. Het project Niet Normaal wil seksuele diversiteit bespreekbaar maken bij (Gentse) jongeren van 14 tot 18 jaar.

Nadere informatie

Omgaan met een stoma: een versmald levenspad met een ongenode gast?

Omgaan met een stoma: een versmald levenspad met een ongenode gast? Omgaan met een stoma: een versmald levenspad met een ongenode gast? An Lievrouw psycholoog Oncologisch Centrum UZ Gent Stellingen 2 We moeten de patiënt zover krijgen dat hij zijn stoma aanvaardt. Ja Ik

Nadere informatie

Project. Projectgroep. Intimiteit en seksuele gezondheid,een zorgprogramma voor kankerpatiënten

Project. Projectgroep. Intimiteit en seksuele gezondheid,een zorgprogramma voor kankerpatiënten Ongekende noden Intimiteit en seksuele gezondheid,een zorgprogramma voor kankerpatiënten Tiny Van Keymeulen - Klinisch Psycholoog Oncologisch Psychosociaal Support Team 25 november 2011 Dixit Woet Gianotten

Nadere informatie

Informatie voor patiënten. Diabetes en seksualiteit

Informatie voor patiënten. Diabetes en seksualiteit Informatie voor patiënten Diabetes en seksualiteit z Seksualiteit en diabetes mellitus 1 Over problemen met seksualiteit wordt niet zo gemakkelijk gesproken. Doordat het een beladen onderwerp is, kunnen

Nadere informatie

Astma of COPD en seksualiteit

Astma of COPD en seksualiteit Astma of COPD en seksualiteit Astma of COPD kan invloed hebben op uw seksleven. Dat kan door de ziekte zelf komen, maar ook door medicijnen of de manier waarop u met uw ziekte omgaat. Deze folder gaat

Nadere informatie

WERKBLADEN Seksuele intimidatie

WERKBLADEN Seksuele intimidatie WERKBLADEN Seksuele intimidatie 1 Waarom dit boekje? 1.1 Zet een rondje om het goede antwoord. Seksuele intimidatie komt vaak voor. Ja Nee Seksuele intimidatie komt weinig voor. Ja Nee Mannen worden vaker

Nadere informatie

Intimiteit, seksuele ontwikkeling en beleving bij kinderen (0-18 jr) met een (chronische) aandoening

Intimiteit, seksuele ontwikkeling en beleving bij kinderen (0-18 jr) met een (chronische) aandoening Intimiteit, seksuele ontwikkeling en beleving bij kinderen (0-18 jr) met een (chronische) aandoening De seksuele ontwikkeling van een kind begint al vroeg in het prille leven en loopt eigenlijk door de

Nadere informatie

Verschil in verlangen

Verschil in verlangen Verschil in verlangen 1 Wat is normaal? Hoe vaak denk je dat mensen samen vrijen in een goede relatie? Twee keer per week, eens in de maand of alleen in de vakantie? Het antwoord op deze vraag zegt iets

Nadere informatie

Leonie Linssen www.veranderjewereld.nl

Leonie Linssen www.veranderjewereld.nl Verbonden in Vrijheid Leonie Linssen www.veranderjewereld.nl 04-11-2009 Leonie Linssen, Verander je Wereld 1 IS HET MOGELIJK? 04-11-2009 Leonie Linssen, Verander je Wereld 2 DE MYTHE 04-11-2009 Leonie

Nadere informatie

Seks kent geen pensioen

Seks kent geen pensioen Seks kent geen pensioen Seks kent geen pensioen: filmpjes en cijfers Tips en trucs voor de praktijk Casuïstiek 1967 Timeless Love Marrie Bot Jong Mooi Wild Strak Geil Spontaan Etc. Een aflopende

Nadere informatie

PDS B e l a n g e n v e r e n

PDS B e l a n g e n v e r e n r a b l D e PDS B e l a n g e n v e r e n r m S y n d r o a o m i g e i n g k k i r P PDS in relatie tot anderen 2 PDS in relatie tot anderen Bij het Prikkelbare Darm Syndroom (PDS) is één van de symptomen

Nadere informatie

Diabetes en seksualiteit

Diabetes en seksualiteit Diabetes en seksualiteit Diabetes en seksualiteit Diabetes kan invloed hebben op uw seksleven. Dat kan door de ziekte zelf komen, maar ook door de medicijnen of de manier waarop u ermee om gaat. In deze

Nadere informatie

Van het kind en het badwater Over ziekte en seksualiteit. Peter Leusink, huisarts, seksuoloog

Van het kind en het badwater Over ziekte en seksualiteit. Peter Leusink, huisarts, seksuoloog + Van het kind en het badwater Over ziekte en seksualiteit Peter Leusink, huisarts, seksuoloog + Take home Als je ziek bent kun je seksueel gezond zijn Seksuele gezondheid vraagt om aanpassing Aanpassing

Nadere informatie

1. Ik merk vaak dat ik probeer iets te bereiken wat op de een of andere manier op een mislukking uitloopt. -----

1. Ik merk vaak dat ik probeer iets te bereiken wat op de een of andere manier op een mislukking uitloopt. ----- Test: Je persoonlijke afweerprofiel Met de volgende test kun je bepalen welk afweermechanisme je het meest gebruikt. Iedereen gebruikt alle afweervormen, maar er bestaan verschillen in de frequentie waarmee

Nadere informatie

Kanker is niet voor watjes

Kanker is niet voor watjes Kanker is niet voor watjes SPKS 22 september 2018 2 ele Helen Dowling Instituut Mensen met kanker en hun naasten helpen de ziekte emotioneel te verwerken specialistische psychologische zorg (1100 cliënten

Nadere informatie

Kanker en seksualiteit Infofolder voor hulpverleners.

Kanker en seksualiteit Infofolder voor hulpverleners. Kanker en seksualiteit Infofolder voor hulpverleners. Deze folder is bedoeld voor hulpverleners van kankerpatiënten met seksuele problemen. Thema kanker en seksualiteit bespreekbaar maken De diagnose en

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

Workshop Can DO. Astrid Hussaarts en Marco Heerings Trainers Can Do sessie leven

Workshop Can DO. Astrid Hussaarts en Marco Heerings Trainers Can Do sessie leven Workshop Can DO Astrid Hussaarts en Marco Heerings Trainers Can Do sessie leven Leeuwarden 23 april 2015 Diagnose MS Impact: Plaats, datum, tijd, behandelaar Vooronderstellingen t.a.v. Multiple Sclerose

Nadere informatie

Individueel Transitieplan Jongere eerste fase (12-14 jaar)

Individueel Transitieplan Jongere eerste fase (12-14 jaar) Individueel Transitieplan Jongere eerste fase (12-14 jaar) Naam: Startdatum: Data van evaluatie in gesprek 1. Ik kan mijn ziekte beschrijven en aan anderen uitleggen. 2. Ik stel zelf vragen bij het consult.

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Seksualiteit en gynaecologische kanker

Patiënteninformatie. Seksualiteit en gynaecologische kanker Patiënteninformatie Seksualiteit en gynaecologische kanker Inleiding Deze brochure gaat over intimiteit en seksualiteit en is bedoeld voor vrouwen met kanker en hun partners. Kanker en seksualiteit is

Nadere informatie

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22.

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. PAS OP! Hulp Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. Internet Wil je meer lezen? Kijk op www.jipdenhaag.nl/loverboys En test jezelf op www.loverboytest.nl Dit is een

Nadere informatie

Wat wil jij? Wat wil ik?

Wat wil jij? Wat wil ik? Alle formulieren bij het boek Wat wil jij? Wat wil ik? ALLE PAGINACIJFERS KOMEN OVEREEN MET DE PAGINANUMMERS IN HET BOEK UITGEVERIJ BOEKENCENTRUM ZOETERMEER eens oneens 1 Ik vind mijzelf aantrekkelijk

Nadere informatie

Dus: Hersenletsel heeft gevolgen voor de seksuele beleving en het seksuele gedrag. Het belangrijkste seksorgaan is. 3-10-2014

Dus: Hersenletsel heeft gevolgen voor de seksuele beleving en het seksuele gedrag. Het belangrijkste seksorgaan is. 3-10-2014 Discussie Hersenletsel: en wat gebeurt er met de seks Niels Farenhorst Klinisch psycholoog Docent/ consulent hersenletsel Seksualiteit bespreken bij NAH heeft niet zo veel zin want: Het is te ingewikkeld

Nadere informatie

Als u pijn heeft bij het vrijen

Als u pijn heeft bij het vrijen Als u pijn heeft bij het vrijen 2 Heeft u als vrouw last van pijn bij het vrijen? Veel vrouwen kennen deze klacht. Wat kan hiervan de oorzaak zijn? Hoe kan het CWZ uw klacht behandelen? Dat en meer kunt

Nadere informatie

Individueel Transitieprofiel voor jongeren

Individueel Transitieprofiel voor jongeren Individueel Transitieprofiel voor jongeren Naam Datum van invullen : : A. ZIEKTE EN GEZONDHEID 1. Ik kan mijn aandoening goed beschrijven. 2. Ik begrijp wat mijn arts vertelt. 3. Ik weet welke medicijnen

Nadere informatie

Inleiding Agenda van vandaag

Inleiding Agenda van vandaag Inleiding Agenda van vandaag Werkgebied GGD Deelname aan het ZAT Afname KIVPA vragenlijst Jongerenspreekuur op aanvraag (per mail aangevraagd) overleg mentoren, zorg coördinator en vertrouwenspersoon Preventief

Nadere informatie

Helen Dowling Instituut psychologische zorg bij kanker. Landelijke Contactdag Nier- en blaaskanker Amersfoort 5 april 2014

Helen Dowling Instituut psychologische zorg bij kanker. Landelijke Contactdag Nier- en blaaskanker Amersfoort 5 april 2014 Helen Dowling Instituut psychologische zorg bij kanker Landelijke Contactdag Nier- en blaaskanker Amersfoort 5 april 2014 Inhoud Rondleiding Over het HDI (missie, visie en aanbod) Kanker: feiten en cijfers

Nadere informatie

Pieternel van Giersbergen & Dieke de Koning EENZAAMHEID / 1

Pieternel van Giersbergen & Dieke de Koning EENZAAMHEID / 1 EENZAAMHEID Pieternel van Giersbergen & Dieke de Koning EENZAAMHEID / 1 Partners 'Aanpak eenzaamheid Hatert' EENZAAMHEID / 2 Programma Wat is eenzaamheid? Signalen Omgaan met EENZAAMHEID / 3 Wat is eenzaamheid?

Nadere informatie

kankeren seksualiteit: eenlastigduo?

kankeren seksualiteit: eenlastigduo? kankeren seksualiteit: eenlastigduo? C.M. Bax arts-seksuoloog NVVS IJsselland Duodagen, 7-8 april 2016 Disclosure sheet Vereniging Medische Staf (Disclosureslide voor sprekers op nascholingsbijeenkomsten

Nadere informatie

Rapport Kor-relatie- monitor

Rapport Kor-relatie- monitor Rapport Kor-relatie- monitor Voor: Door: Publicatie: mei 2009 Project: 81595 Korrelatie, Leida van den Berg, Directeur Marianne Bank, Mirjam Hooghuis Klantlogo Synovate 2009 Voorwoord Gedurende een lange

Nadere informatie

Voorlichtingsgesprek over chemotherapie Voor patiënten van de longarts

Voorlichtingsgesprek over chemotherapie Voor patiënten van de longarts Voorlichtingsgesprek over chemotherapie Voor patiënten van de longarts Albert Schweitzer ziekenhuis februari 2015 pavo 0779 Inleiding U heeft van uw arts gehoord dat u chemotherapie gaat krijgen. Binnenkort

Nadere informatie

I FEEL Y. De Huid & Seksualiteit. Rieky Dikmans Arts-Seksuoloog NVVS i.o. Happy Met je Huid Festival

I FEEL Y. De Huid & Seksualiteit. Rieky Dikmans Arts-Seksuoloog NVVS i.o. Happy Met je Huid Festival De Huid & Seksualiteit Rieky Dikmans Arts-Seksuoloog NVVS i.o. Happy Met je Huid Festival 29-09-18 Voorstellen Arts-seksuoloog i.o. NVVS OLVG Oost in Amsterdam Psychiatrie en Psychosomatiek LMC in Leiden

Nadere informatie

Online Psychologische Hulp Angst & Paniek

Online Psychologische Hulp Angst & Paniek Online Psychologische Hulp Angst & Paniek 2 Therapieland Therapieland Online Psychologische Hulp In deze brochure maak je kennis met de online behandeling Angst & Paniek van Therapieland. Je krijgt uitleg

Nadere informatie

Wat is een erectiestoornis?

Wat is een erectiestoornis? Erectiestoornis 1 Wat is een erectiestoornis? Er is sprake van een erectiestoornis als een man moeite heeft met het krijgen of houden van een erectie die voldoende is voor een bevredigende seksuele activiteit.

Nadere informatie

Erectiestoornis. Albert Schweitzer ziekenhuis november 2014 pavo 0858

Erectiestoornis. Albert Schweitzer ziekenhuis november 2014 pavo 0858 Erectiestoornis Albert Schweitzer ziekenhuis november 2014 pavo 0858 Inleiding Uw arts heeft met u gesproken over de problemen die u heeft bij een erectie. In deze folder informeren wij u over wat een

Nadere informatie

Beter op alles voorbereid. Prostaatkanker en seksualiteit

Beter op alles voorbereid. Prostaatkanker en seksualiteit BEWUSTCHECKLIST Beter op alles voorbereid Prostaatkanker en seksualiteit Nadat U te horen heeft gekregen dat U prostaatkanker hebt, hebt u allereerst het slechte nieuws van de diagnose moeten verwerken.

Nadere informatie

Seksualiteit en stoma ONDERZOEK IN SAMENWERKING MET DE NFK

Seksualiteit en stoma ONDERZOEK IN SAMENWERKING MET DE NFK Seksualiteit en stoma ONDERZOEK IN SAMENWERKING MET DE NFK Toen ik in het ziekenhuis de vraag stelde of seks tijdens chemotherapie mocht, kreeg ik als antwoord dat ik dat waarschijnlijk toch niet zou willen.

Nadere informatie

Als je nog steeds hoopt dat oplossingen buiten jezelf liggen dan kun je dit boekje nu beter weg leggen.

Als je nog steeds hoopt dat oplossingen buiten jezelf liggen dan kun je dit boekje nu beter weg leggen. Theoreasy de theorie is eenvoudig. Je gaat ontdekken dat het nemen van verantwoordelijkheid voor je eigen denken en doen dé sleutel is tot a beautiful way of life. Als je nog steeds hoopt dat oplossingen

Nadere informatie

Enquête intimiteit & seksualiteit Oktober 2017

Enquête intimiteit & seksualiteit Oktober 2017 Enquête intimiteit & seksualiteit Oktober 2017 Resultaten enquête intimiteit en seksualiteit De enquête is verstuurd naar 2378 online respondenten van het Ouderenpanel van het Nationaal Ouderenfonds. In

Nadere informatie

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN Blijf kalm; Verzeker je ervan dat je de juiste persoon aan de lijn hebt; Zeg duidelijk wie je bent en wat je functie is; Leg uit waarom je belt; Geef duidelijke en nauwkeurige informatie en vertel hoe

Nadere informatie

Het leven stopt niet als je ziek bent

Het leven stopt niet als je ziek bent Het leven stopt niet als je ziek bent Vernemen dat je aan kanker lijdt, is verschrikkelijk. Ik heb moeilijke momenten doorgemaakt. Maar ik had het geluk fantastisch omringd te worden door mijn naasten,

Nadere informatie

Vanjezelfhouden.nl 1

Vanjezelfhouden.nl 1 1 Kan jij van jezelf houden? Dit ontwerp komt eigenlijk altijd weer ter sprake. Ik verbaas mij erover hoeveel mensen er zijn die dit lastig vinden om te implementeren in hun leven. Veel mensen willen graag

Nadere informatie

MEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Vrije tijd & Sport

MEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Vrije tijd & Sport MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Vrije tijd & Sport Ik wil graag dat mijn kind leert zwemmen, maar hij past niet in zo n grote groep. Kan het ook anders? Er is vast wel een (gezelligheids)

Nadere informatie

VAN EEN SEKSUEEL PROBLEEM GA JE NIET DOOD MAAR JE KAN ER VAN BINNEN TOCH EEN BEETJE VAN STERVEN...

VAN EEN SEKSUEEL PROBLEEM GA JE NIET DOOD MAAR JE KAN ER VAN BINNEN TOCH EEN BEETJE VAN STERVEN... VAN EEN SEKSUEEL PROBLEEM GA JE NIET DOOD MAAR JE KAN ER VAN BINNEN TOCH EEN BEETJE VAN STERVEN... Paul Enzlin Instituut voor Familiale en Seksuologische Wetenschappen (IFSW, KU Leuven) Centrum voor Klinische

Nadere informatie

Komt u mij leren mijn ziekte te aanvaarden? : over psychologische ondersteuning van patiënten met darmkanker

Komt u mij leren mijn ziekte te aanvaarden? : over psychologische ondersteuning van patiënten met darmkanker Komt u mij leren mijn ziekte te aanvaarden? : over psychologische ondersteuning van patiënten met darmkanker An Lievrouw psycholoog Oncologisch Centrum UZ Gent 26 maart 2015 Uiteindelijk is het belangrijk

Nadere informatie

Ik wil weer lekker seksen

Ik wil weer lekker seksen Hersentumor en seksualiteit. een vreemde combinatie?! Zaterdag 16 maart 2019 De Landgoederij, Bunnik Priscilla Janssen Ambulant begeleidster SGL Ik wil weer lekker seksen Samen de schaamte voorbij LET

Nadere informatie

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou! DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het

Nadere informatie

Toolkit. Mijn kind wil een kind. Kinderen, waar kies ik voor?

Toolkit. Mijn kind wil een kind. Kinderen, waar kies ik voor? Toolkit Kinderen, waar kies ik voor? Mijn kind wil een kind Informatiefolder voor ouders van mensen met een verstandelijke beperking en een kinderwens 2 Vraag een willekeurige persoon wat voor hem belangrijk

Nadere informatie

Info. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde

Info. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Info Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Inhoud INHOUD 1. Waar gaat het over 3 2. Aanraken 4 3. Hoe noem jij dat? 5 4. Baas over

Nadere informatie

DOEN EN LATEN. Take home SOLK 10-03- 13. Aandoeningen vragen om adaptatie van seks

DOEN EN LATEN. Take home SOLK 10-03- 13. Aandoeningen vragen om adaptatie van seks DOEN EN LATEN Peter Leusink, huisarts, seksuoloog NVVS Take home Aandoeningen vragen om adaptatie van seks Adaptatie voornamelijk beperkt door: mythe dat seks spontaan hoort te zijn dwang van coïtale seks

Nadere informatie

Omgaan met kanker. Moeheid

Omgaan met kanker. Moeheid Omgaan met kanker Moeheid Vermoeidheid is een veelvoorkomende bijwerking van kanker of de behandeling ervan. Ruim 60% van alle mensen zegt last van vermoeidheid te hebben, zelfs dagelijks. De vermoeidheid

Nadere informatie

Bespreekbaar maken van seksuele gezondheid

Bespreekbaar maken van seksuele gezondheid Bespreekbaar maken van seksuele gezondheid Met behulp van het Onder vier ogen stappenplan Dr Sarah Swannet en seksuoloog Ruth Borms 1 Overzicht DEEL 1 DEEL 2 DEEL 3 DEEL 4 Welkom en start Onder vier ogen

Nadere informatie

Jaarcongres KP & KNP. Parallelsessie 12 april 2019 SEKS. Noortje Roussel klinisch psycholoog psychotherapeut seksuoloog NVVS

Jaarcongres KP & KNP. Parallelsessie 12 april 2019 SEKS. Noortje Roussel klinisch psycholoog psychotherapeut seksuoloog NVVS Jaarcongres KP & KNP Parallelsessie 12 april 2019 SEKS praten over seks, kennis over complexe comorbiditeit en timing van interventies Noortje Roussel klinisch psycholoog psychotherapeut seksuoloog NVVS

Nadere informatie

Psychologische ondersteuning en behandeling bij interstitiële longaandoeningen

Psychologische ondersteuning en behandeling bij interstitiële longaandoeningen Psychologische ondersteuning en behandeling bij interstitiële longaandoeningen 1 oktober 2014 Marielle van den Heuvel, Gezondheidszorgpsycholoog Afdeling Medische Psychologie Orbis Medisch Centrum Inhoud

Nadere informatie

Angststoornissen. Verzekeringsgeneeskundig protocol

Angststoornissen. Verzekeringsgeneeskundig protocol Angststoornissen Verzekeringsgeneeskundig protocol Epidemiologie I De jaarprevalentie voor psychische stoornissen onder de beroepsbevolking in Nederland wordt geschat op: 1. 5-10% 2. 10-15% 15% 3. 15-20%

Nadere informatie

WAAROM DIT BOEKJE? VERBODEN

WAAROM DIT BOEKJE? VERBODEN WAAROM DIT BOEKJE? Dit boekje gaat over seksuele intimidatie op het werk. Je hebt te maken met seksuele intimidatie als een collega je steeds aanraakt. Of steeds grapjes maakt over seks. Terwijl je dat

Nadere informatie

Inleiding 11. Hoofdstuk 1 Moeder. Haar dochters en haar zonen 14

Inleiding 11. Hoofdstuk 1 Moeder. Haar dochters en haar zonen 14 Inhoud Inleiding 11 Hoofdstuk 1 Moeder. Haar dochters en haar zonen 14 1. De moederrol 14 1.1 De vorige relatie 14 1.2 De babyboomgeneratie 15 1.3 Onvoorwaardelijke moederliefde 16 en voorwaardelijke vaderliefde

Nadere informatie